พระเจ้าบรมวงศ์เธอ กรมหลวงมหิศวรินทรามเรศร์

พระเจ้าบรมวงศ์เธอ กรมหลวงมหิศวรินทรามเรศร์
พระเจ้าบรมวงศ์เธอ
ราชวงศ์	ราชวงศ์จักรี
พระบิดา	พระบาทสมเด็จพระพุทธเลิศหล้านภาลัย
พระมารดา	เจ้าจอมมารดาเลี้ยง​ ในรัชกาลที่ 2
ประสูติ	27 กันยายน พ.ศ. 2346
สิ้นพระชนม์	10 กรกฎาคม พ.ศ. 2404

พระเจ้าบรมวงศ์เธอ กรมหลวงมหิศวรินทรามเรศร์ (27 กันยายน พ.ศ. 2346 - 10 กรกฎาคม พ.ศ. 2404) มีพระนามเดิมว่า พระองค์เจ้าชายโต ประสูติเมื่อวันอังคาร เดือน 11 ขึ้น 11 ค่ำ ปีกุน เบญศก จุลศักราช 1165 ตรงกับวันที่ 27 กันยายน พ.ศ. 2346 เป็นพระราชโอรสในพระบาทสมเด็จพระพุทธเลิศหล้านภาลัยและเจ้าจอมมารดาเลี้ยง ทรงเป็นต้น ราชสกุลมหากุล

ในปี พ.ศ. 2367 พระบาทสมเด็จพระนั่งเกล้าเจ้าอยู่หัว โปรดเกล้าฯ สถาปนาขึ้นเป็น กรมหมื่นอินทรอมเรศ ต่อมาวันที่ 28 สิงหาคม พ.ศ. 2394 พระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว โปรดเกล้าฯ ให้เลื่อนกรมขึ้นเป็น กรมหลวงมหิศวรินทรามเรศร์

สิ้นพระชนม์ในรัชกาลที่ 4 เมื่อวันพุธ เดือน 8 อุตราสาฒ ขึ้น 3 ค่ำ ปีระกา ตรีศก จุลศักราช 1223 ตรงกับวันที่ 10 กรกฎาคม พ.ศ. 2404 พระชันษา 59 ปี

พระโอรส-พระธิดา

• หม่อมเจ้าชายอิศรญาณ มหากุล (เจ้าของเพลงยาว เจ้าอิศรญาณ)
• หม่อมเจ้าชายปาน มหากุล
• หม่อมเจ้าหญิงวิลัย มหากุล (ประสูติ พ.ศ. 2369 สิ้นชีพิตักษัยเมื่อวันที่ 1 สิงหาคม พ.ศ. 2439 พระราชทานเพลิง ณ วัดสระเกศ เมื่อวันที่ 16 เมษายน พ.ศ. 2440)
• หม่อมเจ้าชายรัฐยา มหากุล (ประสูติ พ.ศ. 2376 สิ้นชีพิตักษัยเมื่อวันที่ 19 มีนาคม พ.ศ. 2420)
• หม่อมเจ้าหญิงประจง มหากุล (ประสูติ พ.ศ. 2379 สิ้นชีพิตักษัยเมื่อวันที่ 4 มีนาคม พ.ศ. 2417)
• หม่อมเจ้าชายปรานี มหากุล (สิ้นชีพิตักษัยเมื่อวันที่ 23 กันยายน พ.ศ. 2445 พระราชทานเพลิง ณ วัดสระเกศ พ.ศ. 2446)
• หม่อมเจ้าหญิงรศ มหากุล (สิ้นชีพิตักษัยเมื่อวันที่ 2 กันยายน พ.ศ. 2439 พระราชทานเพลิง ณ วัดอุภัยราชบำรุง)
• หม่อมเจ้าหญิงจำรัส มหากุล ประสูติแต่หม่อมแจ่ม มหากุล ณ อยุธยา (พระราชทานเพลิง ณ วัดสระเกศ เมื่อวันที่ 28 เมษายน พ.ศ. 2453)
• หม่อมเจ้าหญิงใยยอง มหากุล (ประสูติ พ.ศ. 2397 สิ้นชีพิตักษัย 8 ธันวาคม พ.ศ. 2418)
• หม่อมเจ้าชายสีขเรศ มหากุล ทรงผนวชเป็นพระภิกษุรับสมณศักดิ์เป็น “หม่อมเจ้าพระธรรมุณหิศธาดา” (สิ้นชีพิตักษัยเมื่อวันที่ 12 ธันวาคม พ.ศ. 2450 พระราชทานเพลิง ณ วัดสระเกศ เมื่อวันที่ 29 มกราคม พ.ศ. 2450)
• หม่อมเจ้าชายทัศนา มหากุล (ประสูติ พ.ศ. 2399 สิ้นชีพิตักษัยเมื่อวันที่ 22 กรกฎาคม พ.ศ. 2436 พระราชทานเพลิง ณ วัดจักรวรรดิราชาวาส)
• หม่อมเจ้าชายนภา มหากุล มีโอรส คือ
  • หม่อมราชวงศ์จันทร์ มหากุล
• หม่อมเจ้าหญิงแดง (ประสูติเมื่อวันที่19 ตุลาคม พ.ศ. 2401)
• หม่อมเจ้าชายนิล มหากุล
• หม่อมเจ้าชายใหญ่ มหากุล

พระเกียรติยศ

ธรรมเนียมพระยศของ พระเจ้าบรมวงศ์เธอ กรมหลวงมหิศวรินทรามเรศร์
การทูล	ใต้ฝ่าพระบาท
การแทนตน	ข้าพระพุทธเจ้า
การขานรับ	พ่ะย่ะค่ะ/เพคะ

พระอิสริยยศ

• หม่อมเจ้าโต
• พระเจ้าหลานเธอ พระองค์เจ้าโต
• พระเจ้าลูกยาเธอ พระองค์เจ้าโต
• พระเจ้าพี่ยาเธอ พระองค์เจ้าโต
• พระเจ้าพี่ยาเธอ กรมหมื่นอินทรอมเรศ
• พระเจ้าพี่ยาเธอ กรมหลวงมหิศวรินทรามเรศร์
• พระเจ้าบรมวงศ์เธอ กรมหลวงมหิศวรินทรามเรศร์

อ้างอิง

• ศุภวัฒย์ เกษมศรี, พลตรี หม่อมราชวงศ์, และรัชนี ทรัพย์วิจิตร. พระอนุวงศ์ชั้นหม่อมเจ้าในพระราชวงศ์จักรี. กรุงเทพ : สำนักพิมพ์บรรณกิจ, พิมพ์ครั้งที่ 3 พ.ศ. 2549. 360 หน้า. หน้า หน้าที่. ISBN 974-221-818-8
• บรรเจิด อินทุจันทร์ยง. ราชสกุลพระบรมราชวงศ์จักรี. กรุงเทพ : องค์การค้าของคุรุสภา, พิมพ์ครั้งที่ 1 พ.ศ. 2539. หน้า หน้าที่. ISBN 974-005-650-8