จากวิกิพีเดีย สารานุกรมเสรี
ศาลแขวง คือ ศาลยุติธรรมชั้นต้นซึ่งจัดตั้งขึ้นตามกฎหมาย กำหนดจำนวนผู้พิพากษาเพียง 1 คน เป็นองค์คณะ มีหน้าที่และอำนาจตามพระธรรมนูญศาลยุติธรรม[1] และพระราชบัญญัติจัดตั้งศาลแขวงและวิธีพิจารณาคดีในศาลแขวง พ.ศ. 2499 ได้แก่ การออกหมายเรียก หมายอาญา หรือหมายสั่งให้ส่งคนมาจากหรือไปยังจังหวัดอื่น การออกคำสั่งใด ๆ ซึ่งมิใช่เป็นไปทางวินิจฉัยชี้ขาดข้อพิพาทแห่งคดี (พระธรรมนูญศาลยุติธรรม มาตรา 15 ประกอบมาตรา 24) ไต่สวนและวินิจฉัยชี้ขาดคำร้องหรือคำขอที่ยื่นต่อศาลแขวงในคดีทั้งปวง ไต่สวนและมีคำสั่งเกี่ยวกับวิธีการเพื่อความปลอดภัย ไต่สวนมูลฟ้องและมีคำสั่งในคดีอาญา พิจารณาพิพากษาทั้งคดีแพ่งซึ่งมีราคาทรัพย์สินที่พิพาทหรือจำนวนเงินที่ฟ้องไม่เกิน 300,000 บาท และคดีอาญาซึ่งกฎหมายกำหนดอัตราโทษอย่างสูงไว้ให้จำคุกไม่เกิน 3 ปี หรือปรับไม่เกิน 60,000 บาท หรือทั้งจำทั้งปรับ แต่จะลงโทษจำคุกเกิน 6 เดือน หรือปรับเกิน 10,000 บาท หรือทั้งจำทั้งปรับ ซึ่งโทษจำคุกหรือปรับนั้นอย่างหนึ่งอย่างใดหรือทั้งสองอย่างเกินอัตราที่กล่าวแล้วไม่ได้ (พระธรรมนูญศาลยุติธรรม มาตรา 15 ประกอบมาตรา 25)
ในสมัยรัชกาลที่ 1 ประเทศไทยยังปกครองแบบจตุสดมภ์ กรมเมืองหรือที่เรียกกันว่า “กรมพระนครบาล” เป็นกรมหนึ่งในจตุสดมภ์ มีหน้าที่รักษาความสงบเรียบร้อยในกรุงเทพมหานคร มีศาลในสังกัดเรียกว่า “ศาลนครบาล” กรมพระนครบาลได้จัดตั้งกองตระเวนขึ้น 2 กอง คือ กองตระเวนซ้ายและกองตระเวนขวา มีพลตระเวนทำหน้าที่จับผู้ร้ายให้ผู้ใหญ่ในกรมชำระตัดสินความได้เอง โดยยังไม่มีผู้พิพากษาตัดสินความได้อย่างในปัจจุบัน
ในปี พ.ศ. 2417 มีการปรับปรุงกิจการตำรวจซึ่งเรียกว่า “พลตระเวน” ในกรุงเทพมหานครออกเป็น 3 กอง พลตระเวนทั้งสามกองนี้ เมื่อจับผู้ร้ายได้ก็ชำระความเอง เรียกว่า “ศาลพลตระเวน” สังกัดกรมพระนครบาล หลังจากประกาศตั้งกระทรวงยุติธรรมแล้ว ในปี พ.ศ. 2436 (ร.ศ.111) ได้มีพระราชบัญญัติจัดตั้ง "ศาลโปริสภา" เป็นศาลกองตระเวนสำหรับกรุงเทพมหานคร โดยยกเลิกศาลพลตระเวนเดิม ศาลโปริสภาที่จัดตั้งขึ้นมีอำนาจชำระและตัดสินความอาญาลหุโทษเฆี่ยน (ทวน) 50 ทีลงมา และโทษจำไม่ถึงคุก จำที่ตะรางตั้งแต่ 6 เดือนลงมา หรือปรับไม่เกิน 2 ชั่ง (160 บาท) ส่วนคดีแพ่งมีอำนาจชำระและตัดสินความทุนทรัพย์ไม่เกิน 2 ชั่ง (160 บาท)
ในปี พ.ศ. 2437 (ร.ศ.113) มีประกาศตั้งศาลโปริสภาขึ้นในกรุงเทพมหานครเพิ่มอีก 3 ศาล รวมเป็น 4 ศาล คือ ศาลโปริสภาเดิมเป็นศาลโปริสภาที่ 1 มีเขตอำนาจตามเขตอำนาจของศาลแขวงพระนครใต้ในปัจจุบัน ศาลโปริสภาที่ 2 มีเขตอำนาจตามเขตอำนาจของศาลแขวงพระนครเหนือในปัจจุบัน ศาลโปริสภาที่ 3 มีเขตอำนาจตามเขตอำนาจของศาลแขวงธนบุรีในปัจจุบัน และศาลโปริสภาที่ 4 มีเขตอำนาจตามเขตอำนาจของศาลจังหวัดตลิ่งชันในปัจจุบัน นอกจากประกาศตั้งศาลโปริสภาเพิ่มแล้ว ตามประกาศดังกล่าวยังให้งดเว้นการลงโทษทวน (เฆี่ยนตีด้วยลวดหนัง) เปลี่ยนเป็นโทษจำขังแทนเป็นครั้งแรก ศาลโปริสภาที่ 1 และที่ 2 ตั้งอยู่ฝั่งพระนครมีปริมาณคดีมาก ส่วนศาลโปริสภาที่ 3 ที่ 4 ซึ่งตั้งอยู่ฝั่งธนบุรีมีปริมาณคดีน้อย ในปี พ.ศ. 2438 จึงประกาศยกเลิกศาลโปริสภาที่ 4 ศาลโปริสภาที่ 3 จึงมีเขตอำนาจในท้องที่ฝั่งธนบุรีทั้งหมด
ในปลายรัชสมัยรัชกาลที่ 5 ได้จัดทำพระธรรมนูญศาลยุติธรรมเรียกว่า “พระธรรมนูญศาลยุติธรรม ร.ศ.127 (พ.ศ. 2452) ” แบ่งศาลออกเป็น ศาลในกรุงเทพมหานครและศาลหัวเมือง ศาลโปริสภาเป็นศาลในกรุงเทพฯ ศาลแขวงเป็นศาลในหัวเมือง ตามพระธรรมนูญศาลยุติธรรมฉบับนี้ บัญญัติชื่อศาลแขวงในหัวเมือง ส่วนในกรุงเทพมหานคร ยังใช้คำว่าศาลโปริสภาอยู่ต่อไปจนถึง พ.ศ. 2478 มีการประกาศใช้พระธรรมนูญศาลยุติธรรม พ.ศ. 2478 ใช้คำว่าศาลแขวงทั้งในกรุงเทพมหานครและหัวเมือง ในปีเดียวกันนี้ มีพระราชบัญญัติจัดตั้งศาลแขวงสำหรับจังหวัดพระนครและธนบุรี พ.ศ. 2478 ให้ตั้งศาลแขวงพระนครใต้ ศาลแขวงพระนครเหนือ และศาลแขวงธนบุรีขึ้น แบ่งเขตอำนาจตามเขตอำนาจเดิมของศาลโปริสภาที่ 1 ที่ 2 และที่ 3 ตามลำดับ
รายชื่อศาลแขวงในประเทศไทย
[แก้]ศาลแขวงได้รับการจัดตั้งขึ้นเพื่อยังให้การพิจารณาคดีบางประเภทที่ไม่ซับซ้อนเสร็จสิ้นไปโดยเร็ว โดยศาลแขวงส่วนใหญ่จัดตั้งขึ้นโดยการตราเป็นพระราชกฤษฎีกาซึ่งอาศัยอำนาจตามกฎหมายว่าด้วยจัดตั้งศาลแขวง บางส่วนจัดตั้งขึ้นตามพระราชบัญญัติเฉพาะ ปัจจุบันศาลแขวงในประเทศไทยมีจำนวน 39 แห่ง[2][3] ดังนี้ :-
- ศาลแขวงกระบี่
- ศาลแขวงขอนแก่น
- ศาลแขวงชลบุรี
- ศาลแขวงเชียงดาว
- ศาลแขวงเชียงราย
- ศาลแขวงเชียงใหม่
- ศาลแขวงดอนเมือง
- ศาลแขวงดุสิต
- ศาลแขวงตรัง
- ศาลแขวงทุ่งสง
- ศาลแขวงธนบุรี
- ศาลแขวงนครไทย
- ศาลแขวงนครปฐม
- ศาลแขวงนครราชศรีมา
- ศาลแขวงนครศรีธรรมราช
- ศาลแขวงนครสวรรค์
- ศาลแขวงนนทบุรี
- ศาลแขวงบางบอน
- ศาลแขวงปทุมวัน
- ศาลแขวงพยัคฆภูมิพิสัย
- ศาลแขวงพระนครใต้
- ศาลแขวงพระนครศรีอยุธยา
- ศาลแขวงพระนครเหนือ
- ศาลแขวงพัทยา
- ศาลแขวงพิษณุโลก
- ศาลแขวงภูเก็ต
- ศาลแขวงระยอง
- ศาลแขวงราชบุรี
- ศาลแขวงลพบุรี
- ศาลแขวงลำปาง
- ศาลแขวงเวียงป่าเป้า
- ศาลแขวงสงขลา
- ศาลแขวงสมุทรปราการ
- ศาลแขวงสระบุรี
- ศาลแขวงสุพรรณบุรี
- ศาลแขวงสุราษฎร์ธานี
- ศาลแขวงสุรินทร์
- ศาลแขวงอุดรธานี
- ศาลแขวงอุบลราชธานี
รายชื่อศาลแขวงในประเทศไทยแบ่งตามพื้นที่ในกรุงเทพมหานครและสำนักงานศาลยุติธรรมภาค 1 - 9
[แก้]1. ศาลแขวงในกรุงเทพมหานคร
[แก้]2. ศาลแขวงสังกัดสำนักงานศาลยุติธรรมภาค 1 (จังหวัดในภาคกลาง)
[แก้]3. ศาลแขวงสังกัดสำนักงานศาลยุติธรรมภาค 2 (จังหวัดในภาคตะวันออก)
[แก้]4. ศาลแขวงสังกัดสำนักงานศาลยุติธรรมภาค 3 (จังหวัดในภาคตะวันออกเฉียงเหนือตอนล่าง)
[แก้]5. ศาลแขวงสังกัดสำนักงานศาลยุติธรรมภาค 4 (จังหวัดในภาคตะวันออกเฉียงเหนือตอนบน)
[แก้]6. ศาลแขวงสังกัดสำนักงานศาลยุติธรรมภาค 5 (จังหวัดในภาคเหนือ)
[แก้]7. ศาลแขวงสังกัดสำนักงานศาลยุติธรรมภาค 6 (จังหวัดในภาคกลางตอนบน)
[แก้]8. ศาลแขวงสังกัดสำนักงานศาลยุติธรรมภาค 7 (จังหวัดในภาคตะวันตก)
[แก้]9. ศาลแขวงสังกัดสำนักงานศาลยุติธรรมภาค 8 (จังหวัดในภาคใต้ตอนบน)
[แก้]10. ศาลแขวงสังกัดสำนักงานศาลยุติธรรมภาค 9 (จังหวัดในภาคใต้ตอนล่าง)
[แก้]ศาลแขวงที่มีกฎหมายยกฐานะเป็นศาลจังหวัดแต่ยังมิได้เปิดทำการ
[แก้]
ศาลเหล่านี้มีกฎหมายบัญญัติให้ยกฐานะเป็นศาลจังหวัดแล้ว แต่ศาลจังหวัดดังต่อไปนี้ยังไม่เปิดทำการเนื่องจากยังไม่มีการตราพระราชกฤษฎีกากำหนดวันเปิดทำการ
| ที่
|
ชื่อศาล
|
จังหวัด
|
หมายเหตุ
|
| 1
|
ศาลแขวงดุสิต
|
กรุงเทพมหานคร
|
มีกฎหมายให้ยกฐานะเป็นศาลจังหวัดแล้ว แต่ยังมิได้มีการประกาศวันเปิดทำการในพระราชกฤษฎีกา โดยในระหว่างที่ศาลจังหวัดดุสิตยังไม่เปิดทำการให้ศาลแพ่งกับศาลอาญารับผิดชอบไปพลางก่อน[65]
|
| 2
|
ศาลแขวงปทุมวัน
|
กรุงเทพมหานคร
|
มีกฎหมายให้ยกฐานะเป็นศาลจังหวัดแล้ว แต่ยังมิได้มีการประกาศวันเปิดทำการในพระราชกฤษฎีกา โดยในระหว่างที่ศาลจังหวัดดุสิตยังไม่เปิดทำการให้ศาลแพ่งกรุงเทพใต้กับศาลอาญากรุงเทพใต้รับผิดชอบไปพลางก่อน[66]
|
| 3
|
ศาลแขวงเวียงป่าเป้า
|
เชียงราย
|
มีกฎหมายให้ยกฐานะเป็นศาลจังหวัดแล้ว แต่ยังมิได้มีการประกาศวันเปิดทำการในพระราชกฤษฎีกา โดยในระหว่างที่ศาลจังหวัดเวียงป่าเป้ายังไม่เปิดทำการให้ศาลจังหวัดเชียงรายรับผิดชอบไปพลางก่อน[67]
|
| 4
|
ศาลแขวงนครไทย
|
พิษณุโลก
|
มีกฎหมายให้ยกฐานะเป็นศาลจังหวัดแล้ว แต่ยังมิได้มีการประกาศวันเปิดทำการในพระราชกฤษฎีกา โดยในระหว่างที่ศาลจังหวัดนครไทยยังไม่เปิดทำการให้ศาลจังหวัดพิษณุโลกรับผิดชอบไปพลางก่อน[68]
|
| 5
|
ศาลแขวงพยัคฆภูมิพิสัย
|
มหาสารคาม
|
มีกฎหมายให้ยกฐานะเป็นศาลจังหวัดแล้ว แต่ยังมิได้มีการประกาศวันเปิดทำการในพระราชกฤษฎีกา โดยในระหว่างที่ศาลจังหวัดพยัคฆภูมิพิสัยยังไม่เปิดทำการให้ศาลจังหวัดมหาสารคามรับผิดชอบไปพลางก่อน[69]
|
ศาลแขวงเหล่านี้ถูกยุบหรือได้รับการยกฐานะเป็นศาลจังหวัด ศาลแพ่ง หรือศาลอาญา
| ที่
|
ชื่อศาล
|
จังหวัด (เทียบในปัจจุบัน)
|
พ.ศ. ที่ถูกยุบ
|
หมายเหตุ
|
| 1
|
ศาลแขวงตลิ่งชัน
|
กรุงเทพมหานคร
|
2549
|
ได้รับการยกฐานะเป็นศาลจังหวัด[70] และเปิดทำการเมื่อวันที่ 2 เมษายน พ.ศ. 2550[71] ต่อมาปรากฏว่าจำนวนคดีในศาลจังหวัดตลิ่งชันมีจำนวนมากเทียบเท่าศาลแพ่งกับศาลอาญา จึงตรากฎหมายตั้งเป็นศาลแพ่งตลิ่งชัน[72]และศาลอาญาตลิ่งชันขึ้น[73]
|
| 2
|
ศาลแขวงพระโขนง
|
กรุงเทพมหานคร
|
2549
|
ได้รับการยกฐานะเป็นศาลจังหวัด[74] และเปิดทำการเมื่อวันที่ 2 เมษายน พ.ศ. 2550[75] ต่อมาปรากฏว่าจำนวนคดีในศาลจังหวัดพระโขนงมีจำนวนมากเทียบเท่าศาลแพ่งกับศาลอาญา จึงตรากฎหมายตั้งเป็นศาลแพ่งพระโขนงและศาลอาญาพระโขนงขึ้น[76]
|
| 3
|
ศาลแขวงหลังสวน
|
ชุมพร
|
2479
|
ได้รับการยกฐานะเป็นศาลจังหวัดหลังสวน[77]
|
| 4
|
ศาลแขวงแม่สอด
|
ตาก
|
2479
|
ได้รับการยกฐานะเป็นศาลจังหวัดแม่สอด[78]
|
| 5
|
ศาลแขวงตะกั่วป่า
|
พังงา
|
2479
|
ได้รับการยกฐานะเป็นศาลจังหวัดตะกั่วป่า[79]
|
| 6
|
ศาลแขวงแม่สะเรียง
|
แม่ฮ่องสอน
|
2479
|
ได้รับการยกฐานะเป็นศาลจังหวัดแม่สะเรียง[80]
|
| 7
|
ศาลแขวงเมืองเถิน
|
ลำปาง
|
2448
|
พระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัวทรงพระกรุณาโปรดเกล้า ฯ พระราชทานพระบรมราชานุญาตให้เลิกศาลแขวงเมืองนี้ตามที่พระยาเจริญราชไมตรีทูลเสนอความเห็นเนื่องจากมีคดีความน้อย[81]
|
