พระเจ้าบรมวงศ์เธอ กรมหมื่นพงษาดิศรมหิป

จากวิกิพีเดีย สารานุกรมเสรี
พระเจ้าบรมวงศ์เธอ กรมหมื่นพงษาดิศรมหิป
พระเจ้าบรมวงศ์เธอ ชั้น 4
พระองค์เจ้าชั้นเอก
พระเจ้าบรมวงศ์เธอ กรมหมื่นพงษาดิศรมหิป.jpeg
อธิบดีกรมพิพิธภัณฑ์[1]
ดำรงตำแหน่ง5 เมษายน พ.ศ. 2430
หม่อม7 คน
พระบุตร23 องค์
ราชวงศ์จักรี
พระบิดาพระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว
พระมารดาเจ้าจอมมารดาเที่ยง ในรัชกาลที่ 4
ประสูติ27 สิงหาคม พ.ศ. 2404
สิ้นพระชนม์28 มกราคม พ.ศ. 2479 (74 ปี)
พระราชทานเพลิง27 มกราคม พ.ศ. 2480
พระเมรุ วัดเทพศิรินทราวาส
พระเจ้าบรมวงศ์เธอ กรมหมื่นพงษาดิศรมหิป ประทับยืนพระองค์ที่ 2 จากขวา

พระเจ้าบรมวงศ์เธอ กรมหมื่นพงษาดิศรมหิป (27 สิงหาคม พ.ศ. 2404 – 28 มกราคม พ.ศ. 2479) เป็นพระราชโอรสในพระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว ประสูติแต่เจ้าจอมมารดาเที่ยง เป็นต้นราชสกุลชยางกูร[2] ทรงเคยดำรงตำแหน่งองคมนตรีในพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว[3] และเป็นอธิบดีกรมพิพิธภัณฑ์พระองค์แรก

พระประวัติ[แก้]

พระเจ้าบรมวงศ์เธอ กรมหมื่นพงษาดิศรมหิป มีพระนามเดิมว่า พระเจ้าลูกเธอ พระองค์เจ้าไชยานุชิต เป็นพระราชโอรสพระองค์ที่ 55 ในพระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว ประสูติแต่เจ้าจอมมารดาเที่ยง พระสนมเอก (ธิดาพระยาอัพภันตริกามาตย์ (ดิศ โรจนดิศ)) เมื่อวันอังคาร เดือน 9 แรม 6 ค่ำ ปีระกาตรีศก จ.ศ. 1223 ตรงกับวันที่ 27 สิงหาคม พ.ศ. 2404[4] มีพระโสทรภราดาและพระโสทรภคินีได้แก่

  1. พระเจ้าบรมวงศ์เธอ กรมหลวงสมรรัตนศิริเชฐ
  2. พระเจ้าบรมวงศ์เธอ พระองค์เจ้าเสวตรวรลาภ
  3. พระเจ้าบรมวงศ์เธอ พระองค์เจ้าศรีนาคสวาดิ
  4. พระเจ้าบรมวงศ์เธอ กรมหมื่นราชศักดิ์สโมสร
  5. พระเจ้าบรมวงศ์เธอ พระองค์เจ้ากนกวรรณเลขา
  6. พระเจ้าบรมวงศ์เธอ พระองค์เจ้าหญิง
  7. พระเจ้าบรมวงศ์เธอ พระองค์เจ้าแขไขดวง
  8. พระเจ้าบรมวงศ์เธอ พระองค์เจ้าจรูญฤทธิเดช
  9. พระเจ้าบรมวงศ์เธอ พระองค์เจ้าพวงสร้อยสอางค์[5]

พระองค์มีศักดิ์เป็นพระญาติของสมเด็จพระเจ้าบรมวงศ์เธอ เจ้าฟ้ากุณฑลทิพยวดี พระมเหสีในพระบาทสมเด็จพระพุทธเลิศหล้านภาลัย โดยพระองค์สืบเชื้อสายมาจากนายจำปา ณ เวียงจันทน์ ซึ่งเป็นพระญาติของเจ้าจอมมารดาทองสุก พระราชธิดาของพระเจ้าอินทวงศ์แห่งเวียงจันทน์[6]

ปี พ.ศ. 2417 ขณะมีพระชันษาได้ 13 ปี ทรงผนวชเป็นสามเณรที่วัดบวรนิเวศราชวรวิหาร โดยมีสมเด็จพระมหาสมณเจ้า กรมพระยาปวเรศวริยาลงกรณ์ ทรงเป็นพระอุปัชฌาย์[7] ต่อมา ปี พ.ศ. 2424 ทรงผนวชเป็นพระภิกษุ

ในรัชสมัยพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว พระเจ้าน้องยาเธอ พระองค์เจ้าไชยานุชิต[8] ทรงดำรงตำแหน่งผู้ว่าการมิวเซียมหลวง[9] ต่อมาทรงดำรงตำแหน่งอธิบดีกรมพิพิธภัณฑ์พระองค์แรก เมื่อ พ.ศ. 2430 ภายหลังจากที่ยกฐานะเป็นกรม[10] หนึ่งในกระทรวงธรรมการ[11] ทรงรับราชการกรมชลประทาน ทรงอำนวยการขุดคลองตั้งแต่คลองสิบสี่ถึงคลองยี่สิบเอ็ดในจังหวัดฉะเชิงเทรา เป็นนายด่าน ควบคุมการซ่อมแปลงพระที่นั่ง ทรงทำฉัตรทองนาคเงิน 9 ชั้นในการพระเมรุกรมพระราชวังบวรวิไชยชาญ และทรงปฏิสังขรณ์พระอารามต่างๆ เช่นวัดพระศรีรัตนศาสดาราม นอกจากนี้ยังทรงดำรงตำแหน่งองคมนตรี (เดิมคือ ปรีวีเคาน์ซิล) เมื่อวันที่ 7 พฤษภาคม พ.ศ. 2430[12][13] ในปี พ.ศ. 2445 ทรงพระกรุณาโปรดเกล้าฯ ให้เป็นมรรคนายกวัดสุทัศนเทพวรารามราชวรมหาวิหาร[14] อีกทั้งยังทรงเป็นกรรมสัมปาทิกหอพระสมุดวชิรญาณสำหรับพระนคร โดยทรงดำรงตำแหน่งเป็นสภานายก[15] เลขาธิการ สารานิยกร[16] ผู้ช่วยเหรัญญิก[17] และปฏิคม[18]

พระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว ทรงพระกรุณาโปรดเกล้าฯ ให้สถาปนาขึ้นเป็นพระองค์เจ้าต่างกรม มีพระนามตามจารึกในพระสุพรรณบัฏว่า พระเจ้าน้องยาเธอ กรมหมื่นพงษาดิศรมหิป มุสิกนาม ทรงศักดินา 15000 เมื่อวันที่ 11 พฤศจิกายน พ.ศ. 2441[19] พร้อมทั้งพระราชทานเครื่องยศอันประกอบด้วย พระมาลาเส้าสะเทิน, ประคำทอง, ฉลองพระองค์เข้มขาบจีบเอว, เจียรบาด, พระแสงดาบญี่ปุ่นฝักถม, กากระบอกถาดรองทองคำ, และหีบหมากเสวยทองคำลงยาตรามงกุฏ[20]

ต่อมาวันที่ 23 ตุลาคม พ.ศ. 2453 ในรัชสมัยพระบาทสมเด็จพระมงกุฎเกล้าเจ้าอยู่หัว จึงเปลี่ยนคำนำพระนามเป็นพระเจ้าบรมวงศ์เธอ[21]

การสิ้นพระชนม์[แก้]

พระเจ้าบรมวงศ์เธอ กรมหมื่นพงษาดิศรมหิป สิ้นพระชนม์[22] ในรัชสมัยพระบาทสมเด็จพระปรเมนทรมหาอานันทมหิดล พระอัฐมรามาธิบดินทร เมื่อวันอังคาร ขึ้น 5 ค่ำ เดือน 3 ปีกุน สัปตศก จ.ศ. 1297 ตรงกับวันที่ 28 มกราคม พ.ศ. 2478 (หรือ พ.ศ. 2479 ตามปฏิทินใหม่) สิริพระชันษา 74 ปี พระราชทานเพลิงพระศพ[23] ณ พระเมรุ วัดเทพศิรินทราวาสราชวรวิหาร เมื่อวันที่ 27 มกราคม พ.ศ. 2479 (หรือ พ.ศ. 2480 ตามปฏิทินใหม่)[24]

สาเหตุการสิ้นพระชนม์นั้น สมเด็จพระเจ้าบรมวงศ์เธอ เจ้าฟ้ากรมพระยานริศรานุวัดติวงศ์ ทรงระบุไว้ใน สาส์นสมเด็จ ว่า "เกล้ากระหม่อมได้ไปเยี่ยมประชวรเมื่อวันที่ 27 ได้ความว่า ทรงรื่นเริงตรุษจีน มีการเลี้ยง เสวยหมูหันแล้วเที่ยวทรงรถกลางคืนตากอากาศหนาว ทำให้ประชวรพระอุทรเสียและพระปัปผาสะอักเสบ"[25]

พระโอรสและธิดา[แก้]

พระเจ้าบรมวงศ์เธอ กรมหมื่นพงษาดิศรมหิป มีหม่อม 7 คน ได้แก่

  • หม่อมเอี่ยม ชยางกูร ณ อยุธยา
  • หม่อมบัว ชยางกูร ณ อยุธยา
  • หม่อมพร้อม ชยางกูร ณ อยุธยา
  • หม่อมละม้าย ชยางกูร ณ อยุธยา
  • หม่อมถม ชยางกูร ณ อยุธยา
  • หม่อมศรี ชยางกูร ณ อยุธยา (สกุลเดิม บุญยมาลิก)
  • หม่อมแหวนศุลี ชยางกูร ณ อยุธยา (สกุลเดิม บุญยมาลิก)

มีพระโอรส 15 องค์ และมีพระธิดา 8 องค์ รวม 23 องค์ ได้แก่

ลำดับ พระรูปและพระนาม เพศ พระมารดา ประสูติ สิ้นชีพิตักษัย เสกสมรส/คู่สมรส
1
หม่อมเจ้าสฤษดิเดช ชยางกูร.JPG
หม่อมเจ้าสฤษดิเดช ชยางกูร[26] ป.ช. ป.ม. ท.จ.ว. (องคมนตรี) 		ช. หม่อมเอี่ยม ชยางกูร ณ อยุธยา 14 กรกฎาคม พ.ศ. 2424[27] 4 พฤศจิกายน ค.ศ. 2498 หม่อมเจ้าผุดผ่องพรรณ ชยางกูร
หม่อมเนื่อง
หม่อมเชื้อ
2
หม่อมเจ้าวิเศษศักดิ์.JPG
หม่อมเจ้าวิเศษศักดิ์ ชยางกูร 		ช. หม่อมเอี่ยม ชยางกูร ณ อยุธยา 26 กุมภาพันธ์ พ.ศ. 2430[27] 3 พฤศจิกายน ค.ศ. 2512 หม่อมเจ้าเฉลียววรรณมาลา
หม่อมศิลา
3
หม่อมเจ้าพักตร์พิสุทธิ์.JPG
หม่อมเจ้าพักตร์พิสุทธิ์ ชยางกูร 		ญ. หม่อมบัว ชยางกูร ณ อยุธยา 26 มกราคม พ.ศ. 2435[27] 29 พฤศจิกายน ค.ศ. 2508
4
หม่อมเจ้าผุดผ่องพรรณ.JPG
หม่อมเจ้าผุดผ่องพรรณ ชยางกูร 		ญ. หม่อมพร้อม ชยางกูร ณ อยุธยา 11 พฤศจิกายน พ.ศ. 2436[27] พ.ศ. 2508 หม่อมเจ้าสฤษดิเดช ชยางกูร
5
Emblem of the House of Chakri.svg
หม่อมเจ้าฉันทวิเชียร ชยางกูร 		ญ. หม่อมพร้อม ชยางกูร ณ อยุธยา พ.ศ. 2437 พ.ศ. 2464
6
หม่อมเจ้าลักษณเลิศ.JPG
หม่อมเจ้าลักษณ์เลิศ ชยางกูร 		ช. หม่อมละม้าย ชยางกูร ณ อยุธยา 6 ธันวาคม พ.ศ. 2439[27] 1 เมษายน ค.ศ. 2518 หม่อมน้อมสิริ
7
Emblem of the House of Chakri.svg
พิศเพี้ยนแขไข หรือพิศเพียงแขไข วณิกสัมบัน 		ญ. หม่อมพร้อม ชยางกูร ณ อยุธยา 27 กรกฎาคม พ.ศ. 2440[27] พ.ศ. 2523 เพิ่ม วณิกสัมบัน
8
หม่อมเจ้าประเสริฐศรี.JPG
หม่อมเจ้าประเสริฐศรี ชยางกูร ม.ว.ม., ป.ช., ท.จ.ว. 		ช. หม่อมละม้าย ชยางกูร ณ อยุธยา 20 กุมภาพันธ์ พ.ศ. 2443[27] 21 ตุลาคม ค.ศ. 2534 หม่อมเจริญศรี
9
หม่อมเจ้านิลประภัศร.JPG
หม่อมเจ้าทวีผล ชยางกูร 		ช. หม่อมละม้าย ชยางกูร ณ อยุธยา 10 ธันวาคม พ.ศ. 2444[27] 16 พฤศจิกายน ค.ศ. 2493 หม่อมฉอ้อน
10
Emblem of the House of Chakri.svg
หม่อมเจ้า 		ช. ไม่มีข้อมูล ไม่มีข้อมูล 11 มิถุนายน ค.ศ. 2446
11
หม่อมเจ้ามงคลอุดม.JPG
หม่อมเจ้ามงคลอุดม ชยางกูร 		ช. หม่อมละม้าย ชยางกูร ณ อยุธยา 4 ตุลาคม พ.ศ. 2446[27] 2 กันยายน ค.ศ. 2518 หม่อมเจ้าอุบลเกษร
หม่อมลมูล
12
Emblem of the House of Chakri.svg
ประไพพงศ์ ศิริเวทิน 		ญ. หม่อมถม ชยางกูร ณ อยุธยา 30 พฤษภาคม พ.ศ. 2450[27] 1 กรกฎาคม ค.ศ. 2538 ขุนสมบูรณ์ยุทธศิลป์ (สมบูรณ์ ศิริเวทิน)[28]
13
หม่อมเจ้าวงศ์มหิป.JPG
หม่อมเจ้าวงษ์มหิป ชยางกูร 		ช. หม่อมถม ชยางกูร ณ อยุธยา 19 เมษายน พ.ศ. 2452[27] 19 สิงหาคม ค.ศ. 2530 หม่อมแมรี
หม่อมละไม
14
Emblem of the House of Chakri.svg
หม่อมเจ้าทิพย์ลักษณ์สุดา ชยางกูร 		ญ. หม่อมถม ชยางกูร ณ อยุธยา 10 เมษายน พ.ศ. 2454[27] 13 กรกฎาคม ค.ศ. 2532 ขุนประทนคดี
15
หม่อมเจ้าโสภาเพียงจันทร์.JPG
หม่อมเจ้าโสภาเพียงจันทร์ จันทรทัต 		ญ. หม่อมถม ชยางกูร ณ อยุธยา 21 สิงหาคม พ.ศ. 2455[27] 20 กันยายน ค.ศ. 2524 หม่อมเจ้าอุรคินทร์ จันทรทัต
16
Emblem of the House of Chakri.svg
หม่อมเจ้าสรรพไชยา ชยางกูร 		ช. หม่อมถม ชยางกูร ณ อยุธยา 20 มีนาคม พ.ศ. 2458[27] 8 พฤษภาคม ค.ศ. 2469
17
Emblem of the House of Chakri.svg
หม่อมเจ้าจุฬาชัย ชยางกูร 		ช. หม่อมศรี ชยางกูร ณ อยุธยา 27 มกราคม พ.ศ. 2463[27] 5 ธันวาคม ค.ศ. 2534 หม่อมเสงี่ยม
หม่อมปลิว
18
Emblem of the House of Chakri.svg
หม่อมเจ้าฤทัยเที่ยง ชยางกูร 		ช. หม่อมศรี ชยางกูร ณ อยุธยา 22 มกราคม พ.ศ. 2465[27] 1 ตุลาคม ค.ศ. 2508 หม่อมรจิต
19
หม่อมเจ้าเวียงวัฒนา.JPG
หม่อมเจ้าเวียงวัฒนา ชยางกูร 		ช. หม่อมแหวนศุลี ชยางกูร ณ อยุธยา 30 เมษายน พ.ศ. 2467[27] 30 มิถุนายน ค.ศ. 2564 หม่อมชมชื่น
20
Emblem of the House of Chakri.svg
หม่อมเจ้าวราชัย ชยางกูร 		ช. หม่อมศรี ชยางกูร ณ อยุธยา 8 กุมภาพันธ์ พ.ศ. 2471 เมษายน พ.ศ. 2558 หม่อมชูศรี
21
หม่อมเจ้าอุทัยเที่ยง ชยางกูร.jpg
หม่อมเจ้าอุทัยเที่ยง ชยางกูร 		ญ. หม่อมแหวนศุลี ชยางกูร ณ อยุธยา 1 มิถุนายน พ.ศ. 2473 ยังมีชนม์ชีพ
22
หม่อมเจ้าจรูญฤทธิเดช.JPG
หม่อมเจ้าจรูญฤทธิเดช ชยางกูร 		ช. หม่อมแหวนศุลี ชยางกูร ณ อยุธยา 10 มกราคม พ.ศ. 2476 ยังมีชนม์ชีพ หม่อมจรุงใจ
23
Emblem of the House of Chakri.svg
หม่อมเจ้า 		ช. ไม่มีข้อมูล ไม่มีข้อมูล ไม่มีข้อมูล

ทายาท[แก้]

(1) หม่อมเจ้าสฤษดิเดช ชยางกูร[แก้]

ก.ทายาทในหม่อมเนื่อง (สกุลเดิม ณ นคร)

ข.ทายาทในหม่อมเชื้อ (สกุลเดิม โรจนดิศ)

  • 1.6 หม่อมราชวงศ์เดชสิทธิ์ สมรสกับลัดดา (สกุลเดิม ทองมิตร)
    • หม่อมหลวงเรืองเดช ชยางกูร
    • พลเอก หม่อมหลวงวิชัย ชยางกูร
    • หม่อมหลวงเดชา ชยางกูร
    • หม่อมหลวงสุดารัตน์ สมรสกับณรงค์ฤทธิ์ สนิทวงศ์ ณ อยุธยา
    • หม่อมหลวงภัทราวดี สมรสกับศาสตราจารย์ฟรานซิส เคเนดี
  • 1.7 หม่อมราชวงศ์รุ่งฤทธี สมรสกับชูศรี (สกุลเดิม ศศิผลิน)
    • หม่อมหลวงรื่นรมย์ บุณยทรรพ
    • หม่อมหลวงชาติชาย ชยางกูร
    • หม่อมหลวงไพจิตร สมรสกับพลเรือโทนฤดล บุราคำ
  • 1.8 หม่อมราชวงศ์มีชัย สมรสกับชุลี (สกุลเดิม เอี่ยมกระสิทธุ์)
    • หม่อมหลวงอังสนา ลีลายนกุล
    • หม่อมหลวงจันทราวดี สงกราน
    • หม่อมหลวงเผด็จ ชยางกูร
  • 1.9 หม่อมราชวงศ์เชื้อชยาง สมรสกับนายแพทย์มณเฑียร บุนนาค
    • มณทิรัช บุนนาค
    • ลวลี บุนนาค
  • 1.10 พันเอก (พิเศษ) หม่อมราชวงศ์จุมพล สมรสกับสุโข (สกุลเดิม เกตุพันธุ์)
    • หม่อมหลวงพิศเพียงแข สมรสกับพลเอกวราห์ บุญญะสิทธิ์
    • หม่อมหลวงพักตร์เพียงเพ็ญ ชยางกูร
    • หม่อมหลวงพรรณเพียงเดือน สมรสกับพันตำรวจโทไพศิษฎ์ สังคหะพงศ์
  • 1.11 หม่อมราชวงศ์ศุภชัย ชยางกูร

ค.ทายาทในหม่อมเจ้าผุดผ่องพรรณ ชยางกูร

  • 1.12 หม่อมราชวงศ์ผ่องพรรณแสง ชยางกูร
  • 1.13 หม่อมราชวงศ์แจลงพรรณศรี ชยางกูร
  • 1.14 หม่อมราชวงศ์อภิรมณ์ ชยางกูร
  • 1.15 หม่อมราชวงศ์สรรพจารี ชยางกูร
  • 1.16 ร้อยตำรวจเอก หม่อมราชวงศ์เศวตวรชัย ชยางกูร สมรสกับขวัญเรือน (สกุลเดิม ใจพรมเมือง)

(2) หม่อมเจ้าวิเศษศักดิ์ ชยางกูร[แก้]

ก.ทายาทในหม่อมเจ้าเฉลียววรรณมาลา (ราชสกุลเดิม กมลาศม์)

  • 2.1 หม่อมราชวงศ์เลอชัย สมรสกับโรซ่า (สกุลเดิม แอลเวียร์)
    • หม่อมหลวงรัชฎาราศี ชยางกูร
    • หม่อมหลวงราศี ชยางกูร
    • หม่อมหลวงรูสบีมินดา ชยางกูร

ข.ทายาทในหม่อมศิลา (สกุลเดิม วสันตพฤกษ์)

  • 2.2 หม่อมราชวงศ์ขุนพล ชยางกูร
  • 2.3 หม่อมราชวงศ์ไชยพันธุ์ ชยางกูร
  • 2.4 หม่อมราชวงศ์ขันธุ์แข่งแข ชยางกูร
  • 2.5 หม่อมราชวงศ์แก่ชัย สมรสกับอมรา (สกุลเดิม รักษาสัจ)
    • หม่อมหลวงพงศ์มหิป ชยางกูร
    • หม่อมหลวงอดิศรณ์ ชยางกูร
    • หม่อมหลวงพีระศักดิ์ สมรสกับทิพย์วรรณ
    • หม่อมหลวงสิรินทร สมรสกับนิสากร
  • 2.6 หม่อมราชวงศ์วัยวัฒนา ชยางกูร
  • 2.7 หม่อมราชวงศ์สุชาดา สมรสกับพงศ์เดช มนตรีกุล ณ อยุธยา
    • สุภาวดี มนตรีกุล ณ อยุธยา
    • วรพงศ์ มนตรีกุล ณ อยุธยา
    • สุรภี มนตรีกุล ณ อยุธยา
    • สุรพร เกตุจินดา
  • 2.8 หม่อมราชวงศ์สารีบุตร ชยางกูร
  • 2.9 หม่อมราชวงศ์แสงโสม สมรสกับพลเรือตรีสุทิน ปูชนีย์
    • กนกวรรณ แช่มประชุม
    • ศักดิ์สิทธิ์ ปูชนีย์
    • ศักดิ์ศิริ ปูชนีย์

(6) หม่อมเจ้าลักษณ์เลิศ ชยางกูร[แก้]

ก.ทายาทในหม่อมน้อมสิริ

  • 6.1 หม่อมราชวงศ์เลิศลักษณ์ สมรสกับยินดี
  • 6.2 หม่อมราชวงศ์เลิศลักษณา สมรสกับพยง ชุติกุล
    • กอบศักดิ์ สมรสกับหม่อมหลวงลักษสุภา (สกุลเดิม กฤดากร)
      • อาภาสิริ ชุติกุล
      • ถิระ ชุติกุล
    • สิริลักษณา สมรสกับฐิระวุฒิ คอมันตร์
      • วสมน คอมันตร์
      • ปัฐมน คอมันตร์
    • สารกิต สมรสกับปราณี (สกุลเดิม วัฒนานันท์)

ข.ทายาท

  • 6.3 หม่อมราชวงศ์ภคพล สมรสครั้งแรกและหย่ากับลักษณา (สกุลเดิม บุญสนอง) และสมรสครั้งที่สองกับพรสวรรค์ (สกุลเดิม วงศ์สาคร)
    • หม่อมหลวงลิสา สมรสกับคริสโตเฟอร์ โจนส์
      • มากาเร็ต โจนส์
    • หม่อมหลวงอาภาริณี สมรสกับคริส ปีเตอร์สัน
      • ปาร์คเกอร์ ปีเตอร์สัน
      • แมกซ์ซี ปีเตอร์สัน
      • หญิง ปีเตอร์สัน
    • หม่อมหลวงฉัตรวิรัชยา ชยางกูร

(9) หม่อมเจ้าทวีผล ชยางกูร[แก้]

ทายาทในหม่อมฉอ้อน

  • 9.1 หม่อมราชวงศ์อรรถทวี สมรสและหย่ากับอนันต์ สุขะศิริวัฒน์
    • นันทนา เกียรติรักษ์
      • ณัฐนันท์ พุทธวงศ์
    • อัจฉริยา สมรสกับจุมพล อินทรสูต
      • อนันญา สมรสกับปิยชนก ใจเย็น
      • ศรายุทธ อินทรสูต
    • อัจฉราวรรณ สมรสกับอำนาจ เลิศไกร
      • อกนิษฐ์ เลิศไกร
      • อดิศักดิ์ สมรสกับเสาวนิตย์
  • 9.2 หม่อมราชวงศ์ศุภชัยชนะ ชยางกูร
    • หม่อมหลวงชัยภัทร ชยางกูร
    • หม่อมหลวงสุพิชญา ชยางกูร
  • 9.3 หม่อมราชวงศ์พงษ์พรรณ ชยางกูร
  • 9.4 หม่อมราชวงศ์พิพัฒน์พงษ์ สมรสกับรัมภา
    • หม่อมหลวงวัลลภา ชยางกูร
      • ชัญญา ชินภัทรเจริญ
      • กีรติกร ชินภัทรเจริญ
      • ธนวัน ชินภัทรเจริญ
    • หม่อมหลวงสุภาวดี ชยางกูร
    • หม่อมหลวงมนตรี สมรสกับทิพยวรรณ (สกุลเดิม ใจเด็ด)
      • มนต์ภักดี ชยางกูร ณ อยุธยา
    • หม่อมหลวงรัชพล สมรสกับนันท์มนัส

(11) หม่อมเจ้ามงคลอุดม ชยางกูร[แก้]

ก.ทายาทในหม่อมเจ้าอุบลเกษร (ราชสกุลเดิม ศุขสวัสดิ์)

  • 11.1 หม่อมราชวงศ์ไชยสุข สมรสกับพิศพรรณ (สกุลเดิม อารัมภีร)
    • หม่อมหลวงอภิชัย สมรสกับสุวรัตน์ (สกุลเดิม ธีระวชิรานนท์)
      • อภิรัตน์ ชยางกูร ณ อยุธยา
      • เฉลิมพร สมรสกับฉัฐญาภรณ์ (สกุลเดิม ธีระภักดีพันธ์)
      • วิกรม ชยางกูร ณ อยุธยา
    • หม่อมหลวงพรรณพิมล สมรสกับชัยยศ จินดาอุดมเศรษฐ์
    • หม่อมหลวงอุบลวดี สมรสกับทวีชัย เลิศอร่ามรัตน์
      • สิโรบล เลิศอร่ามรัตน์
  • 11.2 พันโท หม่อมราชวงศ์ธงชัย สมรสกับกาญจนา (สกุลเดิม ลิ้มวิไล)
    • หม่อมหลวงทวีศักดิ์ ชยางกูร
    • หม่อมหลวงเรวดี ชยางกูร
      • เตชิต ชุลีวัฒนกุล
    • หม่อมหลวงถวัลย์วดี สมรสกับพลตำรวจโทมนตรี สัมบุณณานนท์
      • วัฐากร สัมบุณณานนท์
    • หม่อมหลวงสุรัตวดี ชยางกูร
      • กิติยาวดี อมาตยกุล
    • หม่อมหลวงธวัชชัย ชยางกูร
    • หม่อมหลวงจิราวดี สมรสกับวิวัฒน์ ผสมทรัพย์
      • วิจิร์ ผสมทรัพย์
      • แพทย์หญิงวิจิรา ผสมทรัพย์
    • หม่อมหลวงสุทธิชัย สมรสกับนฤภรณ์
      • ณัฐฐศศิ ชยางกูร ณ อยุธยา
    • หม่อมหลวงมนัสนันท์ ชยางกูร
  • 11.3 หม่อมราชวงศ์ไชยมงคล ชยางกูร

ข.ทายาทในหม่อมลมูล (สกุลเดิม ศุภวรรณ)

  • 11.4 หม่อมราชวงศ์ศรีนาค นกแก้ว
  • 11.5 หม่อมราชวงศ์วรรณี ชยางกูร
  • 11.6 หม่อมราชวงศ์ชยานุพนธ์ ชยางกูร
  • 11.7 หม่อมราชวงศ์ประมณฑศรี สมรสกับปรีชา ชัยอนันต์
    • ชญาวดี ชัยอนันต์
    • สิตาภา ชัยอนันต์ สมรสกับ ชีวินท์ ณ ถลาง
  • 11.8 หม่อมราชวงศ์ประณีตา สมรสกับพันตำรวจเอกสำนอง พีรานนท์
    • อุศณา พีรานนท์
    • จิรัสยา พีรานนท์
    • สัณฐิต พีรานนท์
  • 11.9 หม่อมราชวงศ์ปรียาจรา ชยางกูร
  • 11.10 หม่อมราชวงศ์แป๊ะ ชยางกูร

(13) หม่อมเจ้าวงษ์มหิป ชยางกูร[แก้]

ทายาทในหม่อมแมรี่

  • 13.1 หม่อมราชวงศ์อรรควงษ์ เอกเซล ชยางกูร
  • 13.2 หม่อมราชวงศ์พงษ์ชัย แพทริก ชยางกูร

(15) หม่อมเจ้าโสภาเพียงจันทร์ จันทรทัต[แก้]

ทายาทในหม่อมเจ้าอุรคินทร์ จันทรทัต

  • 15.1 หม่อมราชวงศ์พงษ์จันทร์ สมรสกับพันตำรวจโทโชติศักดิ์ ภาษีผล
    • ชยะพงษ์ ภาษีผล
    • ผู้ช่วยศาสตราจารย์ทัตดาว ภาษีผล

(17) หม่อมเจ้าจุฬาชัย ชยางกูร[แก้]

ทายาทในหม่อมเสงี่ยม

  • 17.1 หม่อมราชวงศ์เผ่าชัย สมรสกับศรีสุดา (สกุลเดิม ตู้จินดา)
    • หม่อมหลวงดิเรก สมรสกับปลิว

(18) หม่อมเจ้าฤทัยเที่ยง ชยางกูร[แก้]

ทายาทในหม่อมรจิต (สกุลเดิม ภิญโญวนิช)

  • 18.1 หม่อมราชวงศ์ชยางค์ สมรสกับนภาพร (สกุลเดิม ชำนาญการ)
    • หม่อมหลวงกิจติพล ชยางกูร
    • หม่อมหลวงนฤดล ชยางกูร

(19) หม่อมเจ้าเวียงวัฒนา ชยางกูร[แก้]

ทายาทในหม่อมชมชื่น (สกุลเดิม โกมารกุล ณ นคร)

  • 19.1 หม่อมราชวงศ์พงษ์ไชยา สมรสกับศรีรัตนา (สกุลเดิม กัณหะยูวะ)
    • หม่อมหลวงรัตนพงษ์ ชยางกูร
    • หม่อมหลวงอธิพรพงษ์ ชยางกูร

(20) หม่อมเจ้าวราชัย ชยางกูร[แก้]

ทายาทในหม่อมชูศรี

  • 20.1 หม่อมราชวงศ์ถวัลย์ชัย สมรสกับรุ่งอรุณ (สกุลเดิม ชีพชล)
    • หม่อมหลวงกุลยุวดี สมรสกับสุวัฒนา เลขยานนท์
    • หม่อมหลวงจินดาภรณ์ ชยางกูร
  • 20.2 หม่อมราชวงศ์จุฑาชัย สมรสกับปรียา (สกุลเดิม มาโนษยวงศ์)

(22) หม่อมเจ้าจรูญฤทธิ์เดช ชยางกูร[แก้]

ทายาทในหม่อมจรุงใจ

  • 22.1 หม่อมราชวงศ์ชฎาทิพย์ ชยางกูร
  • 22.2 หม่อมราชวงศ์มาลาทิพย์ สมรสกับพันตำรวจเอกภิญโญ ใหญ่ไล้บาง
    • ร้อยตรี นายแพทย์อภิรม ใหญ่ไล้บาง
    • ฤทธิไชย ใหญ่ไล้บาง
    • กันตวัฒน์ ใหญ่ไล้บาง
  • 22.3 หม่อมราชวงศ์จุฑาทิพย์ สมรสกับสุวัชชัย ปานพิพัฒน์
    • อนัตตา ปานพิพัฒน์

สถานที่และสิ่งสืบเนื่องด้วยพระนาม[แก้]

พระเกียรติยศ[แก้]

พระอิสริยยศ[แก้]

  • พระเจ้าลูกยาเธอ พระองค์เจ้าไชยานุชิต (27 สิงหาคม พ.ศ. 2404 – 1 ตุลาคม พ.ศ. 2411)
  • พระเจ้าน้องยาเธอ พระองค์เจ้าไชยานุชิต (1 ตุลาคม พ.ศ. 2411 – 11 พฤศจิกายน พ.ศ. 2441)
  • พระเจ้าน้องยาเธอ กรมหมื่นพงษาดิศรมหิป (11 พฤศจิกายน พ.ศ. 2441 – 23 ตุลาคม พ.ศ. 2453)
  • พระเจ้าบรมวงศ์เธอ กรมหมื่นพงษาดิศรมหิป (23 ตุลาคม พ.ศ. 2453 – ปัจจุบัน)
ธรรมเนียมพระยศของ
พระเจ้าบรมวงศ์เธอ
กรมหมื่นพงษาดิศรมหิป
Male Royalty's Standard of Thailand.svg
ธงประจำพระอิสริยยศ
การทูลใต้ฝ่าพระบาท
การแทนตนข้าพระพุทธเจ้า
การขานรับพ่ะย่ะค่ะ/เพคะ

เครื่องราชอิสริยาภรณ์[แก้]

พงศาวลี[แก้]

อ้างอิง[แก้]

เชิงอรรถ
  1. ↑ ราชกิจจานุเบกษา,แจ้งความกระทรวงพระธรรมการ แผนกพิพิธภัณท์
  2. ↑ "ประกาศกรมราชเลขานุการ เรื่อง พระราชทานนามสกุล สำหรับสืบเชื้อพระวงศ์ พระเจ้าบรมวงศ์เธอชั้น ๔" (PDF). ราชกิจจานุเบกษา. 32 (0 ง): 137. 18 เมษายน พ.ศ. 2458. สืบค้นเมื่อ 26 สิงหาคม พ.ศ. 2561. {{cite journal}}: ตรวจสอบค่าวันที่ใน: |accessdate= และ |date= (help)
  3. ↑ ราชกิจจานุเบกษา,การประชุมองคมนตรี
  4. ↑ ราชสกุลวงศ์, หน้า 69
  5. ↑ ส.พลายน้อย. พระบรมราชินีและเจ้าจอมมารดาแห่งราชสำนักสยาม. พิมพ์ครั้งที่ 5. กรุงเทพฯ : ฐานบุ๊คส์. 2554, หน้า 297
  6. ↑ "ข้อมูลโดยสังเขปหม่อมราชวงศ์ศุภดิศ ดิศกุล - สายสกุลของท้าวมังสี (ขำ)". คลังข้อมูลเก่าเก็บจากแหล่งเดิมเมื่อ 2017-07-03. สืบค้นเมื่อ 2020-03-21.
  7. ↑ "สำเนาที่เก็บถาวร". คลังข้อมูลเก่าเก็บจากแหล่งเดิมเมื่อ 2021-06-06. สืบค้นเมื่อ 2021-06-06.
  8. ↑ http://www.ratchakitcha.soc.go.th/DATA/PDF/2436/030/319.PDF
  9. ↑ ราชกิจจานุเบกษา,ข่าวตั้งรองอธิบดีหอรัษฎากรพิพัฒนแลผู้จัดการมิเวซียม เล่ม 4
  10. ↑ ราชกิจจานุเบกษา,ประกาศกรมศึกษาธิการ เล่ม 6 หน้า 333
  11. ↑ ราชกิจจานุเบกษา,ตำแหน่งข้าราชการกระทรวงธรรมการ เล่ม 9 หน้า 96-97
  12. ↑ ราชกิจจานุเบกษา, ข่าวตั้งปริวีเคาน์ซิลเลอร์, เล่ม 4, หน้า 45
  13. ↑ ราชกิจจานุเบกษา, สัญญาบัตรปริวีเคาน์ซิลเลอร์, เล่ม 4, หน้า 47-48
  14. ↑ ราชกิจจานุเบกษา,มรรคนายกสำหรับวัด เล่ม 19 หน้า 208-209 23 มิถุนายน 2445
  15. ↑ https://www.sac.or.th/databases/siamrarebooksold/wachirayan/index.php/component/content/article/569[ลิงก์เสีย]
  16. ↑ http://www.ratchakitcha.soc.go.th/DATA/PDF/2431/031/263.PDF
  17. ↑ http://www.ratchakitcha.soc.go.th/DATA/PDF/2440/029/412.PDF
  18. ↑ http://www.ratchakitcha.soc.go.th/DATA/PDF/2445/030/613.PDF
  19. ↑ "พระบรมราชโองการ ประกาศ ในการพระราชทาน พระสุพรรณบัตร" (PDF). ราชกิจจานุเบกษา. 15 (33): 341–342. 13 พฤศจิกายน ร.ศ. 117. สืบค้นเมื่อ 26 สิงหาคม พ.ศ. 2561. {{cite journal}}: ตรวจสอบค่าวันที่ใน: |accessdate= และ |date= (help)
  20. ↑ ราชกิจจานุเบกษา ,พระราชทานเครื่องยศ เล่ม 15 หน้า 343
  21. ↑ "พระบรมราชโองการ ประกาศ คำนำพระนามพระบรมวงษานุวงษ์" (PDF). ราชกิจจานุเบกษา. 15 (27): 1. 30 ตุลาคม ร.ศ. 129. สืบค้นเมื่อ 26 สิงหาคม พ.ศ. 2561. {{cite journal}}: ตรวจสอบค่าวันที่ใน: |accessdate= และ |date= (help)
  22. ↑ ราชกิจจานุเบกษา เล่ม 52 หน้า 3197 2 กุมภาพันธ์ 2478
  23. ↑ http://drmlib.parliament.go.th/securepdf/p_203777.pdf[ลิงก์เสีย]
  24. ↑ ราชกิจจานุเบกษา, หมายกำหนดการ ที่ 15/2479 พระราชทานเพลิงพระศพ ณ พระเมรุวัดเทพศิรินทราวาส พุทธศักราช 2479 เล่ม 53, ตอน 0 ง, 17 มกราคม พ.ศ. 2479, หน้า 2640
  25. ↑ กรมศิลปากร (ผู้รวบรวม). (2495). สาสน์สมเด็จ ลายพระหัตถ์สมเด็จเจ้าฟ้า กรมพระยานริศรานุวัดติวงศ์ และสมเด็จกรมพระยาดำรงราชานุภาพ (ภาค 8 และภาค 9). พระนคร: โรงพิมพ์กรุงศิลป์. (พิมพ์ในงานฌาปนกิจศพคุณหญิงเหลียน นครไภยพิเฉท ณ เมรุวัดเทพศิรินทราวาส วันที่ 20 พฤศจิกายน พ.ศ. 2495). หน้า 46.
  26. ↑ http://www.ratchakitcha.soc.go.th/DATA/PDF/2435/001/4.PDF
  27. ↑ 27.00 27.01 27.02 27.03 27.04 27.05 27.06 27.07 27.08 27.09 27.10 27.11 27.12 27.13 27.14 27.15 27.16 นราธิปประพันธ์พงศ์, กรมพระ, 2404-2474, ผู้รวบรวม. บาญชีมหามกุฏราชสันตติวงศ์ พุทธศก 2468 พระเจ้าบรมวงศ์เธอ กรมพระนราธิปประพันธ์พงศ์ ทรงรวบรวม. กรุงเทพฯ : โรงพิมพ์โสภณพิพรรฒธนากร, พ.ศ. 2468. 167 หน้า.
  28. ↑ http://www.ratchakitcha.soc.go.th/DATA/PDF/2488/D/046/1301.PDF
  29. ↑ http://www.ratchakitcha.soc.go.th/DATA/PDF/2470/D/878.PDF
  30. ↑ https://cities.trueid.net/central/samut-prakarn/%E0%B8%95%E0%B8%A5%E0%B8%B2%E0%B8%94%E0%B8%99%E0%B9%89%E0%B8%B3%E0%B8%84%E0%B8%A5%E0%B8%AD%E0%B8%87%E0%B8%9E%E0%B8%A3%E0%B8%B0%E0%B8%AD%E0%B8%87%E0%B8%84%E0%B9%8C%E0%B9%80%E0%B8%88%E0%B9%89%E0%B8%B2%E0%B9%84%E0%B8%8A%E0%B8%A2%E0%B8%B2%E0%B8%99%E0%B8%B8%E0%B8%8A%E0%B8%B4%E0%B8%95-trueidintrend_6614
  31. ↑ http://www.ratchakitcha.soc.go.th/DATA/PDF/2493/D/067/6377.PDF
  32. ↑ ราชกิจจานุเบกษา,พระราชทานเครื่องราชอิสริยาภรณ์ เล่ม ๑๕ หน้า ๓๔๓
  33. ↑ พระราชพิธีฉัตรมงคล ราชกิจจานุเบกษา เล่ม ๔ หน้า ๒๘๕
  34. ↑ http://www.ratchakitcha.soc.go.th/DATA/PDF/2433/044/399.PDF
  35. ↑ http://www.ratchakitcha.soc.go.th/DATA/PDF/2429/046/385_1.PDF
  36. ↑ ข้อมูลโดยสังเขปหม่อมราชวงศ์ศุภดิศ ดิศกุล - ราชสกุลสายพระยาอัพภันตริกามาตย์ (ดิศ โรจนดิศ)
  37. ↑ ธงทอง จันทรางศุ. ในกำแพงแก้ว. กรุงเทพฯ : เอส.ซี.พริ้นท์แอนด์แพค, พิมพ์ครั้งที่ 2 พ.ศ. 2550, หน้า 113
บรรณานุกรม
  • สำนักวรรณกรรมและประวัติศาสตร์ กรมศิลปากร. ราชสกุลวงศ์. พิมพ์ครั้งที่ 14, กรุงเทพฯ : สำนักวรรณกรรมและประวัติศาสตร์ กรมศิลปากร, 2554. 296 หน้า. หน้า 69. ISBN 978-974-417-594-6
  • Jeffy Finestone. 2542. สมุดพระรูป พระราชโอรส พระราชธิดา พระราชนัดดาใน พระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว. ปรียนันทนา รังสิต,ม.ร.ว. โลมาโฮลดิ้ง

แหล่งข้อมูลอื่น[แก้]

ก่อนหน้า พระเจ้าบรมวงศ์เธอ กรมหมื่นพงษาดิศรมหิป ถัดไป
พระเจ้าบรมวงศ์เธอ พระองค์เจ้าวาณีรัตนกัญญา 2leftarrow.png กุลเชษฐ์ในราชวงศ์จักรี
(24 – 28 มกราคม พ.ศ. 2479) 		2rightarrow.png สมเด็จพระเจ้าบรมวงศ์เธอ กรมพระยาดำรงราชานุภาพ
เข้าถึงจาก "https://th.wikipedia.org/w/index.php?title=พระเจ้าบรมวงศ์เธอ_กรมหมื่นพงษาดิศรมหิป&oldid=10652045"