สมเด็จพระราชปิตุลา บรมพงศาภิมุข เจ้าฟ้าภาณุรังษีสว่างวงศ์ กรมพระยาภาณุพันธุวงศ์วรเดช

จากวิกิพีเดีย สารานุกรมเสรี
ไปยังการนำทาง ไปยังการค้นหา
สมเด็จพระราชปิตุลา บรมพงศาภิมุข
เจ้าฟ้าภาณุรังษีสว่างวงศ์
เจ้าฟ้าชั้นพิเศษ
กรมพระยาภาณุพันธุวงศ์วรเดช
Prince Bhanurangsi Savangwongse.jpg
เสนาบดีกระทรวงกลาโหม[1]
ดำรงตำแหน่ง8 สิงหาคม พ.ศ. 2444 - 11 ธันวาคม พ.ศ. 2453[2]
ก่อนหน้าพระเจ้าบรมวงศ์เธอ กรมหลวงประจักษ์ศิลปาคม
ถัดไปพระเจ้าบรมวงศ์เธอ กรมหลวงนครไชยศรีสุรเดช
ผู้บัญชาการกรมยุทธนาธิการ[3]
ดำรงตำแหน่ง1 เมษายน พ.ศ. 2435[4] – 16 มีนาคม พ.ศ. 2439[5]
1 เมษายน พ.ศ. 2442 – 8 สิงหาคม พ.ศ. 2444
ถัดไปพระเจ้าบรมวงศ์เธอ กรมหลวงนครไชยศรีสุรเดช
หม่อมหม่อมเลี่ยม ภาณุพันธุ์ ณ อยุธยา
หม่อมแม้น ภาณุพันธุ์ ณ อยุธยา
หม่อมสุ่น ภาณุพันธุ์ ณ อยุธยา
หม่อมลับ ภาณุพันธุ์ ณ อยุธยา
หม่อมเล็ก ภาณุพันธุ์ ณ อยุธยา
หม่อมเยี่ยม ภาณุพันธุ์ ณ อยุธยา
หม่อมย้อย ภาณุพันธุ์ ณ อยุธยา
พระบุตร14 พระองค์
ราชวงศ์จักรี
พระบิดาพระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว
พระมารดาสมเด็จพระเทพศิรินทราบรมราชินี
ประสูติ11 มกราคม พ.ศ. 2403
พระบรมมหาราชวัง ประเทศสยาม
ทิวงคต13 มิถุนายน พ.ศ. 2471 (68 ปี)
วังบูรพาภิรมย์ ประเทศสยาม

จอมพล[6] จอมพลเรือ[7] สมเด็จพระราชปิตุลา บรมพงศาภิมุข เจ้าฟ้าภาณุรังษีสว่างวงศ์ กรมพระยาภาณุพันธุวงศ์วรเดช (11 มกราคม พ.ศ. 2403 - 13 มิถุนายน พ.ศ. 2471) เป็นพระราชโอรสในพระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว และสมเด็จพระเทพศิรินทราบรมราชินี เป็นพระโสทรานุชาในพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว

สมเด็จเจ้าฟ้าฯ กรมพระยาภาณุพันธุวงศ์วรเดช ชาววังมักเอ่ยพระนามอย่างลำลองว่า "สมเด็จพระราชปิตุลาฯ" ส่วนชาวบ้านมักออกพระนามว่า "สมเด็จวังบูรพา" เพราะทรงมีวังชื่อว่า "วังบูรพาภิรมย์" ซึ่งก็คือตำแหน่งที่เป็นย่านวังบูรพาในปัจจุบัน ตามพระประวัตินั้น ทรงเป็นจอมพลในรัชกาลที่ 7 ที่ทหารรักมาก เล่ากันมาว่าพวกทหารมักจะแบกพระองค์ท่านขึ้นบนบ่าแห่แหนในวาระที่มีการฉลองต่าง ๆ เช่น ฉลองคล้ายวันประสูติ เป็นต้น

ทรงเป็นผู้ให้กำเนิดกิจการไปรษณีย์ในประเทศไทย ทรงเป็นต้นราชสกุลภาณุพันธุ์[8]

พระประวัติ[แก้]

สมเด็จพระราชปิตุลา บรมพงศาภิมุข เจ้าฟ้าภาณุรังษีสว่างวงศ์ กรมพระยาภาณุพันธุวงศ์วรเดช เป็นพระราชโอรสในพระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว ที่ประสูติแต่สมเด็จพระเทพศิรินทราบรมราชินี พระองค์ประสูติเมื่อวันพุธ เดือนยี่ แรม 4 ค่ำ ปีมะแม เอกศก จุลศักราช 1221 ตรงกับวันที่ 11 มกราคม พ.ศ. 2402[9] (นับแบบปัจจุบันตรงกับปี พ.ศ. 2403) ณ พระตำหนักที่ประทับเดิมของสมเด็จพระศรีสุลาลัย ภายในพระบรมมหาราชวัง สมเด็จพระชนกนาถทรงพระกรุณาโปรดเกล้าฯ ให้จัดการสมโภชขึ้นเมื่อพระชันษาได้ 3 วัน และสมโภชเดือน ตามลำดับ ณ พระตำหนักที่ประสูติ

พระองค์มีพระโสทรเชษฐาและพระโสทรเชษฐภคินีรวม 3 พระองค์ ได้แก่ พระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว สมเด็จพระเจ้าบรมวงศ์เธอ เจ้าฟ้าจันทรมณฑล โสภณภควดี กรมหลวงวิสุทธิกระษัตริย์ และสมเด็จพระเจ้าบรมวงศ์เธอ เจ้าฟ้าจาตุรนต์รัศมี กรมพระจักรพรรดิพงษ์

เมื่อพระชันษาได้ 2 ปี พระมารดาเสด็จสวรรคต ต่อมาพระบิดาเสด็จสวรรคตขณะพระชันษาได้ 10 ปี พระองค์เป็นผู้โปรยข้าวตอกในกระบวนแห่พระบรมศพพระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัวโดยมีสมเด็จพระเจ้าบรมวงศ์เธอ เจ้าฟ้าจาตุรนต์รัศมี กรมพระจักรพรรดิพงษ์เป็นผู้โยง

เมื่อพระชันษาได้ 12 ปี พระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัวทรงพระกรุณาโปรดเกล้าฯ ให้มีการแห่รับพระสุพรรณบัฏเป็น สมเด็จพระเจ้าน้องยาเธอ เจ้าฟ้าภาณุรังษีสว่างวงศ์ และโปรดเกล้าฯ ให้มีพระราชพิธีโสกันต์ ณ พระที่นั่งดุสิตมหาปราสาท เมื่อพระองค์มีพระชันษาได้ 13 ปี หลังจากนั้น พระองค์ผนวชเป็นสามเณร ณ พระอุโบสถ วัดพระศรีรัตนศาสดาราม โดยมีสมเด็จพระมหาสมณเจ้า กรมพระยาปวเรศวริยาลงกรณ์ เป็นพระอุปัชฌาย์ แล้วเสด็จออกไปประทับ ณ พระตำหนักปั้นหยา วัดบวรนิเวศราชวรวิหาร ซึ่งเป็นพระตำหนักที่ประทับเดิมของพระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัวเมื่อครั้งที่พระองค์ออกผนวช เมื่อครบพรรษาจึงลาผนวช

การศึกษา[แก้]

พระองค์ทรงเริ่มต้นการศึกษาเล่าเรียนในสำนักของครูผู้หญิงแล้วทรงเริ่มศึกษาด้วยพระองค์เองเรื่อยมา หลังจากนั้นจึงทรงเล่าเรียนหนังสือขอมและบาลีที่สำนักพระยาปริยัตติธรรมธาดา (เปี่ยม) เมื่อผนวชเป็นสามเณร พระองค์ทรงวิชาทางพุทธศาสตร์ในสำนักสมเด็จพระมหาสมณเจ้า กรมพระยาปวเรศวริยาลงกรณ์ ณ วัดบวรนิเวศวิหาร

หลังจากนั้น พระองค์ทรงศึกษาวิชาการทหารในสำนักกรมทหารมหาดเล็กรักษาพระองค์ตั้งแต่ พ.ศ. 2415 และทรงศึกษาวิชาภาษาอังกฤษในสำนักของมิสเตอร์ เอฟ.ยี. แปตเตอร์ซัน ที่โรงเรียนทหารมหาดเล็กรักษาพระองค์ซึ่งตั้งอยู่บริเวณริมประตูพิมานไชยศรีชั้นนอกภายในพระบรมมหาราชวัง และทรงเรียนวิชาภาษาไทยเพิ่มเติมจากสำนักพระยาศรีสุนทรโวหาร (น้อย อาจารยางกูร) รวมทั้งศึกษาแบบอย่างราชการพระราชประเพณีในสมเด็จพระเจ้าบรมวงศ์เธอ เจ้าฟ้ามหามาลา กรมพระยาบำราบปรปักษ์

การรับราชการ[แก้]

พระองค์ทรงได้รับการโปรดเกล้าฯ รับราชการทหารครั้งแรกในตำแหน่งนายทหารพิเศษแต่งเครื่องยศชั้นนายร้อยโท กรมทหารมหาดเล็กราชวัลลภรักษาพระองค์ เมื่อครั้งพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัวเสด็จพระราชดำเนินประพาสสิงคโปร์ (ครั้งที่ 2) และพม่าส่วนของอังกฤษตลอดประเทศอินเดีย รวมทั้งหัวเมืองขึ้นของกรุงสยามตามชายทะเลฝั่งตะวันตกของแหลมมลายู ต่อมาในปี พ.ศ. 2431 ได้รับพระราชทายศเป็น นายพลเอก[10]

ทรงดำรงตำแหน่งสำคัญเช่น รัฐมนตรี[11] และองคมนตรีในพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว องคมนตรี[12]และนายกองเอกในกองเสือป่า[13][14] ในรัชสมัยพระบาทสมเด็จพระมงกุฎเกล้าเจ้าอยู่หัว อภิรัฐมนตรี[15]และองคมนตรี[16]ในพระบาทสมเด็จพระปกเกล้าเจ้าอยู่หัว เสนาบดีกระทรวงกลาโหม จเรทหารทั่วไป[17] ผู้บัญชาการกรมทหารเรือ[18] อธิบดีกรมไปรษณีย์โทรเลข เป็นต้น

พระกรณียกิจ[แก้]

หนังสือค๊อตข่าวราชการ[แก้]

สมเด็จเจ้าฟ้าภาณุรังษีสว่างวงศ์ ทรงประทับอยู่ ณ ตำหนักหอนิเพทพิทยาคม ริมประตูศรีสุนทร ในพระบรมมหาราชวัง ซึ่งเป็นสถานที่ที่ทรงศึกษาภาษาอังกฤษร่วมกับเจ้านายที่เป็นพระเจ้าน้องยาเธอพระองค์อื่นๆ เมื่อยังทรงพระเยาว์ ต่อมาแม้การสอนภาษาอังกฤษที่นั่นจะยกเลิกไป แต่เจ้านายก็ยังเสด็จไปชุมนุมกันที่ตำหนักหอนิเพทพิทยาคม

สมเด็จเจ้าฟ้าภาณุรังษีสว่างวงศ์ ได้ทรงชักชวนพระเจ้าน้องยาเธอบางพระองค์ ช่วยกันจดข่าวในพระราชสำนักแต่ละวันมาพิมพ์เผยแพร่เป็นหนังสือพิมพ์ข่าวรายวัน เจ้านายที่ทรงร่วมจดข่าวในครั้งเริ่มแรกมี 6 พระองค์ คือ พระเจ้าน้องยาเธอ พระองค์เจ้ากฤษฎาภินิหาร พระองค์เจ้าเกษมสันต์โสภาคย์ พระองค์เจ้าทองแถมถวัลยวงศ์ พระองค์เจ้าเทวัญอุไทยวงศ์ พระองค์เจ้ามนุษยนาคมานพ พระองค์เจ้าสวัสดิประวัติ หนังสือข่าวเล่มแรกพิมพ์ออกเผยแพร่เมื่อวันอาทิตย์ ที่ 26 กันยายน พ.ศ. 2418 ใช้ชื่อภาษาอังกฤษว่า "COURT" ซึ่งแปลว่า พระราชสำนัก ต่อมาใน พ.ศ. 2419 จึงใช้ชื่อภาษาไทยว่า ข่าวราชการ ในเวลาต่อมาจึงเรียกว่า หนังสือค๊อตข่าวราชการ

สมเด็จเจ้าฟ้าภาณุรังษีสว่างวงศ์ ทรงดำริให้มีคนเดินส่งหนังสือแก่ผู้รับหนังสือทุกๆ คน ทุกๆ เช้า โดยคิดเงินค่าสมาชิก และเมื่อคนส่งหนังสือไปส่งหนังสือที่บ้านสมาชิกผู้ใดแล้ว ผู้นั้นจะฝากจดหมายส่งถึงสมาชิกผู้หนึ่งผู้ใดก็ได้ โดยจะต้องซื้อแสตมป์ปิดจดหมายของตนที่จะฝากไปส่งและลงชื่อของตนเองทับแสตมป์แทนตราเพื่อให้เป็นแสตมป์ที่จะนำไปใช้อีกไม่ได้ แสตมป์นั้นทำเป็นพระรูปเหมือนอย่างที่พิมพ์ไว้ข้างหน้าหนังสือ COURT ขายดวงละอัฐและให้ซื้อได้จากโรงพิมพ์หนังสือข่าวราชการ ราคาค่าจ้างส่งจดหมายมีอัตราต่างกัน ถ้าอยู่ในคูพระนครชั้นใน ติดแสตมป์หนึ่งอัฐ ถ้านอกคูพระนครออกไป ผู้ส่งต้องติดแสตมป์ 2 อัฐ

กิจการไปรษณีย์[แก้]

การจัดส่ง หนังสือ COURT และ หนังสือข่าวราชการ ของคนส่งหนังสือที่ทำหน้าที่รับส่งจดหมายระหว่างสมาชิกด้วย นับเป็นจุดเริ่มของการมี บุรุษไปรษณีย์ และการใช้แสตมป์ติดบนจดหมายที่สมาชิกของหนังสือ COURT และหนังสือข่าวราชการส่งถึงกัน จึงเป็นจุดเริ่มของการไปรษณีย์ขึ้นในประเทศไทย เมื่อพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัวมีพระราชประสงค์ให้มีการไปรษณีย์และโทรเลขขึ้นในประเทศไทย ทรงเห็นว่าสมเด็จเจ้าฟ้าฯ กรมพระยาภาณุพันธุวงศ์วรเดช มีพระทัยใส่ในเรื่องการไปรษณีย์ จึงมีพระราชดำรัสสั่งให้สมเด็จเจ้าฟ้าฯ กรมพระยาภาณุพันธุวงศ์วรเดช ตั้งกรมไปรษณีย์ และกรมโทรเลข ขึ้นเมื่อวันที่ 4 สิงหาคม พ.ศ. 2426 ทรงได้รับตำแหน่งอธิบดีกรมไปรษณีย์ และกรมโทรเลข เป็นพระองค์แรกของประเทศไทย ต่อมาในปี พ.ศ. 2441 ทั้ง 2 กรมนี้ได้รวมเป็นกรมเดียวกัน มีชื่อใหม่ว่า กรมไปรษณีย์โทรเลข

การทิวงคต[แก้]

วังบูรพาภิรมย์


สมเด็จพระราชปิตุลา บรมพงศาภิมุข เจ้าฟ้าภาณุรังษีสว่างวงศ์ กรมพระยาภาณุพันธุวงศ์วรเดช ประชวรพระโรคพระอันตะอักเสบมาหลายวัน จนเสด็จทิวงคตในวันที่ 13 มิถุนายน พ.ศ. 2471 เวลา 18.27 น. ณ ตำหนักวังบูรพาภิรมย์ สิริพระชันษา 68 ปี 153 วัน วันต่อมาเวลา 17.10 น. พระบาทสมเด็จพระปกเกล้าเจ้าอยู่หัวเสด็จฯ มาพระราชทานน้ำสรงพระศพ เจ้าพนักงานเชิญประกอบพระโกศทองรองทรงบนแว่นฟ้าสามชั้น แวดล้อมด้วยเครื่องสูง 5 ชั้น 10 องค์ ชุมสาย 4 แถว แล้วทรงทอดผ้าไตร 40 พับ พระสงฆ์มีพระเจ้าวรวงศ์เธอ กรมหลวงชินวรสิริวัฒน์ สมเด็จพระสังฆราชเจ้า ทรงเป็นประธาน สวดสดับปกรณ์ ถวายอนุโมทนา แล้วเสด็จฯ กลับ[19]มีพระราชพิธีพระราชทานเพลิงพระศพเมื่อวันที่ 26 พฤษภาคม พ.ศ. 2472 ณ พระเมรุ ท้องสนามหลวง[20]

พระโอรสและพระธิดา[แก้]

สมเด็จพระราชปิตุลาบรมพงศาภิมุข เจ้าฟ้าภาณุรังษีสว่างวงศ์ กรมพระยาภาณุพันธุวงศ์วรเดช ทรงเป็นต้นราชสกุลภาณุพันธุ์ เษกสมรสกับหม่อมแม้น (สกุลเดิม: บุนนาค) ธิดาเจ้าพระยาสุรวงษ์ไวยวัฒน์ (วร บุนนาค)[21] ในปี พ.ศ. 2427 โดยรับการยกย่องให้เป็นสะใภ้หลวง และมีหม่อมอีก 6 ท่าน ได้แก่[22]

  1. หม่อมเลี่ยม (สกุลเดิม: ศุภสุทธิ์) ธิดาหลวงศุภมาตรา (สอาด ศุภสุทธิ์)
  2. หม่อมสุ่น (สกุลเดิม: ปักษีวงศา)
  3. หม่อมลับ (สกุลเดิม: จาติกรัตน์) ธิดาพระมหาสงคราม (เอี่ยม จาติกรัตน์)
  4. หม่อมเล็ก (สกุลเดิม: ยงใจยุทธ) ธิดากองนาทองดำ ยงใจยุทธ
  5. หม่อมเยี่ยม (สกุลเดิม: ณ บางช้าง) ธิดาหลวงมหาดไทย (แสง ณ บางช้าง)
  6. หม่อมย้อย (สกุลเดิม: โกมารกุล ณ นคร) ธิดาพระยาศรีสรราชภักดี (หนูเล็ก โกมารกุล ณ นคร)

โดยมีพระโอรสธิดารวมทั้งหมด 16 พระองค์ เป็นชาย 9 พระองค์ และหญิง 7 พระองค์

พระรูป พระนาม หม่อมมารดา ประสูติ สิ้นพระชนม์/สิ้นชีพิตักษัย คู่สมรส
พระวรวงศ์เธอ พระองค์เจ้าทิพยสัมพันธ์.JPG 1. หม่อมเจ้าหญิงทิพยสัมพันธ์
(พ.ศ. 2470 พระวรวงศ์เธอ พระองค์เจ้าหญิงทิพยสัมพันธ์)		 หม่อมเลี่ยม 17 พฤษภาคม 2428 26 กรกฎาคม 2451 พระเจ้าบรมวงศ์เธอ กรมหลวงชุมพรเขตอุดมศักดิ์
พระเจ้าวรวงศ์เธอ พระองค์เจ้านิพันธ์ภาณุพงศ์ กรมหมื่นภาณุพงศ์พิริยเดช.jpg 2. หม่อมเจ้านิพันธ์ภาณุพงศ์
(พ.ศ. 2428: พระวรวงศ์เธอ พระองค์เจ้านิพันธ์ภาณุพงศ์
พ.ศ. 2443: พระเจ้าวรวงศ์เธอ พระองค์เจ้านิพันธ์ภาณุพงศ์
พ.ศ. 2466: กรมหมื่นภาณุพงศ์พิริยเดช) ม.จ.ก. (องคมนตรี)		 ที่ 1 ในหม่อมแม้น 7 กันยายน 2428 22 สิงหาคม 2477 หม่อมแผ่ว
หม่อมเจ้าหญิงวิไลกัญญา (เทวกุล)
หม่อมอรุณศรี (สุขเจริญ)
หม่อมมาลี (แสง-ชูโต)
หม่อมพะเยา (นายนันท์)
พระเจ้าวรวงศ์เธอ พระองค์เจ้าศิริวงศ์วัฒนเดช .JPG 3. หม่อมเจ้าศิริวงศ์วัฒนเดช
(พ.ศ. 2436: พระวรวงศ์เธอ พระองค์เจ้าศิริวงศ์วัฒนเดช
พ.ศ. 2443: พระเจ้าวรวงศ์เธอ พระองค์เจ้าศิริวงศ์วัฒนเดช)		 ที่ 2 ในหม่อมแม้น 7 มีนาคม 2432 5 พฤษภาคม 2451
Emblem of the House of Chakri.svg 4. หม่อมเจ้าหญิง (ไม่ปรากฏพระนาม) 17 พฤศจิกายน 2434 1 ธันวาคม 2434
พระองค์เจ้าเฉลิมเขตรมงคล.jpg 5. หม่อมเจ้าหญิงเฉลิมเขตรมงคล
(พ.ศ. 2436: พระวรวงศ์เธอ พระองค์เจ้าหญิงเฉลิมเขตรมงคล
พ.ศ. 2443: พระเจ้าวรวงศ์เธอ พระองค์เจ้าหญิงเฉลิมเขตรมงคล)		 ที่ 3 ในหม่อมแม้น 10 มีนาคม 2435 23 มกราคม 2500 สมเด็จพระเจ้าบรมวงศ์เธอ เจ้าฟ้ายุคลทิฆัมพร กรมหลวงลพบุรีราเมศวร์
พระวรวงศ์เธอ พระองค์เจ้าสุริยนเยี่ยมพยับ.JPG 6. หม่อมเจ้าสุริยนเยี่ยมพยับ
(พ.ศ. 2470: พระวรวงศ์เธอ พระองค์เจ้าสุริยนเยี่ยมพยับ)		 หม่อมสุ่น 14 กันยายน 2437 19 กันยายน 2455
Emblem of the House of Chakri.svg 7. หม่อมเจ้าพัลลัภดนัย
(พ.ศ. 2470: พระวรวงศ์เธอ พระองค์เจ้าพัลลัภดนัย)		 หม่อมลับ 16 กันยายน 2442 2 กรกฎาคม 2444
Emblem of the House of Chakri.svg 8. หม่อมเจ้าแดง 23 เมษายน 2447 ในวันประสูติ
Emblem of the House of Chakri.svg 9. หม่อมเจ้าหญิงไข่มุก ที่ 1 ในหม่อมเล็ก 24 เมษายน 2447 29 ธันวาคม 2447
พระองค์เจ้ารำไพประภา.jpg 10. หม่อมเจ้าหญิงรำไพประภา
(พ.ศ. 2470: พระวรวงศ์เธอ พระองค์เจ้าหญิงรำไพประภา)		 ที่ 2 ในหม่อมเล็ก 25 กรกฎาคม 2450 18 มิถุนายน 2522 หม่อมเจ้าธานีเสิกสงัด ชุมพล
พระองค์เจ้าอาภัสสรวงศ์.jpg 11. หม่อมเจ้าอาภัสสรวงศ์
(พ.ศ. 2470: พระวรวงศ์เธอ พระองค์เจ้าอาภัสสรวงศ์)		 ที่ 3 ในหม่อมเล็ก 20 มิถุนายน 2452 21 ตุลาคม 2525 หม่อมมณี (บุนนาค)
หม่อมอำไพ (แสงสุข)
พระวรวงศ์เธอ พระองค์เจ้าพีรพงศ์ภาณุเดช.JPG 12. หม่อมเจ้าพีรพงศ์ภาณุเดช
(พ.ศ. 2470: พระวรวงศ์เธอ พระองค์เจ้าพีรพงศ์ภาณุเดช)		 ที่ 4 ในหม่อมเล็ก 15 กรกฎาคม 2457 24 ธันวาคม 2528 หม่อมซีริล (เฮย์คอค)
หม่อมชลิต้า (โฮวาร์ด)
หม่อมสาลิกา (กะลันตานนท์)
หม่อมอรุณี (จุลทะโกศล)
หม่อมชวนชม (ไชยนันท์)
พระวรวงศ์เธอ พระองค์เจ้านรเศรษฐสุริยลักษณ์.jpg 13. หม่อมเจ้านรเศรษฐสุริยลักษณ์
(พ.ศ. 2470: พระวรวงศ์เธอ พระองค์เจ้านรเศรษฐสุริยลักษณ์)		 ที่ 5 ในหม่อมเล็ก 9 ธันวาคม 2458 22 มีนาคม 2497
พระองค์เจ้าจิรศักดิ์.jpg 14. หม่อมเจ้าจิรศักดิ์สุประภาต
(พ.ศ. 2470: พระวรวงศ์เธอ พระองค์เจ้าจิรศักดิ์สุประภาต)		 ที่ 6 ในหม่อมเล็ก 4 กันยายน 2460 12 กันยายน 2485 หม่อมมณี (บุนนาค)
Emblem of the House of Chakri.svg 15. หม่อมเจ้าหญิงเล็ก ที่ 7 ในหม่อมเล็ก 5 กันยายน 2461 11 กันยายน 2461
หม่อมเล็ก และพระโอรส-พระธิดาในสมเด็จเจ้าฟ้าภาณุรังษีสว่างวงศ์

พระเกียรติยศ[แก้]

ธรรมเนียมพระยศของ
สมเด็จพระราชปิตุลา บรมพงศาภิมุข
เจ้าฟ้าภาณุรังษีสว่างวงศ์
กรมพระยาภาณุพันธุวงศ์วรเดช
Male Royalty's Standard of Thailand.svg
ธงประจำพระอิสริยยศ
Seal of Prince Bhanurangsi.svg
ตราประจำพระองค์
การทูลใต้ฝ่าพระบาท
การแทนตนข้าพระพุทธเจ้า
การขานรับพะย่ะค่ะ/เพคะ

พระอิสริยยศ[แก้]

  • สมเด็จพระเจ้าลูกยาเธอ เจ้าฟ้าภาณุรังษีสว่างวงศ์ (13 มกราคม พ.ศ. 2402 - 1 ตุลาคม พ.ศ. 2411)
  • สมเด็จพระเจ้าน้องยาเธอ เจ้าฟ้าภาณุรังษีสว่างวงศ์ (2 ตุลาคม พ.ศ. 2411 - 3 สิงหาคม พ.ศ. 2413)
  • สมเด็จพระเจ้าน้องยาเธอ เจ้าฟ้าภาณุรังษีสว่างวงศ์ ดำรงราชอิศริยาธิบดีศรีวิสุทธ มหามงกุฎพงษวโรภยาภิชาติ ราชโสทรานุชาธิบดินทร์ ทิพยศิรินทรพิพัฒน์ สุขุมาลรัตนราชกุมาร กรมหมื่นภาณุพันธุวงศ์วรเดช[23] (4 สิงหาคม พ.ศ. 2413 - 19 พฤศจิกายน พ.ศ. 2424)
  • สมเด็จพระเจ้าน้องยาเธอ เจ้าฟ้าภาณุรังษีสว่างวงศ์ ดำรงราชอิศริยาธิบดีศรีวิสุทธ มหามงกุฎพงษวโรภยาภิชาติ ราชโสทรานุชาธิบดินทร์ ทิพยศิรินทรพิพัฒน์ สุขุมาลรัตนราชนรินทรานุชาธิบดี กรมหลวงภาณุพันธุวงศ์วรเดช (20 พฤศจิกายน พ.ศ. 2424 - 21 กุมภาพันธ์ พ.ศ. 2428)
  • สมเด็จพระเจ้าน้องยาเธอ เจ้าฟ้าภาณุรังษีสว่างวงศ์ กรมพระภาณุพันธุวงศ์วรเดช พิเศษขัติยศักดิ อรรคอุดมชาติ บรมนราธิราชโสทรานุชาธิบดี สุจริตจารีราชการัณย์ มหันตมหาอุสาหพิริยพหลดลประสิทธิ อเนกพิธคุณากร สุนทรธรรมพิทักษ์ อรรคมโหฬารอัธยาไศรย ศรีรัตนไตรยสรณธาดา อดุลยเดชานุภาพบพิตร[24] (22 กุมภาพันธ์ พ.ศ. 2428 - 23 ตุลาคม พ.ศ. 2453)
  • สมเด็จพระเจ้าบรมวงศ์เธอ เจ้าฟ้าภาณุรังษีสว่างวงศ์ กรมพระภาณุพันธุวงศ์วรเดช (24 ตุลาคม พ.ศ. 2453 - 10 พฤศจิกายน พ.ศ. 2454)
  • สมเด็จพระเจ้าบรมวงศ์เธอ เจ้าฟ้าภาณุรังษีสว่างวงศ์ กรมพระยาภาณุพันธุวงศ์วรเดช พิเศษขัตติยศักดิ์อัครอุดมชาติ ปรมินทรมหาราชโสทรานุชาธิเบนทร์ ปรเมนทรมหาวชิราวุธราชปิตุลา มหันตมหาอุสาห พิริยพหลดลประสิทธิ สุจริตจารีราชการัณย์ สุรพลขันธ์คณาภรณ์ สุนทรธรรมพิทักษ์ อัครมโหฬารัธยาศัย ศรีรัตนตรัยสรณธาดา อดุลยเดชานุภาพพิลาศ ธรรมิกนาถบพิตร[25] (11 พฤศจิกายน พ.ศ. 2454 - 14 มีนาคม พ.ศ. 2468)
  • สมเด็จพระราชปิตุลา บรมพงศาภิมุข เจ้าฟ้าภาณุรังษีสว่างวงศ์ กรมพระยาภาณุพันธุวงศ์วรเดช[26] (15 มีนาคม พ.ศ. 2468 - 13 มิถุนายน พ.ศ. 2471) ศักดินา 100,000

เครื่องราชอิสริยาภรณ์[แก้]

เครื่องราชอิสริยาภรณ์ไทย[แก้]

สมเด็จพระราชปิตุลา บรมพงศาภิมุข เจ้าฟ้าภาณุรังษีสว่างวงศ์ กรมพระยาภาณุพันธุวงศ์วรเดช ทรงได้รับพระราชทานเครื่องราชอิสริยาภรณ์ ดังนี้

เครื่องราชอิสริยาภรณ์ต่างประเทศ[แก้]

ประเทศ ปีที่ได้รับ เครื่องอิสริยาภรณ์ แพรแถบ อ้างอิง
 จักรวรรดิออสเตรีย-ฮังการี พ.ศ. 2416 เครื่องราชอิสริยาภรณ์มงกุฎเหล็ก ชั้นที่ 1 ribbon bar
 สเปน พ.ศ. 2422 เครื่องราชอิสริยาภรณ์อิสะเบลลา คาโตลิกา ชั้นที่ 1 ribbon bar
 ราชอาณาจักรอิตาลี พ.ศ. 2424 เครื่องราชอิสริยาภรณ์มงกุฎอิตาลี ชั้นที่ 1 ribbon bar [48]
 ญี่ปุ่น พ.ศ. 2433 เครื่องราชอิสริยาภรณ์อาทิตย์อุทัย ชั้นที่ 1 พร้อมดาราดอกไม้โปโลเนีย ribbon bar [49]
 จักรวรรดิรัสเซีย พ.ศ. 2434 เครื่องราชอิสริยาภรณ์นกอินทรีขาว ชั้นที่ 1 ribbon bar [50]
 ญี่ปุ่น พ.ศ. 2434 เครื่องราชอิสริยาภรณ์ดอกพอโลเนีย ชั้นที่ 1 ribbon bar
 ราชอาณาจักรอิตาลี พ.ศ. 2438 เครื่องราชอิสริยาภรณ์มอรีสแอนด์ลัสรัส ชั้นที่ 1 ribbon bar [51]
 ปรัสเซีย พ.ศ. 2441 เครื่องราชอิสริยาภรณ์นกอินทรีแดง ชั้นที่ 1 ribbon bar [52]
 ฝรั่งเศส พ.ศ. 2464 เครื่องอิสริยาภรณ์เลฌียงดอเนอร์, ชั้นที่ 1 ribbon bar

พระสมัญญา[แก้]

  • พระบิดาแห่งการไปรษณีย์ไทย[53]

พระยศ[แก้]

พระยศทหาร[แก้]

  • จอมพล
  • จอมพลเรือ

พระยศเสือป่า[แก้]

  • นายกองเอก[54]
  • นายกองตรี[55]

ราชตระกูล[แก้]

อ้างอิง[แก้]

เชิงอรรถ
  1. ↑ http://www.ratchakitcha.soc.go.th/DATA/PDF/2446/009/132.PDF
  2. ↑ พระบรมราชโองการ ประกาศตั้งตำแหน่งจเรทัพบกและเสนาบดีกระทรวงกลาโหม เสนาบดีกระทรวงทหารเรือ
  3. ↑ ตั้งตำแหน่ง ตามพระราชบัญญัติกรมยุทธนาธิการ
  4. ↑ ตำแหน่งนายทหารสัญญาบัตร กรมยุทธนาธิการ ในรัตนโกสินทร์ศก ๑๑๑
  5. ↑ พระบรมราชโองการ ประกาศ เปลี่ยนผู้บัญชาการกรมยุทธนาธิการ
  6. ↑ พระราชทานสัญญาบัตรทหารบก
  7. ↑ พระราชทานสัญญาบัตรยศทหารเรือ
  8. ↑ "ประกาศกรมราชเลขานุการ เรื่อง พระราชทานนามสกุล สำหรับสืบเชื้อพระวงศ์ พระเจ้าบรมวงศ์เธอชั้น ๔" (PDF). ราชกิจจานุเบกษา. 32 (0 ง): 136. 18 เมษายน 2458. สืบค้นเมื่อ 22 ธันวาคม 2561. Check date values in: |accessdate=, |date= (help)
  9. ↑ ราชสกุลวงศ์, หน้า 65
  10. ↑ http://www.ratchakitcha.soc.go.th/DATA/PDF/2431/018/145_2.PDF
  11. ↑ http://www.ratchakitcha.soc.go.th/DATA/PDF/2437/044/367.PDF
  12. ↑ http://www.ratchakitcha.soc.go.th/DATA/PDF/2453/D/2273_1.PDF
  13. ↑ http://www.ratchakitcha.soc.go.th/DATA/PDF/2455/D/526.PDF
  14. ↑ http://www.ratchakitcha.soc.go.th/DATA/PDF/2461/D/257.PDF
  15. ↑ "พระราชดำรัสทรงตั้งอภิรัฐมนตรีสภา" (PDF). ราชกิจจานุเบกษา. 42 (0 ง): 2618. 28 พฤศจิกายน 2468. สืบค้นเมื่อ 8 มีนาคม 2562. Check date values in: |accessdate=, |date= (help)
  16. ↑ http://www.ratchakitcha.soc.go.th/DATA/PDF/2468/D/2714.PDF
  17. ↑ http://www.ratchakitcha.soc.go.th/DATA/PDF/2463/A/105.PDF
  18. ↑ http://www.ratchakitcha.soc.go.th/DATA/PDF/2446/048/813.PDF
  19. ↑ "ข่าวทิวงคต สมเด็จพระราชปิตุลาบรมพงศาภิมุข" (PDF). ราชกิจจานุเบกษา. 45 (ง): 957–958. 17 มิถุนายน 2471. สืบค้นเมื่อ 22 ธันวาคม 2561. Check date values in: |accessdate=, |date= (help)
  20. ↑ ราชกิจจานุเบกษา, การพระเมรุท้องสนามหลวง พระราชทานเพลิงพระศพ จอมพลสมเด็จพระราชปิตุลาบรมพงศาภิมุข เจ้าฟ้าภาณุรังษีสว่างวงศ์ กรมพระยาภาณุพันธุวงศ์วรเดช, เล่ม 46, ตอน ง, 16 มิถุนายน พ.ศ. 2472, หน้า 793
  21. ↑ ชมรมสายสกุลบุนนาค
  22. ↑ หม่อมราชวงศ์มาลินี จักรพันธุ์. ต้นกำเนิดที่เกิดเหตุ... เจ้าชายดาราทอง. กรุงเทพฯ : มติชน, 2546. 376 หน้า. ISBN 974-322-980-9
  23. ↑ ประวัติศาสตร์การสถาปนาพระยศเจ้านายสมัย ร.5-ร.9 พ.ศ. 2413
  24. ↑ ราชกิจจานุเบกษา,ประกาศเลื่อนกรม, เล่ม ๑, ตอน ๕๘, ๒๒ กุมภาพันธ์ พ.ศ. ๒๔๒๗, หน้า ๕๐๗
  25. ↑ ราชกิจจานุเบกษา, ประกาศเลื่อนแลกรมแลเจ้าพระยา, เล่ม 28, 11 พฤศจิกายน ร.ศ.130, หน้า 1719-1721
  26. ↑ ราชกิจจานุเบกษา, ประกาศสถาปนาพระอิสริยยศเฉลิมพระอภิธัยและเลื่อนกรมพระราชวงศ์, เล่ม 42, 21 มีนาคม พ.ศ. 2468, หน้า 376-377
  27. ↑ http://www.ratchakitcha.soc.go.th/DATA/PDF/2463/D/3450.PDF
  28. ↑ http://www.ratchakitcha.soc.go.th/DATA/PDF/2443/035/500_1.PDF
  29. ↑ http://www.ratchakitcha.soc.go.th/DATA/PDF/2455/D/648.PDF
  30. ↑ http://www.ratchakitcha.soc.go.th/DATA/PDF/2461/D/980.PDF
  31. ↑ http://www.ratchakitcha.soc.go.th/DATA/PDF/2456/D/1961.PDF
  32. ↑ http://www.ratchakitcha.soc.go.th/DATA/PDF/2463/D/3618.PDF
  33. ↑ http://www.ratchakitcha.soc.go.th/DATA/PDF/2427/062/541_1.PDF
  34. ↑ http://www.ratchakitcha.soc.go.th/DATA/PDF/2427/061/536.PDF
  35. ↑ ราชกิจจานุเบกษา, http://www.ratchakitcha.soc.go.th/DATA/PDF/2436/037/403.PDF พระราชทานเครื่องราชอิสริยาภรณ์, เล่ม ๑๐, ตอน ๓๗, ๑๐ ธันวาคม พ.ศ. ๑๘๙๓, หน้า ๔๐๓
  36. ↑ http://www.ratchakitcha.soc.go.th/DATA/PDF/2446/027/444_1.PDF
  37. ↑ ราชกิจจานุเบกษา, http://www.ratchakitcha.soc.go.th/DATA/PDF/2436/037/403.PDF พระราชทานเครื่องราชอิสริยาภรณ์, เล่ม ๑๐, ตอน ๓๗, ๑๐ ธันวาคม พ.ศ. ๑๘๙๓, หน้า ๔๐๓
  38. ↑ http://www.ratchakitcha.soc.go.th/DATA/PDF/2446/027/444_1.PDF
  39. ↑ http://www.ratchakitcha.soc.go.th/DATA/PDF/2436/041/454.PDF
  40. ↑ http://www.ratchakitcha.soc.go.th/DATA/PDF/2441/026/280.PDF
  41. ↑ http://www.ratchakitcha.soc.go.th/DATA/PDF/2469/D/438.PDF
  42. ↑ http://www.ratchakitcha.soc.go.th/DATA/PDF/2444/043/840_2.PDF
  43. ↑ ราชกิจจานุเบกษา, พระราชทานเหรียญรัตนาภรณ์ รัชการที่ ๔, เล่ม ๒๑, ตอน ๓๒, ๖ พฤศจิกายน พ.ศ. ๒๔๔๗, หน้า ๕๖๔
  44. ↑ ราชกิจจานุเบกษา, พระราชทานเหรียญรัตนาภรณ์, เล่ม ๒๗, ตอน ๐ ง, ๑๑ มกราคม พ.ศ. ๒๔๕๓, หน้า ๒๔๐๙
  45. ↑ ราชกิจจานุเบกษา, พระราชทานเหรียญรัตนาภรณ์ฝ่ายหน้า, เล่ม ๔๓, ตอน ๐ ง, ๒๖ พฤศจิกายน พ.ศ. ๒๔๖๙, หน้า ๓๑๒๐
  46. ↑ http://www.ratchakitcha.soc.go.th/DATA/PDF/2441/026/283.PDF
  47. ↑ ราชกิจจานุเบกษา,ประกาศกระทรวงวัง เรื่อง การประดับเสมาบรมราชาภิเษก เล่ม 43 หน้า 3721 วันที่ 16 มกราคม 2470
  48. ↑ ราชกิจจานุเบกษา, พระราชทานพระบรมราชานุญาตเครื่องราชอิสริยาภรณ์ต่างประเทศ, เล่ม ๑๒, ตอน ๓๖, ๘ ธันวาคม พ.ศ. ๒๔๓๘, หน้า ๓๒๘
  49. ↑ ราชกิจจานุเบกษา, พระราชทานพระบรมราชานุญาตเครื่องราชอิสริยาภรณ์ต่างประเทศ, เล่ม ๗, ตอน ๓๖, ๗ ธันวาคม พ.ศ. ๒๔๓๓, หน้า ๓๑๕
  50. ↑ ราชกิจจานุเบกษา, พระราชทานพระบรมราชานุญาตเครื่องราชอิสริยาภรณ์รุสเซีย, เล่ม ๘, ตอน ๔๖, ๗ กุมภาพันธ์ พ.ศ. ๑๘๙๑, หน้า ๔๑๔
  51. ↑ "พระราชทานพระบรมราชานุญาตเครื่องราชอิสริยาภรณ์ต่างประเทศ" (PDF). ราชกิจจานุเบกษา. เล่ม 12 (ตอน 36): หน้า 328. 8 ธันวาคม 2439. สืบค้นเมื่อ 23 มิถุนายน 2562. Check date values in: |accessdate=, |date= (help)
  52. ↑ "พระราชทานพระบรมราชานุญาตเครื่องราชอิสริยาภรณ์ต่างประเทศ" (PDF). ราชกิจจานุเบกษา. เล่ม 13 (ตอน 37): หน้า 451. 13 ธันวาคม 2441. สืบค้นเมื่อ 23 มิถุนายน 2562. Check date values in: |accessdate=, |date= (help)
  53. ↑ https://www.nectec.or.th/schoolnet/library/create-web/10000/sociology/10000-5820.html
  54. ↑ http://www.ratchakitcha.soc.go.th/DATA/PDF/2455/D/526.PDF
  55. ↑ http://www.ratchakitcha.soc.go.th/DATA/PDF/2454/D/660.PDF
บรรณานุกรม
  • สำนักวรรณกรรมและประวัติศาสตรื กรมศิลปากร. ราชสกุลวงศ์. กรุงเทพฯ : สำนักวรรณกรรมและประวัติศาสตรื กรมศิลปากร, 2554. 296 หน้า. หน้า 77-78. ISBN 978-974-417-594-6
  • Jeffy Finestone. 2542. สมุดพระรูป พระราชโอรส พระราชธิดา พระราชนัดดาใน พระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว. ปรียนันทนา รังสิต,ม.ร.ว. โลมาโฮลดิ้ง

แหล่งข้อมูลอื่น[แก้]

ก่อนหน้า สมเด็จพระราชปิตุลา บรมพงศาภิมุข เจ้าฟ้าภาณุรังษีสว่างวงศ์ กรมพระยาภาณุพันธุวงศ์วรเดช ถัดไป
จอมพลเรือ สมเด็จพระเจ้าบรมวงศ์เธอ เจ้าฟ้าฯกรมพระนครสวรรค์วรพินิต 2leftarrow.png Emblem of the Royal Thai Navy.svg
ผู้บัญชาการทหารเรือไทย
(ผู้กำกับราชการกระทรวงทหารเรือ
19 มิถุนายน พ.ศ. 2463 — 31 สิงหาคม พ.ศ. 2465) 		2rightarrow.png นายพลเรือเอก พระเจ้าบรมวงศ์เธอ กรมหลวงชุมพรเขตอุดมศักดิ์
นายพลเรือโท พระยาชลยุทธโยธินทร์
(อองเดร ดู เปลซี เดอ ริเชอลิเออ) 		2leftarrow.png ผู้บัญชาการทหารเรือไทย
(รั้งตำแหน่งผู้บัญชาการกรมทหารเรือ
29 มกราคม พ.ศ. 2444 — 16 กุมภาพันธ์ พ.ศ. 2445

ผู้บัญชาการกรมทหารเรือ
17 กุมภาพันธ์ พ.ศ. 2445 — 24 กุมภาพันธ์ พ.ศ. 2446
)

2rightarrow.png จอมพลเรือ สมเด็จพระเจ้าบรมวงศ์เธอ เจ้าฟ้าบริพัตรสุขุมพันธุ์ กรมพระนครสวรรค์วรพินิต
พลตรี พระเจ้าบรมวงศ์เธอ กรมหลวงประจักษ์ศิลปาคม 2leftarrow.png Emblem of the Ministry of Defence of Thailand.svg
เสนาบดีกระทรวงกลาโหม
(พ.ศ. 2444 — พ.ศ. 2453) 		2rightarrow.png จอมพล พระเจ้าบรมวงศ์เธอ กรมหลวงนครไชยศรีสุรเดช
พลเอก สมเด็จพระเจ้าบรมวงศ์เธอ เจ้าฟ้ากรมพระยานริศรานุวัดติวงศ์ 2leftarrow.png Emblem of the Royal Thai Army.svg
ผู้บัญชาการกรมยุทธนาธิการ
((วาระที่ 2)
1 เมษายน พ.ศ. 2442 — 8 สิงหาคม พ.ศ. 2444) 		2rightarrow.png จอมพล พระเจ้าบรมวงศ์เธอ กรมหลวงนครไชยศรีสุรเดช
จอมพล เจ้าพระยาสุรศักดิ์มนตรี
(เจิม แสง-ชูโต) 		2leftarrow.png ผู้บัญชาการกรมยุทธนาธิการ
((วาระที่ 1)
1 เมษายน พ.ศ. 2435 — 16 มีนาคม พ.ศ. 2439) 		2rightarrow.png พลเอก สมเด็จพระเจ้าบรมวงศ์เธอ เจ้าฟ้ากรมพระยานริศรานุวัดติวงศ์


พระราชโอรส

กรมหมื่นมเหศวรศิววิลาส • กรมหมื่นวิษณุนาถนิภาธร • กรมขุนพินิตประชานาถ • กรมพระจักรพรรดิพงษ์ • กรมพระยาภาณุพันธุวงศ์วรเดช • กรมพระนเรศรวรฤทธิ์ • กรมหลวงพิชิตปรีชากร • กรมหลวงอดิศรอุดมเดช • กรมหมื่นภูธเรศธำรงศักดิ์ • กรมหลวงประจักษ์ศิลปาคม • กรมหลวงพรหมวรานุรักษ์ • กรมหมื่นราชศักดิ์สโมสร • กรมหมื่นทิวากรวงศ์ประวัติ • กรมขุนศิริธัชสังกาศ • กรมหลวงสรรพสาตรศุภกิจ • กรมหลวงสรรพสิทธิประสงค์ • กรมพระยาเทวะวงศ์วโรปการ • กรมพระยาวชิรญาณวโรรส • กรมพระสมมตอมรพันธุ์ • กรมหมื่นวิวิธวรรณปรีชา • กรมหมื่นพงษาดิศรมหิป • กรมพระนราธิปประพันธ์พงศ์ • กรมพระยาดำรงราชานุภาพ • กรมขุนพิทยลาภพฤฒิธาดา • กรมพระยานริศรานุวัดติวงศ์ • กรมขุนมรุพงษ์ศิริพัฒน์ • กรมพระสวัสดิวัดนวิศิษฎ์ • กรมหมื่นมหิศรราชหฤทัย

Privy Seal of King Rama IV (Mongkut).svg
พระราชธิดา
สมเด็จพระ /
กรมสมเด็จพระ

สมเด็จพระรูปศิริโสภาคย์มหานาคนารี • สมเด็จพระอมรินทราบรมราชินี • สมเด็จพระศรีสุริเยนทราบรมราชินี • สมเด็จพระศรีสุลาลัย • สมเด็จพระเทพศิรินทราบรมราชินี • สมเด็จพระปิยมาวดี ศรีพัชรินทรมาตา • สมเด็จพระศรีพัชรินทราบรมราชินีนาถ พระบรมราชชนนีพันปีหลวง • สมเด็จพระศรีสวรินทิราบรมราชเทวี พระพันวัสสาอัยยิกาเจ้า • สมเด็จพระมหิตลาธิเบศร อดุลยเดชวิกรม พระบรมราชชนก • สมเด็จพระศรีนครินทราบรมราชชนนี • กรมสมเด็จพระเทพรัตนราชสุดาฯ สยามบรมราชกุมารี

Emblem of the House of Chakri.svg
กรมพระยา
กรมพระ

กรมพระเทพสุดาวดี • กรมพระศรีสุดารักษ์ • กรมพระอนุรักษ์เทเวศร์ • กรมพระปรมานุชิตชิโนรส • กรมพระรามอิศเรศ • กรมพระพิพิธโภคภูเบนทร์ • กรมพระพิทักษ์เทเวศร์ • กรมพระเทเวศร์วัชรินทร์ • กรมพระจักรพรรดิพงษ์ • กรมพระนเรศรวรฤทธิ์ • กรมพระสมมตอมรพันธ์ • กรมพระเทพนารีรัตน์ • กรมพระจันทบุรีนฤนาถ • กรมพระนราธิปประพันธ์พงศ์ • กรมพระสวัสดิวัดนวิศิษฎ์ • กรมพระนครสวรรค์วรพินิต • กรมพระสุทธาสินีนาฏ • กรมพระกำแพงเพชรอัครโยธิน • กรมพระศรีสวางควัฒน

กรมหลวง

กรมหลวงธิเบศรบดินทร์ • กรมหลวงนรินทรรณเรศ • กรมหลวงจักรเจษฎา • กรมหลวงอิศรสุนทร (King's Standard of Thailand.svg) • กรมหลวงเทพหริรักษ์ • กรมหลวงศรีสุนทรเทพ • กรมหลวงเสนานุรักษ์ • กรมหลวงพิทักษ์มนตรี • กรมหลวงเทพยวดี • กรมหลวงเทพพลภักดิ์ • กรมหลวงรักษ์รณเรศ • กรมหลวงเสนีบริรักษ์ • กรมหลวงพิเศษศรีสวัสดิ สุขวัฒนวิไชย • กรมหลวงภูวเนตรนรินทรฤทธิ์ • กรมหลวงมหิศวรินทรามเรศร์ • กรมหลวงสรรพศิลป์ปรีชา • กรมหลวงวงศาธิราชสนิท • กรมหลวงนรินทรเทวี • กรมหลวงวรศักดาพิศาล • กรมหลวงวิสุทธิกระษัตริย์ • กรมหลวงพิชิตปรีชากร • กรมหลวงวรเสรฐสุดา • กรมหลวงบดินทรไพศาลโสภณ • กรมหลวงประจักษ์ศิลปาคม • กรมหลวงศรีรัตนโกสินทร • กรมหลวงสมรรัตนศิริเชฐ • กรมหลวงพิษณุโลกประชานาถ • กรมหลวงเพชรบุรีราชสิรินธร • กรมหลวงปราจิณกิติบดี • กรมหลวงนครไชยศรีสุรเดช • กรมหลวงสรรพสาตรศุภกิจ • กรมหลวงสรรพสิทธิประสงค์ • กรมหลวงราชบุรีดิเรกฤทธิ์ • กรมหลวงอดิศรอุดมเดช • กรมหลวงพรหมวรานุรักษ์ • กรมหลวงนครราชสีมา • กรมหลวงชุมพรเขตอุดมศักดิ์ • กรมหลวงสุโขทัยธรรมราชา (King's Standard of Thailand.svg) • กรมหลวงลพบุรีราเมศร์ • กรมหลวงชินวรสิริวัฒน์ • กรมหลวงทิพยรัตนกิริฏกุลินี • กรมหลวงสงขลานครินทร์ • กรมหลวงสิงหวิกรมเกรียงไกร • กรมหลวงวชิรญาณวงศ์ • กรมหลวงนราธิวาสราชนครินทร์ • กรมหลวงชินวราลงกรณ • กรมหลวงวชิรญาณสังวร • กรมหลวงราชสาริณีสิริพัชร

กรมขุน

กรมขุนสุนทรภูเบศร์ • กรมขุนกษัตรานุชิต • กรมขุนอิศรานุรักษ์ • กรมขุนศรีสุนทร • กรมขุนอิศเรศรังสรรค์ • กรมขุนกัลยาสุนทร • กรมขุนสถิตย์สถาพร • กรมขุนนรานุชิต • กรมขุนธิเบศร์บวร • กรมขุนพินิตประชานาถ (King's Standard of Thailand.svg) • กรมขุนวรจักรธรานุภาพ • กรมขุนราชสีหวิกรม • กรมขุนรามินทรสุดา • กรมขุนอนัคฆนารี • กรมขุนภูวนัยนฤเบนทราธิบาล • กรมขุนเจริญผลพูลสวัสดิ์ • กรมขุนขัตติยกัลยา • กรมขุนเทพทวาราวดี (King's Standard of Thailand.svg) • กรมขุนอรรควรราชกัลยา • กรมขุนศรีธรรมราชธำรงฤทธิ์ • กรมขุนพิทยลาภพฤฒิธาดา • กรมขุนสุพรรณภาควดี • กรมขุนเพ็ชรบูรณ์อินทราไชย • กรมขุนพิจิตรเจษฎ์จันทร์ • กรมขุนสวรรคโลกลักษณวดี • กรมขุนสิริธัชสังกาศ • กรมขุนมรุพงศ์สิริพัฒน์ • กรมขุนศรีสัชนาลัยสุรกัญญา • กรมขุนอู่ทองเขตขัตติยนารี

กรมหมื่น

กรมหมื่นนรินทรพิทักษ์ • กรมหมื่นศักดิพลเสพ • กรมหมื่นนราเทเวศร์ • กรมหมื่นนเรศร์โยธี • กรมหมื่นเสนีเทพ • กรมหมื่นเจษฏาบดินทร์ (King's Standard of Thailand.svg) • กรมหมื่นอินทรพิพิธ • กรมหมื่นจิตรภักดี • กรมหมื่นศรีสุเรนทร์ • กรมหมื่นสุรินทรรักษ์ • กรมหมื่นสุนทรธิบดี • กรมหมื่นนรินทรเทพ • กรมหมื่นศรีสุเทพ • กรมหมื่นณรงค์หริรักษ์ • กรมหมื่นเสพสุนทร • กรมหมื่นอมรมนตรี • กรมหมื่นนเรนทรบริรักษ์ • กรมหมื่นไกรสรวิชิต • กรมหมื่นสนิทนเรนทร์ • กรมหมื่นอัปสรสุดาเทพ • กรมหมื่นมาตยาพิทักษ์ • กรมหมื่นอมเรนทรบดินทร์ • กรมหมื่นถาวรวรยศ • กรมหมื่นอลงกฎกิจปรีชา • กรมหมื่นภูบาลบริรักษ์ • กรมหมื่นเชษฐาธิเบนทร์ • กรมหมื่นภูมินทรภักดี • กรมหมื่นมเหศวรศิววิลาส • กรมหมื่นมนตรีรักษา • กรมหมื่นเทวานุรักษ์ • กรมหมื่นวิษณุนาถนิภาธร • กรมหมื่นอดุลยลักษณสมบัติ • กรมหมื่นอุดมรัตนราษี • กรมหมื่นภูบดีราชหฤทัย • กรมหมื่นบวรวิไชยชาญ • กรมหมื่นกษัตริย์ศรีศักดิเดช • กรมหมื่นอมเรศรัศมี • กรมหมื่นอานุภาพพิศาลศักดิ์ • กรมหมื่นอนันตการฤทธิ์ • กรมหมื่นสิทธิสุขุมการ • กรมหมื่นภูธเรศธำรงศักดิ์ • กรมหมื่นพิศาลบวรศักดิ • กรมหมื่นบริรักษ์นรินทรฤทธิ์ • กรมหมื่นสถิตย์ธำรงสวัสดิ์ • กรมหมื่นนฤบาลมุขมาตย์ • กรมหมื่นราชศักดิ์สโมสร • กรมหมื่นมหิศรราชหฤทัย • กรมหมื่นปราบปรปักษ์ • กรมหมื่นทิวากรวงศ์ประวัติ • กรมหมื่นวิวิธวรรณปรีชา • กรมหมื่นจรัสพรปฏิภาณ • กรมหมื่นพงษาดิศรมหิป • กรมหมื่นวรวัฒน์สุภากร • กรมหมื่นพิไชยมหินทโรดม • กรมหมื่นอนุพงษ์จักรพรรดิ์ • กรมหมื่นชาญไชยบวรยศ • กรมหมื่นสรรควิไสยนรบดี • กรมหมื่นกวีพจน์สุปรีชา • กรมหมื่นพิทยาลงกรณ์ • กรมหมื่นไชยาศรีสุริโยภาส • กรมหมื่นอนุวัตน์จาตุรนต์ • กรมหมื่นภาณุพงศ์พิริยเดช • กรมหมื่นเทววงศวโรทัย • กรมหมื่นพิทยลาภพฤฒิยากร • กรมหมื่นนครสวรรค์ศักดิพินิต • กรมหมื่นนราธิปพงศ์ประพันธ์ • กรมหมื่นอดิศรอุดมศักดิ์ • กรมหมื่นจันทบุรีสุรนาถ • กรมหมื่นสุทธนารีนาถ

King's Standard of Thailand.svg = สืบราชสมบัติ • ตัวเอียง = ฝ่ายใน

จอมพล สมเด็จพระราชปิตุลาบรมพงศาภิมุข เจ้าฟ้าภาณุรังษีสว่างวงศ์ กรมพระยาภาณุพันธุวงศ์วรเดช ·
จอมพล พระเจ้าบรมวงศ์เธอ กรมหลวงนครไชยศรีสุรเดช ·
จอมพล สมเด็จพระเชษฐาธิราช เจ้าฟ้าจักรพงษ์ภูวนาถ กรมหลวงพิษณุโลกประชานาถ ·
จอมพล จอมพลเรือ สมเด็จพระเจ้าบรมวงศ์เธอ เจ้าฟ้าบริพัตรสุขุมพันธุ์ กรมพระนครสวรรค์วรพินิต ·
จอมพลเรือ สมเด็จพระมหิตลาธิเบศร อดุลยเดชวิกรม พระบรมราชชนก · จอมพล (หญิง) สมเด็จพระนางเจ้าสิริกิติ์ พระบรมราชินีนาถ พระบรมราชชนนีพันปีหลวง ·
จอมพล เจ้าพระยาบดินทรเดชานุชิต (หม่อมราชวงศ์อรุณ ฉัตรกุล) · จอมพล เจ้าพระยาสุรศักดิ์มนตรี (เจิม แสง-ชูโต) ·
จอมพลแปลก พิบูลสงคราม · จอมพลผิน ชุณหะวัณ · จอมพลเรือ หลวงยุทธศาสตร์โกศล · จอมพลอากาศ ฟื้น รณนภากาศ ฤทธาคนี ·
จอมพลสฤษดิ์ ธนะรัชต์ · จอมพลอากาศ เฉลิมเกียรติ วัฒนางกูร · จอมพลถนอม กิตติขจร · จอมพลประภาส จารุเสถียร · จอมพลเกรียงไกร อัตตะนันทน์

RTA OF-10 (Field Marshal).svgRTN OF-10 (Admiral of the Fleet).svgRTAF OF-10 (Marshal of the Royal Thai Air Force).svg
Emblem of the Ministry of Defence of Thailand.svg
เจ้ากรมทหารบก
Emblem of the Royal Thai Army.svg
เจ้ากรมยุทธนาธิการ
เสนาบดีกระทรวงกลาโหม
ผู้บัญชาการทหารบก

พระยาพหลพลพยุหเสนา · หลวงพิบูลสงคราม · พิชิต เกรียงศักดิ์พิชิต · อดุล อดุลเดชจรัส · ผิน ชุณหะวัณ · สฤษดิ์ ธนะรัชต์ · ถนอม กิตติขจร · ประภาส จารุเสถียร · กฤษณ์ สีวะรา · บุญชัย บำรุงพงศ์ · เสริม ณ นคร · เปรม ติณสูลานนท์ · ประยุทธ จารุมณี · อาทิตย์ กำลังเอก · ชวลิต ยงใจยุทธ · สุจินดา คราประยูร · อิสระพงศ์ หนุนภักดี · วิมล วงศ์วานิช · ประมณฑ์ ผลาสินธุ์ · เชษฐา ฐานะจาโร · สุรยุทธ์ จุลานนท์ · สมทัต อัตตะนันทน์ · ชัยสิทธิ์ ชินวัตร · ประวิตร วงษ์สุวรรณ · สนธิ บุญยรัตกลิน · อนุพงษ์ เผ่าจินดา · ประยุทธ์ จันทร์โอชา · อุดมเดช สีตบุตร · ธีรชัย นาควานิช · เฉลิมชัย สิทธิสาท · อภิรัชต์ คงสมพงษ์ · ณรงค์พันธ์ จิตต์แก้วแท้

ทหารเรือวังหน้า
สัญลักษณ์กองทัพเรือ
ทหารเรือวังหลวง
กรมทหารเรือ
(2430-33)

พระวรวงศ์เธอ พระองค์เจ้าสายสนิทวงศ์ · พระวรวงศ์เธอ พระองค์เจ้าขจรจรัสวงศ์ · พระเจ้าน้องยาเธอ เจ้าฟ้ากรมขุนนริศรานุวัดติวงศ์ · พระเจ้าน้องยาเธอ กรมหลวงประจักษ์ศิลปาคม · พระยาชลยุทธโยธินทร์ · สมเด็จพระเจ้าน้องยาเธอ เจ้าฟ้ากรมพระภาณุพันธุวงศ์วรเดช · สมเด็จเจ้าฟ้ากรมขุนนครสวรรค์วรพินิต

กระทรวงทหารเรือ
(2433-75)
กองทัพเรือ
(2475–ปัจจุบัน)
พระยาปรีชาชลยุทธ · พระยาวิชิตชลธี · สินธุ์ กมลนาวิน · พระยาวิจารณจักรกิจ · หลวงพลสินธวาณัติก์ · หลวงยุทธศาสตร์โกศล · หลวงชำนาญอรรถยุทธ์ · สวัสดิ์ ภูติอนันต์ · หม่อมเจ้าครรชิตพล อาภากร · จรูญ เฉลิมเตียรณ · ถวิล รายนานนท์ · กมล สีตกะลิน · เฉิดชาย ถมยา · สงัด ชลออยู่ · อมร ศิริกายะ · กวี สิงหะ · สมุทร์ สหนาวิน · สมบูรณ์ เชื้อพิบูลย์ · ประพัฒน์ จันทวิรัช · นิพนธ์ ศิริธร · ธาดา ดิษฐบรรจง · ประพัฒน์ กฤษณจันทร์ · วิเชษฐ การุณยวนิช · ประเจตน์ ศิริเดช · วิจิตร ชำนาญการณ์ · สุวัชชัย เกษมศุข · ธีระ ห้าวเจริญ · ประเสริฐ บุญทรง · ทวีศักดิ์ โสมาภา · ชุมพล ปัจจุสานนท์ · สามภพ อัมระปาล · สถิรพันธุ์ เกยานนท์ · กำธร พุ่มหิรัญ · สุรศักดิ์ หรุ่นเริงรมย์ · ณรงค์ พิพัฒนาศัย · ไกรสร จันทร์สุวานิชย์ · ณะ อารีนิจ · นริส ประทุมสุวรรณ · ลือชัย รุดดิษฐ์ · ชาติชาย ศรีวรขาน
เข้าถึงจาก "https://th.wikipedia.org/w/index.php?title=สมเด็จพระราชปิตุลา_บรมพงศาภิมุข_เจ้าฟ้าภาณุรังษีสว่างวงศ์_กรมพระยาภาณุพันธุวงศ์วรเดช&oldid=9106942"