อำเภอเมืองนครราชสีมา

อำเภอเมืองนครราชสีมา
อำเภอ
พิกัดภูมิศาสตร์: 14°58′16″N 102°5′59″E
อักษรไทย	อำเภอเมืองนครราชสีมา
อักษรโรมัน	Amphoe Mueang Nakhon Ratchasima
จังหวัด	นครราชสีมา
พื้นที่
• ทั้งหมด	755.6 ตร.กม. (291.7 ตร.ไมล์)
ประชากร (2562)
• ทั้งหมด	466,848
• ความหนาแน่น	617.85 คน/ตร.กม. (1,600.2 คน/ตร.ไมล์)
รหัสไปรษณีย์	30000, 30280 (ตำบลโคกกรวด), 30310 (ตำบลโคกสูง, จอหอ, บ้านโพธิ์, ตลาด, หนองไข่น้ำ)
รหัสภูมิศาสตร์	3001
ที่อยู่ ที่ว่าการ	ที่ว่าการอำเภอเมืองนครราชสีมา ถนนสรรพสิทธิ์ ตำบลในเมือง อำเภอเมืองนครราชสีมา จังหวัดนครราชสีมา 30000
ส่วนหนึ่งของสารานุกรมประเทศไทย

อำเภอเมืองนครราชสีมา เป็นอำเภอหนึ่งในจำนวนอำเภอทั้งหมด 32 อำเภอของจังหวัดนครราชสีมา เป็นที่ตั้งของศาลากลางจังหวัด และหน่วยงานราชการต่าง ๆ และเป็นศูนย์กลางความเจริญของจังหวัด

ประวัติศาสตร์

อำเภอเมืองนครราชสีมามีชื่อเรียกตามความถนัดของชาวพื้นเมืองว่า "โคราช" เรียกตามภาษาราชการว่า "เมืองนครราชสีมา" เหตุที่เรียก 2 ชื่อ ด้วยปรากฏว่าตามหลักฐานโบราณคดีเรื่องงานข้างต้นวินิจฉัยชื่อเมืองนครราชสีมาว่า ก่อนที่จะสร้างขึ้นในสถานที่ปัจจุบัน เดิมมีเมืองโบราณอยู่ 2 เมือง ซึ่งอยู่ทางขวาของลำตะคอง ปัจจุบันอยู่ในเขตอำเภอสูงเนิน เมืองที่หนึ่งอยู่ทางฝั่งซ้ายของลำตะคองมีชื่อเรียกว่า เมืองโคราช จากหลักฐานที่ได้สำรวจพบว่าในบริเวณเมืองทั้งสอง เมืองเสมาสร้างเมืองขึ้นมาใหม่ ต่อมาได้ข้ามมาสร้างเมืองโคราชขึ้นอีกเป็นเมืองใหม่ ทิ้งเมืองเสมาให้เป็นเมืองร้างในที่สุด

ชื่อเมืองโคราช น่าจะเพี้ยนมาจากชื่อเมือง "นครราช" ในภาษาเขมร และไม่น่านำมาจากชื่อเมือง "โคราฆะปุระ" ในมัชฌิมประเทศ เนื่องจากเมืองโคราฆะปุระเป็นเมืองที่สร้างขึ้นในอินเดีย ราวคริสต์ศตวรรษที่ 13 ซึ่งมีอายุน้อยกว่าอารยธรรมขอม-ทวาราวดีของเมืองเสมามาก

ต่อมาสมเด็จพระนารายณ์มหาราชได้ทรงย้ายเมืองโคราชและเมืองเสมามาสร้างในที่ตั้งปัจจุบัน และตั้งชื่อใหม่ว่า เมืองนครราชสีมา เมืองที่สร้างขึ้นใหม่นี้เป็นเมืองหน้าด่าน มีคูล้อมรอบและมีประตูเมือง 4 ประตู คือ

• ทิศเหนือ เรียกว่า ประตูพลแสน หรือ ประตูน้ำ
• ทิศใต้ เรียกว่า ประตูไชยณรงค์ หรือ ประตูผี
• ทิศตะวันออก เรียกว่า ประตูพลล้าน
• ทิศตะวันตก เรียกว่า ประตูชุมพล

ข้อมูลพื้นฐาน

ที่ตั้งและอาณาเขต

อำเภอเมืองนครราชสีมาตั้งอยู่ทางตอนกลางของจังหวัด บนที่ราบสูงโคราช ระหว่างเส้นรุ้งที่ 14-15 องศาเหนือ และเส้นแวงที่ 101-102 องศาตะวันออก สูงจากระดับน้ำทะเลประมาณ 180-210 เมตร ห่างจากกรุงเทพมหานครโดยทางรถยนต์ประมาณ 259 กิโลเมตร มีอาณาเขตติดต่อกับอำเภอข้างเคียง ดังนี้

• • ทิศเหนือ ติดต่อกับอำเภอโนนไทยและอำเภอโนนสูง
  • ทิศตะวันออก ติดต่อกับอำเภอเฉลิมพระเกียรติ
  • ทิศใต้ ติดต่อกับอำเภอโชคชัยและอำเภอปักธงชัย
  • ทิศตะวันตก ติดต่อกับอำเภอสูงเนินและอำเภอขามทะเลสอ

พื้นที่และประชากร

เนื้อที่ทั้งหมดของอำเภอเมืองนครราชสีมาประมาณ 755.60 ตารางกิโลเมตร หรือประมาณ 468,704 ไร่ คิดเป็นร้อยละ 3.69 ของเนื้อที่ทั้งหมดของจังหวัดนครราชสีมา

มีจำนวนประชากรรวมทั้งสิ้น 454,647 คน เป็นชาย 222,724 เป็นหญิง 231,923 คน จำนวนบ้าน 169,878 หลัง ความหนาแน่นของประชากรต่อพื้นที่เท่ากับ 601.70 คน ต่อ ตารางกิโลเมตร อำเภอเมืองนครราชสีมา เป็นอำเภอที่มีจำนวนประชากรมากเป็นลำดับที่ 1 ของภาคตะวันออกเฉียงเหนือ

ลักษณะทางภูมิศาสตร์

ลักษณะพื้นที่โดยทั่วไปของอำเภอเมืองนครราชสีมา ตั้งอยู่ทางตอนกลางของจังหวัดนครราชสีมา โดยแบ่งสภาพพื้นที่ดังนี้คือ บริเวณพื้นที่ทางตอนใต้ของอำเภอ มีลักษณะพื้นที่เป็นลูกคลื่นลอนลาดชัน ลาดเอียงจากทิศใต้ไปทางทิศเหนือ และบริเวณทางตอนใต้ค่อนไปทางทิศตะวันตก เป็นพื้นที่ป่าสงวนห้วยยางครอบคลุมพื้นที่ ในเขตตำบลไชยมงคล ตำบลหนองจะบก ตำบลบ้านใหม่ และตำบลโคกกรวด ส่วนบริเวณพื้นที่ตอนล่างมีลักษณะเป็นพื้นที่ราบลุ่ม มีคลองลำตะคอง คลองส่งน้ำชลประทานและเป็นที่ตั้งของเขตเทศบาลนครนครราชสีมา และส่วนบริเวณทางตอนเหนือมีลักษณะพื้นที่เกือบราบถึงราบ

แหล่งน้ำ

พื้นที่อำเภอเมืองนครราชสีมาสามารถแบ่งลุ่มน้ำออกเป็น 3 ลุ่มน้ำ ได้แก่ ลุ่มน้ำลำตะคอง ลุ่มน้ำลำช่องโค และลุ่มน้ำลำเชิงไกร

• • ลุ่มน้ำลำตะคอง อยู่ทางทิศเหนือของอำเภอเมืองนครราชสีมา ลำน้ำตอนต้นไหลผ่านหุบเขาเขตอำเภอปากช่องและอำเภอสีคิ้วที่มีความลาดชันมาก มีหมู่บ้านที่ตั้งอยู่ในเขตลุ่มน้ำทั้งหมดรวม 14 ตำบล 129 หมู่บ้าน
  • ลุ่มน้ำลำช่องโค อยู่ทางทิศตะวันออกเฉียงใต้ของอำเภอเมืองนครราชสีมา เป็นลำน้ำซึ่งรับน้ำมาจากลำมูล มีหมู่บ้านตั้งอยู่ในเขตลุ่มน้ำ 1 ตำบล คือ ตำบลหนองระเวียง จำนวน 6 หมู่บ้าน
  • ลุ่มน้ำลำเชิงไกร อยู่ทางทิศเหนือของอำเภอเมืองนครราชสีมา ต้นน้ำไหลมาจากแม่น้ำป่าสัก มีหมู่บ้านตั้งอยู่ในเขตลุ่มน้ำ 1 ตำบล คือ ตำบลโคกสูง จำนวน 12 หมู่บ้าน

พื้นที่นอกเขตลุ่มน้ำ คือ พื้นที่ตำบลโพธิ์กลาง หนองบัวศาลา ไชยมงคล และสุรนารี ตั้งอยู่ในที่ราบสูง ไม่มีแหล่งน้ำไหลผ่านและไม่สามารถจะจัดเป็นลุ่มน้ำได้ แต่ในแต่ละตำบลและหมู่บ้านดังกล่าวมีหนองน้ำและบึงขนาดใหญ่ รวมถึงอ่างเก็บน้ำของกรมชลประทานอยู่ด้วย การผลิตน้ำประปาเพื่อให้บริการประชาชนในเขตเทศบาล อยู่ในความรับผิดชอบของกองประปาเทศบาลนครนครราชสีมา โดยอาศัยแหล่งน้ำดิบจากเขื่อนลำตะคอง ตำบลคลองไผ่ อำเภอสีคิ้ว

เหตุการณ์สำคัญ

13 สิงหาคม พ.ศ. 2536 โรงแรมรอยัลพลาซ่าเกิดถล่มลงมามีผู้เสียชีวิต 137 ราย บาดเจ็บ 227 ราย และทุพพลภาพจำนวนมาก

การแบ่งเขตการปกครอง

การปกครองส่วนภูมิภาค

อำเภอเมืองนครราชสีมาแบ่งเขตการปกครองย่อยออกเป็น 25 ตำบล 234 หมู่บ้าน ได้แก่

ในเมือง (Nai Mueang) โพธิ์กลาง (Pho Klang) หนองจะบก (Nong Chabok) โคกสูง (Khok Sung) มะเริง (Maroeng) หนองระเวียง (Nong Rawiang) ปรุใหญ่ (Pru Yai) หมื่นไวย (Muen Wai) พลกรัง (Phon Krang) หนองไผ่ล้อม (Nong Phai Lom) หัวทะเล (Hua Thale) บ้านเกาะ (Ban Ko) บ้านใหม่ (Ban Mai)

พุดซา (Phutsa) บ้านโพธิ์ (Ban Pho) จอหอ (Cho Ho) โคกกรวด (Khok Kruat) ไชยมงคล (Chai Mongkhon) หนองบัวศาลา (Nong Bua Sala) สุรนารี (Suranari) สีมุม (Si Mum) ตลาด (Talat) พะเนา (Phanao) หนองกระทุ่ม (Nong Krathum) หนองไข่น้ำ (Nong Khai Nam)

การปกครองส่วนท้องถิ่น

อำเภอเมืองนครราชสีมามีองค์กรปกครองส่วนท้องถิ่นรวมทั้งสิ้น 27 แห่ง แบ่งตามรูปแบบการบริหารและจัดการ 2 รูปแบบคือ

• เทศบาล ทั้งสิ้น 16 แห่ง
• องค์การบริหารส่วนตำบล ทั้งสิ้น 11 แห่ง

เทศบาล แบ่งเป็น เทศบาลนคร จำนวน 1 แห่ง และ เทศบาลตำบล จำนวน 15 แห่ง มีรายชื่อดังนี้

	หน่วยงานส่วนท้องถิ่น	รูปแบบ	ที่ตั้ง	จำนวนประชากร (พ.ศ. 2555)	พื้นที่ (ตร.กม.)	ระยะทางจาก ที่ว่าการอำเภอ (กม.)	ความหนาแน่น (คนต่อ ตร.กม.)	จำนวนบ้าน (หลัง)
1.	เทศบาลนครนครราชสีมา	เทศบาล	ต.ในเมือง	137,579	37.50	1.3	3,668.77	63,302
2.	เทศบาลตำบลโพธิ์กลาง	เทศบาล	ต.โพธิ์กลาง	26,174	55.23	8.5	473.9	10,742
3.	เทศบาลตำบลหัวทะเล	เทศบาล	ต.หัวทะเล	25,510	15.59	8	1,636.3	11,255
4.	เทศบาลตำบลหนองไผ่ล้อม	เทศบาล	ต.หนองไผ่ล้อม	19,157	17.89	3	1,070.82	10,305
5.	เทศบาลตำบลบ้านใหม่	เทศบาล	ต.บ้านใหม่	17,873	19.55	10	914.21	6,337
6.	เทศบาลตำบลสุรนารี	เทศบาล	ต.สุรนารี	16,663	49.90	15	333.92	8,357
7.	เทศบาลตำบลจอหอ	เทศบาล	ต.จอหอ และ ต.บ้านเกาะ(บางส่วน)	16,500	9.50	8	1,736.84	7,859
8.	เทศบาลตำบลเมืองใหม่โคกกรวด	เทศบาล	ต.โคกกรวด (นอกเขตเทศบาลตำบลโคกกรวด)	13,024	64.17	13	202.96	5,200
9.	เทศบาลตำบลโคกสูง	เทศบาล	ต.โคกสูง	9,997	30.56	15	327.12	3,368
10.	เทศบาลตำบลพุดซา	เทศบาล	ต.พุดซา	9,746	39.36	16	247.61	2,795
11.	เทศบาลตำบลปรุใหญ่	เทศบาล	ต.ปรุใหญ่	9,526	16.63	11	572.82	4,194
12.	เทศบาลตำบลบ้านโพธิ์	เทศบาล	ต.บ้านโพธิ์	9,045	44.36	18	203.89	3,293
13.	เทศบาลตำบลไชยมงคล	เทศบาล	ต.ไชยมงคล	7,111	60.18	18	118.16	2,949
14.	เทศบาลตำบลโคกกรวด	เทศบาล	ต.โคกกรวด (นอกเขตเทศบาลตำบลเมืองใหม่โคกกรวด)	7,059	3.00	18	2,353	3,387
15.	เทศบาลตำบลหนองไข่น้ำ	เทศบาล	ต.หนองไข่น้ำ	5,998	43.44	19	138.07	1,537
16.	เทศบาลตำบลตลาด	เทศบาล	ต.ตลาด	6,606	22.20	12	297.56	2,798

สำหรับ องค์การบริหารส่วนตำบล (อบต.) มีจำนวน 11 แห่ง ให้บริหารในพื้นที่ตำบลนอกเขตเทศบาล

	หน่วยงานส่วนท้องถิ่น	รูปแบบ	ที่ตั้ง	จำนวนประชากร (พ.ศ. 2555)	พื้นที่ (ตร.กม.)	ระยะทางจาก ที่ว่าการอำเภอ (กม.)	ความหนาแน่น (คนต่อตร.กม.)	จำนวนบ้าน (หลัง)
1.	หนองบัวศาลา	อบต.	ต.หนองบัวศาลา	19,041	36.61	10	520.1	10,841
2.	จอหอ	อบต.	ต.จอหอ	12,955	26.97	12.5	480.34	4,884
3.	หนองจะบก	อบต.	ต.หนองจะบก	12,168	23.56	7	516.46	4,991
4.	หนองระเวียง	อบต.	ต.หนองระเวียง	11,400	54.77	16	208.14	3,877
5.	บ้านเกาะ	อบต.	ต.บ้านเกาะ	11,123	11.30	6	984.33	5,247
6.	หมื่นไวย	อบต.	ต.หมื่นไวย	10,296	9.76	5	1,054.91	4,852
7.	หนองกระทุ่ม	อบต.	ต.หนองกระทุ่ม	7,648	18.50	8	413.4	3,575
8.	มะเริง	อบต.	ต.มะเริง	7,414	10.25	10.5	723.31	2,542
9.	สีมุม	อบต.	ต.สีมุม	6,387	15.0	15	425.8	1,924
10.	พะเนา	อบต.	ต.พะเนา	5,008	18.16	9	275.77	1,530
11.	พลกรัง	อบต.	ต.พลกรัง	4,761	18.65	17	255.28	1,139

สถานีตำรวจ

สถานีตำรวจภูธรเมืองนครราชสีมา

สถานีตำรวจภูธรโพธิ์กลาง

สถานีตำรวจภูธรจอหอ

สถานีตำรวจภูธรพลกรัง

สถานีตำรวจภูธรมะเริง

โรงเรียน

โรงเรียนรัฐบาล

• • โรงเรียนราชสีมาวิทยาลัย (โรงเรียนชายล้วนประจำจังหวัด)
  • โรงเรียนสุรนารีวิทยา (โรงเรียนหญิงล้วนประจำจังหวัด)
  • โรงเรียนบุญวัฒนา
  • โรงเรียนบุญเหลือวิทยานุสรณ์
  • โรงเรียนอุบลรัตนราชกัญญาราชวิทยาลัย นครราชสีมา
  • โรงเรียนเตรียมอุดมศึกษาน้อมเกล้า นครราชสีมา
  • โรงเรียนโคราชพิทยาคม
  • โรงเรียนบุญวัฒนา 2
  • โรงเรียนพุดซาพิทยาคม
  • โรงเรียนมหิศราธิบดี
  • โรงเรียนสุรธรรมพิทักษ์
  • โรงเรียนสุรนารีวิทยา 2

โรงเรียนเอกชน

• • โรงเรียนมารีย์วิทยา
  • โรงเรียนอัสสัมชัญนครราชสีมา
  • โรงเรียนสารสาสน์วิเทศนครราชสีมา
  • โรงเรียนสารสาสน์วิเทศโคราช
  • โรงเรียนนานาชาติแองโกลสิงคโปร์ นครราชสีมา
  • โรงเรียนเตชะวิทย์

ธนาคาร

ธนาคารกรุงเทพ สาขานครราชสีมา สาขาถนนมิตรภาพ สาขาถนนจอมสุรางค์ สาขาถนนอัษฎางค์ สาขาจอหอ สาขาหัวทะเล สาขาเดอะมอลล์ นครราชสีมา สาขาบิ๊กซี นครราชสีมา1 สาขาเทสโก้ โลตัส นครราชสีมา สาขาถนนสุรนารายณ์ สาขาคลังพลาซ่าใหญ่ สาขาตลาดเซฟวัน สาขาเทอร์มินอล 21 โคราช สาขาเซ็นทรัลพลาซา นครราชสีมา ธนาคารกสิกรไทย สาขาถนนจอมพล สาขาถนนมิตรภาพ สาขาหัวทะเล สาขาสามแยกปักธงชัย สาขาเดอะมอลล์ นครราชสีมา สาขาจอหอ สาขาถนนจอมสุรางค์ยาตร์ สาขาเทอร์มินอล 21 โคราช สาขาเซ็นทรัลพลาซา นครราชสีมา ธนาคารออมสิน สาขานครราชสีมา สาขามุขมนตรี สาขาสุรนารี สาขาถนนจอมพล สาขาประตูชุมพล สาขาเดอะมอลล์ นครราชสีมา สาขาเทอร์มินอล 21 โคราช สาขาเซ็นทรัลพลาซา นครราชสีมา

ธนาคารกรุงไทย สาขา มทร.อีสาน นครราชสีมา สาขาถนนจอมพล สาขานครราชสีมา สาขาถนนมิตรภาพ สาขาถนนโพธิ์กลาง สาขาโรงพยาบาลมหาราชนครราชสีมา สาขาจอหอ สาขาสามแยกปักธงชัย สาขาเดอะมอลล์ นครราชสีมา สาขาอัมพวัน สาขาศาลากลางจังหวัดนครราชสีมา สาขาตลาดเซฟวัน สาขาบิ๊กซี นครราชสีมา1 สาขามหาวิทยาลัยเทคโนโลยีสุรนารี สาขาเซ็นทรัลพลาซา นครราชสีมา ธนาคารทหารไทย สาขานครราชสีมา สาขาถนนพิบูลละเอีอด สาขาถนนประจักษ์ สาขาค่ายสุรนารี สาขาแยกศาลหลักเมือง สาขานครราชสีมา 2 สาขาเดอะมอลล์ นครราชสีมา สาขาหัวทะเล สาขาเซ็นทรัลพลาซา นครราชสีมา สาขาเทสโก้ โลตัส หัวทะเล ธนาคารทิสโก้ สาขานครราชสีมา สาขาเทสโก้ โลตัส นครราชสีมา1 ธนาคารไอซีบีซี (ไทย) สาขานครราชสีมา

ธนาคารไทยพาณิชย์ สาขานครราชสีมา สาขาถนนมุขมนตรี สาขาถนนมิตรภาพ สาขามหาวิทยาลัยเทคโนโลยีสุรนารี สาขาจอหอ สาขาหัวทะเล สาขาบิ๊กซี นครราชสีมา สาขาเดอะมอลล์ นครราชสีมา สาขาเทสโก้ โลตัส นครราชสีมา สาขาเทอร์มินอล 21 โคราช สาขาเทสโก้ โลตัส หัวทะเล ธนาคารธนชาต สาขานครราชสีมา สาขาสามแยกปักธงชัย สาขาถนนสุรนารี สาขาถนนมิตรภาพ สาขานครราชสีมา สาขาเทสโก้ โลตัส นครราชสีมา สาขาย่อยอนุสาวรีย์ท้าวสุรนารี สาขาเดอะมอลล์ นครราชสีมา ธนาคารซีไอเอ็มบี ไทย สาขานครราชสีมา สาขาสุรนารี สาขาเดอะมอลล์ นครราชสีมา ธนาคารยูโอบี สาขานครราชสีมา สาขานครราชสีมา 2

ธนาคารกรุงศรีอยุธยา สาขานครราชสีมา สาขาถนนมิตรภาพ สาขาจอหอ สาขาแยกปักธงชัย สาขาหัวทะเล สาขามรภ.นครราชสีมา สาขาปตท. ถนนสุรนารายณ์ สาขาตลาดเซฟวัน สาขารพ.กรุงเทพ-นครราชสีมา สาขาตลาดสุรนคร นครราชสีมา สาขาเดอะมอลล์ นครราชสีมา สาขาเทอร์มินอล21 โคราช ธนาคารอาคารสงเคราะห์ สาขานครราชสีมา สาขาเซ็นทรัลพลาซา นครราชสีมา ธนาคารเพื่อการเกษตรและสหกรณ์การเกษตร สาขานครราชสีมา ธนาคารเกียรตินาคิน สาขานครราชสีมา ธนาคารอิสลามแห่งประเทศไทย สาขาเดอะมอลล์ นครราชสีมา ธนาคารแลนด์ แอนด์ เฮ้าส์ สาขาเดอะมอลล์ นครราชสีมา สาขาเทอร์มินอล 21 โคราช ธนาคารไทยเครดิตเพื่อรายย่อย สาขานครราชสีมา ธนาคารสแตนดาร์ดชาร์เตอร์ด สาขานครราชสีมา ธนาคารทิสโก้ สาขานครราชสีมา ธนาคารพัฒนาวิสาหกิจขนาดกลางและขนาดย่อมแห่งประเทศไทย สาขานครราชสีมา

สถานที่สำคัญ

สถานที่ท่องเที่ยว

อนุสาวรีย์ท้าวสุรนารี

ปราสาทหินพนมวัน

• อนุสาวรีย์ท้าวสุรนารี
• สวนสัตว์นครราชสีมา
• ปราสาทหินพนมวัน
• พิพิธภัณฑ์ไม้กลายเป็นหิน
• พิพิธภัณฑ์เมืองนครราชสีมา
• พิพิธภัณฑสถานแห่งชาติ มหาวีรวงศ์
• วัดสุทธจินดาวรวิหาร
• วัดศาลาลอย
• วัดป่าสาลวัน
• วัดพายัพ
• พิพิธภัณฑ์ภาพ 3 มิติ โคราช
• สวนน้ำบุ่งตาหลั่วเฉลิมพระเกียรติรัชกาลที่ ๙

การคมนาคม

อำเภอเมืองนครราชสีมาเป็นศูนย์กลางคมนาคมและการขนส่ง โดยเป็นชุมทางสำหรับการติดต่อกับจังหวัดต่าง ๆ ในภาคตะวันออกเฉียงเหนือ ภาคกลาง และภาคตะวันออก โดยใช้เส้นทางรถยนต์ ทางรถไฟ และทางอากาศ มีรายละเอียดดังนี้

ทางรถยนต์

เส้นทางรถยนต์ ถนนสายหลักที่ใช้ติดกับจังหวัด อำเภอใกล้เคียง

1. ทางหลวงพิเศษหมายเลข 6 หรือ ถนนมอเตอร์เวย์บางปะอิน-นครราชสีมา (กำลังก่อสร้าง)
2. ทางหลวงแผ่นดินหมายเลข 2 (ถนนมิตรภาพ) เส้นทางสระบุรี-นครราชสีมา-ขอนแก่น-อุดรธานี-หนองคาย ใช้สำหรับติดต่อกับจังหวัดในภาคกลางและภาคตะวันออกเฉียงเหนือ
3. ทางหลวงแผ่นดินหมายเลข 205 (ถนนสุรนารายณ์) เส้นทางอำเภอโนนไทย-อำเภอเมืองนครราชสีมา
4. ทางหลวงแผ่นดินหมายเลข 224 (ถนนนครราชสีมา-โชคชัย) เส้นทางนครราชสีมา-อุบลราชธานี ใช้สำหรับติดต่อกับจังหวัดในภาคตะวันออกเฉียงเหนือตอนล่าง
5. ทางหลวงแผ่นดินหมายเลข 226 (ถนนนครราชสีมา-จักราช) เส้นทางนครราชสีมา-บุรีรัมย์-อุบลราชธานี ใช้ติดต่อกับจังหวัดในภาคตะวันออกเฉียงเหนือตอนล่าง
6. ทางหลวงแผ่นดินหมายเลข 304 (ถนนนครราชสีมา-กบินทร์บุรี) เส้นทางนครราชสีมา-ฉะเชิงเทรา ใช้สำหรับติดต่อกับจังหวัดต่างๆ ในภาคตะวันออก
7. ทางหลวงแผ่นดินหมายเลข 2162 เส้นทางอำเภอเมืองนครราชสีมา-อำเภอห้วยแถลง ใช้สำหรับติดต่อกับอำเภอจักราชและอำเภอห้วยแถลง
8. ทางหลวงแผ่นดินหมายเลข 2198 เส้นทางตำบลโคกสูง-อำเภอขามทะเลสอ ใช้สำหรับติดต่อกับอำเภอเมืองนครราชสีมากับอำเภอขามทะเลสอ

ทางรถไฟ

มีสถานีรถไฟในเขตอำเภอเมืองนครราชสีมาจำนวน 6 สถานี รองรับรถไฟสายภาคตะวันออกเฉียงเหนือจำนวน 2 เส้นทาง โดยเริ่มจากสถานีดังต่อไปนี้

• สถานีรถไฟโคกกรวด เป็นสถานีรถไฟในเส้นทางสายกรุงเทพ-นครราชสีมา กิโลเมตรที่ 249.94 ตั้งอยู่ในเขตตำบลโคกกรวด ระยะห่างถึงสถานีรถไฟภูเขาลาดประมาณ 7.5 กิโลเมตร
• สถานีรถไฟภูเขาลาด เป็นสถานีรถไฟในเส้นทางสายกรุงเทพ-นครราชสีมา กิโลเมตรที่ 257.44 ตั้งอยู่ในเขตตำบลบ้านใหม่ ระยะห่างถึงสถานีรถไฟนครราชสีมาประมาณ 6.21 กิโลเมตร
• สถานีรถไฟนครราชสีมา เป็นสถานีรถไฟในเส้นทางสายกรุงเทพ-อุบลราชธานี กิโลเมตรที่ 263.65 เป็นสถานีรถไฟที่ใหญ่ที่สุดของจังหวัด มีความสำคัญมาตั้งแต่เริ่มแรกกิจการรถไฟของประเทศไทย ตั้งอยู่ตำบลในเมือง เขตเทศบาลนครนครราชสีมา ทางทิศตะวันตกของตัวเมืองนครราชสีมา บนถนนมุขมนตรี
• สถานีรถไฟชุมทางถนนจิระ เป็นสถานีรถไฟในเส้นทางสายกรุงเทพ-อุบลราชธานี กิโลเมตรที่ 266.28 เป็นสถานีรถไฟที่มีขนาดและความสำคัญรองลงมาจากสถานีนครราชสีมา ตั้งอยู่ตำบลในเมือง เขตเทศบาลนครนครราชสีมา ทิศใต้ของตัวเมืองนครราชสีมา โดยที่สถานีแห่งนี้ ได้แยกเส้นทางรถไฟออกเป็น 2 สาย คือ
• สายกรุงเทพฯ-หนองคาย ผ่านไปยังอำเภอโนนสูง คง บ้านเหลื่อม บัวใหญ่ เรื่อยไปจนถึงจังหวัดหนองคาย ระยะทางประมาณ 624 กิโลเมตร
  • สถานีรถไฟบ้านเกาะ เป็นสถานีรถไฟในเส้นทางสายกรุงเทพ-หนองคาย กิโลเมตรที่ 272.50 ตั้งอยู่ในเขตตำบลบ้านเกาะ มีระยะทางห่างจากสถานีชุมทางถนนจิระประมาณ 6.22 กิโลเมตร
  • ที่หยุดรถไฟสระธรรมขันธ์ เป็นที่หยุดรถในเส้นทางสายกรุงเทพ-หนองคาย กิโลเมตรที่ 278 ตั้งอยู่ในเขตตำบลจอหอ มีระยะทางห่างจากสถานีชุมทางถนนจิระประมาณ 11.72 กิโลเมตร
  • ที่หยุดรถไฟหนองไข่น้ำ เป็นที่หยุดรถในเส้นทางสายกรุงเทพ-หนองคาย กิโลเมตรที่ 282.92 ตั้งอยู่ในเขตตำบลหนองไข่น้ำ มีระยะทางห่างจากสถานีชุมทางถนนจิระประมาณ 16.64 กิโลเมตร
  • สถานีรถไฟบ้านกระโดน เป็นที่หยุดรถในเส้นทางสายกรุงเทพ-หนองคาย กิโลเมตรที่ 284.67 ตั้งอยู่ในเขตตำบลโคกสูง มีระยะทางห่างจากสถานีชุมทางถนนจิระประมาณ 18.39 กิโลเมตร
• สายกรุงเทพฯ-อุบลราชธานี ผ่านไปยังอำเภอเฉลิมพระเกียรติ จักราช ห้วยแถลง เรื่อยไปจนถึงจังหวัดอุบลราชธานี ระยะทางประมาณ 575 กิโลเมตร
  • ที่หยุดรถไฟบ้านพะไล เป็นที่หยุดรถในเส้นทางสายกรุงเทพ-อุบลราชธานี กิโลเมตรที่ 271.59 ตั้งอยู่ในเขตตำบลหัวทะเล มีระยะทางห่างจากสถานีชุมทางถนนจิระประมาณ 5.31 กิโลเมตร
  • สถานีรถไฟบ้านพะเนา เป็นสถานีรถไฟในเส้นทางสายกรุงเทพ-อุบลราชธานี กิโลเมตรที่ 276.35 ตั้งอยู่ในเขตตำบลพะเนา มีระยะทางห่างจากสถานีชุมทางถนนจิระประมาณ 10.07 กิโลเมตร

สถานีขนส่ง

สถานีขนส่งผู้โดยสารแห่งที่ 1 ตั้งอยู่เลขที่ 86 ถนนบุรินทร์ ตำบลในเมือง มีเนื้อที่ทั้งสิ้น 7 ไร่ 2 งาน 98 ตารางวา เปิดใช้ตั้งแต่ปี พ.ศ. 2510 บริหารจัดการโดยเทศบาลนครนครราชสีมา ใช้เป็นสถานีขนส่งภายในจังหวัดเป็นหลัก และมีรถโดยสารปรับอากาศสายที่ 21 กรุงเทพฯ-นครราชสีมาให้บริการ ประกอบไปด้วย

• ชานชาลาจอดรถโดยสาร จำนวน 24 ช่องจอด พื้นที่ 3,840 ตารางเมตร
• พื้นที่อาคารผู้โดยสาร 6,194 ตารางเมตร
• ห้องสุขา จำนวน 25 ห้อง (ห้องสุขาชาย 15 ห้อง ห้องสุขาหญิง 10 ห้อง)
• โทรศัพท์สาธารณะ จำนวน 6 เครื่อง

ปัจจุบันสถานีขนส่งฯ แห่งที่ 1 มีรถโดยสารประจำทางเข้าใช้บริการเฉลี่ยวันละ 2,000 เที่ยว/วัน หรือประมาณ 730,000 เที่ยว/ปี และมีผู้โดยสารหมุนเวียนเข้าใช้บริการเฉลี่ย 50,000 คน/วัน หรือประมาณ 18,000,000 ล้านคน/ปี

สถานีขนส่งผู้โดยสารแห่งที่ 2 ตั้งอยู่ที่ถนนมิตรภาพ ตำบลในเมือง มีเนื้อที่ 29 ไร่ 50 ตารางวา ผู้ได้รับใบอนุญาตจัดตั้งและดำเนินการสถานีขนส่ง คือ บริษัท ไทยสงวนบริการ จำกัด ใช้เป็นสถานีขนส่งผู้โดยสารระหว่างจังหวัดเป็นหลักเส้นทางที่สำคัญคือ สายที่ 21 กรุงเทพฯ-นครราชสีมา ประกอบด้วย

• ชานชาลาจอดรถโดยสาร จำนวน 111 ช่องจอด พื้นที่ 17,760 ตารางเมตร
• พื้นที่อาคารผู้โดยสาร 28,416 ตารางเมตร
• ที่จอดรถส่วนบุคคลประมาณ 250 คัน และรถจักรยานยนต์ประมาณ 1,100 คัน
• ห้องสุขา จำนวน 76 ห้อง (ห้องสุขาชาย 24 ห้อง ห้องสุขาหญิง 52 ห้อง)
• โทรศัพท์สาธารณะ จำนวน 68 เครื่อง

ปัจจุบันสถานีขนส่งฯ แห่งที่ 2 มีรถโดยสารประจำทางเข้าใช้บริการเฉลี่ยวันละ 1,300 เที่ยว /วัน หรือประมาณ 470,000 เที่ยว/ปี และมีผู้โดยสารหมุนเวียนเข้าใช้บริการเฉลี่ย 30,000 คน/วัน หรือประมาณ 11,000,000 ล้านคน/ปี

หน่วยกู้ภัย

• มูลนิธิพุทธธรรม 31 (กู้ภัยฮุก 31)
• มูลนิธิสว่างเมตตาธรรมสถาน (กู้ภัยสว่างเมตตา)

ดูเพิ่ม

• จังหวัดนครราชสีมา
• เทศบาลนครนครราชสีมา
• เขตเมืองนครราชสีมาและปริมณฑล