อำเภอเมืองนครราชสีมา

อำเภอเมืองนครราชสีมา
อำเภอ
การถอดเสียงอักษรโรมัน
• อักษรโรมัน	Amphoe Mueang Nakhon Ratchasima
แผนที่จังหวัดนครราชสีมา เน้นอำเภอเมืองนครราชสีมา
พิกัด: 14°58′16″N 102°5′59″E
ประเทศ	ไทย
จังหวัด	นครราชสีมา
พื้นที่
• ทั้งหมด	755.6 ตร.กม. (291.7 ตร.ไมล์)
ประชากร  (2563)
• ทั้งหมด	466,713 คน
• ความหนาแน่น	617.67 คน/ตร.กม. (1,599.8 คน/ตร.ไมล์)
รหัสไปรษณีย์	30000, 30280 (ตำบลโคกกรวด), 30310 (ตำบลโคกสูง, จอหอ, บ้านโพธิ์, ตลาด, หนองไข่น้ำ)
รหัสภูมิศาสตร์	3001
ที่ตั้งที่ว่าการ	ที่ว่าการอำเภอเมืองนครราชสีมา ถนนสรรพสิทธิ์ ตำบลในเมือง อำเภอเมืองนครราชสีมา จังหวัดนครราชสีมา 30000
ส่วนหนึ่งของสารานุกรมประเทศไทย

อำเภอเมืองนครราชสีมา เป็นอำเภอหนึ่งในจำนวนอำเภอทั้งหมด 32 อำเภอของจังหวัดนครราชสีมา เป็นที่ตั้งของศาลากลางจังหวัด และหน่วยงานราชการต่าง ๆ และเป็นศูนย์กลางความเจริญของจังหวัด

ประวัติศาสตร์

อำเภอเมืองนครราชสีมามีชื่อเรียกตามความถนัดของชาวพื้นเมืองว่า "โคราช" เรียกตามภาษาราชการว่า "เมืองนครราชสีมา" เหตุที่เรียก 2 ชื่อ ด้วยปรากฏว่าตามหลักฐานโบราณคดีเรื่องงานข้างต้นวินิจฉัยชื่อเมืองนครราชสีมาว่า ก่อนที่จะสร้างขึ้นในสถานที่ปัจจุบัน เดิมมีเมืองโบราณอยู่ 2 เมือง ซึ่งอยู่ทางขวาของลำตะคอง ปัจจุบันอยู่ในเขตอำเภอสูงเนิน เมืองที่หนึ่งอยู่ทางฝั่งซ้ายของลำตะคองมีชื่อเรียกว่า เมืองโคราช จากหลักฐานที่ได้สำรวจพบว่าในบริเวณเมืองทั้งสอง เมืองเสมาสร้างเมืองขึ้นมาใหม่ ต่อมาได้ข้ามมาสร้างเมืองโคราชขึ้นอีกเป็นเมืองใหม่ ทิ้งเมืองเสมาให้เป็นเมืองร้างในที่สุด

ชื่อเมืองโคราช น่าจะเพี้ยนมาจากชื่อเมือง "นครราช" ในภาษาเขมร และไม่น่านำมาจากชื่อเมือง "โคราฆะปุระ" ในมัชฌิมประเทศ เนื่องจากเมืองโคราฆะปุระเป็นเมืองที่สร้างขึ้นในอินเดีย ราวคริสต์ศตวรรษที่ 13 ซึ่งมีอายุน้อยกว่าอารยธรรมขอม-ทวาราวดีของเมืองเสมามาก

ต่อมาสมเด็จพระนารายณ์มหาราชได้ทรงย้ายเมืองโคราชและเมืองเสมามาสร้างในที่ตั้งปัจจุบัน และตั้งชื่อใหม่ว่า เมืองนครราชสีมา เมืองที่สร้างขึ้นใหม่นี้เป็นเมืองหน้าด่าน มีคูล้อมรอบและมีประตูเมือง 4 ประตู คือ

• ทิศเหนือ เรียกว่า ประตูพลแสน หรือ ประตูน้ำ
• ทิศใต้ เรียกว่า ประตูไชยณรงค์ หรือ ประตูผี
• ทิศตะวันออก เรียกว่า ประตูพลล้าน
• ทิศตะวันตก เรียกว่า ประตูชุมพล

ข้อมูลพื้นฐาน

ที่ตั้งและอาณาเขต

อำเภอเมืองนครราชสีมาตั้งอยู่ทางตอนกลางของจังหวัด บนที่ราบสูงโคราช ระหว่างเส้นรุ้งที่ 14-15 องศาเหนือ และเส้นแวงที่ 101-102 องศาตะวันออก สูงจากระดับน้ำทะเลประมาณ 180-210 เมตร ห่างจากกรุงเทพมหานครโดยทางรถยนต์ประมาณ 259 กิโลเมตร มีอาณาเขตติดต่อกับอำเภอข้างเคียง ดังนี้

• • ทิศเหนือ ติดต่อกับอำเภอโนนไทยและอำเภอโนนสูง
  • ทิศตะวันออก ติดต่อกับอำเภอเฉลิมพระเกียรติ
  • ทิศใต้ ติดต่อกับอำเภอโชคชัยและอำเภอปักธงชัย
  • ทิศตะวันตก ติดต่อกับอำเภอสูงเนินและอำเภอขามทะเลสอ

พื้นที่และประชากร

เนื้อที่ทั้งหมดของอำเภอเมืองนครราชสีมาประมาณ 755.60 ตารางกิโลเมตร หรือประมาณ 468,704 ไร่ คิดเป็นร้อยละ 3.69 ของเนื้อที่ทั้งหมดของจังหวัดนครราชสีมา

มีจำนวนประชากรรวมทั้งสิ้น 466,848 คน เป็นชาย 227,312 คน เป็นหญิง 239,536 คน จำนวนบ้าน 235,050 หลัง ความหนาแน่นของประชากรต่อพื้นที่เท่ากับ 617.85 คน ต่อ ตารางกิโลเมตร อำเภอเมืองนครราชสีมา เป็นอำเภอที่มีจำนวนประชากรมากเป็นลำดับที่ 1 ของภาคตะวันออกเฉียงเหนือ

ลักษณะทางภูมิศาสตร์

ลักษณะพื้นที่โดยทั่วไปของอำเภอเมืองนครราชสีมา ตั้งอยู่ทางตอนกลางของจังหวัดนครราชสีมา โดยแบ่งสภาพพื้นที่ดังนี้คือ บริเวณพื้นที่ทางตอนใต้ของอำเภอ มีลักษณะพื้นที่เป็นลูกคลื่นลอนลาดชัน ลาดเอียงจากทิศใต้ไปทางทิศเหนือ และบริเวณทางตอนใต้ค่อนไปทางทิศตะวันตก เป็นพื้นที่ป่าสงวนห้วยยางครอบคลุมพื้นที่ ในเขตตำบลไชยมงคล ตำบลหนองจะบก ตำบลบ้านใหม่ และตำบลโคกกรวด ส่วนบริเวณพื้นที่ตอนล่างมีลักษณะเป็นพื้นที่ราบลุ่ม มีคลองลำตะคอง คลองส่งน้ำชลประทานและเป็นที่ตั้งของเขตเทศบาลนครนครราชสีมา และส่วนบริเวณทางตอนเหนือมีลักษณะพื้นที่เกือบราบถึงราบ

แหล่งน้ำ

พื้นที่อำเภอเมืองนครราชสีมาสามารถแบ่งลุ่มน้ำออกเป็น 3 ลุ่มน้ำ ได้แก่ ลุ่มน้ำลำตะคอง ลุ่มน้ำลำช่องโค และลุ่มน้ำลำเชิงไกร

• ลุ่มน้ำลำตะคอง อยู่ทางทิศเหนือของอำเภอเมืองนครราชสีมา ลำน้ำตอนต้นไหลผ่านหุบเขาเขตอำเภอปากช่องและอำเภอสีคิ้วที่มีความลาดชันมาก มีหมู่บ้านที่ตั้งอยู่ในเขตลุ่มน้ำทั้งหมดรวม 14 ตำบล 129 หมู่บ้าน
• ลุ่มน้ำลำช่องโค อยู่ทางทิศตะวันออกเฉียงใต้ของอำเภอเมืองนครราชสีมา เป็นลำน้ำซึ่งรับน้ำมาจากลำมูล มีหมู่บ้านตั้งอยู่ในเขตลุ่มน้ำ 1 ตำบล คือ ตำบลหนองระเวียง จำนวน 6 หมู่บ้าน
• ลุ่มน้ำลำเชิงไกร อยู่ทางทิศเหนือของอำเภอเมืองนครราชสีมา ต้นน้ำไหลมาจากแม่น้ำป่าสัก มีหมู่บ้านตั้งอยู่ในเขตลุ่มน้ำ 1 ตำบล คือ ตำบลโคกสูง จำนวน 12 หมู่บ้าน

พื้นที่นอกเขตลุ่มน้ำ คือ พื้นที่ตำบลโพธิ์กลาง หนองบัวศาลา ไชยมงคล และสุรนารี ตั้งอยู่ในที่ราบสูง ไม่มีแหล่งน้ำไหลผ่านและไม่สามารถจะจัดเป็นลุ่มน้ำได้ แต่ในแต่ละตำบลและหมู่บ้านดังกล่าวมีหนองน้ำและบึงขนาดใหญ่ รวมถึงอ่างเก็บน้ำของกรมชลประทานอยู่ด้วย การผลิตน้ำประปาเพื่อให้บริการประชาชนในเขตเทศบาล อยู่ในความรับผิดชอบของกองประปาเทศบาลนครนครราชสีมา โดยอาศัยแหล่งน้ำดิบจากเขื่อนลำตะคอง ตำบลคลองไผ่ อำเภอสีคิ้ว

เหตุการณ์สำคัญ

• 13 สิงหาคม พ.ศ. 2536 โรงแรมรอยัลพลาซ่าเกิดถล่มลงมามีผู้เสียชีวิต 137 ราย บาดเจ็บ 227 ราย และทุพพลภาพจำนวนมาก
• 8-9 กุมภาพันธ์ พ.ศ. 2563 เกิดเหตุกราดยิง มีผู้เสียชีวิตรวม 30 ราย

การแบ่งเขตการปกครอง

การปกครองส่วนภูมิภาค

อำเภอเมืองนครราชสีมาแบ่งเขตการปกครองย่อยออกเป็น 25 ตำบล 234 หมู่บ้าน ได้แก่

1. ในเมือง (Nai Mueang)
2. โพธิ์กลาง (Pho Klang)
3. หนองจะบก (Nong Chabok)
4. โคกสูง (Khok Sung)
5. มะเริง (Maroeng)
6. หนองระเวียง (Nong Rawiang)
7. ปรุใหญ่ (Pru Yai)
8. หมื่นไวย (Muen Wai)
9. พลกรัง (Phon Krang)
10. หนองไผ่ล้อม (Nong Phai Lom)
11. หัวทะเล (Hua Thale)
12. บ้านเกาะ (Ban Ko)
13. บ้านใหม่ (Ban Mai)
14. พุดซา (Phutsa)
15. บ้านโพธิ์ (Ban Pho)
16. จอหอ (Cho Ho)
17. โคกกรวด (Khok Kruat)
18. ไชยมงคล (Chai Mongkhon)
19. หนองบัวศาลา (Nong Bua Sala)
20. สุรนารี (Suranari)
21. สีมุม (Si Mum)
22. ตลาด (Talat)
23. พะเนา (Phanao)
24. หนองกระทุ่ม (Nong Krathum)
25. หนองไข่น้ำ (Nong Khai Nam)

การปกครองส่วนท้องถิ่น

อำเภอเมืองนครราชสีมามีองค์กรปกครองส่วนท้องถิ่นรวมทั้งสิ้น 27 แห่ง แบ่งตามรูปแบบการบริหารและจัดการ 2 รูปแบบคือ เทศบาล และอบต. (อบต.) เทศบาลมีทั้งสิ้น 16 แห่ง แบ่งเป็น เทศบาลนครจำนวน 1 แห่ง และเทศบาลตำบลจำนวน 15 แห่ง ส่วนอบต.มีทั้งสิ้น 11 แห่ง ซึ่งบริหารในพื้นที่ตำบลนอกเขตเทศบาล องค์กรปกครองส่วนท้องถิ่นในอำเภอเมืองนครราชสีมามีรายชื่อดังนี้

ชื่อ	ประเภท	ครอบคลุมตำบล		พื้นที่ (ตร.กม.)	จำนวนประชากร พ.ศ. 2555 (คน)	ความหนาแน่น (คน/ตร.กม.)	จำนวนบ้าน (หลัง)	ระยะทางจาก ที่ว่าการอำเภอ (กม.)
		ทั้งหมด	บางส่วน
นครราชสีมา	1ทน.	ในเมือง	—	37.50	137,579	3,668.77	63,302	1.3
โพธิ์กลาง	ทต.	โพธิ์กลาง	—	55.23	26,174	473.9	10,742	8.5
หัวทะเล	ทต.	หัวทะเล	—	15.59	25,510	1,636.3	11,255	8
หนองไผ่ล้อม	ทต.	หนองไผ่ล้อม	—	17.89	19,157	1,070.82	10,305	3
บ้านใหม่	ทต.	บ้านใหม่	—	19.55	17,873	914.21	6,337	10
สุรนารี	ทต.	สุรนารี	—	49.90	16,663	333.92	8,357	15
จอหอ	ทต.	—	จอหอ, บ้านเกาะ	9.50	16,500	1,736.84	7,859	8
เมืองใหม่โคกกรวด	ทต.	—	โคกกรวด	64.17	13,024	202.96	5,200	13
โคกสูง	ทต.	โคกสูง	—	30.56	9,997	327.12	3,368	15
พุดซา	ทต.	พุดซา	—	39.36	9,746	247.61	2,795	16
ปรุใหญ่	ทต.	ปรุใหญ่	—	16.63	9,526	572.82	4,194	11
บ้านโพธิ์	ทต.	บ้านโพธิ์	—	44.36	9,045	203.89	3,293	18
ไชยมงคล	ทต.	ไชยมงคล	—	60.18	7,111	118.16	2,949	18
โคกกรวด	ทต.	—	โคกกรวด	3.00	7,059	2,353	3,387	18
หนองไข่น้ำ	ทต.	หนองไข่น้ำ	—	43.44	5,998	138.07	1,537	19
ตลาด	ทต.	ตลาด	—	22.20	6,606	297.56	2,798	12
หนองบัวศาลา	อบต.	หนองบัวศาลา	—	36.61	19,041	520.1	10,841	10
จอหอ	อบต.	—	จอหอ	26.97	12,955	480.34	4,884	12.5
หนองจะบก	อบต.	หนองจะบก	—	23.56	12,168	516.46	4,991	7
หนองระเวียง	อบต.	หนองระเวียง	—	54.77	11,400	208.14	3,877	16
บ้านเกาะ	อบต.	—	บ้านเกาะ	11.30	11,123	984.33	5,247	6
หมื่นไวย	อบต.	หมื่นไวย	—	9.76	10,296	1,054.91	4,852	5
หนองกระทุ่ม	อบต.	หนองกระทุ่ม	—	18.50	7,648	413.4	3,575	8
มะเริง	อบต.	มะเริง	—	10.25	7,414	723.31	2,542	10.5
สีมุม	อบต.	สีมุม	—	15.0	6,387	425.8	1,924	15
พะเนา	อบต.	พะเนา	—	18.16	5,008	275.77	1,530	9
พลกรัง	อบต.	พลกรัง	—	18.65	4,761	255.28	1,139	17

สถานีตำรวจ

• กองบังคับการตำรวจภูธรภาค 3
• สถานีตำรวจภูธรเมืองนครราชสีมา
• สถานีตำรวจภูธรโพธิ์กลาง
• สถานีตำรวจภูธรจอหอ
• สถานีตำรวจภูธรพลกรัง
• สถานีตำรวจภูธรมะเริง

สถาบันอุดมศึกษา

สถาบันอุดมศึกษาของรัฐ

• มหาวิทยาลัยเทคโนโลยีสุรนารี
• มหาวิทยาลัยราชภัฏนครราชสีมา
• มหาวิทยาลัยเทคโนโลยีราชมงคลอีสาน (ศูนย์กลางภาคตะวันออกเฉียงเหนือ นครราชสีมา)
• มหาวิทยาลัยมหาจุฬาลงกรณราชวิทยาลัย วิทยาเขตนครราชสีมา
• มหาวิทยาลัยมหามกุฏราชวิทยาลัย มหาปชาบดีเถรีวิทยาลัย และศูนย์การศึกษาโคราช
• สถาบันบัณฑิตพัฒนศิลป์ (วนศ.นครราชสีมา)
• วิทยาลัยพยาบาลบรมราชชนนี นครราชสีมา

สถาบันอุดมศึกษาเอกชน

• มหาวิทยาลัยวงษ์ชวลิตกุล
• วิทยาลัยนครราชสีมา
• วิทยาลัยเทคโนโลยีพนมวันท์
• สถาบันการเรียนรู้เพื่อปวงชน ศูนย์การเรียนรู้จังหวัดนครราชสีมา
• วิทยาลัยพิชญบัณฑิต นครราชสีมา
• วิทยาลัยพุทธศาสนานานาชาติ วิทยาเขตนครราชสีมา
• สถาบันการจัดการปัญญาภิวัฒน์ หน่วยการเรียนทางไกลจังหวัดนครราชสีมา

โรงเรียน

โรงเรียนรัฐบาล

• โรงเรียนราชสีมาวิทยาลัย (โรงเรียนชายล้วนประจำจังหวัด)
• โรงเรียนสุรนารีวิทยา (โรงเรียนหญิงล้วนประจำจังหวัด)
• โรงเรียนบุญวัฒนา
• โรงเรียนบุญเหลือวิทยานุสรณ์
• โรงเรียนอุบลรัตนราชกัญญาราชวิทยาลัย นครราชสีมา
• โรงเรียนเตรียมอุดมศึกษาน้อมเกล้า นครราชสีมา
• โรงเรียนสุรธรรมพิทักษ์
• โรงเรียนอนุบาลเมืองนครราชสีมา
• โรงเรียนโคราชพิทยาคม
• โรงเรียนสาธิตมหาวิทยาลัยราชภัฏนครราชสีมา
• โรงเรียนบุญวัฒนา 2
• โรงเรียนพุดซาพิทยาคม
• โรงเรียนมหิศราธิบดี
• โรงเรียนสุรนารีวิทยา 2

โรงเรียนเอกชน

• โรงเรียนมารีย์วิทยา
• โรงเรียนอัสสัมชัญนครราชสีมา
• โรงเรียนสารสาสน์วิเทศนครราชสีมา
• โรงเรียนสารสาสน์วิเทศโคราช นครราชสีมา 2
• โรงเรียนปลูกปัญญา
• โรงเรียนนานาชาติแองโกลสิงคโปร์ นครราชสีมา
• โรงเรียนเตชะวิทย์
• โรงเรียนเกียรติคุณวิทยา
• โรงเรียนรวมมิตรวิทยา
• โรงเรียนโคราชวิทยา
• โรงเรียนสุรวิวัฒน์ มหาวิทยาลัยเทคโนโลยีสุรนารี

สถานที่สำคัญ

สถานที่ท่องเที่ยว

อนุสาวรีย์ท้าวสุรนารี

ปราสาทหินพนมวัน

• อนุสาวรีย์ท้าวสุรนารี
• สวนสัตว์นครราชสีมา และสวนน้ำโคราช
• ปราสาทหินพนมวัน
• พิพิธภัณฑ์ไม้กลายเป็นหิน
• พิพิธภัณฑ์เมืองนครราชสีมา
• พิพิธภัณฑสถานแห่งชาติ มหาวีรวงศ์
• วัดสุทธจินดาวรวิหาร
• วัดศาลาลอย
• วัดพระนารายณ์มหาราชวรวิหาร
• วัดป่าสาลวัน
• วัดพายัพ
• พิพิธภัณฑ์ภาพ 3 มิติ โคราช
• สวนน้ำบุ่งตาหลั่วเฉลิมพระเกียรติรัชกาลที่ ๙
• หาดสุรนารี อ่างเก็บน้ำห้วยยาง

การคมนาคม

อำเภอเมืองนครราชสีมาเป็นศูนย์กลางคมนาคมและการขนส่ง โดยเป็นชุมทางสำหรับการติดต่อกับจังหวัดต่าง ๆ ในภาคตะวันออกเฉียงเหนือ ภาคกลาง และภาคตะวันออก โดยใช้เส้นทางรถยนต์ ทางรถไฟ และทางอากาศ มีรายละเอียดดังนี้

ทางรถยนต์

เส้นทางรถยนต์ ถนนสายหลักที่ใช้ติดกับจังหวัด อำเภอใกล้เคียง

1. ทางหลวงพิเศษหมายเลข 6 หรือ ถนนมอเตอร์เวย์บางปะอิน-นครราชสีมา (ให้บริการบางส่วนช่วงเทศกาล)
2. ทางหลวงแผ่นดินหมายเลข 2 (ถนนมิตรภาพ) เส้นทางสระบุรี-นครราชสีมา-ขอนแก่น-อุดรธานี-หนองคาย ใช้สำหรับติดต่อกับจังหวัดในภาคกลางและภาคตะวันออกเฉียงเหนือ
3. ทางหลวงแผ่นดินหมายเลข 290 หรือ ถนนวงแหวนรอบเมืองนครราชสีมา เป็นทางหลวงแผ่นดินเส้นหนึ่งที่มีลักษณะเป็นวงแหวนวนรอบตัวเมืองนครราชสีมา (เปิดให้บริการบางส่วน)
4. ทางหลวงแผ่นดินหมายเลข 205 (ถนนสุรนารายณ์) เส้นทางนครราชสีมา-ชัยภูมิ-ลพบุรี ใช้สำหรับติดต่อกับจังหวัดในภาคตะวันออกเฉียงเหนือตอนกลางและภาคกลาง
5. ทางหลวงแผ่นดินหมายเลข 224 (ถนนนครราชสีมา-โชคชัย) เส้นทางนครราชสีมา-อุบลราชธานี ใช้สำหรับติดต่อกับจังหวัดในภาคตะวันออกเฉียงเหนือตอนล่าง
6. ทางหลวงแผ่นดินหมายเลข 226 (ถนนนครราชสีมา-จักราช) เส้นทางนครราชสีมา-บุรีรัมย์-อุบลราชธานี ใช้ติดต่อกับจังหวัดในภาคตะวันออกเฉียงเหนือตอนล่าง
7. ทางหลวงแผ่นดินหมายเลข 304 (ถนนนครราชสีมา-กบินทร์บุรี) เส้นทางนครราชสีมา-ฉะเชิงเทรา ใช้สำหรับติดต่อกับจังหวัดต่างๆ ในภาคตะวันออก
8. ทางหลวงแผ่นดินหมายเลข 2162 เส้นทางอำเภอเมืองนครราชสีมา-อำเภอห้วยแถลง ใช้สำหรับติดต่อกับอำเภอจักราชและอำเภอห้วยแถลง
9. ทางหลวงแผ่นดินหมายเลข 2198 เส้นทางตำบลโคกสูง-อำเภอขามทะเลสอ ใช้สำหรับติดต่อกับอำเภอเมืองนครราชสีมากับอำเภอขามทะเลสอ

ทางรถไฟ

มีสถานีรถไฟในเขตอำเภอเมืองนครราชสีมาจำนวน 6 สถานี รองรับรถไฟสายภาคตะวันออกเฉียงเหนือจำนวน 2 เส้นทาง โดยเริ่มจากสถานีดังต่อไปนี้

• สถานีรถไฟโคกกรวด เป็นสถานีรถไฟในเส้นทางสายกรุงเทพ-นครราชสีมา กิโลเมตรที่ 249.94 ตั้งอยู่ในเขตตำบลโคกกรวด ระยะห่างถึงสถานีรถไฟภูเขาลาดประมาณ 7.5 กิโลเมตร
• สถานีรถไฟภูเขาลาด เป็นสถานีรถไฟในเส้นทางสายกรุงเทพ-นครราชสีมา กิโลเมตรที่ 257.44 ตั้งอยู่ในเขตตำบลบ้านใหม่ ระยะห่างถึงสถานีรถไฟนครราชสีมาประมาณ 6.21 กิโลเมตร
• สถานีรถไฟนครราชสีมา เป็นสถานีรถไฟในเส้นทางสายกรุงเทพ-อุบลราชธานี และสายกรุงเทพ-หนองคาย กิโลเมตรที่ 263.65 เป็นสถานีรถไฟที่ใหญ่ที่สุดของจังหวัด มีความสำคัญมาตั้งแต่เริ่มแรกกิจการรถไฟของประเทศไทย ตั้งอยู่ตำบลในเมือง เขตเทศบาลนครนครราชสีมา ทางทิศตะวันตกของตัวเมืองนครราชสีมา บนถนนมุขมนตรี (เป็นสถานีร่วมสถานีรถไฟความเร็วสูงนครราชสีมา)
• สถานีรถไฟชุมทางถนนจิระ เป็นสถานีรถไฟชุมทางในเส้นทางสายกรุงเทพ-อุบลราชธานี และสายกรุงเทพ-หนองคาย กิโลเมตรที่ 266.28 เป็นสถานีรถไฟที่มีขนาดและความสำคัญรองลงมาจากสถานีนครราชสีมา ตั้งอยู่ตำบลในเมือง เขตเทศบาลนครนครราชสีมา ทิศใต้ของตัวเมืองนครราชสีมา โดยที่สถานีแห่งนี้ ได้แยกเส้นทางรถไฟออกเป็น 2 สาย คือ
• สายกรุงเทพฯ-หนองคาย ผ่านไปยังอำเภอโนนสูง คง บ้านเหลื่อม บัวใหญ่ เรื่อยไปจนถึงจังหวัดหนองคาย ระยะทางประมาณ 624 กิโลเมตร
  • สถานีรถไฟบ้านเกาะ เป็นสถานีรถไฟในเส้นทางสายกรุงเทพ-หนองคาย กิโลเมตรที่ 272.50 ตั้งอยู่ในเขตตำบลบ้านเกาะ มีระยะทางห่างจากสถานีชุมทางถนนจิระประมาณ 6.22 กิโลเมตร
  • ที่หยุดรถไฟสระธรรมขันธ์ เป็นที่หยุดรถในเส้นทางสายกรุงเทพ-หนองคาย กิโลเมตรที่ 278 ตั้งอยู่ในเขตตำบลจอหอ มีระยะทางห่างจากสถานีชุมทางถนนจิระประมาณ 11.72 กิโลเมตร
  • ที่หยุดรถไฟหนองไข่น้ำ เป็นที่หยุดรถในเส้นทางสายกรุงเทพ-หนองคาย กิโลเมตรที่ 282.92 ตั้งอยู่ในเขตตำบลหนองไข่น้ำ มีระยะทางห่างจากสถานีชุมทางถนนจิระประมาณ 16.64 กิโลเมตร
  • สถานีรถไฟบ้านกระโดน เป็นที่หยุดรถในเส้นทางสายกรุงเทพ-หนองคาย กิโลเมตรที่ 284.67 ตั้งอยู่ในเขตตำบลโคกสูง มีระยะทางห่างจากสถานีชุมทางถนนจิระประมาณ 18.39 กิโลเมตร
• สายกรุงเทพฯ-อุบลราชธานี ผ่านไปยังอำเภอเฉลิมพระเกียรติ จักราช ห้วยแถลง เรื่อยไปจนถึงจังหวัดอุบลราชธานี ระยะทางประมาณ 575 กิโลเมตร
  • ที่หยุดรถไฟบ้านพะไล เป็นที่หยุดรถในเส้นทางสายกรุงเทพ-อุบลราชธานี กิโลเมตรที่ 271.59 ตั้งอยู่ในเขตตำบลหัวทะเล มีระยะทางห่างจากสถานีชุมทางถนนจิระประมาณ 5.31 กิโลเมตร
  • สถานีรถไฟบ้านพะเนา เป็นสถานีรถไฟในเส้นทางสายกรุงเทพ-อุบลราชธานี กิโลเมตรที่ 276.35 ตั้งอยู่ในเขตตำบลพะเนา มีระยะทางห่างจากสถานีชุมทางถนนจิระประมาณ 10.07 กิโลเมตร

สถานีขนส่ง

• สถานีขนส่งผู้โดยสารแห่งที่ 1 ตั้งอยู่เลขที่ 86 ถนนบุรินทร์ ตำบลในเมือง มีเนื้อที่ทั้งสิ้น 7 ไร่ 2 งาน 98 ตารางวา เปิดใช้ตั้งแต่ปี พ.ศ. 2510 บริหารจัดการโดยเทศบาลนครนครราชสีมา ใช้เป็นสถานีขนส่งภายในจังหวัดเป็นหลัก และมีรถโดยสารปรับอากาศสายที่ 21 กรุงเทพฯ-นครราชสีมาให้บริการ ปัจจุบันสถานีขนส่งฯ แห่งที่ 1 มีรถโดยสารประจำทางเข้าใช้บริการเฉลี่ยวันละ 2,000 เที่ยว/วัน หรือประมาณ 730,000 เที่ยว/ปี และมีผู้โดยสารหมุนเวียนเข้าใช้บริการเฉลี่ย 50,000 คน/วัน หรือประมาณ 18,000,000 ล้านคน/ปี

• สถานีขนส่งผู้โดยสารแห่งที่ 2 ตั้งอยู่ที่ถนนมิตรภาพ ตำบลในเมือง มีเนื้อที่ 29 ไร่ 50 ตารางวา ผู้ได้รับใบอนุญาตจัดตั้งและดำเนินการสถานีขนส่ง คือ บริษัท ไทยสงวนบริการ จำกัด ใช้เป็นสถานีขนส่งผู้โดยสารระหว่างจังหวัดเป็นหลักเส้นทางที่สำคัญคือ สายที่ 21 กรุงเทพฯ-นครราชสีมา ปัจจุบันสถานีขนส่งฯ แห่งที่ 2 มีรถโดยสารประจำทางเข้าใช้บริการเฉลี่ยวันละ 1,300 เที่ยว /วัน หรือประมาณ 470,000 เที่ยว/ปี และมีผู้โดยสารหมุนเวียนเข้าใช้บริการเฉลี่ย 30,000 คน/วัน หรือประมาณ 11,000,000 ล้านคน/ปี

หน่วยกู้ภัย

• มูลนิธิพุทธธรรม 31 (กู้ภัยฮุก 31)
• มูลนิธิสว่างเมตตาธรรมสถาน (กู้ภัยสว่างเมตตา)

ดูเพิ่ม

• จังหวัดนครราชสีมา
• เทศบาลนครนครราชสีมา