ข้ามไปเนื้อหา

จังหวัดระยอง

จากวิกิพีเดีย สารานุกรมเสรี
จังหวัดระยอง
จังหวัด
การถอดเสียงอักษรโรมัน
 • อักษรโรมันChangwat Rayong
ธงของจังหวัดระยอง
ธง
ตราอย่างเป็นทางการของจังหวัดระยอง
ตรา
คำขวัญ: 
ผลไม้รสล้ำ อุตสาหกรรมก้าวหน้า
น้ำปลารสเด็ด เกาะเสม็ดสวยหรู
สุนทรภู่กวีเอก
แผนที่ประเทศไทย จังหวัดระยองเน้นสีแดง
แผนที่ประเทศไทย จังหวัดระยองเน้นสีแดง
แผนที่ประเทศไทย จังหวัดระยองเน้นสีแดง
ประเทศ ไทย
การปกครอง
 • ผู้ว่าราชการ ไตรภพ วงศ์ไตรรัตน์
(ตั้งแต่ พ.ศ. 2568)
 • นายก อบจ. ปิยะ ปิตุเตชะ
(ตั้งแต่ พ.ศ. 2550)
พื้นที่[1]
 • ทั้งหมด3,552.0 ตร.กม. (1,371.4 ตร.ไมล์)
อันดับพื้นที่อันดับที่ 57
ประชากร
 (พ.ศ. 2567)[2]
 • ทั้งหมด782,171 คน
 • อันดับอันดับที่ 31
 • ความหนาแน่น220.20 คน/ตร.กม. (570.3 คน/ตร.ไมล์)
 • อันดับความหนาแน่นอันดับที่ 14
รหัส ISO 3166TH-21
สัญลักษณ์ประจำจังหวัด
 • ต้นไม้ประดู่
 • ดอกไม้ประดู่
 • สัตว์น้ำปลาพลวงทอง
ศาลากลางจังหวัด
 • ที่ตั้งภายในศูนย์ราชการจังหวัดระยอง เลขที่ 999 ถนนสุขุมวิท ตำบลเนินพระ อำเภอเมืองระยอง จังหวัดระยอง 21150
 • โทรศัพท์0 3869 4000
 • โทรสาร0 3869 4010
เว็บไซต์http://www.rayong.go.th/
สารานุกรมประเทศไทย ส่วนหนึ่งของสารานุกรมประเทศไทย

ระยอง เป็นจังหวัดหนึ่งในภาคตะวันออกของประเทศไทย เป็นจังหวัดที่มีรายได้ประชากรต่อหัวสูงที่สุดในประเทศ และผลิตภัณฑ์รวมจังหวัดอยู่ในอันดับที่ 2 ของประเทศไทย เป็นเมืองท่องเที่ยวที่มีแหล่งท่องเที่ยวที่มีชื่อเสียงมากมาย และเป็นเมืองที่มีความสำคัญทางเศรษฐกิจเป็นอย่างมาก ทั้งทางด้านอุตสาหกรรม การท่องเที่ยว และการเกษตรกรรม

ชื่อ

[แก้]

คำว่าระยองเพี้ยนมาจาก "ราย็อง" เป็นภาษาชอง อาจมีความหมายสองอย่าง คือ เขตแดน หรือ ไม้ประดู่ นอกจากนี้ชื่อสถานที่ในจังหวัดระยองยังมีที่มาจากภาษาชอง เช่นคำว่า เพ, ชะเมา, แกลง

มีการกล่าวอ้างว่าแต่เดิมมีหญิงชราชื่อว่า "ยายยอง" เป็นผู้มาตั้งหลักฐานประกอบอาชีพทำไร่ในแถบนี้ก่อนผู้ใด จึงเรียกบริเวณแถบนี้ว่า "ไร่ยายยอง"” ต่อมาภาษาพูดเพี้ยนไปจนกลายเป็น "ระยอง" อีกข้อสันนิษฐานคือ "ระยอง" มาจาก "แร่นอง" เพี้ยนเป็น "ระนอง" ก่อนที่จะมาเป็น "ระยอง" เพราะเป็นแหล่งพบทรัพยากรแร่ธรรมชาติเป็นอันมาก[3]

ประวัติ

[แก้]

สมัยขอม

[แก้]

มีข้อสันนิษฐานที่พอเชื่อได้ว่าระยองน่าจะเป็นเมืองที่สร้างขึ้นในสมัยขอม ประมาณ พ.ศ. 1500 ซึ่งเป็นสมัยที่ขอมมีอิทธิพลในดินแดนสุวรรณภูมิ มีเมืองนครธมเป็นราชธานี สร้างเมืองนครพนมเป็นเมืองหน้าด่านแรก เมืองพิมายเป็นเมืองอุปราชและได้สถาปนาเมืองลพบุรีขึ้นเป็นเมืองสำคัญ ส่วนทางด้านทิศตะวันตกเฉียงใต้ของนครธม มีเมืองจันทบูรหรือจันทบุรีในปัจจุบัน เป็นเมืองหน้าด่านเมืองแรก จึงพออนุมานได้ว่าขอมเป็นผู้สร้างเมืองระยอง แต่ไมปรากฏแน่ชัดว่าสร้างสมัยใด

ด้านหลักฐานทางโบราณคดี พบซากหินสลักรูปต่าง ๆ ที่บ้านดอน บ้านหนองเต่า ตำบลเชิงเนิน คูค่ายและซากศิลาแลงบ้านคลองยายล้ำ ตำบลบ้านค่าย อำเภอบ้านค่าย ซึ่งมีการก่อสร้างแบบขอม[4] ชุมชนที่เก่าที่สุดเท่าที่พบคือ ชุมชมวัดบ้านค่าย เป็นชุมชนคนจีนซึ่งพัฒนาขึ้นมาหลัง พ.ศ. 1700[5]

สมัยกรุงศรีอยุธยา

[แก้]

ระยองเริ่มมีชื่อปรากฏในอัยการตำแหน่งนายทหารหัวเมือง เมื่อปี พ.ศ. 1998 ในสมัยสมเด็จพระบรมไตรโลกนาถ ระบุเมืองระยองเป็นหัวเมืองชั้นตรี มีเจ้าเมืองตำแหน่งออกพระราชภักดีสงคราม[6]

และยังปรากฏชื่อในพงศาวดารเมื่อ พ.ศ. 2113 ในสมัยสมเด็จพระมหาธรรมราชาธิราชแห่งกรุงศรีอยุธยา พระบรมราชาที่ 3 (พระยาละแวก)เจ้าเมืองเขมรได้บุกรุกเข้ามาดินแดนไทยแถบหัวเมืองชายทะเลด้านตะวันออก แต่ไม่สามารถยึดหัวเมืองได้ จึงกวาดต้อนผู้คนไปยังเขมรรวมถึงชาวเมืองระยองด้วยที่ถูกกวาดต้อนไปไม่น้อย

ในช่วงใกล้เสียกรุงศรีอยุธยาครั้งที่ 2 พระยาวชิรปราการหรือสมเด็จพระเจ้ากรุงธนบุรีแม่ทัพคนสำคัญของกรุงศรีอยุธยา ซึ่งถูกเกณฑ์ให้มารักษากรุงขณะที่ถูกพม่าล้อมระหว่าง พ.ศ. 2306–2310 จนราวเดือนยี่ ท่านได้พิจารณาเห็นแล้วว่ากรุงศรีอยุธยาคงเสียแก่พม่าเป็นแน่แท้ จึงได้รวบรวมพรรคพวกประมาณ 500 คน ออกไปตั้งหลักที่วัดพิชัย แล้วยกทัพมุ่งไปทางตะวันออกสมเด็จพระเจ้ากรุงธนบุรีได้พักแรมอยู่ที่วัดลุ่มมหาชัยชุมพล สองคืน จึงได้ตั้งค่ายที่บริเวณนี้ จากนั้นจึงได้ยึดเมืองระยองแล้วโปรดให้พักไพร่พลอยู่ในเมือง 7–8 วัน แล้วจึงเสด็จต่อไปจันทบุรีเพื่อยึดที่ตั้งมั่นต่อไป ก่อนกู้อิสรภาพของชาติคืนจากพม่าต่อไป

สมัยรัตนโกสินทร์

[แก้]

ในสมัยรัตนโกสินทร์ตอนต้น เมืองมีฐานะเป็นหัวเมืองชั้นจัตวา เป็นหัวเมืองชั้นนอก ขึ้นสังกัดกับกรมท่า หัวเมืองชั้นนอกที่ขึ้นสังกัดกรมท่าในครั้งนั้นมีสามเมืองคือ เมืองระยอง เมืองจันทบูร และเมืองตราด โดยเมื่อปี พ.ศ. 2449 เมืองระยองขึ้นกับมณฑลจันทบุรี จากนั้นเมื่อ พ.ศ. 2451 ได้โอนอำเภอเมืองแกลงจากเมืองจันทบุรีมาขึ้นกับเมืองระยอง

ในสมัยพระบาทสมเด็จพระมงกุฎเกล้าเจ้าอยู่หัว ได้เปลี่ยนชื่อเมืองระยองมาเป็นจังหวัดระยอง เมื่อ พ.ศ. 2459 โดยยังขึ้นต่อมณฑลจันทบุรี จากนั้นปี พ.ศ. 2474 ยุบมณฑลจันทบุรี จังหวัดระยองย้ายไปขึ้นกับมณฑลปราจีนบุรี ต่อมาเมื่อปี พ.ศ. 2476 เมื่อมีการยกเลิกระบบเทศาภิบาล จังหวัดระยองจึงขึ้นต่อกระทรวงมหาดไทย[6]

สัญลักษณ์ประจำจังหวัด

[แก้]
ต้นกระทิง

อาณาเขตติดต่อ

[แก้]

หน่วยการปกครอง

[แก้]

การปกครองแบ่งออกเป็น 8 อำเภอ 58 ตำบล 442 หมู่บ้าน

  1. อำเภอเมืองระยอง
  2. อำเภอบ้านฉาง
  3. อำเภอแกลง
  4. อำเภอวังจันทร์
  5. อำเภอบ้านค่าย
  6. อำเภอปลวกแดง
  7. อำเภอเขาชะเมา
  8. อำเภอนิคมพัฒนา
 แผนที่

การปกครองส่วนท้องถิ่น

[แก้]

จังหวัดระยองมีองค์กรปกครองส่วนท้องถิ่นทั้งหมด 68 แห่ง ประกอบด้วย องค์การบริหารส่วนจังหวัด 1 แห่ง คือ องค์การบริหารส่วนจังหวัดระยอง มีเทศบาล 30 แห่ง เป็นเทศบาลนคร 2 แห่ง เทศบาลเมือง 4 แห่ง และเทศบาลตำบล 24 แห่ง ที่เหลือเป็นองค์การบริหารส่วนตำบลจำนวน 37 แห่ง โดยเทศบาลทั้งหมดแบ่งตามอำเภอในจังหวัดระยอง มีดังนี้

เขตเทศบาลในจังหวัดระยอง
ข้อมูลเทศบาลในจังหวัดระยอง
ลำดับชื่อเทศบาลอำเภอครอบคลุมตำบลประชากร (คน)
(ณ สิ้นปี 2567) [7]
ทั้งตำบลบางส่วนรวม
เทศบาลนคร
1เมืองระยอง224
58,614
2เมืองระยอง นิคมพัฒนา235
79,773
เทศบาลเมือง
1บ้านฉาง–22
31,990
2นิคมพัฒนา–22
11,440
3เมืองระยอง–11
17,639
4นิคมพัฒนา1–1
15,389
เทศบาลตำบล
1เมืองระยอง1–1
6,754
2เมืองระยอง–22
7,151
3เมืองระยอง–11
18,196
4เมืองระยอง–11
26,136
5เมืองระยอง–11
24,274
6บ้านฉาง–11
11,380
7บ้านฉาง–11
16,936
8บ้านฉาง–11
8,732
9แกลง–11
4,690
10แกลง–22
6,493
11แกลง–11
4,620
12แกลง–22
18,342
13แกลง2–2
15,172
14แกลง1–1
8,648
15แกลง1–1
4,561
16แกลง1–1
5,474
17วังจันทร์–22
3,716
18บ้านค่าย–22
3,389
19บ้านค่าย1–1
9,242
20บ้านค่าย–11
5,739
21ปลวกแดง–11
393
22ปลวกแดง–11
5,570
23เขาชะเมา1–1
6,248
24นิคมพัฒนา–11
12,092

ประชากร

[แก้]

จากสถิติทางการทะเบียนในจังหวัดระยอง พ.ศ. 2566 พบว่าจังหวัดระยอง มีประชากรทั้งสิ้น 771,189 คน ชาย 378,051 คน ร้อยละ 49.02 หญิง 393,138 คน ร้อยละ 50.98[8] ในด้านแรงงานมีประชากรภาคแรงงาน เมื่อสิ้นไตรมาสที่ 2 ของปี พ.ศ. 2562 รวมทั้งสิ้นจำนวน 585,316 คน จำแนกเป็น 2 ประเภท ได้แก่ แรงงานในภาคเกษตร และแรงงานนอกภาคเกษตร ซึ่งแบ่งเป็น แรงงานในภาคเกษตร 112,471 คน ร้อยละ 19.22 และแรงงานนอกภาคเกษตร 472,845 คน ร้อยละ 80.78

สถิติประชากรตามทะเบียนราษฎรจังหวัดระยอง
ปีประชากร±%
2553 626,402—    
2554 637,736+1.8%
2555 649,275+1.8%
2556 661,220+1.8%
2557 674,393+2.0%
2558 688,999+2.2%
2559 700,223+1.6%
2560 711,236+1.6%
2561 723,316+1.7%
2562 734,753+1.6%
2563 741,524+0.9%
2564 751,343+1.3%
2565 759,386+1.1%
2566 771,189+1.6%
อ้างอิง:กรมการปกครอง กระทรวงมหาดไทย[8]

การศึกษา

[แก้]

สถาบันอุดมศึกษา

[แก้]

สถาบันอาชีวศึกษา

[แก้]

โรงเรียนมัธยมศึกษา

[แก้]

สถานที่สำคัญทางเศรษฐกิจและอุตสาหกรรม

[แก้]
ท่าอากาศยานนานาชาติอู่ตะเภา
อำเภอบ้านฉาง
  • ท่าอากาศยานนานาชาติอู่ตะเภา
  • ท่าเรือน้ำลึกมาบตาพุด
  • นิคมอุตสาหกรรมมาบตาพุด
  • นิคมอุตสาหกรรมดับบลิวเอชเอตะวันออก (มาบตาพุด)
  • นิคมอุตสาหกรรมผาแดง
  • นิคมอุตสาหกรรมอีสเทิร์นซีบอร์ด
  • นิคมอุตสาหกรรมอมตะซิตี้ ระยอง
  • นิคมอุตสาหกรรมดับบลิวเอชเออีสเทิร์นซีบอร์ด
  • นิคมอุตสาหกรรมเอเชีย
  • นิคมอุตสาหกรรมอาร์ ไอ แอล
  • นิคมอุตสาหกรรมระยอง (บ้านค่าย)
  • นิคมอุตสาหกรรมหลักชัยเมืองยาง
  • อ่างเก็บน้ำหนองปลาไหล
  • อ่างเก็บน้ำดอกกราย

ผลิตภัณฑ์เกี่ยวกับการเกษตร

[แก้]

อาหารพื้นเมือง

[แก้]
หมูชะมวง
  • หมูชะมวง
  • แกงส้มหน่อไม้ดองไข่ปลาเรียวเซียว
  • น้ำพริกระกำ
  • แมงกะพรุนจิ้มน้ำจิ้ม
  • แจงลอน
  • แกงป่าปลาเห็ดโคน
  • ขนมนิ่มนวล

การขนส่ง

[แก้]

ระยะทางจากตัวจังหวัดไปอำเภอต่างๆ

[แก้]

สถานที่ท่องเที่ยวที่สำคัญ

[แก้]

อุทยานแห่งชาติ

[แก้]

บุคคลที่มีชื่อเสียง

[แก้]

ดูเพิ่ม

[แก้]

อ้างอิง

[แก้]
  1. ↑ ศูนย์สารสนเทศเพื่อการบริหารและงานปกครอง. กรมการปกครอง. กระทรวงมหาดไทย. "ข้อมูลการปกครอง." [ออนไลน์]. เข้าถึงได้จาก: http://www.dopa.go.th/padmic/jungwad76/jungwad76.htm เก็บถาวร 2016-03-10 ที่ เวย์แบ็กแมชชีน [ม.ป.ป.]. สืบค้น 18 เมษายน 2553.
  2. ↑ กรมการปกครอง. กระทรวงมหาดไทย. "ประกาศสำนักทะเบียนกลาง กรมการปกครอง เรื่อง จำนวนราษฎรทั่วราชอาณาจักร แยกเป็นกรุงเทพมหานครและจังหวัดต่าง ๆ ตามหลักฐานการทะเบียนราษฎร ณ วันที่ 31 ธันวาคม 2566." [ออนไลน์]. เข้าถึงได้จาก: http://stat.bora.dopa.go.th/stat/pk/pk_64.pdf 2564. สืบค้น 19 มกราคม 2567.
  3. ↑ กำพล จำปาพันธ์. "ราย็อง (ระยอง) : เมืองชองบนเส้นทางอารยธรรมฝั่งทะเลตะวันออก". p. 10.
  4. ↑ ประวัติมหาดไทยส่วนภูมิภาคจังหวัดระยอง. ระยอง : ธนชาติการพิมพ์ ,2525.
  5. ↑ "'ระยอง' ประวัติศาสตร์แห่ง 'ความสุข' บนเส้นทางการค้า 2,000 ปี". มติชน.
  6. 1 2 "พัฒนาการทางประวัติศาสตร์". กองการศึกษา ศาสนาและวัฒนธรรม. คลังข้อมูลเก่าเก็บจากแหล่งเดิมเมื่อ 2021-04-20. สืบค้นเมื่อ 2021-04-20.
  7. ↑ สำนักบริหารการทะเบียน. กรมการปกครอง. กระทรวงมหาดไทย. "โครงสร้างข้อมูลสถิติจำนวนประชากร พ.ศ. 2567." [ออนไลน์]. เข้าถึงได้จาก: 2568. สืบค้น 23 มกราคม 2568.
  8. 1 2 "จำนวนประชากรแยกรายอายุ จังหวัดระยอง เดือน ธันวาคม พ.ศ. 2566". ระบบสถิติทางการทะเบียน สำนักบริหารการทะเบียน กรมการปกครอง. สืบค้นเมื่อ 13 เมษายน 2567. {{cite web}}: ตรวจสอบค่าวันที่ใน: |access-date= (help)

แหล่งข้อมูลอื่น

[แก้]

งานศึกษาที่เกี่ยวข้อง

[แก้]

เว็บไซต์

[แก้]

12°41′N 101°17′E / 12.68°N 101.28°E / 12.68; 101.28

เข้าถึงจาก "https://th.wikipedia.org/w/index.php?title=จังหวัดระยอง&oldid=12649165"