อำเภอร่อนพิบูลย์

อำเภอร่อนพิบูลย์
อำเภอ
การถอดเสียงอักษรโรมัน
• อักษรโรมัน	Amphoe Ron Phibun
สถานีรถไฟชุมทางเขาชุมทอง เป็นสถานีรถไฟที่ขบวนรถไฟซึ่งมีต้นทางและปลายทางที่สถานีรถไฟนครศรีธรรมราชทุกขบวนที่จะเข้าทางแยกสายนครศรีธรรมราชต้องจอด รวมไปถึงขบวนรถท้องถิ่นทุกขบวน และรถเร็วบางขบวนได้มีการจอดที่สถานีรถไฟแห่งนี้ด้วย ซึ่งสถานีรถไฟแห่งนี้เป็นจุดเริ่มต้นของทางรถไฟสายชุมทางเขาชุมทอง-นครศรีธรรมราช
คำขวัญ:  อุดมสินแร่ เมืองแม่เศรษฐี ผลไม้พันธุ์ดี มีปศุสัตว์ เกจิหลวงพ่อ ใบพ้อสานพัด ดุกย่างรสจัด ทิวทัศน์รามโรม
แผนที่จังหวัดนครศรีธรรมราช เน้นอำเภอร่อนพิบูลย์
พิกัด: 8°10′48″N 99°51′18″E
ประเทศ	ไทย
จังหวัด	นครศรีธรรมราช
พื้นที่
• ทั้งหมด	336.60 ตร.กม. (129.96 ตร.ไมล์)
ประชากร  (2564)
• ทั้งหมด	81,895 คน
• ความหนาแน่น	243.30 คน/ตร.กม. (630.1 คน/ตร.ไมล์)
รหัสไปรษณีย์	80130, 80350 (เฉพาะตำบลเสาธงและหินตก)
รหัสภูมิศาสตร์	8013
ที่ตั้งที่ว่าการ	ที่ว่าการอำเภอร่อนพิบูลย์ หมู่ที่ 12 ตำบลร่อนพิบูลย์ อำเภอร่อนพิบูลย์ จังหวัดนครศรีธรรมราช 80130
ส่วนหนึ่งของสารานุกรมประเทศไทย

ร่อนพิบูลย์ เป็นอำเภอหนึ่งในจังหวัดนครศรีธรรมราช ได้รับการจัดตั้งขึ้นในรัชสมัยพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว ตามพระราชบัญญัติลักษณะปกครองท้องที่ ร.ศ. 116 เมื่อวันที่ 10 พฤษภาคม พ.ศ. 2440

ที่ตั้งและอาณาเขต

อำเภอร่อนพิบูลย์มีอาณาเขตติดต่อกับอำเภอข้างเคียง ดังนี้

• ทิศเหนือ ติดต่อกับอำเภอลานสกาและอำเภอพระพรหม
• ทิศตะวันออก ติดต่อกับอำเภอเฉลิมพระเกียรติ
• ทิศใต้ ติดต่อกับอำเภอชะอวดและอำเภอจุฬาภรณ์
• ทิศตะวันตก ติดต่อกับอำเภอทุ่งสง

ทางรถไฟที่อยู่ทางด้านซ้ายมือสุด คือ ทางรถไฟสายชุมทางเขาชุมทอง-นครศรีธรรมราช มีระยะทาง 35 กิโลเมตร เป็นเส้นทางสำหรับขบวนรถที่เดินทางไปและเดินทางมาจากสถานีนครศรีธรรมราช

ประวัติ

ในสมัยพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว รัชกาลที่ 5 แห่งราชวงศ์จักรี ได้ทรงมีการจัดระเบียบการปกครองแผ่นดินเป็นแบบเทศาภิบาล ร่อนพิบูลย์เป็นแขวงหนึ่งที่จัดตั้งขึ้นในมณฑลนครศรีธรรมราช โดยประกาศจัดตั้งเมื่อ พ.ศ. 2493 ต่อมาได้เปลี่ยนคำเรียกเขตการปกครอง จากแขวงเป็นอำเภอ อำเภอร่อนพิบูลย์ ได้ชื่อมาจาก "บ้านร่อน" ด้วยที่ราษฎรส่วนใหญ่มีอาชีพร่อนแร่ขาย เมื่อมีการจัดตั้งแขวงขึ้น จึงได้ใช้ชื่อว่า "ร่อนพิบูลย์" และยังมีความหมายบ่งบอกถึงดินแดนที่มีความอุดมสมบูรณ์ด้วยสินแร่ ซึ่งเดิมทีการทำเหมืองแร่เป็นประเภทเหมืองขุดเจาะ

ครั้นถึง พ.ศ. 2440 สมัยรัชกาลที่ 5 กรุงรัตนโกสินทร์ ทางราชการได้จัดระเบียบการปกครองส่วนท้องที่ของเมืองนครศรีธรรมราชเสียใหม่ ตามพระราชบัญญัติลักษณะการปกครองท้องที่ ร.ศ. 116 โดยแบ่งเขตปกครองเป็น 9 อำเภอ คือ อำเภอกลางเมือง อำเภอเบี้ยซัด อำเภอร่อนพิบูลย์ อำเภอสิชล อำเภอลำพูน อำเภอฉวาง อำเภอทุ่งสง อำเภอเขาพังไกร และอำเภอกลาย

• พ.ศ. 2466 แยกพื้นที่ตำบลชะอวด ตำบลท่าประจะ ตำบลท่าเสม็ด ตำบลวังอ่าง และตำบลเคร็งจากอำเภอร่อนพิบูลย์ มาตั้งเป็น กิ่งอำเภอชะอวด และกำหนดให้ขึ้นการปกครองกับอำเภอร่อนพิบูลย์
• พ.ศ. 2490 ตั้งตำบลควนชุม แยกออกจากตำบลควนพัง ตั้งตำบลเสาธง แยกออกจากตำบลหินตก ตั้งตำบลวังอ่าง แยกออกจากตำบลท่าประจะ ตั้งตำบลเคร็ง แยกออกจากตำบลท่าเสม็ด
• พ.ศ. 2492 โอนพื้นที่หมู่ที่ 6 (ในตอนนั้น) ของตำบลควนพัง อำเภอร่อนพิบูลย์ ไปขึ้นกับตำบลท้องลำเจียก อำเภอเชียรใหญ่
• พ.ศ. 2496 ยกฐานะจากกิ่งอำเภอชะอวด อำเภอร่อนพิบูลย์ เป็น อำเภอชะอวด
• พ.ศ. 2498 จัดตั้งสุขาภิบาลร่อนพิบูลย์ ในท้องที่บางส่วนของตำบลร่อนพิบูลย์
• พ.ศ. 2508 เปลี่ยนแปลงเขตสุขาภิบาลร่อนพิบูลย์ เพื่อความเหมาะสมในการบริหารกิจการและการทะนุบำรุงท้องถิ่น
• พ.ศ. 2512 จัดตั้งสุขาภิบาลเขาชุมทอง ในท้องที่หมู่ที่ 1, 2 ตำบลควนเกย
• พ.ศ. 2523 ตั้งตำบลทางพูน แยกออกจากตำบลเสาธง
• พ.ศ. 2535 ตั้งตำบลนาหมอบุญ แยกออกจากตำบลสามตำบล
• พ.ศ. 2536 จัดตั้งสุขาภิบาลหินตก ในท้องที่หมู่ที่ 3, 4, 5, 6 และหมู่ที่ 9 ตำบลหินตก
• พ.ศ. 2536 ตั้งตำบลทุ่งโพธิ์ แยกออกจากตำบลควนเกย ตั้งตำบลควนหนองคว้า แยกออกจากตำบลควนเกย ตำบลควนพัง และตำบลควนชุม และโอนพื้นที่ตำบลทุ่งโพธิ์ และตำบลควนหนองคว้า จากอำเภอร่อนพิบูลย์ ไปขึ้นกับอำเภอจุฬาภรณ์
• พ.ศ. 2537 แยกพื้นที่ตำบลบ้านควนมุด ตำบลบ้านชะอวด จากอำเภอชะอวด และตำบลควนหนองคว้า ตำบลทุ่งโพธิ์ ตำบลนาหมอบุญ ตำบลสามตำบล จากอำเภอร่อนพิบูลย์ มาตั้งเป็น อำเภอจุฬาภรณ์ เพื่อเป็นการเฉลิมพระเกียรติสมเด็จพระเจ้าน้องนางเธอ เจ้าฟ้าจุฬาภรณวลัยลักษณ์ อัครราชกุมารี กรมพระศรีสวางควัฒน วรขัตติยราชนารี ในวโรกาสที่ทรงมีพระชันษาครบ 3 รอบ ในปีพุทธศักราช 2536
• พ.ศ. 2539 แยกพื้นที่ตำบลเชียรเขา ตำบลดอนตรอ ตำบลสวนหลวงจากอำเภอเชียรใหญ่ และตำบลทางพูนจากอำเภอร่อนพิบูลย์ มาตั้งเป็น อำเภอเฉลิมพระเกียรติ เพื่อเป็นการเฉลิมพระเกียรติพระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัว เนื่องในมหามงคลวโรกาสฉลองสิริราชสมบัติครบ 50 ปี
• วันที่ 25 พฤษภาคม 2542 ยกฐานะจากสุขาภิบาลร่อนพิบูลย์ สุขาภิบาลเขาชุมทอง และสุขาภิบาลหินตก เป็นเทศบาลตำบลร่อนพิบูลย์ เทศบาลตำบลเขาชุมทอง และเทศบาลตำบลหินตกตามลำดับ
• วันที่ 24 กันยายน 2547 ยุบองค์การบริหารส่วนตำบลควนเกยรวมกับเทศบาลตำบลเขาชุมทอง

การแบ่งเขตการปกครอง

การปกครองส่วนภูมิภาค

อำเภอร่อนพิบูลย์แบ่งเขตการปกครองย่อยออกเป็น 6 ตำบล 57 หมู่บ้าน ได้แก่

ลำดับ	อักษรไทย	อักษรโรมัน	จำนวนหมู่บ้าน	จำนวนประชากร (ธันวาคม 2565)	แผนที่
1.	ร่อนพิบูลย์	Ron Phibun	16	26,029
2.	หินตก	Hin Tok	12	18,685
3.	เสาธง	Sao Thong	8	11,128
4.	ควนเกย	Khuan Koei	6	4,323
5.	ควนพัง	Khuan Phang	8	13,170
6.	ควนชุม	Khuan Chum	7	8,419

การปกครองส่วนท้องถิ่น

ท้องที่อำเภอร่อนพิบูลย์ประกอบด้วยองค์กรปกครองส่วนท้องถิ่น 8 แห่ง ได้แก่

• เทศบาลตำบลร่อนพิบูลย์ ครอบคลุมพื้นที่ตำบลร่อนพิบูลย์ เฉพาะบางส่วนของหมู่ที่ 1, 5–7, 10, 12–15
• เทศบาลตำบลเขาชุมทอง ครอบคลุมพื้นที่ตำบลควนเกยทั้งตำบล (เขตสุขาภิบาลเขาชุมทองเดิม)
• เทศบาลตำบลหินตก ครอบคลุมพื้นที่ตำบลหินตก เฉพาะหมู่ที่ 9 และบางส่วนของหมู่ที่ 3–6
• องค์การบริหารส่วนตำบลร่อนพิบูลย์ ครอบคลุมพื้นที่ตำบลร่อนพิบูลย์ เฉพาะหมู่ที่ 2–4, 8–9, 11 และบางส่วนของหมู่ที่ 1, 5–7, 10, 12–15
• องค์การบริหารส่วนตำบลหินตก ครอบคลุมพื้นที่ตำบลหินตก เฉพาะหมู่ที่ 1–2, 7–8, 10–12 และบางส่วนของหมู่ที่ 3–6
• องค์การบริหารส่วนตำบลเสาธง ครอบคลุมพื้นที่ตำบลเสาธงทั้งตำบล
• องค์การบริหารส่วนตำบลควนพัง ครอบคลุมพื้นที่ตำบลควนพังทั้งตำบล
• องค์การบริหารส่วนตำบลควนชุม ครอบคลุมพื้นที่ตำบลควนชุมทั้งตำบล