อานันท์ ปันยารชุน

อานันท์ ปันยารชุน ม.ป.ช. ม.ว.ม. ท.จ.ว. ป.ภ.
อานันท์ ใน พ.ศ. 2538
นายกรัฐมนตรีไทย คนที่ 18
ดำรงตำแหน่ง 2 มีนาคม พ.ศ. 2534 – 7 เมษายน พ.ศ. 2535 (1 ปี 1 เดือน 5 วัน)
กษัตริย์	พระบาทสมเด็จพระมหาภูมิพลอดุลยเดชมหาราช บรมนาถบพิตร
รอง	ดูรายชื่อ เสนาะ อูนากูล เภา สารสิน มีชัย ฤชุพันธุ์
ก่อนหน้า	ชาติชาย ชุณหะวัณ
ถัดไป	สุจินดา คราประยูร
ดำรงตำแหน่ง 10 มิถุนายน – 23 กันยายน พ.ศ. 2535 (3 เดือน 13 วัน)
รอง	ดูรายชื่อ เภา สารสิน เกษม สุวรรณกุล หม่อมราชวงศ์เกษมสโมสร เกษมศรี
ก่อนหน้า	สุจินดา คราประยูร (นายกรัฐมนตรี) มีชัย ฤชุพันธุ์ (ปฏิบัติหน้าที่แทน)
ถัดไป	ชวน หลีกภัย
ปลัดกระทรวงการต่างประเทศ
ดำรงตำแหน่ง 12 สิงหาคม พ.ศ. 2518 – 11 มีนาคม พ.ศ. 2520 (1 ปี 6 เดือน 27 วัน)
นายกรัฐมนตรี	หม่อมราชวงศ์คึกฤทธิ์ ปราโมช หม่อมราชวงศ์เสนีย์ ปราโมช ธานินทร์ กรัยวิเชียร
รัฐมนตรีว่าการ	ชาติชาย ชุณหะวัณ พิชัย รัตตกุล อุปดิศร์ ปาจรียางกูร
ก่อนหน้า	แผน วรรณเมธี
ถัดไป	วงศ์ พลนิกร
เอกอัครราชทูตผู้แทนถาวรไทยประจำสหประชาชาติสำนักงานสหรัฐ
ดำรงตำแหน่ง 14 มีนาคม พ.ศ. 2510 – 31 กรกฎาคม พ.ศ. 2518
กษัตริย์	พระบาทสมเด็จพระมหาภูมิพลอดุลยเดชมหาราช บรมนาถบพิตร
นายกรัฐมนตรี	ถนอม กิตติขจร สัญญา ธรรมศักดิ์ หม่อมราชวงศ์เสนีย์ ปราโมช หม่อมราชวงศ์คึกฤทธิ์ ปราโมช
ก่อนหน้า	อุปดิศร์ ปาจรียางกูร
ถัดไป	ประชา คุณะเกษม
เอกอัครราชทูตไทยประจำแคนาดา
ดำรงตำแหน่ง 14 เมษายน พ.ศ. 2510 – 2 สิงหาคม พ.ศ. 2515
กษัตริย์	พระบาทสมเด็จพระมหาภูมิพลอดุลยเดชมหาราช บรมนาถบพิตร
นายกรัฐมนตรี	ถนอม กิตติขจร
ก่อนหน้า	สมจัย อนุมานราชธน
ถัดไป	บรรพต พานิชศุภผล
เอกอัครราชทูตไทยประจำสหรัฐ
ดำรงตำแหน่ง 3 สิงหาคม พ.ศ. 2515 – 11 สิงหาคม พ.ศ. 2518
กษัตริย์	พระบาทสมเด็จพระมหาภูมิพลอดุลยเดชมหาราช บรมนาถบพิตร
นายกรัฐมนตรี	ถนอม กิตติขจร สัญญา ธรรมศักดิ์ หม่อมราชวงศ์เสนีย์ ปราโมช หม่อมราชวงศ์คึกฤทธิ์ ปราโมช
ก่อนหน้า	สุนทร หงส์ลดารมภ์
ถัดไป	อุปดิศร์ ปาจรียางกูร
เอกอัครราชทูตไทยประจำเยอรมนีตะวันตก
ดำรงตำแหน่ง 9 กรกฎาคม พ.ศ. 2520 – 31 มกราคม พ.ศ. 2522
กษัตริย์	พระบาทสมเด็จพระมหาภูมิพลอดุลยเดชมหาราช บรมนาถบพิตร
นายกรัฐมนตรี	ธานินทร์ กรัยวิเชียร เกรียงศักดิ์ ชมะนันทน์
ก่อนหน้า	แผน วรรณเมธี
ถัดไป	สุธี ประศาสน์วินิจฉัย
ข้อมูลส่วนบุคคล
เกิด	9 สิงหาคม พ.ศ. 2475 อำเภอพระนคร จังหวัดพระนคร มณฑลกรุงเทพ ประเทศสยาม
พรรคการเมือง	อิสระ
คู่สมรส	หม่อมราชวงศ์สดศรีสุริยา จักรพันธุ์ (สมรส 2499; เสียชีวิต 2566)
บุตร	นันดา ดารณี
บุพการี	พระยาปรีชานุสาสน์ (บิดา) ปฤกษ์ ปรีชานุสาสน์ (มารดา)
ญาติ	รักษ ปันยารชุน (พี่ชาย)
ลายมือชื่อ
ยศที่ได้รับการแต่งตั้ง
รับใช้	กองอาสารักษาดินแดน
ประจำการ	พ.ศ. 2534 – พ.ศ. 2535
ยศ	นายกองใหญ่

อานันท์ ปันยารชุน ม.ป.ช. ม.ว.ม. ท.จ.ว. ป.ภ. (เกิด 9 สิงหาคม พ.ศ. 2475) เป็นนักการเมืองชาวไทย นายกรัฐมนตรีไทยคนที่ 18 อดีตเอกอัครราชทูตไทยประจำสหประชาชาติ สหรัฐอเมริกา, ประเทศแคนาดา, ประเทศเยอรมนี อดีตปลัดกระทรวงการต่างประเทศ อานันท์เป็นนายกรัฐมนตรีไทยคนแรกที่เกิดหลังเหตุการณ์การปฏิวัติสยาม พ.ศ. 2475 โดยดำรงตำแหน่งหลังรัฐประหารในประเทศไทย พ.ศ. 2534 และเหตุการณ์พฤษภาทมิฬ และได้รับรางวัลรามอน แมกไซไซ สาขาบริหารรัฐกิจ ประจำปี พ.ศ. 2540 ทูตสันถวไมตรีของกองทุนเพื่อเด็กแห่งสหประชาชาติ (ยูนิเซฟ) ประจำประเทศไทย

ประวัติ

อานันท์ เกิดเมื่อวันที่ 9 สิงหาคม พ.ศ. 2475 ที่จังหวัดพระนคร เป็นบุตรคนสุดท้องในจำนวนพี่น้องทั้งหมด 12 คน ของมหาอำมาตย์ตรี พระยาปรีชานุสาสน์ (เสริญ ปันยารชุน) ชาวไทยเชื้อสายมอญ กับคุณหญิงปฤกษ์ ปรีชานุสาสน์ (ปฤกษ์ โชติกเสถียร) ชาวไทยเชื้อสายจีน (แคะ) ซึ่งตัวเขาเองมีเชื้อสายจีนมาจากยายซึ่งใช้แซ่เล่า (จีน: 劉; หลิว)

อานันท์ ปันยารชุนมีพี่น้องดังนี้

1. พันตรี รักษ ปันยารชุน
2. สุธีรา เกษมศรี ณ อยุธยา
3. ปฤถา วัชราภัย
4. กุนตี พิชเยนทรโยธิน
5. กุศะ ปันยารชุน
6. หม่อมจิตรา วรวรรณ ณ อยุธยา
7. ดุษฎี โอสถานนท์
8. พันตำรวจเอก ประสัตถ์ ปันยารชุน
9. กรรถนา อิศรเสนา ณ อยุธยา
10. สุภาพรรณ ชุมพล ณ อยุธยา
11. ชัช ปันยารชุน

อานันท์สมรสกับหม่อมราชวงศ์สดศรีสุริยา จักรพันธุ์ ธิดาหม่อมเจ้าคัสตาวัส จักรพันธุ์ และหม่อมเจ้าทิตยาทรงกลด รพีพัฒน์ มีบุตรธิดาด้วยกัน 2 คนคือ

• นันดา ไกรฤกษ์ (สมรสกับ ไกรทิพย์ ไกรฤกษ์ บุตรพูนเพิ่ม ไกรฤกษ์ อดีตเลขาธิการสำนักพระราชวัง)
• ดารณี เจริญรัชต์ภาคย์ อดีตกรรมการองค์การสื่อสารมวลชนแห่งประเทศไทย (สมรสกับ ชัชวิน เจริญรัชต์ภาคย์ บุตร ศ.ดร.นาวาเอก เจริญ เจริญรัชต์ภาคย์ ร.น. อดีตปลัดกระทรวงคมนาคม และ ท่านผู้หญิงสมศรี)

การศึกษาและการทำงาน

อานันท์จบการศึกษาชั้นมัธยมจากโรงเรียนอำนวยศิลป์ และโรงเรียนกรุงเทพคริสเตียนวิทยาลัย จากนั้นไปศึกษาต่อที่กรุงลอนดอน สหราชอาณาจักร จากดัลวิชคอจเลจ (Dulwich College) และปริญญาตรีด้านกฎหมาย (เกียรตินิยม) จากมหาวิทยาลัยเคมบริดจ์ เมื่อ พ.ศ. 2498

หลังจบการศึกษา อานันท์เข้ารับราชการที่กระทรวงการต่างประเทศ ได้รับแต่งตั้งเป็นเอกอัครราชทูตไทยประจำสหประชาชาติ เมื่อ พ.ศ. 2510 จากนั้นย้ายไปเป็นเอกอัครราชทูตไทยประจำประเทศแคนาดา สหรัฐ และเป็นผู้แทนถาวรแห่งประเทศไทยประจำสหประชาชาติ

ในปี พ.ศ. 2518 อานันท์ เป็นหัวหน้าคณะผู้แทนไทย เดินทางไปเปิดความสัมพันธ์ทางการทูตกับสาธารณรัฐประชาชนจีน ก่อนที่หม่อมราชวงศ์คึกฤทธิ์ ปราโมช จะเดินทางไปสถาปนาความสัมพันธ์อย่างเป็นทางการในเวลาต่อมา วันที่ 1 สิงหาคม พ.ศ. 2518 อานันท์ ถูกปลดจากตำแหน่งเอกอัครราชทูตประจำคณะทูตถาวรสหประชาชาติ ณ นครนิวยอร์ก โดยให้เป็นเอกอัครราชทูตประจำประเทศสหรัฐเพียงตำแหน่งเดียวในวันที่ 12 สิงหาคม พ.ศ. 2518ได้รับแต่งตั้งเป็นปลัดกระทรวงการต่างประเทศ

ในวันที่ 12 มีนาคม พ.ศ. 2520 ได้รับแต่งตั้งเป็น เอกอัครราชทูตผู้แทนพิเศษ ประจำกระทรวง สำนักงานปลัดกระทรวง กระทรวงการต่างประเทศ ในรัฐบาล ธานินทร์ กรัยวิเชียร

จากนั้นถูกย้ายไปดำรงตำแหน่งเอกอัครราชทูตไทย ประจำประเทศเยอรมนี ก่อนจะลาออกจากราชการในปี พ.ศ. 2522

อานันท์ หันมาทำงานด้านธุรกิจ ร่วมงานกับกลุ่มบริษัทสหยูเนี่ยน จนกระทั่งเป็นประธานกรรมการกลุ่มบริษัทเมื่อ พ.ศ. 2534 และดำรงตำแหน่งประธานสภาอุตสาหกรรมแห่งประเทศไทย

บทบาททางการเมือง

ดำรงตำแหน่งนายกรัฐมนตรี

อานันท์ ดำรงตำแหน่งนายกรัฐมนตรี สมัยแรกระหว่างวันที่ 2 มีนาคม พ.ศ. 2534 ถึง 22 มีนาคม พ.ศ. 2535 ภายหลังการรัฐประหารในประเทศไทย พ.ศ. 2534 จากการเสนอชื่อโดยพลเอกสุจินดา คราประยูร ซึ่งเป็นศิษย์เก่าโรงเรียนอำนวยศิลป์เช่นกัน ทั้งเคยร่วมงานกับนายอานันท์ เมื่อ พ.ศ. 2514 ขณะสุจินดา เป็นรองผู้ช่วยทูตทหารบก ประจำสถานเอกเอกอัครราชทูตไทย ประจำกรุงวอชิงตัน และอานันท์ เป็นเอกอัครราชทูตไทยประจำสหรัฐ ผลจากการเลือกให้อานันท์เป็นนายกรัฐมนตรีของประเทศไทยในตอนนั้นช่วยให้ท่านได้ชื่อว่าเป็นนายกรัฐมนตรีของไทยคนแรกที่เกิดภายหลังเปลี่ยนแปลงการปกครอง

ภารกิจหลักของรัฐบาลอานันท์ในสมัยแรก คือ การร่างรัฐธรรมนูญ และจัดการเลือกตั้งสมาชิกสภาผู้แทนราษฎร อานันท์ ได้นำบุคคลผู้มีความรู้ความสามารถ และมีภาพพจน์ที่ดี มาดำรงตำแหน่งรัฐมนตรี เช่น นุกูล ประจวบเหมาะ เสนาะ อูนากูล โฆสิต ปั้นเปี่ยมรัษฎ์

การบริหารประเทศของอานันท์ ภายใต้คำสั่งของคณะรสช. ทำให้รัฐบาล รสช. ได้รับการสืบทอดอำนาจ

อานันท์ พ้นจากตำแหน่งนายกรัฐมนตรี ภายหลังการเลือกตั้งทั่วไปในวันที่ 22 มีนาคม พ.ศ. 2535 ในการเลือกตั้งครั้งนั้นพรรคสามัคคีธรรม ได้รับการเลือกตั้งเข้ามามากที่สุด จำนวน 79 คน เป็นแกนนำจัดตั้งรัฐบาล แต่ณรงค์ วงศ์วรรณ หัวหน้าพรรคกลับไม่สามารถดำรงตำแหน่งนายกรัฐมนตรีได้ หลังจากมากาเร็ต แท็ตไวเลอร์ โฆษกกระทรวงการต่างประเทศสหรัฐ ออกมาประกาศว่า ณรงค์ เป็นหนึ่งในบัญชีดำ ผู้ไม่สามารถขอวีซ่าเดินทางเข้าสหรัฐได้ เนื่องจากมีความใกล้ชิดกับการค้ายาเสพติด

พรรคร่วมเสียงข้างมาก ซึ่งประกอบด้วยพรรคสามัคคีธรรม, พรรคชาติไทย, พรรคกิจสังคม, พรรคประชากรไทย และพรรคราษฎร จึงสนับสนุนให้พลเอกสุจินดา คราประยูร ขึ้นดำรงตำแหน่งนายกรัฐมนตรีคนที่ 19 ทั้งที่ก่อนหน้านี้ พลเอกสุจินดาเคยประกาศว่า จะไม่ดำรงตำแหน่งนายกรัฐมนตรี และกล่าวในเวลาต่อมาว่า จำเป็นต้อง "เสียสัตย์เพื่อชาติ" โกหกประชาชนอย่างหน้าด้านๆ

การดำรงตำแหน่งนายกรัฐมนตรีของพลเอกสุจินดา ทำให้เกิดกระแสการคัดค้านอย่างรุนแรง มีกลุ่มผู้ชุมนุมประท้วงที่ท้องสนามหลวงเพิ่มขึ้นจนถึงห้าแสนคน จนนำมาสู่การใช้กำลังปะทะ และปราบปรามในวันที่ 17 พฤษภาคม พ.ศ. 2535 หรือ เหตุการณ์พฤษภาทมิฬ

ภายหลังเหตุการณ์ความรุนแรง พลเอกสุจินดาประกาศลาออกจากตำแหน่ง ฝ่ายพรรคร่วมเสียงข้างมาก ร่วมกันสนับสนุนให้พลอากาศเอก สมบุญ ระหงษ์ หัวหน้าพรรคชาติไทย ดำรงตำแหน่งนายกรัฐมนตรี แต่แล้วอาทิตย์ อุไรรัตน์ รองหัวหน้าพรรคสามัคคีธรรม ประธานสภาผู้แทนราษฎร ผู้ลงนามรับสนองพระบรมราชโองการ ได้ตัดสินใจเสนอชื่อนายอานันท์ ปันยารชุน ขึ้นทูลเกล้าฯ แทนที่จะเป็นพลอากาศเอกสมบุญ ระหงษ์

อานันท์ ได้รับพระบรมราชโองการ โปรดเกล้าฯ ดำรงตำแหน่งนายกรัฐมนตรีสมัยที่สอง ในวันที่ 10 มิถุนายน พ.ศ. 2535 จัดตั้งรัฐบาลเฉพาะกิจ เพื่อจัดการเลือกตั้งใหม่ โดยรัฐมนตรีส่วนใหญ่ เป็นรัฐมนตรีที่เคยดำรงตำแหน่งมาก่อนในสมัยแรก

อานันท์ พ้นจากตำแหน่งนายกรัฐมนตรีสมัยที่สองในวันที่ 23 กันยายน พ.ศ. 2535 ภายหลังการเลือกตั้งเมื่อวันที่ 13 กันยายน พ.ศ. 2535 ซึ่งพรรคประชาธิปัตย์ได้รับเลือกตั้งเข้ามามากที่สุด และชวน หลีกภัย หัวหน้าพรรคประชาธิปัตย์ดำรงตำแหน่งนายกรัฐมนตรีคนที่ 20

พ.ศ. 2551 อานันท์ได้รับการติดต่อจาก พลอากาศเอก สิทธิ เศวตศิลา องคมนตรี ให้เข้าร่วมแผนการณ์ล้มรัฐบาลสมัคร สุนทรเวช ที่อยู่ระหว่างรอเสนอต่อพระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัวภูมิพลอดุลยเดช และให้อานันท์ ปันยารชุนดำรงตำแหน่งนายกรัฐมนตรีแทน

คณะกรรมการปฏิรูปประเทศ

อานันท์ ได้เข้ามารับหน้าที่ประธานคณะกรรมการปฏิรูปประเทศ หลังการชุมนุมของแนวร่วมประชาธิปไตยต่อต้านเผด็จการแห่งชาติ พ.ศ. 2553 ยุติลง ในช่วงเดือนกรกฎาคม พ.ศ. 2553 โดยทำหน้าที่ยกร่างแผนปฏิบัติการที่สามารถนำไปปฏิบัติ และแก้ไขปัญหาความอยุติธรรม และความเหลื่อมล้ำที่เกิดขึ้น ซึ่งคณะกรรมการดังกล่าวประกอบด้วยคณะกรรมการ จำนวน 19 คน ทำงานคู่ขนานไปกับคณะกรรมการสมัชชาปฏิรูปประเทศ

ความเห็นทางการเมือง

รัฐประหารในประเทศไทย พ.ศ. 2549

อานันท์สนับสนุนรัฐประหารในประเทศไทย พ.ศ. 2549 เขาเป็นนักวิจารณ์พันตำรวจโททักษิณ ชินวัตร เป็นเวลาหลายปีก่อนรัฐประหาร และเขาโทษทักษิณว่าเป็นต้นเหตุ เขายังเกรงว่า คณะรัฐประหารจะล้มเหลวและทักษิณจะกลับคืน อานันท์อ้างว่า ประชาชนตอบรับรัฐประหารอย่างดีและการห้ามการคัดค้านหรือกิจกรรมทางการเมืองของคณะรัฐประหารจะไม่อยู่นาน เขายังประหลาดใจต่อการประณามของนานาประเทศต่อรัฐประหาร

รัฐประหารในประเทศไทย พ.ศ. 2557

อานันท์ยืนยันว่าประเทศไทยไม่เคยมีประชาธิปไตยมาโดยตลอด แต่คนไทยหลอกตัวเองว่ามี ตนไม่เห็นด้วยกับรัฐประหารแต่เข้าใจว่ามีความจำเป็น ตนเห็นว่าความชอบธรรมไม่สำคัญเท่ากับทำอะไรให้ประเทศชาติบ้าง เชื่อว่าหากรัฐบาลยอมคืนอำนาจให้ประชาชน ทหารก็คงไม่ออกมารัฐประหาร เขากล่าวว่า อยากเห็นธรรมาภิบาลในระบอบประชาธิปไตย ไม่ใช่ประชาธิปไตย ตนเชื่อว่าการเลือกตั้งไม่ใช่คำตอบเดียวของประชาธิปไตย ต้องมีค่านิยมประชาธิปไตย องค์กรถ่วงดุล ระบบตุลาการที่เที่ยงธรรมและสิทธิแสดงความคิดเห็นด้วย

เมื่อถูกถามว่า รัฐประหารจะนำไปสู่สังคมที่ดี มีคุณค่าประชาธิปไตยจากการเลือกตั้งหรือไม่ เขาตอบว่า "เท่าที่ผมอ่านหนังสือพิมพ์ เขาบอกมันจะมีเลือกตั้ง" เขาเห็นว่า ที่ผ่านมาสังคมไทยได้ทำทุกวิถีทางในการจัดการกับปัญหาแล้ว แต่ช่องทางมันตันหมด เขาไม่ตอบว่าเห็นด้วยกับรัฐประหารหรือไม่ แต่บอกว่ารัฐประหารไม่จำเป็นต้องไม่ดีเสียหมด เขากล่าวว่า ต้องระวังไม่ให้สังคมกลับไปสู่จุดก่อนเกิดรัฐประหาร เพราะประชาชนจะถามว่า ทำไมทหารยังเข้ามาเหมือนเดิม

สมาชิกคณะมนตรีไตรภาคี

อานันท์ เป็นสมาชิกคณะมนตรีไตรภาคีภูมิภาคเอเชียแปซิฟิค พ.ศ. 2554-2557 ตัวแทนประเทศไทย

รางวัลและเกียรติยศ

นายกองใหญ่ อานันท์ ปันยารชุน
รับใช้	กองอาสารักษาดินแดน
ชั้นยศ	นายกองใหญ่

• 13 พฤษภาคม พ.ศ. 2534 อานันท์ ปันยารชุน ได้รับพระราชทานยศกองอาสารักษาดินแดนเป็น นายกองใหญ่ ในฐานะนายกรัฐมนตรีและหัวหน้าของผู้บัญชาการกองอาสารักษาดินแดน

เครื่องราชอิสริยาภรณ์

อานันท์ ปันยารชุน ได้รับพระราชทานเครื่องราชอิสริยาภรณ์ทั้งไทยและต่างประเทศ ดังนี้

ประเทศไทย

• พ.ศ. 2534 – เครื่องราชอิสริยาภรณ์อันเป็นที่เชิดชูยิ่งช้างเผือก ชั้นสูงสุด มหาปรมาภรณ์ช้างเผือก (ม.ป.ช.)
• พ.ศ. 2531 – เครื่องราชอิสริยาภรณ์อันมีเกียรติยศยิ่งมงกุฎไทย ชั้นสูงสุด มหาวชิรมงกุฎ (ม.ว.ม.)
• พ.ศ. 2546 – เครื่องราชอิสริยาภรณ์อันเป็นที่สรรเสริญยิ่งดิเรกคุณาภรณ์ ชั้นที่ 1 ปฐมดิเรกคุณาภรณ์ (ป.ภ.)
• พ.ศ. 2534 – เครื่องราชอิสริยาภรณ์จุลจอมเกล้า ชั้นที่ 2 ทุติยจุลจอมเกล้าวิเศษ (ท.จ.ว.) (ฝ่ายหน้า)
• พ.ศ. 2510 – เหรียญรัตนาภรณ์ รัชกาลที่ 9 ชั้นที่ 3 (ภ.ป.ร.3)

ต่างประเทศ

• อิตาลี :
  • พ.ศ. 2504 – เครื่องอิสริยาภรณ์คุณธรรมแห่งสาธารณรัฐอิตาลี ชั้นที่ 3
• เกาหลีใต้ :
  • พ.ศ. 2513 – เครื่องอิสริยาภรณ์กิตติคุณทางการทูต ชั้นที่ 1
• อินโดนีเซีย :
  • พ.ศ. 2514 – เครื่องอิสริยาภรณ์ดาวแห่งการบริการ ชั้นอุตมา
• เบลเยียม :
  • พ.ศ. 2533 – เครื่องราชอิสริยาภรณ์มงกุฎเบลเยียม ชั้นที่ 2
• ญี่ปุ่น :
  • พ.ศ. 2534 – เครื่องราชอิสริยาภรณ์อาทิตย์อุทัย ชั้นที่ 1
• สหราชอาณาจักร :
  • พ.ศ. 2539 – เครื่องราชอิสริยาภรณ์จักรวรรดิบริติช ชั้นทุติยาภรณ์ (ฝ่ายพลเรือน) (KBE)
• สวีเดน :
  • พ.ศ. 2550 – เครื่องราชอิสริยาภรณ์ดาวขั้วโลก ชั้นที่ 1

ลำดับสาแหรก

ลำดับสาแหรกของอานันท์ ปันยารชุน

8. หมื่นตระเวรรามัญ (มะตง)                       4. พระยาเทพประชุน (ปั้น ปันยารชุน)                             9. เม้ยหมด                       2. พระยาปรีชานุสาสน์ (เสริญ ปันยารชุน)                                   5. เทพประชุน (จัน ปันยารชุน)                             1. อานันท์ ปันยารชุน                                         12. พระยาโชฎึกราชเศรษฐี (เถียน โชติกเสถียร)                       6. พระยาทิพโกษา (โต โชติกเสถียร)                             13. โชฎึกราชเศรษฐี (สุ่น โชติกเสถียร)                       3. ปรีชานุสาสน์ (ปฤกษ์ โชติกเสถียร)                                   28. หลวงอภัยวานิช (จาต แซ่โซว)               14. หลวงอภัยวานิช (สอน แซ่โซว)                       29. อภัยวานิช (อยู่ แซ่โซว)               7. ทิพโกษา (กุหลาบ โชติกเสถียร)

อ้างอิง

• วีรชาติ ชุ่มสนิท, 24 นายกรัฐมนตรีไทย, ออลบุ๊คส์พับลิสชิ่ง, 2549 ISBN 974-94553-9-8

แหล่งข้อมูลอื่น

• อานันท์ ปันยารชุน
• ประวัติ อานันท์ ปันยารชุน เก็บถาวร 2006-10-11 ที่ เวย์แบ็กแมชชีน
• เปิดกรุพี่น้อง 12 คน นั่งเรียงเคียงข้าง อานันท์ ปันยารชุน

แหล่งค้นคว้าเพิ่มเติม

• กิตติศักดิ์ สุจิตตารมย์, “ความล้มเหลวในการสถาปนาหลักการ ‘นายกรัฐมนตรีต้องมาจากการเลือกตั้ง’: กรณีนายกรัฐมนตรีอานันท์ ปันยารชุน 2.” ใน ธนภาษ เดชพาวุฒิกุล และคงกฤช ไตรยวงค์ (บก.), เอกสารประกอบการประชุมวิชาการระดับชาติ เวทีวิจัยมนุษยศาสตร์ไทย ครั้งที่ 7 ความกลัว ความหวัง จินตนาการเปลี่ยนแปลง. น. 165-191. ม.ป.ท., 2557.
• Nishizaki, Yoshinori. “Birds of a Feather: Anand Panyarachun, Elite Families and Network Monarchy in Thailand.” Journal of Southeast Asian Studies 51, 1-2 (June 2020) : 197-242.

ก่อนหน้า		อานันท์ ปันยารชุน		ถัดไป
พลเอก ชาติชาย ชุณหะวัณ		นายกรัฐมนตรีไทย (2 มีนาคม พ.ศ. 2534 – 7 เมษายน พ.ศ. 2535)		พลเอก สุจินดา คราประยูร
พลเอก สุจินดา คราประยูร		นายกรัฐมนตรีไทย (10 มิถุนายน พ.ศ. 2535 – 23 กันยายน พ.ศ. 2535)		ชวน หลีกภัย