อำเภอปะเหลียน

อำเภอปะเหลียน
อำเภอ
คำขวัญ:  ชาวปะเหลียน รักศักดิ์ศรี มีวินัย น้ำตกใส ทะเลกว้าง สร้างความดี
พิกัดภูมิศาสตร์: 7°10′18″N 99°41′12″E
อักษรไทย	อำเภอปะเหลียน
อักษรโรมัน	Amphoe Palian
จังหวัด	ตรัง
พื้นที่
• ทั้งหมด	973.13 ตร.กม. (375.73 ตร.ไมล์)
ประชากร  (2562)
• ทั้งหมด	67,332 คน
• ความหนาแน่น	69.19 คน/ตร.กม. (179.2 คน/ตร.ไมล์)
รหัสไปรษณีย์	92120, 92140 (เฉพาะตำบลบางด้วน บ้านนา และท่าพญา), 92180 (เฉพาะตำบลทุ่งยาว ลิพัง ปะเหลียน แหลมสอม และสุโสะหมู่ที่ 5)
รหัสภูมิศาสตร์	9204
ที่ตั้งที่ว่าการ	ที่ว่าการอำเภอปะเหลียน หมู่ที่ 1 ตำบลท่าข้าม อำเภอปะเหลียน จังหวัดตรัง 92120
ส่วนหนึ่งของสารานุกรมประเทศไทย

ปะเหลียน เป็นอำเภอหนึ่งของจังหวัดตรัง

ที่ตั้งและอาณาเขต

ที่ว่าการอำเภอปะเหลียนตั้งอยู่บ้านท่าข้าม หมู่ที่ 1 ตำบลท่าข้าม พิกัด NH927762 ห่างจากตัวจังหวัดตรังไปทางทิศใต้ 44 กิโลเมตรตามทางหลวงแผ่นดินหมายเลข 404 (ตรัง-ปะเหลียน) และอยู่ห่างจากกรุงเทพมหานครประมาณ 900 กิโลเมตร ท้องที่ปกครองของอำเภอมีอาณาเขตติดต่อกับเขตการปกครองข้างเคียงดังต่อไปนี้

• ทิศเหนือ ติดต่อกับอำเภอย่านตาขาว
• ทิศตะวันออก ติดต่อกับอำเภอกงหราและอำเภอตะโหมด (จังหวัดพัทลุง)
• ทิศใต้ ติดต่อกับอำเภอทุ่งหว้า (จังหวัดสตูล) และทะเลอันดามัน
• ทิศตะวันตก ติดต่อกับอำเภอหาดสำราญและอำเภอกันตัง

ที่มาของชื่ออำเภอ

มีผู้พยายามค้นหาความหมายและความเป็นมาของคำว่า "ปะเหลียน" จนกระทั่งปัจจุบันนี้ก็ยังหาข้อยุติไม่ได้ เพราะเมืองปะเหลียนมีประวัติยาวนานหลายชั่วอายุคน ประกอบกับหลักฐานทางประวัติศาสตร์ก็ไม่สามารถค้นหาได้จึงเป็นเพียงแต่คำบอกเล่าต่อ ๆ กันมาและเป็นข้อสันนิษฐานที่พอจะรับฟังได้ คือ

• "ปะเหลียน" เป็นสถานที่ที่มีทรัพยากรมาก มาจากคำว่า "ปะ" แปลว่า พบหรือเจอ และ "เหลียน" แปลว่า สิ่งที่มีค่า เพี้ยนมาจากคำว่า เหรียญ คือของมีค่า
• "ปะเหลียน" เพี้ยนมาจากคำในภาษามลายูจากเดิมว่า "ปราเลียน" แปลว่า ทอง

อย่างไรก็ตาม แม้ว่าจะยังไม่มีผู้ใดทราบถึงความหมายอันแท้จริงของคำว่าปะเหลียน แต่ปะเหลียนก็เป็นชื่อตำบลหนึ่งของอำเภอที่ติดต่อกับทิวเขาบรรทัดซึ่งกั้นแดนระหว่างจังหวัดตรังกับจังหวัดพัทลุง ในสมัยก่อนชาวพัทลุงได้อพยพเข้ามาอยู่ในพื้นที่ตำบลปะเหลียนเป็นจำนวนมาก สำหรับที่ว่าการอำเภอปัจจุบัน ตั้งอยู่ที่บ้านท่าข้าม หมู่ที่ 1 ตำบลท่าข้าม ซึ่งสมัยก่อนเป็นท่าเรือสำคัญที่ใช้ติดต่อคมนาคมกับจังหวัดชายฝั่งทะเลอันดามันและมลายูหรือประเทศมาเลเซียในปัจจุบัน

ประวัติ

ในสมัยก่อนท้องที่อำเภอปะเหลียนมีการปกครองขึ้นกับเมืองพัทลุง เมื่อเจ้าพระยานคร (น้อย) ได้ส่งบุตรมาปกครองเมืองตรังและขึ้นตรงต่อเมืองนครศรีธรรมราช พื้นที่แถบนี้มีผู้คนมาตั้งถิ่นฐานกันแล้ว เจ้าเมืองพัทลุงจึงส่งกรมการเมืองมาปกครองเพื่อเป็นการสกัดกั้นอำนาจของเจ้าเมืองนครศรีธรรมราชไว้ ขณะนั้นท้องที่อำเภอปะเหลียน มีประชากรน้อยมาก ไม่เหมาะสมที่จะยกฐานะเป็นเมืองดี ดังนั้น ตำแหน่งผู้ปกครองจึงเป็นเพียง "จอม" คำว่าจอมใช้กันเฉพาะที่มีชายไทยมุสลิมอยู่ แปลว่า ผู้เป็นใหญ่

ในสมัยต่อมาเมื่อประชากรมากขึ้นจึงยกฐานะขึ้นเป็นเมือง เมื่อ พ.ศ. 2341 เรียกว่า เมืองปะเหลียน เจ้าเมืองปะเหลียนคนสุดท้ายคือพระปริยันต์เกษตรานุรักษ์ เท่าที่มีหลักฐานปรากฏตัวเมืองครั้งแรกตั้งอยู่ที่หมู่ที่ 3 ตำบลปะเหลียนในปัจจุบัน ต่อมาได้ย้ายไปตั้งบริเวณหมู่ที่ 1 ตำบลท่าพญาในปัจจุบันเมื่อประมาณ พ.ศ. 2430

ในปี พ.ศ. 2434 พระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัวทรงเห็นว่า เมืองปะเหลียนทรุดโทรมมาก จึงยุบให้เป็นแขวงขึ้นตรงกับเมืองตรัง และในปี พ.ศ. 2438 ได้จัดตั้งที่ว่าการอำเภอเป็นครั้งแรกที่ตำบลท่าพญา ใช้ชื่อว่า อำเภอท่าพญา ครั้นได้จัดรูปแบบอำเภอขึ้นตามพระราชบัญญัติปกครองท้องที่ เมื่อ พ.ศ. 2440 ได้ย้ายที่ว่าการอำเภอไปตั้งที่บ้านหยงสตาร์ ตำบลท่าข้าม ในปี พ.ศ. 2460 และได้เปลี่ยนชื่อเป็น อำเภอหยงสตาร์ จนกระทั่งปี พ.ศ. 2482 ได้เปลี่ยนชื่อเป็น อำเภอปะเหลียน ตามชื่อเดิมจวบจนปัจจุบัน ทั้งนี้เพื่อรักษาประวัติศาสตร์อันยาวนานของเมืองปะเหลียนไว้ ขณะนี้อำเภอปะเหลียนได้ก่อตั้งมาครบ108 ปี นับว่าเป็นอำเภอเก่าแก่อำเภอหนึ่งในจังหวัดตรัง

ภูมิศาสตร์

อำเภอปะเหลียนมีพื้นที่ 973.13 ตารางกิโลเมตร (608,266.25 ไร่) พื้นที่ตอนเหนือและตะวันออกเฉียงเหนือเป็นที่ราบสูงริมทิวเขาบรรทัด ส่วนตอนใต้และตะวันตกเฉียงใต้เป็นที่ราบชายฝั่งทะเล ส่วนตอนกลางเป็นที่ราบ ลักษณะภูมิอากาศเป็นแบบมรสุม มี 2 ฤดู คือ ฤดูฝนและฤดูแล้ง อยู่ในช่วงระยะเวลาตั้งแต่เดือนพฤษภาคม-กุมภาพันธ์ อุณหภูมิเฉลี่ย 27 องศาเซนติเกรด ปริมาณน้ำฝนประมาณ 1,500 มิลลิเมตรต่อปี ฤดูร้อนอยู่ในช่วงระยะเวลาตั้งแต่เดือนกุมภาพันธ์-พฤษภาคม อุณหภูมิเฉลี่ย 32 องศาเซนติเกรด ปริมาณน้ำฝน 500 มิลลิเมตรต่อปี

การแบ่งเขตการปกครอง

การปกครองส่วนภูมิภาค

อำเภอปะเหลียนแบ่งพื้นที่การปกครองออกเป็น 10 ตำบล 85 หมู่บ้าน ได้แก่

1. ท่าข้าม (Tha Kham) 09 หมู่บ้าน 6. สุโสะ (Suso) 11 หมู่บ้าน 2. ทุ่งยาว (Thung Yao) 07 หมู่บ้าน 7. ลิพัง (Liphang) 07 หมู่บ้าน 3. ปะเหลียน (Palian) 15 หมู่บ้าน 8. เกาะสุกร (Ko Sukon) 04 หมู่บ้าน 4. บางด้วน (Bang Duan) 06 หมู่บ้าน 9. ท่าพญา (Tha Phaya) 04 หมู่บ้าน 5. บ้านนา (Ban Na) 12 หมู่บ้าน 10. แหลมสอม (Laem Som) 11 หมู่บ้าน

การปกครองส่วนท้องถิ่น

ท้องที่อำเภอปะเหลียนประกอบด้วยองค์กรปกครองส่วนท้องถิ่น 12 แห่ง ได้แก่

• เทศบาลตำบลท่าข้าม ครอบคลุมพื้นที่บางส่วนของตำบลท่าข้าม
• เทศบาลตำบลทุ่งยาว ครอบคลุมพื้นที่บางส่วนของตำบลทุ่งยาว
• เทศบาลตำบลท่าพญา ครอบคลุมพื้นที่ตำบลท่าพญาทั้งตำบล
• องค์การบริหารส่วนตำบลท่าข้าม ครอบคลุมพื้นที่ตำบลท่าข้าม (เฉพาะนอกเขตเทศบาลตำบลท่าข้าม)
• องค์การบริหารส่วนตำบลทุ่งยาว ครอบคลุมพื้นที่ตำบลทุ่งยาว (เฉพาะนอกเขตเทศบาลตำบลทุ่งยาว)
• องค์การบริหารส่วนตำบลปะเหลียน ครอบคลุมพื้นที่ตำบลปะเหลียนทั้งตำบล
• องค์การบริหารส่วนตำบลบางด้วน ครอบคลุมพื้นที่ตำบลบางด้วนทั้งตำบล
• องค์การบริหารส่วนตำบลบ้านนา ครอบคลุมพื้นที่ตำบลบ้านนาทั้งตำบล
• องค์การบริหารส่วนตำบลสุโสะ ครอบคลุมพื้นที่ตำบลสุโสะทั้งตำบล
• องค์การบริหารส่วนตำบลลิพัง ครอบคลุมพื้นที่ตำบลลิพังทั้งตำบล
• องค์การบริหารส่วนตำบลเกาะสุกร ครอบคลุมพื้นที่ตำบลเกาะสุกรทั้งตำบล
• องค์การบริหารส่วนตำบลแหลมสอม ครอบคลุมพื้นที่ตำบลแหลมสอมทั้งตำบล

สถานศึกษา

1. โรงเรียนคันธพิทยาคาร (ม.1-ม.6)
2. โรงเรียนทุ่งยาวผดุงศิษย์ (ม.1-ม.6)
3. โรงเรียนปะเหลียนผดุงศิษย์ (ม.1-ม.6)

ทรัพยากร

• ป่าไม้ อำเภอปะเหลียนมีพื้นที่ป่าสงวนแห่งชาติถึง 315,025 ไร่ หรือร้อยละ 42 ของพื้นที่อำเภอปะเหลียน แต่ในปัจจุบันป่าสงวนแห่งชาตินั้นได้ถูกบุกรุกจับจองตัดไม้เพื่อเอาที่ดินไปทำการเกษตรไปมากแล้ว ซึ่งในบริเวณป่าไม้นี้ มีแหล่งท่องเที่ยวที่สำคัญ เช่น น้ำตกโตนเต๊ะ น้ำตกช่องเขาบรรพต ภูเขาเจ็ดยอด น้ำตกพ่าน เป็นต้น
• เต่าทะเล ชาวบ้านตำบลเกาะสุกรได้เล็งเห็นความสำคัญของการอนุรักษ์ มีการดูแลไข่เต่าที่มาฟักตัวบริเวณชายฝั่ง นอกจากนี้ในบริเวณนี้ยังมีรังนกนางแอ่น ซึ่งทางราชการจัดให้มีสัมปทานอยู่ที่เกาะเหลาเหลียง เกาะเภตรา ตำบลเกาะสุกร
• หญ้าทะเล พื้นที่อำเภอปะเหลียนบางส่วนเป็นชายฝั่งทะเลและเป็นเกาะบริเวณทะเลน้ำตื้น โดยเฉพาะชายฝั่งเกาะสุกร เป็นพื้นที่ที่มีพันธุ์หญ้าทะเลขึ้นเป็นจำนวนมาก จึงจำเป็นต้องอนุรักษ์เพื่อเป็นสถานที่วางไข่และเป็นแหล่งอาหารของสัตว์ทะเล

เผ่าซาไก

เงาะซาไกหรือ "มันนิ" ซึ่งแปลว่า พวกเรา อาศัยอยู่ตามแนวทิวเขาบรรทัดในเขตตำบลลิพังและตำบลปะเหลียน ทั้งหมดมีอยู่ประมาณ 30-35 คน แบ่งออกเป็นกลุ่มทั้งหมด 4 กลุ่ม มันนิใส่เสื้อผ้าแบบสมัยใหม่ที่ชาวบ้านบริเวณนั้นบริจาคให้ พูดภาษาไทยถิ่นใต้ได้ชัดเจน แต่ยังชอบอยู่ในป่า มันนิถือว่าเป็นทรัพยากรมนุษย์ที่เข้าใจวิถีทางธรรมชาติในป่ามากที่สุดเผ่าพันธุ์หนึ่ง

ภาพ

• 

  เกาะเหลาเหลียงใต้

แหล่งข้อมูลอื่น

• แผนที่และภาพถ่ายทางอากาศของ อำเภอปะเหลียน
  • แผนที่ จาก มัลติแมป โกลบอลไกด์ หรือ กูเกิลแผนที่
  • ภาพถ่ายทางอากาศ จาก เทอร์ราเซิร์ฟเวอร์
  • ภาพถ่ายดาวเทียม จาก วิกิแมเปีย