อำเภอฉวาง

อำเภอฉวาง
อำเภอ
คำขวัญ:  ฉวางเมืองคนดี ตาปีไหลผ่านมา แข่งเรือวันออกพรรษา ศูนย์การค้าตลาดจันดี บารมีพ่อท่านคล้าย สินแร่มากมาย ผลไม้มากมี สนุกดีงานปีใหม่ สุขใจกันถ้วนหน้า วันแห่ผ้าขึ้นธาตุน้อย
พิกัดภูมิศาสตร์: 8°25′34″N 99°30′17″E
อักษรไทย	อำเภอฉวาง
อักษรโรมัน	Amphoe Chawang
จังหวัด	นครศรีธรรมราช
การปกครอง
พื้นที่
• ทั้งหมด	528.2 ตร.กม. (203.9 ตร.ไมล์)
ประชากร  (2563)
• ทั้งหมด	65,719 คน
• ความหนาแน่น	124.42 คน/ตร.กม. (322.2 คน/ตร.ไมล์)
รหัสไปรษณีย์	80150 ไปรษณีย์ฉวาง, 80250 ไปรษณีย์คลองจันดี (เฉพาะตำบลจันดี; ตำบลละอาย; หมู่ที่ 8 ตำบลฉวาง), 80260 ไปรษณีย์ทานพอ (เฉพาะตำบลกะเบียด; ตำบลห้วยปริก; ตำบลนาเขลียง; หมู่ที่ 3-6 ตำบลนากะชะ; หมู่ที่ 1-6, 8-12 ตำบลนาแว; หมู่ที่ 1-3, 5, 8-10 ตำบลไม้เรียง)
รหัสภูมิศาสตร์	8004
ที่ตั้งที่ว่าการ	ที่ว่าการอำเภอฉวาง หมู่ที่ 1 ถนนภักดีราษฎร์ ตำบลฉวาง อำเภอฉวาง จังหวัดนครศรีธรรมราช 80150
ส่วนหนึ่งของสารานุกรมประเทศไทย

ฉวาง เป็นอำเภอหนึ่งในจังหวัดนครศรีธรรมราช เป็นภูมิลำเนาเดิมของนายสมชาย วงศ์สวัสดิ์ นายกรัฐมนตรีคนที่ 26 ของประเทศไทย และเมื่อมองจากแผนที่จะเป็นลักษณะคล้าย ๆ รูปค้างคาว

ประวัติ

คำว่า "ฉวาง" ตามพจนานุกรมมี 2 ความหมาย ความหมายหนึ่งเป็นนามหมายถึง วิธีคิดเลขชั้นสูงของโบราณหนึ่งอย่าง อีกความหมายหนึ่งเป็นกริยาแปลว่า ขวาง โดยแยกตัวอย่างคำในมหาชาติคำหลวงกัณฑ์มัทรีว่า "อันว่าพยัคฆราชอันฉวางมรรคาพระมัทรี"

 เมืองฉวางเป็นเมืองเก่าขึ้นอยู่กับนครศรีธรรมราชมาแต่โบราณ ในทำเนียบข้าราชการเมืองนครศรีธรรมราช ครั้งรัชกาลที่ 2 ใช้ร่วมกับคำว่า ฉวาง-ท่าชี - พุดชมโร ฉวางคือ ฉวางปัจจุบัน ท่าชีอยู่ท้องที่อำเภอบ้านนาสาร จังหวัดสุราษฎร์ธานี ส่วนพุดชมโร คือ ทุ่งสง และเจ้าเมืองหรือนายที่มีบรรดาศักดิ์ เป็นหมื่น ได้แก่ หมื่นเพชรธานี ศักดินา 600 ซึ่งถือเป็นเมืองเล็กๆ เมืองหนึ่งของนครศรีธรรมราช

 เมื่อมีการปรับปรุงการปกครองของประเทศใหม่ในสมัยรัชกาลที่ 5 เมื่อปี พ.ศ. 2439 เมืองนครศรีธรรมราช ก็ได้สถาปนาเป็นมณฑล มีข้าหลวงเทศาภิบาลเป็นผู้ปกครอง และหลังจากที่ได้ใช้กฎหมายลักษณะปกครองท้องที่ ร.ศ. 116 (พ.ศ. 2441) แล้วก็เริ่มมีการจัดการปกครองในรูปของหมู่บ้าน ตำบล อำเภอ ขึ้น เมืองฉวางก็ได้สถาปนาเป็นอำเภอขึ้นเมื่อปี พ.ศ. 2443 โดยมีหลวงปรามประทุษราษฎร์ (เอียด ณ นคร) เป็นนายอำเภอคนแรก และมีนายอำเภอสืบเรื่อยมาจนถึงปัจจุบันคือ "นายอริยะ รังสิตสวัสดิ์" เป็นอันดับที่ 41

 การตั้งที่ว่าการอำเภอฉวาง ได้มีการย้ายที่ตั้งหลายครั้งส่วนมากจะอยู่ตามริมแม่น้ำซึ่งอาศัยเป็นเส้นทางคมนาคมหลัก เช่น คนตั้งอยู่บ้านในไร่ ตำบลนาแว ริมแม่น้ำตาปี เคยตั้งที่วังอ้ายล้อน ริมคลองคุดด้วน เคยตั้งที่ปากคลองลุง และได้ย้ายมาที่ตั้งปัจจุบันเมื่อ ปี พ.ศ. 2458 เหตุผลที่ต้องย้ายที่ว่าการอำเภอหลายครั้งก็เนื่องจากปัญหาถูกน้ำท่วมบ่อย

• วันที่ 10 มิถุนายน 2490 ตั้งตำบลนาแว แยกออกจากตำบลกะเปียด และตำบลฉวาง ตั้งตำบลนากะชะ แยกออกจากตำบลถ้ำพรรณรา ตั้งตำบลละอาย แยกออกจากตำบลพิปูน ตำบลฉวาง และตำบลช้างกลาง ตั้งตำบลไม้เรียง แยกออกจากตำบลฉวาง
• วันที่ 5 ตุลาคม 2491 โอนพื้นที่หมู่ 1 (ในขณะนั้น) ของตำบลทุ่งสง อำเภอทุ่งสง ไปขึ้นกับตำบลฉวาง อำเภอฉวาง
• วันที่ 30 พฤษภาคม 2499 จัดตั้งสุขาภิบาลฉวาง ในท้องที่บางส่วนของตำบลฉวาง
• วันที่ 1 มีนาคม 2501 จัดตั้งองค์การบริหารส่วนตำบลฉวาง ในท้องที่ตำบลฉวาง
• วันที่ 19 กุมภาพันธ์ 2506 ยุบองค์การบริหารส่วนตำบลฉวาง และจัดตั้งสุขาภิบาลจันดี ในท้องที่บางส่วนของตำบลฉวาง (ในขณะนั้น)
• วันที่ 10 กันยายน 2506 จัดตั้งสุขาภิบาลไม้เรียง ในท้องที่บางส่วนของตำบลไม้เรียง
• วันที่ 29 สิงหาคม 2515 แยกพื้นที่ตำบลพิปูน และตำบลกะทูน อำเภอฉวาง มาตั้งเป็น กิ่งอำเภอพิปูน ขึ้นกับอำเภอฉวาง
• วันที่ 19 มิถุนายน 2516 ตั้งตำบลเขาพระ แยกออกจากตำบลกะทูน
• วันที่ 22 พฤษภาคม 2517 จัดตั้งสภาตำบลฉวาง สภาตำบลกะเปียด สภาตำบลถ้ำพรรณรา สภาตำบลนากะชะ สภาตำบลไม้เรียง สภาตำบลนาแว สภาตำบลละอาย และสภาตำบลช้างกลาง
• วันที่ 30 กรกฎาคม 2517 ตั้งตำบลยางค้อม แยกออกจากตำบลพิปูน
• วันที่ 8 กันยายน 2519 ยกฐานะจากกิ่งอำเภอพิปูน อำเภอฉวาง เป็น อำเภอพิปูน
• วันที่ 13 มิถุนายน 2521 ตั้งตำบลห้วยปริก แยกออกจากตำบลกะเปียด
• วันที่ 6 กันยายน 2526 ตั้งตำบลหลักช้าง แยกออกจากตำบลช้างกลาง และตั้งตำบลไสหร้า แยกออกจากตำบลฉวาง
• วันที่ 30 ตุลาคม 2527 ตั้งตำบลสวนขัน แยกออกจากตำบลละอาย
• วันที่ 26 กันยายน 2529 ตั้งตำบลคลองเส แยกออกจากตำบลนากะชะ
• วันที่ 13 กุมภาพันธ์ 2533 แยกพื้นที่ตำบลถ้ำพรรณรา และตำบลคลองเส อำเภอฉวาง มาตั้งเป็น กิ่งอำเภอถ้ำพรรณรา ขึ้นกับอำเภอฉวาง
• วันที่ 16 กันยายน 2533 ตั้งตำบลนาเขลียง แยกออกจากตำบลกะเปียด และตั้งตำบลดุสิต แยกออกจากตำบลถ้ำพรรณรา
• วันที่ 4 ธันวาคม 2533 ตั้งตำบลจันดี แยกออกจากตำบลฉวาง ตำบลไสหร้า และตำบลสวนขัน
• วันที่ 8 สิงหาคม 2538 ยกฐานะจากกิ่งอำเภอถ้ำพรรณรา อำเภอฉวาง เป็น อำเภอถ้ำพรรณรา
• วันที่ 26 มิถุนายน 2539 แยกพื้นที่ตำบลช้างกลาง ตำบลหลักช้าง และตำบลสวนขัน อำเภอฉวาง มาตั้งเป็น กิ่งอำเภอช้างกลาง ขึ้นกับอำเภอฉวาง
• วันที่ 25 พฤษภาคม 2542 ยกฐานะจากสุขาภิบาลฉวาง สุขาภิบาลจันดี และสุขาภิบาลไม้เรียง เป็นเทศบาลตำบลฉวาง เทศบาลตำบลจันดี และเทศบาลตำบลไม้เรียง ตามลำดับ
• วันที่ 8 กันยายน 2550 ยกฐานะจากกิ่งอำเภอช้างกลาง อำเภอฉวาง เป็น อำเภอช้างกลาง

ภูมิศาสตร์

อำเภอฉวางตั้งอยู่ด้านตะวันตกของจังหวัดนครศรีธรรมราช ทางด้านตะวันออกของอำเภอมีอาณาเขตติดต่อกับอุทยานแห่งชาติเขาหลวง ส่วนอำเภอข้างเคียงเรียงตามเข็มนาฬิกาจากทิศเหนือ ได้แก่

• ทิศเหนือ ติดต่อกับอำเภอเวียงสระ (จังหวัดสุราษฎร์ธานี) และอำเภอพิปูน
• ทิศตะวันออก ติดต่อกับอำเภอพิปูนและอำเภอลานสกา
• ทิศใต้ ติดต่อกับอำเภอช้างกลาง อำเภอนาบอน และอำเภอทุ่งใหญ่
• ทิศตะวันตก ติดต่อกับอำเภอถ้ำพรรณรา

การแบ่งเขตการปกครอง

การปกครองส่วนภูมิภาค

อำเภอฉวางแบ่งพื้นที่การปกครองออกเป็น 10 ตำบล 84 หมู่บ้าน ได้แก่

ตำบลของอำเภอฉวาง
หมายเลขที่หายไปเป็นตำบลในอำเภอถ้ำพรรณราและอำเภอช้างกลาง
ที่	อักษรไทย	อักษรโรมัน	จำนวนหมู่บ้าน	องค์กรปกครองส่วนท้องถิ่น
1	ฉวาง	Chawang	9	เทศบาลตำบลฉวาง เทศบาลตำบลปากน้ำฉวาง
3	ละอาย	La-ai	17	องค์การบริหารส่วนตำบลละอาย
4	นาแว	Na Wae	12	องค์การบริหารส่วนตำบลนาแว
5	ไม้เรียง	Mai Riang	10	เทศบาลตำบลไม้เรียง องค์การบริหารส่วนตำบลไม้เรียง
6	กะเปียด	Kapiat	5	องค์การบริหารส่วนตำบลกะเปียด
7	นากะชะ	Na Kacha	7	องค์การบริหารส่วนตำบลนากะชะ
9	ห้วยปริก	Huai Prik	7	องค์การบริหารส่วนตำบลห้วยปริก
10	ไสหร้า	Saira	10	องค์การบริหารส่วนตำบลไสหร้า
15	นาเขลียง	Na Khliang	6	องค์การบริหารส่วนตำบลนาเขลียง
16	จันดี	Chan Di	5	เทศบาลตำบลจันดี

การปกครองส่วนท้องถิ่น

ท้องที่อำเภอฉวางประกอบด้วยองค์กรปกครองส่วนท้องถิ่น 12 แห่ง ได้แก่

• เทศบาลตำบลฉวาง ครอบคลุมพื้นที่บางส่วนของตำบลฉวาง
• เทศบาลตำบลจันดี ครอบคลุมพื้นที่ตำบลจันดีทั้งตำบล
• เทศบาลตำบลไม้เรียง ครอบคลุมพื้นที่บางส่วนของตำบลไม้เรียง
• เทศบาลตำบลปากน้ำฉวาง ครอบคลุมพื้นที่ตำบลฉวาง (เฉพาะพื้นที่นอกเขตเทศบาลตำบลฉวาง)
• องค์การบริหารส่วนตำบลละอาย ครอบคลุมพื้นที่ตำบลละอายทั้งตำบล
• องค์การบริหารส่วนตำบลนาแว ครอบคลุมพื้นที่ตำบลนาแวทั้งตำบล
• องค์การบริหารส่วนตำบลไม้เรียง ครอบคลุมพื้นที่ตำบลไม้เรียง (เฉพาะพื้นที่นอกเขตเทศบาลตำบลไม้เรียง)
• องค์การบริหารส่วนตำบลกะเปียด ครอบคลุมพื้นที่ตำบลกะเปียดทั้งตำบล
• องค์การบริหารส่วนตำบลนากะชะ ครอบคลุมพื้นที่ตำบลนากะชะทั้งตำบล
• องค์การบริหารส่วนตำบลห้วยปริก ครอบคลุมพื้นที่ตำบลห้วยปริกทั้งตำบล
• องค์การบริหารส่วนตำบลไสหร้า ครอบคลุมพื้นที่ตำบลไสหร้าทั้งตำบล
• องค์การบริหารส่วนตำบลนาเขลียง ครอบคลุมพื้นที่ตำบลนาเขลียงทั้งตำบล

การสาธารณสุข

• โรงพยาบาลสมเด็จพระยุพราช ฉวาง
• ศูนย์บริการสาธารณสุขเทศบาลตำบลจันดี
• สถานีอนามัยประจำตำบลต่าง ๆ

ธนาคาร

ธนาคารในอำเภอฉวางมี 10 แห่งดังนี้

• ธนาคารกรุงไทย สาขาจันดี
• ธนาคารกรุงไทย สาขาฉวาง
• ธนาคารไทยพาณิชย์ สาขาทานพอ
• ธนาคารไทยพาณิชย์ สาขาจันดี (นครศรีธรรมราช)
• ธนาคารกสิกรไทย สาขาจันดี
• ธนาคารออมสิน สาขาจันดี
• ธนาคารออมสิน สาขาฉวาง
• ธนาคารเพื่อการเกษตรและสหกรณ์การเกษตร (ธกส.) สาขาจันดี
• ธนาคารเพื่อการเกษตรและสหกรณ์การเกษตร (ธกส.) สาขาฉวาง