อำเภอท่าศาลา

สำหรับความหมายอื่นของ "ท่าศาลา" ดูที่ ท่าศาลา

อำเภอท่าศาลา
อำเภอ
การถอดเสียงอักษรโรมัน
• อักษรโรมัน	Amphoe Tha Sala
ศิลปะริมทางท่าศาลา วัดยางใหญ่ น้ำตกสุนันทาหรือน้ำตกเขานัน อุทยานแห่งชาติเขานัน อุทยานพฤกษศาสตร์ มหาวิทยาลัยวลัยลักษณ์
คำขวัญ:  โมคลานตั้งก่อน ทรัพยากรมากหลาย หาดทรายยาวรี หม้อดีบ้านยิง มิ่งเมืองมหาวิทยาลัย น้ำใสปลาสด งดงามน้ำใจ
แผนที่จังหวัดนครศรีธรรมราช เน้นอำเภอท่าศาลา
พิกัด: 8°40′0″N 99°55′54″E
ประเทศ	ไทย
จังหวัด	นครศรีธรรมราช
พื้นที่
• ทั้งหมด	387.02 ตร.กม. (149.43 ตร.ไมล์)
ประชากร  (2564)
• ทั้งหมด	117,851 คน
• ความหนาแน่น	304.51 คน/ตร.กม. (788.7 คน/ตร.ไมล์)
รหัสไปรษณีย์	80160
รหัสภูมิศาสตร์	8008
ที่ตั้งที่ว่าการ	ที่ว่าการอำเภอท่าศาลา หมู่ที่ 1 ถนนศรีท่าศาลา ตำบลท่าศาลา อำเภอท่าศาลา จังหวัดนครศรีธรรมราช 80160
ส่วนหนึ่งของสารานุกรมประเทศไทย

ท่าศาลา เป็นอำเภอหนึ่งของจังหวัดนครศรีธรรมราช ได้รับการจัดตั้งขึ้นในรัชสมัยพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว ตามพระราชบัญญัติลักษณะปกครองท้องที่ ร.ศ. 116 เมื่อวันที่ 10 พฤษภาคม พ.ศ. 2440 ท่าศาลาเป็นอำเภอที่มีประชากรมากเป็นอันดับที่ 3 ของจังหวัดนครศรีธรรมราช

ที่ตั้งและอาณาเขต

อำเภอท่าศาลาตั้งอยู่ทางทิศเหนือของจังหวัด มีอาณาเขตติดต่อกับเขตการปกครองข้างเคียงดังต่อไปนี้

• ทิศเหนือ ติดต่อกับอำเภอสิชล
• ทิศตะวันออก ติดต่อกับอ่าวไทย
• ทิศใต้ ติดต่อกับอำเภอเมืองนครศรีธรรมราชและอำเภอพรหมคีรี
• ทิศตะวันตก ติดต่อกับอำเภอนบพิตำ

ประวัติ

ท่าศาลาเป็นชุมชนเก่าแก่อีกแห่งหนึ่งของจังหวัดนครศรีธรรมราช มีประวัติการสร้างบ้านแปงเมืองมายาวนาน เคยเป็นชุมชนโบราณที่อายุกว่า 1,000 ปี โดยเฉพาะชุมชนโบราณที่ตำบลโมคลานมีอายุเก่าแก่ ถึงกับมีคำกลอนบทหนึ่งที่บ่งบอกความเป็นชุมชนโบราณมานานว่า “ตั้งดินตั้งฟ้า ตั้งหญ้าเข็ดมอน โมคลานตั้งก่อน เมืองคอนตั้งหลัง” ครั้นถึง พ.ศ. 2440 สมัยรัชกาลที่ 5 กรุงรัตนโกสินทร์ ทางราชการได้จัดระเบียบการปกครองส่วนท้องที่ของเมืองนครศรีธรรมราชเสียใหม่ ตามพระราชบัญญัติลักษณะการปกครองท้องที่ ร.ศ. 116 โดยแบ่งเขตปกครองเป็น 9 อำเภอ คือ อำเภอกลางเมือง อำเภอเบี้ยซัด อำเภอร่อนพิบูลย์ อำเภอสิชล อำเภอลำพูน อำเภอฉวาง อำเภอทุ่งสง อำเภอเขาพังไกร และอำเภอกลาย

อำเภอกลายในสมัยแรกตั้ง มีฐานะเป็นแขวงชั้นกลาย มีนายเจริญเป็นนายอำเภอคนแรก ตั้งที่ว่าการอยู่ที่ปากน้ำท่าสูง ครั้นเมื่อพ.ศ. 2450 ทางราชการได้ย้ายที่ว่าการอำเภอไปตั้งที่วัดเตาหม้อ และในอีก 9 ปีต่อมาได้ย้ายไปตั้งที่ตลาดท่าศาลา หมู่ที่ 1 ตำบลท่าศาลา (คือที่ตั้งที่ว่าการอำเภอท่าศาลาปัจจุบัน) ในสมัยนายเจริญเป็นนายอำเภอนั้นเอง ไม่ปรากฏว่าที่ว่าการอำเภอท่าศาลาได้ย้ายไปที่ตำบลกลายเลย คงตั้งอยู่ในตำบลท่าศาลาตลอดมา ครั้นต่อมาเมื่อ ร.ศ. 136 (พ.ศ. 2460) ได้เปลี่ยนชื่ออำเภอกลายเป็น  “อำเภอท่าศาลา”  เพื่อให้ตรงกับท้องที่ที่ตั้งที่ว่าการอำเภอตามชื่อตำบลที่ตั้งที่ว่าการ ข้อเท็จจริง ที่ตั้งอำเภอกลายตั้งครังแรกที่ปากคลองท่าสูงฝั่งตะวันออก ครั้นถึงปี ๒๔๔๕ บันทึกจดหมายระยะทางของกรมพรายานริศรานุวัติวงศ์บันทึกว่า ที่ว่าการอำเภอกลายย้ายมาตั้ง ณ ที่ว่าการอำเภอท่าศาลาในปัจจุบัน ไม่ได้ย้ายไปตั้งที่วัดตอหมอแต่อย่างใด บอกเล่ากันมาผิดๆ ส่วนที่ทำการโทรเลขเดิมตังที่ปากคลองท่าสูงเหมือนกัน หลังปี ๒๔๔๕ ก็ย้ายตามมาตั้งอยู่ทางทิศตะวันออกของอำเภอ อนึ่งนายเจริญเป็นนายอำเภอกลายแค่ ๒ ปี คือ ปี ๒๔๔๐-๒๔๔๑ และ เปลี่ยนชื่อเปนอำเภอท่าศาลา ปี ๒๔๕๙

• วันที่ 29 เมษายน 2460 เปลี่ยนแปลงชื่ออำเภอกลาย จังหวัดนครศรีธรรมราช มณฑลนครศรีธรรมราช เป็น อำเภอท่าศาลา
• วันที่ 6 กุมภาพันธ์ 2481 โอนพื้นที่หมู่ 12,13 (ในขณะนั้น) ของตำบลกลาย ไปขึ้นกับตำบลนบพิตำ
• วันที่ 10 มิถุนายน 2490 ตั้งตำบลดอนตะโก แยกออกจากตำบลหัวตะพาน ตั้งตำบลโมคลาน แยกออกจากตำบลหัวตะพาน ตั้งตำบลไทยบุรี แยกออกจากตำบลท่าศาลา และตำบลกะหรอ ตั้งตำบลสระแก้ว แยกออกจากตำบลกะหรอ และตำบลท่าขึ้น
• วันที่ 30 พฤษภาคม 2499 จัดตั้งสุขาภิบาลท่าศาลา ในท้องที่บางส่วนของตำบลท่าศาลา
• วันที่ 1 มีนาคม 2501 จัดตั้งองค์การบริหารส่วนตำบลโมคลาน ในท้องที่ตำบลโมคลาน
• วันที่ 24 กันยายน 2518 โอนพื้นที่หมู่ 5 บ้านดอนเขียว (ในขณะนั้น) ของตำบลดอนตะโก กับหมู่ที่ 7 บ้านดอนคา (ในขณะนั้น) ของตำบลโมคลาน และหมู่ที่ 7 บ้านห้วยผักหนาม (ในขณะนั้น) ของตำบลหัวตะพาน จากอำเภอท่าศาลา ไปขึ้นกับตำบลอินทคีรี กิ่งอำเภอพรหมคีรี อำเภอเมืองนครศรีธรรมราช
• วันที่ 30 ตุลาคม 2527 ตั้งตำบลตลิ่งชัน แยกออกจากตำบลกลาย
• วันที่ 26 กันยายน 2529 ตั้งตำบลกรุงชิง แยกออกจากตำบลนบพิตำ
• วันที่ 31 สิงหาคม 2531 ตั้งตำบลโพธิ์ทอง แยกออกจากตำบลหัวตะพาน
• วันที่ 3 มีนาคม 2535 กำหนดเขตตำบลหัวตะพาน ให้มีเขตการปกครองรวม 8 หมู่บ้าน เนื่องจากการแยกตำบลโพธิ์ทอง ออกจากการปกครองของตำบลหัวตะพานในปี พ.ศ. 2531 จึงต้องกำหนดอาณาเขตของตำบลเพื่อความถูกต้องแม่นยำ
• วันที่ 22 ธันวาคม 2536 ตั้งตำบลนาเหรง แยกออกจากตำบลกะหรอ
• วันที่ 22 มีนาคม 2538 แยกพื้นที่ตำบลนบพิตำ ตำบลกรุงชิง ตำบลกะหรอ และตำบลนาเหรง จากอำเภอท่าศาลา ไปตั้งเป็น กิ่งอำเภอนบพิตำ และกำหนดให้ขึ้นการปกครองกับอำเภอท่าศาลา
• วันที่ 25 พฤษภาคม 2542 ยกฐานะจากสุขาภิบาลท่าศาลา เป็นเทศบาลตำบลท่าศาลา ด้วยผลของกฎหมาย
• วันที่ 8 กันยายน 2550 ยกฐานะจากกิ่งอำเภอนบพิตำ อำเภอท่าศาลา เป็น อำเภอนบพิตำ

การแบ่งเขตการปกครอง

การปกครองส่วนภูมิภาค

อำเภอท่าศาลาแบ่งพื้นที่การปกครองออกเป็น 10 ตำบล 110 หมู่บ้าน ได้แก่

ลำดับ	อักษรไทย	อักษรโรมัน	จำนวนหมู่บ้าน	จำนวนประชากร (ธันวาคม 2565)	แผนที่
1.	ท่าศาลา	Tha Sala	15	32,891
2.	กลาย	Klai	12	8,755
3.	ท่าขึ้น	Tha Khuen	15	13,930
4.	หัวตะพาน	Hua Taphan	9	5,118
6.	สระแก้ว	Sa Kaeo	11	8,962
7.	โมคลาน	Mokkhalan	15	14,892
9.	ไทยบุรี	Thai Buri	10	9,198
10.	ดอนตะโก	Don Tako	6	5,196
11.	ตลิ่งชัน	Taling Chan	9	8,908
13.	โพธิ์ทอง	Pho Thong	8	9,457

หมายเลขที่ขาดไปปัจจุบันคือตำบลในอำเภอนบพิตำ

การปกครองส่วนท้องถิ่น

ท้องที่อำเภอท่าศาลาประกอบด้วยองค์กรปกครองส่วนท้องถิ่น 11 แห่ง ได้แก่

• เทศบาลตำบลท่าศาลา ครอบคลุมพื้นที่บางส่วนของตำบลท่าศาลา
• องค์การบริหารส่วนตำบลท่าศาลา ครอบคลุมพื้นที่ตำบลท่าศาลา (เฉพาะนอกเขตเทศบาลตำบลท่าศาลา)
• องค์การบริหารส่วนตำบลกลาย ครอบคลุมพื้นที่ตำบลกลายทั้งตำบล
• องค์การบริหารส่วนตำบลท่าขึ้น ครอบคลุมพื้นที่ตำบลท่าขึ้นทั้งตำบล
• องค์การบริหารส่วนตำบลหัวตะพาน ครอบคลุมพื้นที่ตำบลหัวตะพานทั้งตำบล
• องค์การบริหารส่วนตำบลสระแก้ว ครอบคลุมพื้นที่ตำบลสระแก้วทั้งตำบล
• องค์การบริหารส่วนตำบลโมคลาน ครอบคลุมพื้นที่ตำบลโมคลานทั้งตำบล
• องค์การบริหารส่วนตำบลไทยบุรี ครอบคลุมพื้นที่ตำบลไทยบุรีทั้งตำบล
• องค์การบริหารส่วนตำบลดอนตะโก ครอบคลุมพื้นที่ตำบลดอนตะโกทั้งตำบล
• องค์การบริหารส่วนตำบลตลิ่งชัน ครอบคลุมพื้นที่ตำบลตลิ่งชันทั้งตำบล
• องค์การบริหารส่วนตำบลโพธิ์ทอง ครอบคลุมพื้นที่ตำบลโพธิ์ทองทั้งตำบล