อำเภอหนองบัว

อำเภอหนองบัว
อำเภอ
คำขวัญ: หลวงพ่อเดิมสร้างเมือง ลือเลื่องความสามัคคี ประเพณีบวชนาคหมู่ หินสีชมพูคู่เขาพระ เมืองพันสระนามกล่าวขาน พิพิธภัณฑ์พื้นบ้านมากมี ข้าวสารดีมีชื่อ นามระบือคือหนองบัว
พิกัดภูมิศาสตร์: 15°33′24″N 100°4′24″E
อักษรไทย	อำเภอหนองบัว
อักษรโรมัน	Amphoe Nong Bua
จังหวัด	นครสวรรค์
พื้นที่
• ทั้งหมด	819.5 ตร.กม. (316.4 ตร.ไมล์)
ประชากร (2562)
• ทั้งหมด	68,578
• ความหนาแน่น	83.68 คน/ตร.กม. (216.7 คน/ตร.ไมล์)
รหัสไปรษณีย์	60110
รหัสภูมิศาสตร์	6004
ที่อยู่ ที่ว่าการ	ที่ว่าการอำเภอหนองบัว หมู่ที่ 3 ตำบลหนองกลับ อำเภอหนองบัว จังหวัดนครสวรรค์ 60110
ส่วนหนึ่งของสารานุกรมประเทศไทย

หนองบัว เป็นอำเภอหนึ่งของจังหวัดนครสวรรค์

ที่ตั้งและอาณาเขต

อำเภอหนองบัวตั้งอยู่ทางทิศตะวันออกเฉียงเหนือของจังหวัด มีอาณาเขตติดต่อกับอำเภอและจังหวัดข้างเคียง ดังนี้

• ทิศเหนือ ติดต่อกับอำเภอบางมูลนากและอำเภอดงเจริญ (จังหวัดพิจิตร)
• ทิศตะวันออก ติดต่อกับอำเภอชนแดนและอำเภอบึงสามพัน (จังหวัดเพชรบูรณ์)
• ทิศใต้ ติดต่อกับอำเภอไพศาลีและอำเภอท่าตะโก
• ทิศตะวันตก ติดต่อกับอำเภอชุมแสง

ตำนานพื้นเมือง

ชื่ออำเภอหนองบัวนั้น มาจากตำนานโบราณว่า ในสมัยโบราณมีพระฤๅษีนารายณ์ได้บำเพ็ญเพียรที่ข้างหนองน้ำ(บ้านกุฏิฤๅษี)ในหนองน้ำมีกอบัวอยู่ ต่อมามีเทพธิดาถือกำเนิดเป็นเด็กทารกอยู่ในดอกบัว พระฤๅษีจึงเป็นผู้เลี้ยงดูจนเติบใหญ่และให้ชื่อว่า นางทิพย์เกสร เมื่อถึงวันปีใหม่(สงกรานต์)นางทิพย์เกสรก็จะขึ้นมาโล้ชิงช้าร้องเพลงพวงมาลัยเล่นใต้ต้นมะขามหย่อง(ปัจจุบัน เหลือเพียงชื่อ ถนนมะขามหย่อง)ริมหนองน้ำนั้น และไม่ไกลกันนักมีหนองน้ำอีกแห่งหนึ่งเป็นที่อาศัยของครอบครัวพรานป่า เมื่อพรานป่าได้ยินเพลงพวงมาลัยอันไพเราะที่นางทิพย์เกสรได้ขับร้อง เกิดความสงสัยว่าใครเป็นผู้ขับร้อง จึงเดินทางตามเสียงมา แต่ด้วยฤทธิ์นางทิพย์เกสรพรานป่าจึงไม่เห็นตัวนาง พรานป่าจึงเดินกลับบ้านตนแต่ก็ยังได้ยินเสียงอยู่จึงเดินค้นหาหลายรอบ แต่ก็ไม่พบ หนองน้ำที่พระฤๅษีอยู่เรียกว่าหนองบัว(ตำบลหนองบัว)หรือเรียกว่าเกาะลอยเพราะในอดีตมีเกาะเล็กๆอยู่กลางหนองน้ำแต่เนื่องจากน้ำไม่พอใช้ทางการจึงขุดออกและลอกให้ลึกกว่าเดิม ส่วนหนองน้ำที่พรานอาศัยอยู่เรียกว่าหนองกลับ(ตำบลหนองกลับ)

ประวัติอำเภอ

ตามประวัติวัดหนองกลับ-หนองบัว จากหนังสืออนุสรณ์งานพระราชทานเพลิงศพพระครูนิกรปทุมรักษ์(หลวงปู่อ๋อย นามสกุล พรมบุญ เกิด ๑๗ กุมภาพันธ์ ๒๔๔๒-มรณะ ๒๖ สิงหาคม ๒๕๒๙ อายุ ๘๗ ปี)อดีตเจ้าอาวาสวัดใหญ:วัดหนองกลับ และอดีตเจ้าคณะอำเภอหนองบัวรูปแรก พ.ศ. ๒๕๓๒ กล่าวว่า วัดหนองกลับ นี้ สร้างเมื่อ พ.ศ. ๒๓๖๓ ในสมัยรัชกาลที่ ๒ ใครสร้างไม่ปรากฏ ตามคำบอกเล่าทราบว่า ตรงที่สร้างวัดนี้ ในห้วงเหตุการณ์กบฏเจ้าอนุวงศ์ยกทัพตีเมืองนครราชสีมา(โคราช)สมัยราชกาลที่ ๓ เป็นที่ตั้งค่ายของชาวหนองบัว-หนองกลับ เพื่อป้องกันทัพเวียงจันทน์ที่ผ่านมา ด้วยบ้านนี้ตั้งมาหลายร้อยปี จึงมีวัดเก่าแก่ชื่อ วัดหนองม่วง ในเขตหนองกลับ และวัดสระมะนาว ในเขตหนองบัว เมื่อชาวบ้านทั้งสองบ้านมาตั้งค่ายที่วัดหนองกลับ จึงย้ายวัดมาด้วยเป็นเหตุให้มีวัดติดกันสองวัด ในสมัยนั้นชาวบ้านเรียกวัดนอกและวัดใน (บ้านนอกคือตำบลหนองกลับ บ้านในคือตำบลหนองบัว)ต่อมาภิกษุวัดในเป็นอหิวาต์มรณภาพ ภิกษุที่เหลือจึงย้ายไปวัดนอก(วัดหนองกลับในปัจจุบัน)จึงเป็นการรวมวัดโดยปริยาย สำหรับชื่อวัดเดิมมีผู้ตั้งไว้ว่า วัดประทุมคงคา ต่อมาเปลี่ยนเป็น วัดหงษ์ เพราะมีเสาหงษ์อยู่หน้าวัด ต่อมามีเจ้าเมืองพิจิตรมาตรวจราชการ จึงเปลี่ยนชื่อวัดให้เหมือนกับชื่อหมู่บ้านว่า วัดหนองกลับ แต่เนื่องจากอยู่ติดหนองบัว จึงนิยมเรียก วัดหนองบัว

อำเภอหนองบัว

กระทรวงมหาดไทย ได้ประกาศตั้งกิ่งอำเภอหนองบัวขึ้น เมื่อวันที่ ๑ มกราคม ๒๔๙๑ ให้ขึ้นอยู่ในการปกครองของอำเภอชุมแสง จังหวัดนครสวรรค์ กิ่งอำเภอหนองบัวขณะนั้น มีตำบลในการปกครอง จาก ๓ อำเภอ ๕ ตำบล ๒ จังหวัด คือ

๑.ตำบลหนองบัว อำเภอชุมแสง จังหวัดนครสวรรค์

๒.ตำบลห้วยร่วม อำเภอชุมแสง จังหวัดนครสวรรค์

๓.ตำบลห้วยใหญ่ อำเภอชุมแสง จังหวัดนครสวรรค์

๔.ตำบลธารทหาร อำเภอท่าตะโก จังหวัดนครสวรรค์

๕.ตำบลหนองกลับ อำเภอบางมูลนาก จังหวัดพิจิตร

ต่อมาเมื่อมีประชาชนหนาแน่นเพิ่มขึ้น สภาพท้องที่มีความเจริญขึ้น กิ่งอำเภอหนองบัวจึงได้ยกฐานะขึ้นเป็นอำเภอ ตามพระราชกฤษฏีกา จัดตั้งอำเภอหนองบัว ในราชกิจจานุเบกษา เล่มที่ ๓ ตอนที่ ๔๖ ลงวันที่ ๕ มิถุนายน ๒๔๙๙ มีฐานะเป็นอำเภอหนองบัวตั้งแต่วันที่ ๖ มิถุนายน ๒๔๙๙

เมื่อแรกตั้งที่ว่าการกิ่งอำเภอ ได้อาศัยใต้ถุนกุฏิพระใบฎีกาโปน เอี่ยมเนตร พระวัดใหญ่ : วัดหนองกลับ โดยใช้ไม้รวกผ่าจักเป็นฝาล้อมรอบ มีพื้นใช้เป็นที่ทำการตั้งแต่วันที่ ๑ มกราคม ๒๔๙๑

เดือนพฤศจิกายน ๒๔๙๒ ได้รื้ออาคารโรงสีที่สร้างไว้ ไฟไหม้บางส่วน มีผู้บริจาคให้ประกอบกับตัวไม้ที่มีอยู่ในวัดหนองกลับเพิ่มเติมรวมกัน ปลูกเป็นอาคารยกพื้นสูง ๕๐ เซนติเมตร กว้าง ๘ เมตร ยาว ๑๒ เมตร หลังคามุงหญ้าแฝก ปลูกสร้างบริเวณต้นมะขวิดต้นมะสังข์ในวัด อันเป็นที่ตั้งเมรุปัจจุบัน ขณะนั้นเมรุยังไม่ได้ก่อสร้าง ใช้อาคารดังกล่าวเป็นที่ปฏิบัติงาน

ต้นปี พ.ศ. ๒๔๙๓ ทางราชการได้อนุมัติเงินงบประมาณสร้างที่ว่าการกิ่งอำเภอใหม่ สร้างแล้วเสร็จราวกลางปี ๒๔๙๔ ต่อมาในปีงบประมาณ

พ.ศ. ๒๕๒๐ ได้รับงบประมาณสร้างที่ว่าการอำเภอหนองบัว เป็นตึก ๒ ชั้น ในวงเงิน ๑,๐๐๐,๐๐๐ บาท ซึ่งผู้ว่าราชการจังหวัดนครสวรรค์ (นายเดชชาติ วงศ์โมกลเชษฐ์) ได้มาทำพิธีเปิดป้าย ที่ว่าการอำเภอ เมื่อวันที่ ๒๒ มิถุนายน ๒๕๒๑ และใช้เป็นที่ทำการตั้งแต่วันทำพิธีเปิดเป็นต้นมา

จนกระทั่ง ปีงบประมาณ พ.ศ. ๒๕๕๙ ได้รับงบประมาณในการก่อสร้างที่ว่าการอำเภอหนองบัวหลังใหม่ จากกรมการปกครอง (แบบอาคารตึก ๒ ชั้น) เป็นเงินจำนวน ๑๖,๑๙๘,๐๐๐ บาท ดำเนินการก่อสร้างตั้งแต่ วันที่ ๑๖ มีนาคม - ๑๑ พฤศจิกายน ๒๕๕๙ ได้ทำการเปิดให้บริการประชาชน เมื่อวันที่ ๒๒ กุมภาพันธ์ ๒๕๖๐ โดยมี นายมานิต อนรรฆมาศ ปลัดจังหวัดนครสวรรค์ ปฏิบัติราชการแทนผู้ว่าราชการจังหวัดนครสวรรค์ เป็นประธาน

รายชื่อผู้ดำรงตำแหน่งปลัดอำเภอผู้เป็นหัวหน้าประจำกิ่งอำเภอหนองบัว

๑.	ร.ต.ต. ประทวน สิทธิธูรณ์		๑๘ ธ.ค. ๒๔๙๐ - ๘ มี.ค.๒๔๙๒
๒.	นายสืบศักดิ์ สุขไทย		๘ มี.ค.๒๔๙๒ - ๒๒ มี.ค.๒๔๙๕
๓.	นายบรรจบ ศรีเจริญ		๒๒ มี.ค.๒๔๙๕ - ๒ ส.ค. ๒๔๙๙

รายชื่อผู้ดำรงตำแหน่งนายอำเภอหนองบัว

๑.	นายสืบศักดิ์ สุขไทย		๑๔ ก.ค. ๒๔๙๙ - ๑๗ เม.ย. ๒๕๐๒
๒.	นายอรุณ วิไลรัตน์		๑๗ เม.ย. ๒๕๐๒ - ๒๐ ต.ค. ๒๕๐๘
๓.	นายอำนาจ ศศิธร		๒๐ ต.ค. ๒๕๐๘ - ๓ ก.ค. ๒๕๑๔
๔.	นายชาติ สุขเจริญ		๖ ก.ค. ๒๕๑๔ - ๑๔ พ.ค. ๒๕๑๗
๕.	นายธนุศ อิศรางกูร ณ อยุธยา		๑๔ พ.ค. ๒๔๑๗ - ๒๘ พ.ย. ๒๕๑๘
๖.	นายสงวน ประพันธ์โรจน์		๒๘ พ.ย. ๒๕๑๘ - ๒๕ ส.ค. ๒๕๒๑
๗.	นายไชยเจริญ เฟื่องเรือง		๒๘ ส.ค. ๒๕๒๑ -๓๑ พ.ค.๒๕๒๔
๘.	นายสมหมาย ฉัตรทอง		๑ มิ.ย.๒๕๒๔ - ๑๔ ก.พ.๒๕๒๘
๙.	นายดารา การุณยวนิช		๑๕ ก.พ. ๒๕๒๘ - ๑๕ ต.ค.๒๕๓๐
๑๐.	นายสุนทร มากบุญ		๑๖ ต.ค.๒๕๓๐ - ๒๐ ม.ค.๒๕๓๒
๑๑.	นายอัมพร วังศพ่าห์		๒๓ ม.ค.๒๕๓๒ - ๓ ธ.ค.๒๕๓๓
๑๒.	ร.ต.เสรี ลักษณะสุต		๓ ธ.ค.๒๕๓๓ - ๑๐ ก.พ. ๒๕๓๕
๑๓.	นายสุวิทย์ หงส์ธนนันท์		๑๙ ก.พ. ๒๕๓๕ - ๕ พ.ย.๒๕๓๖
๑๔.	นายวิมล จันทวานิช		๘ พ.ย.๒๕๓๖ - ๓๑ ต.ค. ๒๕๓๘
๑๕.	นายมานิตย์ แพทย์จรัส		๑ พ.ย. ๒๕๓๘ - ๙ ก.พ. ๒๕๔๑
๑๖.	นายสุรเชษฐ์ ธีรัทธานนท์		๙ ก.พ.๒๕๔๑ - ๑ พ.ย. ๒๕๔๑
๑๗.	นายเสรี คัมภีรธัมโม		๒. พ.ย.๒๕๔๑ - ๑๕ ธ.ค.๒๕๔๕
๑๘.	นายวีระชัย ภู่เพียงใจ		๑๖ ธ.ค.๒๕๔๕ - ๓๐ ต.ค. ๒๕๔๗
๑๙.	นายสมดี คชายั่งยืน		๑ พ.ย.๒๕๔๗ - ๒๓ ธ.ค.๒๕๔๘
๒๐.	นายธนพัฒน์ บูรณศักดิ์ภิญโญ		๒๖ ธ.ค.๒๕๔๘ - ๒๑ พ.ย.๒๕๕๑
๒๑.	นายเมธี ปรัชญาสกุล		๒๔ พ.ย.๒๕๕๑ - ๙ ธ.ค. ๒๕๕๔
๒๒.	นายจิตวัฒน์ วิกสิต		๑๓ ธ.ค.๒๕๕๔ - ๘ มี.ค.๒๕๕๖
๒๓.	นายเมธี ปรัชญาสกุล		๑๑ มี.ค. ๒๕๕๖ - ๓๐ ก.ย. ๒๕๕๗
๒๔.	น.ส.กันตรัตน์ เริ่มสูงเนิน		๓๐ มี.ค. ๒๕๕๘ - ๑๓ ก.ค. ๒๕๖๑

||๒๕.||นายชนาธิป โคกมณี|| ||๑๖ ก.ค. ๒๕๖๑ - ปัจจุบัน |} ข้อมูลจากหนังสือ ๖๐ ปี(๒๔๙๑-๒๕๕๐) จารึกไว้บนแผ่นดิน อำเภอหนองบัว จังหวัดนครสวรรค์ เขียนโดย นายสมหมาย ฉัตรทอง(๒๕๔๗) แก้ไขเพิ่มเติมข้อมูลรายชื่อผู้ดำรงตำแหน่งนายอำเภอหนองบัว

ชื่อหมู่บ้าน ในเขตเทศบาลตำบลหนองบัว (บ้านใน+บ้านนอก)

ตำบลหนองบัว

• หมู่ที่ 1 ชุมชนบ้านมาบตะคร้อ
• หมู่ที่ 2 ชุมชนบ้านเนินน้ำเย็น
• หมู่ที่ 3 ชุมชนบ้านกุฏิฤๅษี
• หมู่ที่ 7 ชุมชนบ้านโคกมะขามหวาน
• หมู่ที่ 8 ชุมชนบ้านโคกมะตูม
• หมู่ที่ 9 ชุมชนบ้านคลองมะรื่น
• หมู่ที่ 14 ชุมชนบ้านทุ่งท้ายเนิน

ตำบลหนองกลับ

• หมู่ที่ 1 ชุมชนบ้านไร่โพธิ์ทอง
• หมู่ที่ 2 ชุมชนบ้านใหญ่
• หมู่ที่ 3 ชุมชนบ้านสุขสำราญ
• หมู่ที่ 4 ชุมชนบ้านเนินพลวง
• หมู่ที่ 9 ชุมชนบ้านเนินตาเกิด
• หมู่ที่ 12 ชุมชนบ้านเนินขี้เหล็ก
• หมู่ที่ 13 ชุมชนบ้านเนินสาน

การปกครองส่วนภูมิภาค

อำเภอหนองบัวแบ่งเขตการปกครองย่อยออกเป็น 9 ตำบล 105 หมู่บ้าน ได้แก่

1.

หนองบัว

(Nong Bua)

20 หมู่บ้าน

6.

ห้วยถั่วเหนือ

(Huai Thua Nuea)

9 หมู่บ้าน

2.

หนองกลับ

(Nong Klap)

15 หมู่บ้าน

7.

ห้วยใหญ่

(Huai Yai)

6 หมู่บ้าน

3.

ธารทหาร

(Than Thahan)

9 หมู่บ้าน

8.

ทุ่งทอง

(Thung Thong)

14 หมู่บ้าน

4.

ห้วยร่วม

(Huai Ruam)

11 หมู่บ้าน

9.

วังบ่อ

(Wang Bo)

14 หมู่บ้าน

5.

ห้วยถั่วใต้

(Huai Thua Tai)

7 หมู่บ้าน

การปกครองส่วนท้องถิ่น

ท้องที่อำเภอหนองบัวประกอบด้วยองค์กรปกครองส่วนท้องถิ่น 10 แห่ง ได้แก่

• เทศบาลตำบลหนองบัว ครอบคลุมพื้นที่บางส่วนของตำบลหนองบัวและตำบลหนองกลับ
• องค์การบริหารส่วนตำบลหนองบัว ครอบคลุมพื้นที่ตำบลหนองบัว (เฉพาะนอกเขตเทศบาลตำบลหนองบัว)
• องค์การบริหารส่วนตำบลหนองกลับ ครอบคลุมพื้นที่ตำบลหนองกลับ (เฉพาะนอกเขตเทศบาลตำบลหนองบัว)
• องค์การบริหารส่วนตำบลธารทหาร ครอบคลุมพื้นที่ตำบลธารทหารทั้งตำบล
• องค์การบริหารส่วนตำบลห้วยร่วม ครอบคลุมพื้นที่ตำบลห้วยร่วมทั้งตำบล
• องค์การบริหารส่วนตำบลห้วยถั่วใต้ ครอบคลุมพื้นที่ตำบลห้วยถั่วใต้ทั้งตำบล
• องค์การบริหารส่วนตำบลห้วยถั่วเหนือ ครอบคลุมพื้นที่ตำบลห้วยถั่วเหนือทั้งตำบล
• องค์การบริหารส่วนตำบลห้วยใหญ่ ครอบคลุมพื้นที่ตำบลห้วยใหญ่ทั้งตำบล
• องค์การบริหารส่วนตำบลทุ่งทอง ครอบคลุมพื้นที่ตำบลทุ่งทองทั้งตำบล
• องค์การบริหารส่วนตำบลวังบ่อ ครอบคลุมพื้นที่ตำบลวังบ่อทั้งตำบล 16 หมู่บ้าน

อ้างอิง

• http://www.bkk.in.th/Topic.aspx?TopicID=4729
• http://www.nongbua.ac.th/
• http://www.m-culture.in.th/album/115548/
• http://www.lek-prapai.org/watch.php?id=762