นายกรัฐมนตรีไทย

นายกรัฐมนตรีแห่งราชอาณาจักรไทย
ตราประจำตำแหน่งนายกรัฐมนตรีไทย
ธงประจำตำแหน่ง
ผู้ดำรงตำแหน่งคนปัจจุบัน ประยุทธ์ จันทร์โอชา ตั้งแต่ 24 สิงหาคม พ.ศ. 2557 (วาระ 2 : 9 มิถุนายน พ.ศ. 2562)
การเรียกขาน	ท่านนายกรัฐมนตรี (ไม่เป็นทางการ) ฯพณฯ (ทางการ) ท่านผู้นำ (การทูตระหว่างประเทศ)
ที่พำนัก	บ้านพิษณุโลก
ผู้เสนอชื่อ	รัฐสภา
ผู้แต่งตั้ง	พระมหากษัตริย์ไทย
วาระ	รวมกันไม่เกิน 8 ปี และไม่เกิน 2 วาระ
ผู้ประเดิมตำแหน่ง	พระยามโนปกรณ์นิติธาดา
สถาปนา	28 มิถุนายน พ.ศ. 2475
เงินตอบแทน	125,590 บาท
เว็บไซต์	thaigov.go.th

บทความนี้เป็นส่วนหนึ่งของชุดว่าด้วย
การเมืองการปกครองไทย
รัฐธรรมนูญ รัฐธรรมนูญฉบับปัจจุบัน กฎหมาย
พระมหากษัตริย์ พระมหากษัตริย์ พระบาทสมเด็จพระวชิรเกล้าเจ้าอยู่หัว รัชทายาท ราชวงศ์จักรี การสืบราชสันตติวงศ์ของไทย คณะองคมนตรี
ฝ่ายบริหาร รัฐบาล นายกรัฐมนตรี ประยุทธ์ จันทร์โอชา คณะรัฐมนตรี คณะรัฐมนตรีไทย คณะที่ 62 กระทรวง องค์กรตามรัฐธรรมนูญ
ฝ่ายนิติบัญญัติ รัฐสภา ประธานรัฐสภา วุฒิสภา (ชุดปัจจุบัน) พรเพชร วิชิตชลชัย ประธานวุฒิสภา สภาผู้แทนราษฎร (ชุดปัจจุบัน) ชวน หลีกภัย ประธานสภาผู้แทนราษฎร สมพงษ์ อมรวิวัฒน์ ผู้นำฝ่ายค้านในสภาผู้แทนราษฎร พระราชบัญญัติ
ฝ่ายตุลาการ ศาลฎีกา ประธาน เมทินี ชโลธร ศาลปกครองสูงสุด ประธาน ปิยะ ปะตังทา ศาลรัฐธรรมนูญ ประธาน วรวิทย์ กังศศิเทียม ศาลไทย
การเลือกตั้ง การเลือกตั้งที่ผ่านมา วุฒิสภา: พ.ศ. 2557 สภาผู้แทนราษฎร: พ.ศ. 2562 พรรคการเมือง พระราชบัญญัติประกอบรัฐธรรมนูญว่าด้วยพรรคการเมือง พ.ศ. 2560
การแบ่งเขตการปกครอง การปกครองส่วนภูมิภาค จังหวัด การปกครองส่วนท้องถิ่น องค์การบริหารส่วนจังหวัด เทศบาล องค์การบริหารส่วนตำบล กรุงเทพมหานคร ผู้ว่าราชการ สภา เมืองพัทยา นายก
ความสัมพันธ์ระหว่างประเทศ ความสัมพันธ์ระหว่างประเทศ อาเซียน
ปัญหาที่เกี่ยวข้อง ความไม่สงบในชายแดนภาคใต้ ความผิดต่อองค์พระมหากษัตริย์ไทย รัฐประหาร พ.ศ. 2557
สถานีย่อยประเทศไทย

นายกรัฐมนตรีไทย เป็นประธานแห่งคณะรัฐมนตรีไทย และทำหน้าที่หัวหน้ารัฐบาลของประเทศไทย โดยมีจุดกำเนิดมาจากการปฏิวัติสยาม พ.ศ. 2475 ซึ่งเป็นการเปลี่ยนแปลงการปกครองสู่ราชาธิปไตยภายใต้รัฐธรรมนูญและประชาธิปไตยระบบรัฐสภา

โดยปกติแล้วนายกรัฐมนตรีในระบอบประชาธิปไตยจะมีที่มาจากสภาผู้แทนราษฎรไทย ซึ่งโดยหลักแล้วถือว่านายกรัฐมนตรีมีต้องมาจากการแต่งตั้งทางอ้อมโดยประชาชน แต่รัฐธรรมนูญแห่งราชอาณาจักรไทย พุทธศักราช 2560 กำหนดให้พระมหากษัตริย์ทรงแต่งตั้งนายกรัฐมนตรีตามมติของที่ประชุมร่วมกันของรัฐสภา ซึ่งผลการลงมติเลือกนายกรัฐมนตรีไทย พ.ศ. 2562 ปรากฏว่า พลเอก ประยุทธ์ จันทร์โอชา ได้รับเลือกเป็นนายกรัฐมนตรีอีกวาระหนึ่ง หลังจากที่เคยดำรงตำแหน่งมาแล้ว 1 สมัย

ประวัติ

ตำแหน่งนายกรัฐมนตรีมีขึ้นภายหลังการปฏิวัติสยาม พ.ศ. 2475 เรียกว่า "ประธานคณะกรรมการราษฎร" ตามพระราชบัญญัติธรรมนูญการปกครองแผ่นดินสยามชั่วคราว พุทธศักราช 2475 และภายหลังพระบาทสมเด็จพระปกเกล้าเจ้าอยู่หัว ทรงลงพระปรมาภิไธยในรัฐธรรมนูญแห่งราชอาณาจักรสยาม พุทธศักราช 2475 เมื่อวันที่ 10 ธันวาคม พ.ศ. 2475 ก็เปลี่ยนมาเรียก "นายกรัฐมนตรี" โดยมีตราประจำสำนักนายกรัฐมนตรีเป็นตราราชสีห์คชสีห์รักษารัฐธรรมนูญ และเป็นตราประจำตำแหน่งนายกรัฐมนตรีไทย

รัฐธรรมนุญแห่งราชอาณาจักรไทยบัญญัติที่มาของนายกรัฐมนตรี รัฐธรรมนูญฉบับปัจจุบันระบุว่านายกรัฐมนตรีมาจากการเลือกของสภาผู้แทนราษฎร และมีบทเฉพาะกาลให้วุฒิสภามีชุดแรกตามรัฐธรรมนูญฉบับปัจจุบัน (วาระปี 2562–67) ส่วนเลือกนายกรัฐมนตรีด้วย

ตำแหน่ง	ชื่อ	พรรคการเมือง	ได้รับเลือกโดย	วันที่ได้รับเลือก	เริ่มดำรงตำแหน่ง	ตำแหน่งที่สอง
นายกรัฐมนตรี	พลเอก ประยุทธ์ จันทร์โอชา	อิสระ	รัฐสภา	5 มิถุนายน พ.ศ. 2562	9 มิถุนายน พ.ศ. 2562	รัฐมนตรีว่าการกระทรวงกลาโหม

การปฏิบัติหน้าที่

รัฐธรรมนูญแห่งราชอาณาจักรไทย พุทธศักราช 2560 ซึ่งเป็นรัฐธรรมนูญฉบับปัจจุบัน ได้กำหนดวาระของนายกรัฐมนตรีว่า นายกรัฐมนตรีจะดำรงตำแหน่งรวมกันแล้วเกินแปดปีมิได้ ทั้งนี้ ไม่ว่าจะเป็นการดำรงตำแหน่งติดต่อกันหรือไม่ แต่มิให้นับรวมระยะเวลาในระหว่างที่อยู่ปฏิบัติหน้าที่ต่อไปหลังพ้นจากตำแหน่ง"

นายกรัฐมนตรีอาจพ้นจากตำแหน่งเพราะถูกอภิปรายไม่ไว้วางใจ สมาชิกสภาผู้แทนราษฎรจำนวนไม่น้อยกว่าหนึ่งในห้าของจำนวนสมาชิกทั้งหมดมีสิทธิเข้าชื่อขอเปิดอภิปรายทั่วไปเพื่อลงมติไม่ไว้วางใจนายกรัฐมนตรี ญัตตินี้ต้องเสนอชื่อผู้สมควรดำรงตำแหน่งนายกรัฐมนตรีคนต่อไปไว้ด้วย เมื่อเสนอญัตติแล้วจะมีการยุบสภาผู้แทนราษฎรมิได้ ทั้งนี้ เพื่อป้องกันไม่ให้นายกรัฐมนตรีหลีกหนีการอภิปราย เว้นแต่จะมีการถอนญัตติหรือการลงมตินั้นไม่ได้เสียงครบ หากสมาชิกสภาผู้แทนราษฎรลงมติไม่ไว้วางใจ นายกรัฐมนตรีต้องพ้นจากตำแหน่ง และมีผลให้คณะรัฐมนตรีสิ้นสุดลงทั้งคณะด้วย

การรักษาราชการแทน

ในกรณีที่นายกรัฐมนตรีไม่อาจปฏิบัติหน้าที่ได้ พระราชบัญญัติระเบียบบริหารราชการแผ่นดิน พ.ศ. 2534 มาตรา 41 กำหนดให้รองนายกรัฐมนตรีเป็นผู้รักษาราชการ ถ้ามีรองนายกรัฐมนตรีหลายคนให้คณะรัฐมนตรีมอบหมายให้รองนายกรัฐมนตรีคนใดคนหนึ่งเป็นผู้รักษาราชการแทน ถ้าไม่มีผู้ดำรงตำแหน่งรองนายกรัฐมนตรี หรือมีแต่ไม่อาจปฏิบัติราชการได้ ให้คณะรัฐมนตรีมอบหมายให้รัฐมนตรีคนใดคนหนึ่งเป็นผู้รักษาราชการแทน

สถานที่ปฏิบัติงานและบ้านพัก

นายกรัฐมนตรีของประเทศไทยปฏิบัติหน้าที่ ณ ทำเนียบรัฐบาล ซึ่งเป็นสถานที่ราชการสำคัญที่สุดแห่งหนึ่งของประเทศไทย ตั้งอยู่ ณ เลขที่ 1 ถนนพิษณุโลก เขตดุสิต กรุงเทพมหานคร มีเนื้อที่ทั้งสิ้น 27 ไร่ 3 งาน 44 ตารางวา

สำหรับบ้านพักประจำตำแหน่งนายกรัฐมนตรีไทย คือ บ้านพิษณุโลก ซึ่งมีสถาปัตยกรรมที่สวยงาม ออกแบบและสร้างโดย มาริโอ ตามานโญ สถาปนิกประจำราชสำนักสยามชาวอิตาลี มีเนื้อที่ 25 ไร่ 3 งาน

รองนายกรัฐมนตรี

รองนายกรัฐมนตรี มีหน้าที่ในการกำกับการบริหารราชการของกระทรวง หรือทบวงหนึ่งหรือหลายกระทรวงหรือทบวง ตามที่นายกรัฐมนตรีมอบหมาย รวมทั้งเป็นผู้รักษาราชการแทนนายกรัฐมนตรี ในกรณีที่นายกรัฐมนตรีไม่อาจปฏิบัติราชการได้ ตามพระราชบัญญัติระเบียบบริหารราชการแผ่นดิน (เรียงตามลำดับรองนายกรัฐมนตรีดังนี้)

ตำแหน่ง	รายชื่อ	พรรคการเมือง	เริ่มดำรงตำแหน่ง	ตำแหน่งที่สอง
รองนายกรัฐมนตรี	ประวิตร วงษ์สุวรรณ	พรรคพลังประชารัฐ	10 กรกฎาคม พ.ศ. 2562	-
	วิษณุ เครืองาม	อิสระ	10 กรกฎาคม พ.ศ. 2562	-
	อนุทิน ชาญวีรกูล	พรรคภูมิใจไทย	10 กรกฎาคม พ.ศ. 2562	รัฐมนตรีว่าการกระทรวงสาธารณสุข
	จุรินทร์ ลักษณวิศิษฎ์	พรรคประชาธิปัตย์	10 กรกฎาคม พ.ศ. 2562	รัฐมนตรีว่าการกระทรวงพาณิชย์
	ดอน ปรมัตถ์วินัย	อิสระ	5 สิงหาคม พ.ศ. 2563	รัฐมนตรีว่าการกระทรวงการต่างประเทศ
	สุพัฒนพงษ์ พันธ์มีเชาว์	อิสระ	5 สิงหาคม พ.ศ. 2563	รัฐมนตรีว่าการกระทรวงพลังงาน

รายชื่อนายกรัฐมนตรีไทย

ดูบทความหลักที่: รายชื่อนายกรัฐมนตรีไทย

อดีตนายกรัฐมนตรีไทยที่ยังมีชีวิตอยู่ในปัจจุบัน

ปัจจุบันมีอดีตนายกรัฐมนตรีที่ยังมีชีวิตอยู่ 10 คน ได้แก่

• 

  ธานินทร์ กรัยวิเชียร
  (วาระ: 2519-2520)
  5 เมษายน พ.ศ. 2470
• 

  ชวลิต ยงใจยุทธ
  (วาระ: 2539-2540)
  15 พฤษภาคม พ.ศ. 2475
• 

  อานันท์ ปันยารชุน
  (วาระ: 2534-2535)
  9 สิงหาคม พ.ศ. 2475
• 

  สุจินดา คราประยูร
  (วาระ: 2535)
  6 สิงหาคม พ.ศ. 2476
• 

  ชวน หลีกภัย
  (วาระ: 2535-2538,2540-2544)
  28 กรกฎาคม พ.ศ. 2481
• 

  สุรยุทธ์ จุลานนท์
  (วาระ: 2549-2551)
  28 สิงหาคม พ.ศ. 2486
• 

  สมชาย วงศ์สวัสดิ์
  (วาระ: 2551)
  31 สิงหาคม พ.ศ. 2490
• 

  ทักษิณ ชินวัตร
  (วาระ: 2544-2549)
  26 กรกฎาคม พ.ศ. 2492
• 

  อภิสิทธิ์ เวชชาชีวะ
  (วาระ: 2551-2554)
  3 สิงหาคม พ.ศ. 2507
• 

  ยิ่งลักษณ์ ชินวัตร
  (วาระ: 2554-2557)
  21 มิถุนายน พ.ศ. 2510

ดูเพิ่ม

• รายชื่อนายกรัฐมนตรีไทย
• รัฐบาลไทย
• สำนักนายกรัฐมนตรี (ประเทศไทย)

แหล่งข้อมูลอื่น

• เว็บไซต์อย่างเป็นทางการ
• รายนามนายกรัฐมนตรีแห่งราชอาณาจักรไทย
• ประวัตินายกรัฐมนตรีแห่งราชอาณาจักรไทย Archived 2009-07-24 ที่ เวย์แบ็กแมชชีน