รายชื่อแหล่งมรดกโลกในประเทศไทย

องค์การการศึกษา วิทยาศาสตร์ และวัฒนธรรมแห่งสหประชาชาติ (ยูเนสโก) ได้ขึ้นทะเบียนแหล่งมรดกโลกของประเทศไทยทั้งสิ้น 5 แหล่ง ประกอบด้วยแหล่งมรดกโลกทางวัฒนธรรม 3 แหล่ง และแหล่งมรดกโลกทางธรรมชาติ 2 แห่ง

ที่ตั้ง

บ้านเชียง

เขาใหญ่

ทับลาน

ปางสีดา

ตาพระยา

ดงใหญ่

อยุธยา

สุโขทัย

ศรีสัชนาลัย

กำแพงเพชร

ทุ่งใหญ่นเรศวร

ห้วยขาแข้ง

ที่ตั้งแหล่งมรดกโลกในประเทศไทย

สถานที่ที่ได้ขึ้นทะเบียนเป็นแหล่งมรดกโลก

แหล่งมรดกโลกทางวัฒนธรรม

*หมายเหตุ: ระบุชื่อสถานที่ตามที่ขึ้นทะเบียนในบัญชีแหล่งมรดกโลก

สถานที่	ภาพ	ที่ตั้ง	ประเภท	พื้นที่ (เฮกตาร์)	ปีขึ้นทะเบียน (พ.ศ./ค.ศ.)	หมายเหตุ	อ้างอิง
นครประวัติศาสตร์พระนครศรีอยุธยา		Thailand !พระนครศรีอยุธยา 14°20′52″N 100°33′38″E	วัฒนธรรม: (iii)	289	2534/1991	กรุงศรีอยุธยาเป็นเมืองหลวงแห่งที่สองของชาวสยามต่อจากสุโขทัย ถูกทำลายโดยกองทัพพม่าในคริสต์ศตวรรษที่ 18 ซากปรักหักพังสิ่งก่อสร้างต่าง ๆ อาทิ ปรางค์ และอารามขนาดใหญ่แสดงถึงความงดงามและความเจริญรุ่งเรืองในอดีต	576
เมืองประวัติศาสตร์สุโขทัยและเมืองบริวาร		Thailand !สุโขทัยและกำแพงเพชร 17°0′26″N 99°47′23″E	วัฒนธรรม: (i), (iii)	11,852	2534/1991	สุโขทัยเป็นเมืองหลวงแห่งแรกของชาวสยามในช่วงคริสต์ศตวรรษที่ 13 และ 14 สิ่งก่อสร้างจำนวนมากแสดงถึงจุดเริ่มต้นของสถาปัตยกรรมไทย ประกอบด้วยอุทยานประวัติศาสตร์สุโขทัย ศรีสัชนาลัย และกำแพงเพชร	574
แหล่งโบราณคดีบ้านเชียง		Thailand !อุดรธานี 17°32′55″N 103°47′23″E	วัฒนธรรม: (iii)	64	2535/1992	เป็นที่ตั้งถิ่นฐานยุคก่อนประวัติศาสตร์ที่สำคัญที่สุดแห่งหนึ่งในเอเชียตะวันออกเฉียงใต้ แสดงให้เห็นถึงก้าวสำคัญของวิวัฒนาการทางวัฒนธรรมสังคมและเทคโนโลยีของมนุษย์ อาทิ การเกษตร การผลิต และการใช้โลหะ	575

แหล่งมรดกโลกทางธรรมชาติ

*หมายเหตุ: ระบุชื่อสถานที่ตามที่ขึ้นทะเบียนในบัญชีมรดกโลก

สถานที่	ภาพ	ที่ตั้ง	ประเภท	พื้นที่ (เฮกตาร์)	ปีขึ้นทะเบียน (พ.ศ./ค.ศ.)	หมายเหตุ	อ้างอิง
เขตรักษาพันธุ์สัตว์ป่าทุ่งใหญ่-ห้วยขาแข้ง		Thailand !กาญจนบุรี ตาก และอุทัยธานี 15°20′N 98°55′E	ธรรมชาติ: (vii), (ix), (x)	622,200	2534/1991	ประกอบด้วยผืนป่าเกือบทุกประเภทที่มีในภูมิภาคเอเชียตะวันออกเฉียงใต้ เป็นบ้านของสัตว์เลี้ยงลูกด้วยนมขนาดใหญ่ 77% (โดยเฉพาะช้างและเสือ) 50% ของนกขนาดใหญ่ และ 33% ของสัตว์มีกระดูกสันหลังบกที่พบในภูมิภาคนี้	591
ป่าดงพญาเย็น-เขาใหญ่		Thailand !สระบุรี นครราชสีมา นครนายก ปราจีนบุรี สระแก้ว และบุรีรัมย์ 14°20′N 102°3′E	ธรรมชาติ: (x)	615,500	2548/2005	เป็นที่อยู่อาศัยของสัตว์กว่า 800 ชนิด ได้แก่ สัตว์เลี้ยงลูกด้วยนมจำนวน 112 สายพันธุ์ (รวมทั้งสัตว์น้ำสองสายพันธุ์) สัตว์ชนิดนก 392 สายพันธุ์ และสัตว์เลื้อยคลานกว่า 200 สายพันธุ์ มีระบบนิเวศป่าเขตร้อนที่สำคัญซึ่งสามารถเป็นที่อยู่อาศัยเพื่อการอยู่รอดในระยะยาวของสัตว์สายพันธุ์เหล่านี้	590

สถานที่ที่ได้ขึ้นบัญชีรายชื่อเบื้องต้น

ปัจจุบัน ประเทศไทยมีสถานที่ที่ได้รับขึ้นบัญชีรายชื่อเบื้องต้น (Tentative List) เพื่อพิจารณาขึ้นทะเบียนเป็นแหล่งมรดกโลกในอนาคต ทั้งสิ้น 7 แห่ง ดังนี้

สถานที่	ภาพ	ที่ตั้ง	ประเภท	พื้นที่ (เฮกตาร์)	ปี พ.ศ./ค.ศ.	หมายเหตุ	อ้างอิง
อุทยานประวัติศาสตร์ภูพระบาท		Thailand !อุดรธานี 17°42′N 102°22′E	วัฒนธรรม: (iii), (iv), (v), (vi)	500	2547/2004
กลุ่มป่าแก่งกระจาน		Thailand !ราชบุรี เพชรบุรี และประจวบคีรีขันธ์ 13°14′N 5°5′E	ธรรมชาติ: (x)	482,225	2554/2011
วัดพระมหาธาตุวรมหาวิหาร นครศรีธรรมราช		Thailand !นครศรีธรรมราช 24°47′N 99°57′E	วัฒนธรรม: (i), (ii), (vi)	137	2555/2012
อนุสรณ์สถานแหล่งต่าง ๆ และภูมิทัศน์วัฒนธรรมของเชียงใหม่ นครหลวงล้านนา		Thailand !เชียงใหม่ 18°47′43″N 98°59′55″E	วัฒนธรรม: (i), (ii), (iii), (vi)	ไม่มีข้อมูล	2558/2015	ประกอบด้วย พื้นที่แหล่งมรดกเชียงใหม่ 18.30 ตร.ก.ม. แบ่งเป็น เขตเมืองเก่าเชียงใหม่ 5.13 ตร.ก.ม. เขตเวียงสวนดอก 0.32 ตร.ก.ม. เขตวัดเจ็ดยอด พระอารามหลวง 0.05 ตร.ก.ม. และเขตดอยสุเทพ-เวียงเจ็ดลิน 12.61 ตร.ก.ม. และพื้นที่กันชน ซึ่งเป็นพื้นล้อมรอบพื้นที่แหล่งมรดกเชียงใหม่ อีก 182.85 ตร.ก.ม. รวมทั้งสิ้น 201.15 ตร.ก.ม.
พระธาตุพนม และสิ่งก่อสร้างทางประวัติศาสตร์และภูมิทัศน์ที่เกี่ยวข้อง		Thailand !นครพนม 16°56′33″N 104°43′26″E	วัฒนธรรม: (i), (ii), (iv)	ไม่มีข้อมูล	2560/2017
กลุ่มเทวสถานปราสาทพนมรุ้ง ปราสาทเมืองต่ำ และปราสาทปลายบัด		บุรีรัมย์	วัฒนธรรม: (iii) (iv) (v)	ไม่มีข้อมูล	2562/2019	เสนอแยกต่างหากจากปราสาทหินพิมาย
เมืองโบราณศรีเทพ		เพชรบูรณ์	วัฒนธรรม: (ii) (iii)	ไม่มีข้อมูล	2562/2019

ความคืบหน้า

ในเดือนกรกฎาคม พ.ศ. 2559 รัฐบาลไทยได้เสนอคณะกรรมการมรดกโลก ในการประชุมครั้งที่ 40 ที่เมืองอิสตันบูล ประเทศตุรกี ให้พิจารณาการขึ้นทะเบียนกลุ่มป่าแก่งกระจานขึ้นเป็นแหล่งมรดกโลก สืบเนื่องจากที่สหภาพนานาชาติเพื่อการอนุรักษ์ธรรมชาติและทรัพยากรธรรมชาติ (ไอยูซีเอ็น) และคณะกรรมการมรดกโลกได้ให้การการยอมรับคุณค่าสากลที่โดดเด่น (outstanding universal value) ของผืนป่า อย่างไรก็ตามคณะกรรมการมรดกโลกตัดสินใจที่จะเลื่อนการขึ้นทะเบียนออกไป เนื่องด้วยวิกฤตการณ์ทางการเมืองที่เกิดขึ้นระหว่างการประชุมมรดกโลก และปัญหาการละเมิดสิทธิมนุษยชนชาวกะเหรี่ยงที่อาศัยอยู่ในผืนป่า รวมถึงข้อพิพาทเกี่ยวกับการปักปันเขตแดนกับประเทศพม่า

ทั้งนี้ สภานานาชาติว่าด้วยการดูแลอนุสรณ์สถานและแหล่งโบราณคดี (ไอโคมอส) ได้แจ้งให้ทางการไทยทราบเกี่ยวกับการเสนออุทยานประวัติศาสตร์ภูพระบาทขึ้นทะเบียนเป็นแหล่งมรดกโลกของทางการไทย โดยมีข้อเสนอแนะให้ดำเนินการศึกษาในเชิงลึกเกี่ยวกับความสัมพันธ์ของวัฒนธรรมของเสมาหินกับพุทธศาสนา เพื่อนำไปสู่ศักยภาพที่โดดเด่นของอุทยานฯ รวมทั้งหากเป็นไปได้ เสนอให้พิจารณาเกณฑ์และขอบเขตการขึ้นทะเบียนอุทยานฯ ที่ทางการไทยเสนอ

ในการประชุมคณะกรรมการมรดกโลกสมัยสามัญ ครั้งที่ 43 ณ กรุงบากู สาธารณรัฐอาเซอร์ไบจาน ประเทศไทยได้นำเสนอพื้นที่กลุ่มป่าแก่งกระจานขึ้นทะเบียนเป็นแหล่งมรดกโลกอีกครั้งหนึ่ง แต่ผลประกฎว่า ผลการพิจารณา แบ่งออกเป็น 3 กลุ่ม ประกอบด้วย กลุ่มที่สนับสนุนไทยขึ้นมรดกโลก 4 ประเทศ คือ อินโดนีเซีย จีน บราซิล คิวบา ส่วนบางประเทศเห็นว่าไม่ควรให้ไทย Defers อีกตามร่างข้อมติ เนื่องจากไทยทำงานมาเยอะแล้วทั้งเรื่องสิทธิมนุษยชน เช่น การออกกฎหมายใหม่ 2 ฉบับ เพื่อไม่ให้ไทยรู้สึกไม่ดี จึงขอให้ Refers แทนเพื่อทำข้อมูลรายละเอียดเพิ่มเติมจำนวนมากกลับมาเสนอ และกลุ่มที่เห็นตามสหภาพสากลว่าด้วยการอนุรักษ์ทรัพยากรธรรมชาติและสิ่งแวดล้อม (ไอยูซีเอ็น) เกี่ยวกับความกังวลเรื่องปัญหาสิทธิมนุษยชนของกลุ่มชาติพันธุ์กะเหรี่ยงในพื้นที่ คือ ออสเตรเลีย และนอร์เวย์ จึงให้ตั้งคณะทำงานขึ้นมาหาข้อสรุป โดยมี 6 ประเทศ จากในคณะกรรมการรัฐภาคีสมาชิกอนุสัญญาว่าด้วยการคุ้มครองมรดกโลก 21 ประเทศ คือ อินโดนีเซีย ออสเตรเลีย นอร์เวย์ คิวบา ตูนิเซีย และคูเวต ไปหารือในรายละเอียดร่วมกันแล้วกลับมาเสนอที่ประชุมใหม่อีกครั้ง โดยได้มีข้อมติในประเด็นกลุ่มป่าแก่งกระจานโดย ระบุว่ายังไม่ได้ขึ้นทะเบียนกลุ่มป่าแก่งกระจานเป็นมรดกโลกในครั้งนี้ โดยให้ประเทศไทยไปทำข้อมูลเพิ่มเติมอีก 3 ประเด็นคือ 1.ให้ดำเนินการเรื่องขอบเขต ระหว่างไทย และเมียนมา 2.ให้ไปทำข้อศึกษาเปรียบเทียบเรื่องขอบเขตพื้นที่ที่ลดลงว่ายังอยู่ภายใต้ข้อกำหนดตามระเบียบข้อที่ 10 ของการขึ้นทะเบียนแหล่งมรดกโลกทางธรรมชาติ 3. ให้ไปทำข้อห่วงกังวลเรื่องชุมชนในพื้นที่ โดยให้โอกาสเสนอป่าแก่งกระจาน ขึ้นทะเบียนเป็นมรดกโลกอีกครั้งในระยะเวลา 3 ปีนับจากนี้

สถานที่ที่อาจเสนอขึ้นบัญชีรายชื่อเบื้องต้น

สถานที่	ภาพ	ที่ตั้ง	ประเภท
แหล่งอนุรักษ์ทะเลอันดามัน		พังงา ภูเก็ต และระนอง ประกอบด้วย 6 อุทยานแห่งชาติ (อุทยานแห่งชาติหมู่เกาะสิมิลัน หมู่เกาะระนอง แหลมสน หมู่เกาะสุรินทร์ เขาลำปี-หาดท้ายเหมือง และสิรินาถ) และพื้นที่สงวนชีวมณฑล ระนอง (ป่าชายเลนระนอง) รวมเนื้อที่ราว 975.71 ตร.กม.	ธรรมชาติ
กลุ่มสถาปัตยกรรมของสมเด็จเจ้าฟ้ากรมพระยานริศรานุวัดติวงศ์		กรุงเทพมหานคร	วัฒนธรรม
วัดสุทัศนเทพวรารามราชวรมหาวิหารและเสาชิงช้า		กรุงเทพมหานคร	วัฒนธรรม
ภูมิทัศน์วัฒนธรรมแม่น้ำเจ้าพระยา		กรุงเทพมหานคร	วัฒนธรรม
วัดราชนัดดารามและพื้นที่เกี่ยวเนื่อง		กรุงเทพมหานคร	วัฒนธรรม
พระปฐมเจดีย์		นครปฐม	วัฒนธรรม
ทางรถไฟสายมรณะ		กาญจนบุรี	วัฒนธรรม
แหล่งโบราณคดีสมัยก่อนประวัติศาสตร์และแหล่งวัฒนธรรมของน่าน		น่าน	วัฒนธรรม
แหล่งโบราณคดีเมืองเชียงแสน เมืองสุวรรณโคมคำประเทศลาว		เชียงราย	วัฒนธรรม
เส้นทางวัฒนธรรมไชยาถึงไทรบุรี			วัฒนธรรม
เมืองเก่าสงขลา		สงขลา	วัฒนธรรม
เมืองเก่าภูเก็ต		ภูเก็ต	วัฒนธรรม

สถานที่เคยเสนอขึ้นบัญชีรายชื่อเบื้องต้น

สถานที่	ภาพ	ที่ตั้ง	ประเภท	ปีที่เสนอขึ้นบัญชีฯ	ปีที่ถอนจากบัญชีฯ
เกาะรัตนโกสินทร์		กรุงเทพมหานคร	วัฒนธรรม	พ.ศ. 2532	พ.ศ. 2539
ตะรุเตา		สตูล	ธรรมชาติ	พ.ศ. 2534	พ.ศ. 2534
เส้นทางวัฒนธรรมพิมาย ปราสาทพนมรุ้งและปราสาทเมืองต่ำ		Thailand !บุรีรัมย์ นครราชสีมา และสุรินทร์ 15°13′N 102°29′E	วัฒนธรรม: (i), (ii), (iii), (iv), (vi)	พ.ศ. 2547	พ.ศ. 2562

ผลการดำเนินงานของประเทศไทยในองค์การยูเนสโก

โครงการยูเนสโก	จำนวนรายการที่ขึ้นทะเบียน	จำนวนรายการที่ขึ้นทะเบียนร่วมกับรัฐอื่น
พื้นที่สงวนชีวมณฑล (Biosphere Reserve)	4	0 !—
แหล่งมรดกโลก (World Heritage Sites)	5	0 !—
ความทรงจำแห่งโลก (Memory of the World)	5	0 !—
เครือข่ายอุทยานธรณีโลก (Global Geoparks Network)	1	0 !—
เครือข่ายเมืองสร้างสรรค์สากล (Creative Cities Network)	4	0 !—
มรดกภูมิปัญญาทางวัฒนธรรม (Intangible Cultural Heritage Lists)	2	0 !—