นายกรัฐมนตรีไทย

นายกรัฐมนตรีแห่งราชอาณาจักรไทย
ตราประจำตำแหน่งนายกรัฐมนตรีไทย
ธงประจำตำแหน่ง
ผู้ดำรงตำแหน่งคนปัจจุบัน ประยุทธ์ จันทร์โอชา ตั้งแต่ 24 สิงหาคม พ.ศ. 2557
การเรียกขาน	ท่านนายกรัฐมนตรี (ไม่เป็นทางการ) ฯพณฯ (ทางการ) ท่านผู้นำ (การทูตระหว่างประเทศ)
สมาชิกของ	คณะรัฐมนตรี สภาความมั่นคงแห่งชาติ กองอำนวยการรักษาความมั่นคงภายในราชอาณาจักร
จวน	บ้านพิษณุโลก
ที่ว่าการ	ทำเนียบรัฐบาล
ผู้เสนอชื่อ	รัฐสภา
ผู้แต่งตั้ง	พระมหากษัตริย์ไทย
วาระ	วาระละ 4 ปี (รวมกันไม่เกิน 8 ปี)
ตราสารจัดตั้ง	รัฐธรรมนูญแห่งราชอาณาจักรสยาม
ตำแหน่งก่อนหน้า	ประธานกรรมการราษฎร
ผู้ประเดิมตำแหน่ง	พระยามโนปกรณ์นิติธาดา
สถาปนา	28 มิถุนายน พ.ศ. 2475
รอง	รองนายกรัฐมนตรี
เงินตอบแทน	125,590 บาท
เว็บไซต์	thaigov.go.th

นายกรัฐมนตรีไทย เป็นประธานแห่งคณะรัฐมนตรีไทย และทำหน้าที่หัวหน้ารัฐบาลของประเทศไทย โดยมีจุดกำเนิดมาจากการปฏิวัติสยาม พ.ศ. 2475 ซึ่งเป็นการเปลี่ยนแปลงการปกครองสู่ราชาธิปไตยภายใต้รัฐธรรมนูญและประชาธิปไตยระบบรัฐสภา

โดยปกติแล้วนายกรัฐมนตรีในระบอบประชาธิปไตยจะมีที่มาจากสภาผู้แทนราษฎรไทย ซึ่งโดยหลักแล้วถือว่านายกรัฐมนตรีมีต้องมาจากการแต่งตั้งทางอ้อมโดยประชาชน แต่รัฐธรรมนูญแห่งราชอาณาจักรไทย พุทธศักราช 2560 กำหนดให้พระมหากษัตริย์ทรงแต่งตั้งนายกรัฐมนตรีตามมติของที่ประชุมร่วมกันของรัฐสภา ซึ่งผลการลงมติเลือกนายกรัฐมนตรีไทย พ.ศ. 2562 ปรากฏว่า พลเอก ประยุทธ์ จันทร์โอชา ได้รับเลือกเป็นนายกรัฐมนตรีอีกวาระหนึ่ง หลังจากที่เคยดำรงตำแหน่งมาแล้ว 1 สมัย

ประวัติ

ตำแหน่งนายกรัฐมนตรีมีขึ้นภายหลังการปฏิวัติสยาม พ.ศ. 2475 เรียกว่า "ประธานคณะกรรมการราษฎร" ตามพระราชบัญญัติธรรมนูญการปกครองแผ่นดินสยามชั่วคราว พุทธศักราช 2475 อย่างไรก็ตาม มีการวิจารณ์อย่างหนักว่าชื่อตำแหน่งดังกล่าวเหมือนกับตำแหน่งประธานคณะกรรมการราษฎรแห่งสหภาพโซเวียต ส่งผลให้ในเวลาต่อมา ก็เปลี่ยนมาเรียกว่า "นายกรัฐมนตรี" เมื่อวันที่ 10 ธันวาคม พ.ศ. 2475 โดยมีตราประจำสำนักนายกรัฐมนตรีเป็นตราราชสีห์คชสีห์รักษารัฐธรรมนูญ และเป็นตราประจำตำแหน่งนายกรัฐมนตรีไทย

รัฐธรรมนุญแห่งราชอาณาจักรไทยบัญญัติที่มาของนายกรัฐมนตรี รัฐธรรมนูญฉบับปัจจุบันระบุว่านายกรัฐมนตรีมาจากการเลือกของสภาผู้แทนราษฎร และมีบทเฉพาะกาลให้วุฒิสภามีชุดแรกตามรัฐธรรมนูญฉบับปัจจุบัน (วาระปี 2562–67) ส่วนเลือกนายกรัฐมนตรีด้วย

ตำแหน่ง	ชื่อ	พรรคการเมือง	เริ่มดำรงตำแหน่ง	ตำแหน่งที่สอง
นายกรัฐมนตรี	พลเอก ประยุทธ์ จันทร์โอชา	รวมไทยสร้างชาติ	9 มิถุนายน พ.ศ. 2562	รัฐมนตรีว่าการกระทรวงกลาโหม

การปฏิบัติหน้าที่

รัฐธรรมนูญแห่งราชอาณาจักรไทย พุทธศักราช 2560 ซึ่งเป็นรัฐธรรมนูญฉบับปัจจุบัน ได้กำหนดวาระของนายกรัฐมนตรีว่า นายกรัฐมนตรีจะดำรงตำแหน่งรวมกันแล้วเกินแปดปีมิได้ ทั้งนี้ ไม่ว่าจะเป็นการดำรงตำแหน่งติดต่อกันหรือไม่ แต่มิให้นับรวมระยะเวลาในระหว่างที่อยู่ปฏิบัติหน้าที่ต่อไปหลังพ้นจากตำแหน่ง"

นายกรัฐมนตรีอาจพ้นจากตำแหน่งเพราะถูกอภิปรายไม่ไว้วางใจ สมาชิกสภาผู้แทนราษฎรจำนวนไม่น้อยกว่าหนึ่งในห้าของจำนวนสมาชิกทั้งหมดมีสิทธิเข้าชื่อขอเปิดอภิปรายทั่วไปเพื่อลงมติไม่ไว้วางใจนายกรัฐมนตรี ญัตตินี้ต้องเสนอชื่อผู้สมควรดำรงตำแหน่งนายกรัฐมนตรีคนต่อไปไว้ด้วย เมื่อเสนอญัตติแล้วจะมีการยุบสภาผู้แทนราษฎรมิได้ ทั้งนี้ เพื่อป้องกันไม่ให้นายกรัฐมนตรีหลีกหนีการอภิปราย เว้นแต่จะมีการถอนญัตติหรือการลงมตินั้นไม่ได้เสียงครบ หากสมาชิกสภาผู้แทนราษฎรลงมติไม่ไว้วางใจ นายกรัฐมนตรีต้องพ้นจากตำแหน่ง และมีผลให้คณะรัฐมนตรีสิ้นสุดลงทั้งคณะด้วย

การรักษาราชการแทน

ในกรณีที่นายกรัฐมนตรีไม่อาจปฏิบัติหน้าที่ได้ พระราชบัญญัติระเบียบบริหารราชการแผ่นดิน พ.ศ. 2534 มาตรา 41 กำหนดให้รองนายกรัฐมนตรีเป็นผู้รักษาราชการ ถ้ามีรองนายกรัฐมนตรีหลายคนให้คณะรัฐมนตรีมอบหมายให้รองนายกรัฐมนตรีคนใดคนหนึ่งเป็นผู้รักษาราชการแทน ถ้าไม่มีผู้ดำรงตำแหน่งรองนายกรัฐมนตรี หรือมีแต่ไม่อาจปฏิบัติราชการได้ ให้คณะรัฐมนตรีมอบหมายให้รัฐมนตรีคนใดคนหนึ่งเป็นผู้รักษาราชการแทน และรัฐธรรมนูญแห่งราชอาณาจักรไทย พ.ศ. 2560 มาตรา 168 ได้กำหนดเพิ่มเติมว่า หากคณะรัฐมนตรีไม่สามารถปฏิบัติหน้าที่ได้หรือลาออกทั้งคณะ ให้ปลัดกระทรวงปฏิบัติหน้าที่แทนรัฐมนตรีว่าการและให้ปลัดกระทรวงคัดเลือกกันเองให้คนหนึ่งปฏิบัติหน้าที่แทนนายกรัฐมนตรี

สถานที่ปฏิบัติงานและบ้านพัก

นายกรัฐมนตรีของประเทศไทยปฏิบัติหน้าที่ ณ ทำเนียบรัฐบาล ซึ่งเป็นสถานที่ราชการสำคัญที่สุดแห่งหนึ่งของประเทศไทย ตั้งอยู่ ณ เลขที่ 1 ถนนพิษณุโลก เขตดุสิต กรุงเทพมหานคร มีเนื้อที่ทั้งสิ้น 27 ไร่ 3 งาน 44 ตารางวา

สำหรับบ้านพักประจำตำแหน่งนายกรัฐมนตรีไทย คือ บ้านพิษณุโลก ซึ่งมีสถาปัตยกรรมที่สวยงาม ออกแบบและสร้างโดย มาริโอ ตามานโญ สถาปนิกประจำราชสำนักสยามชาวอิตาลี มีเนื้อที่ 25 ไร่ 3 งาน

รองนายกรัฐมนตรี

ดูบทความหลักที่: รายชื่อรองนายกรัฐมนตรีไทย

รองนายกรัฐมนตรี มีหน้าที่ในการกำกับการบริหารราชการของกระทรวง หรือทบวงหนึ่งหรือหลายกระทรวงหรือทบวง ตามที่นายกรัฐมนตรีมอบหมาย รวมทั้งเป็นผู้รักษาราชการแทนนายกรัฐมนตรี ในกรณีที่นายกรัฐมนตรีไม่อาจปฏิบัติราชการได้ ตามพระราชบัญญัติระเบียบบริหารราชการแผ่นดิน (เรียงตามลำดับรองนายกรัฐมนตรีดังนี้)

ตำแหน่ง	รายชื่อ	พรรคการเมือง	เริ่มดำรงตำแหน่ง	ตำแหน่งที่สอง
รองนายกรัฐมนตรี	ประวิตร วงษ์สุวรรณ	พรรคพลังประชารัฐ	10 กรกฎาคม พ.ศ. 2562	-
	วิษณุ เครืองาม	อิสระ	10 กรกฎาคม พ.ศ. 2562	-
	อนุทิน ชาญวีรกูล	พรรคภูมิใจไทย	10 กรกฎาคม พ.ศ. 2562	รัฐมนตรีว่าการกระทรวงสาธารณสุข
	จุรินทร์ ลักษณวิศิษฎ์	พรรคประชาธิปัตย์	10 กรกฎาคม พ.ศ. 2562	รัฐมนตรีว่าการกระทรวงพาณิชย์
	ดอน ปรมัตถ์วินัย	อิสระ	5 สิงหาคม พ.ศ. 2563	รัฐมนตรีว่าการกระทรวงการต่างประเทศ
	สุพัฒนพงษ์ พันธ์มีเชาว์	อิสระ	5 สิงหาคม พ.ศ. 2563	รัฐมนตรีว่าการกระทรวงพลังงาน

รายชื่อนายกรัฐมนตรีไทย

ดูบทความหลักที่: รายชื่อนายกรัฐมนตรีไทย

อดีตนายกรัฐมนตรีไทยที่ยังมีชีวิตอยู่

ปัจจุบันมีอดีตนายกรัฐมนตรีที่ยังมีชีวิตอยู่ 10 คน ได้แก่

• 

  ธานินทร์ กรัยวิเชียร
  (วาระ: 2519-2520)
  5 เมษายน พ.ศ. 2470
• 

  พลเอกชวลิต ยงใจยุทธ
  (วาระ: 2539-2540)
  15 พฤษภาคม พ.ศ. 2475
• 

  อานันท์ ปันยารชุน
  (วาระ: 2534-2535,2535)
  9 สิงหาคม พ.ศ. 2475
• 

  พลเอกสุจินดา คราประยูร
  (วาระ: 2535)
  6 สิงหาคม พ.ศ. 2476
• 

  ชวน หลีกภัย
  (วาระ: 2535-2538,2540-2544)
  28 กรกฎาคม พ.ศ. 2481
• 

  พลเอกสุรยุทธ์ จุลานนท์
  (วาระ: 2549-2551)
  28 สิงหาคม พ.ศ. 2486
• 

  สมชาย วงศ์สวัสดิ์
  (วาระ: 2551)
  31 สิงหาคม พ.ศ. 2490
• 

  ทักษิณ ชินวัตร
  (วาระ: 2544-2549)
  26 กรกฎาคม พ.ศ. 2492
• 

  อภิสิทธิ์ เวชชาชีวะ
  (วาระ: 2551-2554)
  3 สิงหาคม พ.ศ. 2507
• 

  ยิ่งลักษณ์ ชินวัตร
  (วาระ: 2554-2557)
  21 มิถุนายน พ.ศ. 2510

ดูเพิ่ม

• รายชื่อนายกรัฐมนตรีไทย
• รัฐบาลไทย
• สำนักนายกรัฐมนตรี (ประเทศไทย)

แหล่งข้อมูลอื่น

• เว็บไซต์อย่างเป็นทางการ
• รายนามนายกรัฐมนตรีแห่งราชอาณาจักรไทย เก็บถาวร 1999-04-27 ที่ เวย์แบ็กแมชชีน
• ประวัตินายกรัฐมนตรีแห่งราชอาณาจักรไทย เก็บถาวร 2009-07-24 ที่ เวย์แบ็กแมชชีน