ข้าวยาคู

ข้าวยาคู

ชื่ออื่น	ข้าวกระยาคู ข้าวยาคุ ข้าวยาโค ข้าวมธุปายาส มธุปายาสยาคู ข้าวทิพย์ ข้าวกระยาทิพย์
ประเภท	ขนม
แหล่งกำเนิด	ประเทศไทย
ส่วนผสมหลัก	ข้าวอ่อนที่มีน้ำนม น้ำตาลทราย แป้งมัน กะทิสดผสมเกลือเล็กน้อย
ตำราอาหาร: ข้าวยาคู

ข้าวยาคู เป็นขนมไทยชนิดหนึ่ง ที่นำข้าวอ่อนนำมาตำให้เม็ดแหลก แล้วกรองเอาส่วนที่เป็นน้ำมาต้มกับน้ำตาล ทำให้มีลักษณะคล้ายแป้งเปียกสีเขียวอ่อน เมื่อกินอาจราดหน้าด้วยน้ำกะทิเล็กน้อยหรือใส่มะพร้าวอ่อนก็ได้

ประวัติ

ข้าวยาคูอาจถือว่าเป็นขนมไทยที่มีความเก่าแก่ที่สุด มีความเกี่ยวข้องกับความเชื่อทางพระพุทธศาสนา คำว่า "ยาคู" มาจากภาษาบาลีว่า "ยาคุ" ตามความเชื่อที่ปรากฏในพระไตรปิฎกที่กล่าวถึงที่มาของข้าวยาคูว่าพราหมณ์คนหนึ่งนำข้าวยาคูมาถวายพระพุทธเจ้า ผลบุญจึงส่งให้เป็นผู้รู้ธรรมองค์แรก ชาวพุทธส่วนหนึ่งจึงเชื่อว่า อานิสงส์ของการให้ทานข้าวยาคูหรือให้ข้าวยาคูแก่ผู้อื่น คือการให้อายุ วรรณะ สุข กำลัง และปฏิภาณผู้มีปัญญา ในหลายพื้นที่ของประเทศไทยมีประเพณีกวนข้าวยาคู ชาวบ้านจะช่วยกันกวนข้าวยาคู

ใน ไตรภูมิพระร่วง วรรณกรรมสมัยสุโขทัย ปรากฏในเนื้อหาส่วนที่ว่าด้วยเรื่องของพระเจ้าอโศกมหาราช กล่าวถึงพระนางอสันธิมิตตาถวายจังหันแด่พระสงฆ์ ว่า "นางจิงแต่งจังหันแลเข้ายาคูอีกสรรพาหารแลหมากพลู อังคาสแด่พระสงฆ์ทั้งหลาย" ในวินัยปิฎกและพระสูตรอังคุตตรนิกาย กล่าวว่า ข้าวยาคูมีประโยชน์ 5 ประการ คือ ช่วยบรรเทาความหิว บรรเทาความกระหาย ทำให้ลมเดินสะดวก ช่วยชำระลำไส้ และช่วยย่อยอาหาร

ใน กำสรวลสมุทร วรรณกรรมสมัยอยุธยาตอนต้น กล่าวถึงการกินข้าว ยาคูว่าไม่อิ่มท้องเหมือนการกินข้าวที่เป็นอาหารมื้อหลัก ความว่า

บได้กล้ำข้าวแต่		วันมา
กลืนแต่ยาคูกวน		กึ่งช้อน

พระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัวมีพระบรมราชาธิบายว่าข้าวยาคูเป็นอาหารที่รับมาจากวัฒนธรรมอินเดียหรือของพราหมณ์