ประยูร ภมรมนตรี

พลโท ประยูร ภมรมนตรี ม.ป.ช., ม.ว.ม., ท.จ.ว.,อ.ป.ร.2
รัฐมนตรีว่าการกระทรวงสาธารณสุข
ดำรงตำแหน่ง 15 พฤษภาคม พ.ศ. 2497 – 26 กุมภาพันธ์ พ.ศ. 2500
นายกรัฐมนตรี	จอมพล ป. พิบูลสงคราม
ก่อนหน้า	พระยาบริรักษ์เวชชการ
ถัดไป	จอมพลอากาศ ฟื้น รณนภากาศ ฤทธาคนี
รัฐมนตรีว่าการกระทรวงศึกษาธิการ
ดำรงตำแหน่ง พ.ศ. 2485 – พ.ศ. 2487
นายกรัฐมนตรี	จอมพล ป. พิบูลสงคราม
ก่อนหน้า	จอมพล ป. พิบูลสงคราม
ถัดไป	นายทวี บุณยเกตุ
ข้อมูลส่วนบุคคล
เกิด	5 กุมภาพันธ์ พ.ศ. 2441 เบอร์ลิน จักรวรรดิเยอรมัน
เสียชีวิต	12 สิงหาคม พ.ศ. 2525 (84 ปี) เขตปทุมวัน กรุงเทพมหานคร ประเทศไทย
พรรค	คณะราษฎร เสรีมนังคศิลา
คู่สมรส	สุวรรณ ภมรมนตรี คุณหญิงราษี ภมรมนตรี จันทร์ทิพย์ ภมรมนตรี สมถวิล ภมรมนตรี เรณู ภมรมนตรี
บุตร	17 คน
วิชาชีพ	ทหารบก, นักการเมือง
ศาสนา	พุทธ
ยศที่ได้รับการแต่งตั้ง
รับใช้	ไทย
สังกัด	กองทัพบกไทย
ยศ	พลโท

พลโท ประยูร ภมรมนตรี ราชบัณฑิตกิตติมศักดิ์ เป็นหนึ่งในคณะผู้ก่อการปฏิวัติสยาม พ.ศ. 2475 ฝ่ายพลเรือน อดีตรัฐมนตรีว่าการกระทรวงสาธารณสุข และอดีตรัฐมนตรีว่าการกระทรวงศึกษาธิการ เป็นเหลนของพระยาราชมนตรี (ภู่ ภมรมนตรี) เสนาบดีพระคลังในรัชกาลที่๓ พลโท ประยูร ภมรมนตรี เป็นผู้เสนอจัดตั้งโรงแรมขนาดใหญ่ เพื่อรองรับความเจริญของกรุงเทพมหานคร หลังสงครามโลกครั้งที่สอง เมื่อปี พ.ศ. 2496 และได้จดทะเบียนเป็นบริษัทของรัฐบาลไทย คือ บริษัท สหโรงแรมไทยและการท่องเที่ยว จำกัด หรือ "โรงแรมเอราวัณ"

ประวัติ

พลโท ประยูร ภมรมนตรี เกิดเมื่อวันที่ 5 กุมภาพันธ์ พ.ศ. 2440 (นับแบบปัจจุบัน พ.ศ. 2441) ที่กรุงเบอร์ลิน จักรวรรดิเยอรมัน ขณะที่บิดารับราชการเป็นทูตทหารไทยประจำจักรวรรดิเยอรมัน เป็นบุตรของพันตรี พระชำนาญคุรุวิทย์ (แย้ม ภมรมนตรี) ทูตทหารประจำจักรวรรดิเยอรมัน กับมารดาที่เป็นชาวเยอรมัน ซึ่งเป็นครูสอนภาษาเยอรมันให้กับนักเรียนในจักรวรรดิเยอรมันขณะนั้น ชื่อแพทย์หญิง แอนเนลี ชำนาญคุรุวิทย์ หรือนามเดิม แอนเนลี ไฟร์ มีพี่สาวคือ อำพันธ์ และอรุณวดี ภมรมนตรี ประยูรมีพี่ชายฝาแฝด ซึ่งสมเด็จพระเจ้าบรมวงศ์เธอ เจ้าฟ้าบริพัตรสุขุมพันธุ์ กรมพระนครสวรรค์วรพินิตทรงรับขวัญเมื่อยามเกิด โดยประทานชื่อให้ว่า "ประยงค์-ประยูร" คู่กัน

พลโท ประยูร ภมรมนตรี สมรสครั้งแรกกับคุณสุวรรณ ภมรมนตรี มีบุตร 2 คน คือ

1. นางเยาวภา ตู้จินดา และ
2. นางสาวยุวดี ภมรมนตรี

พลโท ประยูร ภมรมนตรี ได้สมรสใหม่กับคุณหญิงราษี ภมรมนตรี (สกุลเดิม พิรัชโยธิน) มีบุตร 3 คน คือ

1. นายโยธิน ภมรมนตรี อดีตนักบิน และอดีตผู้บริหารระดับสูงของ บมจ.การบินไทย
2. นางยุพาพรรณ ภมรมนตรี
3. นายไพชยนต์ ภมรมนตรี

พลโท ประยูร ภมรมนตรี ได้สมรสใหม่กับ คุณจันทร์ทิพย์ ภมรมนตรี มีบุตร 5 คน คือ

1. นางทิพยา กิติขจร เจ้าของร้านอาหาร สวนทิพย์ ริมแม่น้ำเจ้าพระยา ที่ได้รางวัล มิชลิน
2. นายยุคล ภมรมนตรี อดีตผู้บริหาร
3. นางรัชยา ภมรมนตรี อดีตผู้บริหารระดับสูง บริษัท การบินไทย จำกัด (มหาชน )
4. นายเรืองยศ ภมรมนตรี อดีตผู้บริหารระดับสูง บริษัทการบินไทย จำกัด (มหาชน)
5. พลตรี ยงยุทธ ภมรมนตรี

พลโท ประยูร ภมรมนตรี ได้สมรสใหม่กับ คุณ สมถวิล ภมรมนตรี (สกุลเดิม สุวรรณฑัต) มีบุตร 3 คน คือ

1. นางสาววิไลวรรณ ภมรมนตรี
2. เรืออากาศตรีจูลส์ ภมรมนตรี อดีต นักบินขับไล่ F16 กองทัพอากาศไทย และ
3. นายชาลี ภมรมนตรี อดีตผู้บริหาร ระดับสูง บริษัทการบินไทย จำกัด (มหาชน)

พลโท ประยูร ภมรมนตรี ได้สมรสใหม่กับ คุณเรณู ภมรมนตรี (สกุลเดิม พิบูลภานุวัฒน์) รองนางสาวไทย ประจำปี พ.ศ. 2491 มีบุตรอีก 4 คน ซึ่งเป็นที่รู้จักทั่วไป คือ

1. นายยอดมนู ภมรมนตรี​ อดีตพิธีกรร่วม รายการบ้านเลขที่ 5 ทางสถานีวิทยุโทรทัศน์กองทัพบกช่อง 5 และอดีตผู้ประกาศข่าว สถานีโทรทัศน์สีกองทัพบกช่อง 7
2. นางยิ่งมณี ภมรมนตรี
3. นายยุรนันท์ ภมรมนตรี​ อดีตสมาชิกสภาผู้แทนราษฎร พรรคไทยรักไทย ปัจจุบันสังกัดพรรคเพื่อไทย อดีตพิธีกรหลายรายการ อดีตนักแสดงภาพยนตร์ไทย และละครโทรทัศน์หลายเรื่อง และ
4. นาย

งานราชการ

รับราชการเป็นมหาดเล็ก ตำแหน่ง รองหุ้มแพร (เทียบเท่ายศ ร้อยโท) ในพระบาทสมเด็จพระมงกุฎเกล้าเจ้าอยู่หัว โดยบิดาและมารดานำเข้าเฝ้าถวายตัวตั้งแต่เด็ก ๆ อายุเพียง 7-8 ขวบ พร้อมกับพี่ชายฝาแฝด และเป็นข้าหลวง ในสมเด็จพระเจ้าบรมวงศ์เธอ เจ้าฟ้าบริพัตรสุขุมพันธุ์ กรมพระนครสวรรค์วรพินิต แต่ต่อมาได้ลาออกจากราชการเพื่อไปศึกษาต่อด้านรัฐศาสตร์ ที่ประเทศฝรั่งเศส

งานการเมือง

พลโท ประยูร ภมรมนตรี เป็นสมาชิกสภาผู้แทนราษฎรประเภทที่ 2 ในปี พ.ศ. 2494 และได้รับเลือกตั้งเป็นสมาชิกสภาผู้แทนราษฎรจังหวัดเชียงใหม่ สังกัดพรรคเสรีมนังคศิลา ในการเลือกตั้งสมาชิกสภาผู้แทนราษฎรไทยเป็นการทั่วไป กุมภาพันธ์ พ.ศ. 2500

เคยเป็นรัฐมนตรีที่ไม่ประจำกระทรวง ในรัฐบาลชั่วคราว พ.ศ. 2494 และเป็นรัฐมนตรีช่วยว่าการกระทรวงการคลัง ในคณะรัฐมนตรีคณะต่อมา (ครม.24)

การเปลี่ยนแปลงการปกครอง

ในการเปลี่ยนแปลงการปกครองเมื่อวันที่ 24 มิถุนายน พ.ศ. 2475 นั้น พลโทประยูร ได้เข้าร่วมด้วย ด้วยถือเป็นคณะราษฎรสายพลเรือน โดยถือเป็นผู้ริเริ่มแนวความคิดการเปลี่ยนแปลงการปกครองคู่กับนายปรีดี พนมยงค์ หรือหลวงประดิษฐ์มนูธรรม เนื่องจากไปศึกษายัง ณ ประเทศฝรั่งเศสเหมือนกัน จึงถือได้ว่าเป็นคณะราษฎรคู่แรกก็ว่าได้

โดยก่อนจะเดินทางไปยังประเทศฝรั่งเศส พลโทประยูรได้ทำการรักษาตัวจากวัณโรคจนหายดีแล้วจากประเทศสวิตเซอร์แลนด์ ก่อนที่จะเดินทางไปสู่กรุงปารีส ซึ่งเป็นเมืองที่จะเข้ารับการศึกษา ได้แวะเดินทางเข้าสู่เมืองลียงเพื่อพบกับ นายควง อภัยวงศ์ หรือหลวงโกวิทอภัยวงศ์ เพื่อนนักเรียนไทยในประเทศฝรั่งเศส เพื่อที่นายควงจะแนะนำพลโทประยูรให้รู้จักกับนายปรีดีโดยจดหมายแนะนำตัว เพราะนายปรีดีขณะนั้นเป็นเสมือนผู้นำของนักเรียนไทยในประเทศฝรั่งเศส ทั้งคู่จึงได้รู้จักกันและคบหากันจนสนิทสนมกันในที่สุด อีกทั้งในการประชุมครั้งแรกของคณะราษฎร ที่บ้านพักเลขที่ 9 ถนนซอมเมอราร์ด กรุงปารีส ที่ติดต่อกันนานถึง 4 คืน 5 วัน ในต้นปี พ.ศ. 2470 นั้นก็เป็นบ้านพักของพลโทประยูรเอง และเริ่มต้นการประชุมในวันครบรอบวันเกิดปีที่ 30 ของพลโทประยูรอีกด้วย

ในระหว่างที่คณะราษฎรทั้งหมดได้เดินทางกลับสู่ประเทศไทย พลโทประยูร ยังได้เป็นผู้ที่ชักชวนและประสานกับนายทหารชั้นผู้ใหญ่และบุคคลอื่น ๆ ให้มาเข้าร่วมด้วยกับคณะราษฎร และเมื่อมีการวางแผนการปฏิวัติ ทั้งหมดก็ได้หารือแผนการทั้งหมดที่บ้านพักของ พลโทประยูรบ้าง และบ้านพักของพระยาทรงสุรเดชบ้าง สลับกันไป โดยในเช้าวันที่ทำการเปลี่ยนแปลงนั้น พลโทประยูรรับหน้าที่ตัดสายโทรศัพท์และสายโทรเลข ที่สำนักงานใหญ่กรมไปรษณีย์โทรเลข เชิงสะพานพระพุทธยอดฟ้า ฝั่งพระนคร โดยปฏิบัติการคู่กับนายควง อภัยวงศ์ ในฐานะที่ทั้งคู่รับราชการในกรมไปรษณีย์โทรเลข จึงถือเป็นผู้เชี่ยวชาญ โดยเริ่มกันตั้งแต่เวลา 04.00 น. และต้องให้เสร็จทันในเวลา 05.00 น. ท่ามกลางการคุ้มครองของทหารเรือและพลเรือนกลุ่มหนึ่งของคณะราษฎรราว 10 คนเท่านั้น และจากนั้น พลโทประยูร ยังเป็นผู้ทำการควบคุมองค์ สมเด็จพระเจ้าบรมวงศ์เธอ เจ้าฟ้าบริพัตรสุขุมพันธุ์ กรมพระนครสวรรค์วรพินิต ซึ่งเสด็จจากวังบางขุนพรหมในฐานะองค์ประกัน ภายใต้การควบคุมของ พันโท พระประศาสน์พิทยายุทธ ให้เข้าประทับยังพระที่นั่งอนันตสมาคมด้วย ซึ่งพระองค์ก็ได้ทรงมีปฏิสันธานบางประการกับ พลโทประยูรด้วยถึงการกระทำในครั้งนี้

จากนั้น พลโทประยูร ก็ได้รับแต่งตั้งเป็นคณะกรรมการราษฎรและยังได้รับแต่งตั้งให้ดำรงตำแหน่งรัฐมนตรีกระทรวงต่าง ๆ ในเวลาต่อมาอีกหลายกระทรวงด้วยกัน

ในเหตุการณ์ที่พระยามโนปกรณ์นิติธาดา มีความเห็นแย้งเรื่องเค้าโครงเศรษฐกิจที่นำเสนอโดย หลวงประดิษฐ์มนูธรรม ซึ่งทำให้พระยามโนปกรณ์ ใช้อำนาจนายกรัฐมนตรีปิดรัฐสภาและงดใช้รัฐธรรมนูญบางมาตรา ในวันที่ 1 เมษายน พ.ศ. 2476 นั้น มีสมาชิกคณะราษฎรสนับสนุนพระยามโนปกรณ์นิติธาดา เช่น พระยาทรงสุรเดช, พระยาฤทธิอัคเนย์ และพระประศาสน์พิทยายุทธ มีชื่อของ พลโทประยูร ร่วมอยู่ด้วย

ถึงแก่อนิจกรรม

พลโท ประยูร ภมรมนตรี ถึงแก่อนิจกรรมจากการถูกรถโดยสารประจำทางสาย 204 เฉี่ยวเสียหลักล้มลง ขณะเดินอยู่ในซอย แถวสี่แยกราชประสงค์ เมื่อวันที่ 12 สิงหาคม พ.ศ. 2525 รวมอายุ 85 ปี มีพิธีพระราชทานเพลิงศพเมื่อวันที่ 25 พฤศจิกายน พ.ศ. 2525 ณ วัดพระศรีมหาธาตุวรมหาวิหาร

ผลงานหนังสือ

• บันทึกการเปลี่ยนแปลงการปกครอง 2475
• ชีวิต 5 แผ่นดินของข้าพเจ้า (2518)

เกียรติยศ

เครื่องราชอิสริยาภรณ์

• พ.ศ. 2496 – เครื่องราชอิสริยาภรณ์อันเป็นที่เชิดชูยิ่งช้างเผือก ชั้นสูงสุด มหาปรมาภรณ์ช้างเผือก (ม.ป.ช.)
• พ.ศ. 2495 – เครื่องราชอิสริยาภรณ์อันมีเกียรติยศยิ่งมงกุฎไทย ชั้นสูงสุด มหาวชิรมงกุฎ (ม.ว.ม.)
• พ.ศ. 2498 – เครื่องราชอิสริยาภรณ์จุลจอมเกล้า ชั้นที่ 2 ทุติยจุลจอมเกล้าวิเศษ (ท.จ.ว.) (ฝ่ายหน้า)
• พ.ศ. 2481 – เหรียญรัตนาภรณ์ รัชกาลที่ 8 ชั้นที่ 2 (อ.ป.ร.2)

ยศทหาร

• พลโท พ.ศ. 2496

ยศกองอาสารักษาดินแดน

• นายกองใหญ่ พ.ศ. 2500

ยศข้าราชการพลเรือนของสยาม

• รองอำมาตย์เอก
• ราชบัณฑิตกิตติมศักดิ์

แหล่งข้อมูลอื่น

• บันทึกการเปลี่ยนแปลงการปกครอง 2475 ในคอลัมน์ ไข่มุกดำชวนอ่านหนังสือ โดย วีระ มุสิกพงศ์ จากนิตยสารข่าว โลกวันนี้ วันสุข ปีที่ 5 ฉบับที่ 215 วันเสาร์ที่ 11-วันศุกร์ที่ 17 กรกฎาคม พ.ศ. 2552