อำเภอหนองบัว

อำเภอหนองบัว
หลวงพ่อเดิมสร้างเมือง ลือเลื่องความสามัคคี ประเพณีบวชนาคหมู่ หินสีชมพูคู่เขาพระ เมืองพันสระนามกล่าวขาน พิพิธภัณฑ์พื้นบ้านมากมี ข้าวสารดีมีชื่อ นามระบือคือหนองบัว
ข้อมูลทั่วไป
อักษรไทย	อำเภอหนองบัว
อักษรโรมัน	Amphoe Nong Bua
จังหวัด	นครสวรรค์
ข้อมูลสถิติ
พื้นที่	819.5 ตร.กม.
ประชากร	68,889 คน (พ.ศ. 2561)
ความหนาแน่น	84.06 คน/ตร.กม.
รหัสทางภูมิศาสตร์	6004
รหัสไปรษณีย์	60110
ที่ว่าการอำเภอ
ที่ตั้ง	ที่ว่าการอำเภอหนองบัว หมู่ที่ 3 ตำบลหนองกลับ อำเภอหนองบัว จังหวัดนครสวรรค์ 60110
พิกัด	15°33′24″N 100°4′24″E
โทรศัพท์	0 5625 1410, 0 5625 1956
โทรสาร	0 5625 1410, 0 5625 1908
ส่วนหนึ่งของสารานุกรมประเทศไทย

หนองบัว เป็นอำเภอหนึ่งของจังหวัดนครสวรรค์

ที่ตั้งและอาณาเขต

อำเภอหนองบัวตั้งอยู่ทางทิศตะวันออกเฉียงเหนือของจังหวัด มีอาณาเขตติดต่อกับอำเภอและจังหวัดข้างเคียง ดังนี้

• ทิศเหนือ ติดต่อกับอำเภอบางมูลนากและอำเภอดงเจริญ (จังหวัดพิจิตร)
• ทิศตะวันออก ติดต่อกับอำเภอชนแดนและอำเภอบึงสามพัน (จังหวัดเพชรบูรณ์)
• ทิศใต้ ติดต่อกับอำเภอไพศาลีและอำเภอท่าตะโก
• ทิศตะวันตก ติดต่อกับอำเภอชุมแสง

ตำนานพื้นเมือง

ชื่ออำเภอหนองบัวนั้น มาจากตำนานโบราณว่า ในสมัยโบราณมีพระฤๅษีนารายณ์ได้บำเพ็ญเพียรที่ข้างหนองน้ำ(บ้านกุฏิฤๅษี)ในหนองน้ำมีกอบัวอยู่ ต่อมามีเทพธิดาถือกำเนิดเป็นเด็กทารกอยู่ในดอกบัว พระฤๅษีจึงเป็นผู้เลี้ยงดูจนเติบใหญ่และให้ชื่อว่า นางทิพย์เกสร เมื่อถึงวันปีใหม่(สงกรานต์)นางทิพย์เกสรก็จะขึ้นมาโล้ชิงช้าร้องเพลงพวงมาลัยเล่นใต้ต้นมะขามหย่อง(ปัจจุบัน เหลือเพียงชื่อ ถนนมะขามหย่อง)ริมหนองน้ำนั้น และไม่ไกลกันนักมีหนองน้ำอีกแห่งหนึ่งเป็นที่อาศัยของครอบครัวพรานป่า เมื่อพรานป่าได้ยินเพลงพวงมาลัยอันไพเราะที่นางทิพย์เกสรได้ขับร้อง เกิดความสงสัยว่าใครเป็นผู้ขับร้อง จึงเดินทางตามเสียงมา แต่ด้วยฤทธิ์นางทิพย์เกสรพรานป่าจึงไม่เห็นตัวนาง พรานป่าจึงเดินกลับบ้านตนแต่ก็ยังได้ยินเสียงอยู่จึงเดินค้นหาหลายรอบ แต่ก็ไม่พบ หนองน้ำที่พระฤๅษีอยู่เรียกว่าหนองบัว(ตำบลหนองบัว)หรือเรียกว่าเกาะลอยเพราะในอดีตมีเกาะเล็กๆอยู่กลางหนองน้ำแต่เนื่องจากน้ำไม่พอใช้ทางการจึงขุดออกและลอกให้ลึกกว่าเดิม ส่วนหนองน้ำที่พรานอาศัยอยู่เรียกว่าหนองกลับ(ตำบลหนองกลับ)

ประวัติอำเภอ

ตามประวัติวัดหนองกลับ-หนองบัว จากหนังสืออนุสรณ์งานพระราชทานเพลิงศพพระครูนิกรปทุมรักษ์(หลวงปู่อ๋อย นามสกุล พรมบุญ เกิด ๑๗ กุมภาพันธ์ ๒๔๔๒-มรณะ ๒๖ สิงหาคม ๒๕๒๙ อายุ ๘๗ ปี)อดีตเจ้าอาวาสวัดใหญ:วัดหนองกลับ และอดีตเจ้าคณะอำเภอหนองบัวรูปแรก พ.ศ. ๒๕๓๒ กล่าวว่า วัดหนองกลับ นี้ สร้างเมื่อ พ.ศ. ๒๓๖๓ ในสมัยรัชกาลที่ ๒ ใครสร้างไม่ปรากฏ ตามคำบอกเล่าทราบว่า ตรงที่สร้างวัดนี้ ในห้วงเหตุการณ์กบฏเจ้าอนุวงศ์ยกทัพตีเมืองนครราชสีมา(โคราช)สมัยราชกาลที่ ๓ เป็นที่ตั้งค่ายของชาวหนองบัว-หนองกลับ เพื่อป้องกันทัพเวียงจันทน์ที่ผ่านมา ด้วยบ้านนี้ตั้งมาหลายร้อยปี จึงมีวัดเก่าแก่ชื่อ วัดหนองม่วง ในเขตหนองกลับ และวัดสระมะนาว ในเขตหนองบัว เมื่อชาวบ้านทั้งสองบ้านมาตั้งค่ายที่วัดหนองกลับ จึงย้ายวัดมาด้วยเป็นเหตุให้มีวัดติดกันสองวัด ในสมัยนั้นชาวบ้านเรียกวัดนอกและวัดใน (บ้านนอกคือตำบลหนองกลับ บ้านในคือตำบลหนองบัว)ต่อมาภิกษุวัดในเป็นอหิวาต์มรณภาพ ภิกษุที่เหลือจึงย้ายไปวัดนอก(วัดหนองกลับในปัจจุบัน)จึงเป็นการรวมวัดโดยปริยาย สำหรับชื่อวัดเดิมมีผู้ตั้งไว้ว่า วัดประทุมคงคา ต่อมาเปลี่ยนเป็น วัดหงษ์ เพราะมีเสาหงษ์อยู่หน้าวัด ต่อมามีเจ้าเมืองพิจิตรมาตรวจราชการ จึงเปลี่ยนชื่อวัดให้เหมือนกับชื่อหมู่บ้านว่า วัดหนองกลับ แต่เนื่องจากอยู่ติดหนองบัว จึงนิยมเรียก วัดหนองบัว

อำเภอหนองบัว

กระทรวงมหาดไทย ได้ประกาศตั้งกิ่งอำเภอหนองบัวขึ้น เมื่อวันที่ ๑ มกราคม ๒๔๙๑ ให้ขึ้นอยู่ในการปกครองของอำเภอชุมแสง จังหวัดนครสวรรค์ กิ่งอำเภอหนองบัวขณะนั้น มีตำบลในการปกครอง จาก ๓ อำเภอ ๕ ตำบล ๒ จังหวัด คือ

๑.ตำบลหนองบัว อำเภอชุมแสง จังหวัดนครสวรรค์

๒.ตำบลห้วยร่วม อำเภอชุมแสง จังหวัดนครสวรรค์

๓.ตำบลห้วยใหญ่ อำเภอชุมแสง จังหวัดนครสวรรค์

๔.ตำบลธารทหาร อำเภอท่าตะโก จังหวัดนครสวรรค์

๕.ตำบลหนองกลับ อำเภอบางมูลนาก จังหวัดพิจิตร

ต่อมาเมื่อมีประชาชนหนาแน่นเพิ่มขึ้น สภาพท้องที่มีความเจริญขึ้น กิ่งอำเภอหนองบัวจึงได้ยกฐานะขึ้นเป็นอำเภอ ตามพระราชกฤษฏีกา จัดตั้งอำเภอหนองบัว ในราชกิจจานุเบกษา เล่มที่ ๓ ตอนที่ ๔๖ ลงวันที่ ๕ มิถุนายน ๒๔๙๙ มีฐานะเป็นอำเภอหนองบัวตั้งแต่วันที่ ๖ มิถุนายน ๒๔๙๙

เมื่อแรกตั้งที่ว่าการกิ่งอำเภอ ได้อาศัยใต้ถุนกุฏิพระใบฎีกาโปน เอี่ยมเนตร พระวัดใหญ่ : วัดหนองกลับ โดยใช้ไม้รวกผ่าจักเป็นฝาล้อมรอบ มีพื้นใช้เป็นที่ทำการตั้งแต่วันที่ ๑ มกราคม ๒๔๙๑

เดือนพฤศจิกายน ๒๔๙๒ ได้รื้ออาคารโรงสีที่สร้างไว้ ไฟไหม้บางส่วน มีผู้บริจาคให้ประกอบกับตัวไม้ที่มีอยู่ในวัดหนองกลับเพิ่มเติมรวมกัน ปลูกเป็นอาคารยกพื้นสูง ๕๐ เซนติเมตร กว้าง ๘ เมตร ยาว ๑๒ เมตร หลังคามุงหญ้าแฝก ปลูกสร้างบริเวณต้นมะขวิดต้นมะสังข์ในวัด อันเป็นที่ตั้งเมรุปัจจุบัน ขณะนั้นเมรุยังไม่ได้ก่อสร้าง ใช้อาคารดังกล่าวเป็นที่ปฏิบัติงาน

ต้นปี พ.ศ. ๒๔๙๓ ทางราชการได้อนุมัติเงินงบประมาณสร้างที่ว่าการกิ่งอำเภอใหม่ สร้างแล้วเสร็จราวกลางปี ๒๔๙๔ ต่อมาในปีงบประมาณ

พ.ศ. ๒๕๒๐ ได้รับงบประมาณสร้างที่ว่าการอำเภอหนองบัว เป็นตึก ๒ ชั้น ในวงเงิน ๑,๐๐๐,๐๐๐ บาท ซึ่งผู้ว่าราชการจังหวัดนครสวรรค์ (นายเดชชาติ วงศ์โมกลเชษฐ์) ได้มาทำพิธีเปิดป้าย ที่ว่าการอำเภอ เมื่อวันที่ ๒๒ มิถุนายน ๒๕๒๑ และใช้เป็นที่ทำการตั้งแต่วันทำพิธีเปิดเป็นต้นมา

รายชื่อผู้ดำรงตำแหน่งปลัดอำเภอผู้เป็นหัวหน้าประจำกิ่งอำเภอหนองบัว

๑.	ร.ต.ต. ประทวน สิทธิธูรณ์		๑๘ ธ.ค. ๒๔๙๐ - ๘ มี.ค.๒๔๙๒
๒.	นายสืบศักดิ์ สุขไทย		๘ มี.ค.๒๔๙๒ - ๒๒ มี.ค.๒๔๙๕
๓.	นายบรรจบ ศรีเจริญ		๒๒ มี.ค.๒๔๙๕ - ๒ ส.ค. ๒๔๙๙

รายชื่อผู้ดำรงตำแหน่งนายอำเภอหนองบัว

๑.	นายสืบศักดิ์ สุขไทย		๑๔ ก.ค. ๒๔๙๙ - ๑๗ เม.ย. ๒๕๐๒
๒.	นายอรุณ วิไลรัตน์		๑๗ เม.ย. ๒๕๐๒ - ๒๐ ต.ค. ๒๕๐๘
๓.	นายอำนาจ ศศิธร		๒๐ ต.ค. ๒๕๐๘ - ๓ ก.ค. ๒๕๑๔
๔.	นายชาติ สุขเจริญ		๖ ก.ค. ๒๕๑๔ - ๑๔ พ.ค. ๒๕๑๗
๕.	นายธนุศ อิศรางกูร ณ อยุธยา		๑๔ พ.ค. ๒๔๑๗ - ๒๘ พ.ย. ๒๕๑๘
๖.	นายสงวน ประพันธ์โรจน์		๒๘ พ.ย. ๒๕๑๘ - ๒๕ ส.ค. ๒๕๒๑
๗.	นายไชยเจริญ เฟื่องเรือง		๒๘ ส.ค. ๒๕๒๑ -๓๑ พ.ค.๒๕๒๔
๘.	นายสมหมาย ฉัตรทอง		๑ มิ.ย.๒๕๒๔ - ๑๔ ก.พ.๒๕๒๘
๙.	นายดารา การุณยวนิช		๑๕ ก.พ. ๒๕๒๘ - ๑๕ ต.ค.๒๕๓๐
๑๐.	นายสุนทร มากบุญ		๑๖ ต.ค.๒๕๓๐ - ๒๐ ม.ค.๒๕๓๒
๑๑.	นายอัมพร วังศพ่าห์		๒๓ ม.ค.๒๕๓๒ - ๓ ธ.ค.๒๕๓๓
๑๒.	ร.ต.เสรี ลักษณะสุต		๓ ธ.ค.๒๕๓๓ - ๑๐ ก.พ. ๒๕๓๕
๑๓.	นายสุวิทย์ หงส์ธนนันท์		๑๙ ก.พ. ๒๕๓๕ - ๕ พ.ย.๒๕๓๖
๑๔.	นายวิมล จันทวานิช		๘ พ.ย.๒๕๓๖ - ๓๑ ต.ค. ๒๕๓๘
๑๕.	นายมานิตย์ แพทย์จรัส		๑ พ.ย. ๒๕๓๘ - ๙ ก.พ. ๒๕๔๑
๑๖.	นายสุรเชษฐ์ ธีรัทธานนท์		๙ ก.พ.๒๕๔๑ - ๑ พ.ย. ๒๕๔๑
๑๗.	นายเสรี คัมภีรธัมโม		๒. พ.ย.๒๕๔๑ - ๑๕ ธ.ค.๒๕๔๕
๑๘.	นายวีระชัย ภู่เพียงใจ		๑๖ ธ.ค.๒๕๔๕ - ๓๐ ต.ค. ๒๕๔๗
๑๙.	นายสมดี คชายั่งยืน		๑ พ.ย.๒๕๔๗ - ๒๓ ธ.ค.๒๕๔๘
๒๐.	นายธนพัฒน์ บูรณศักดิ์ภิญโญ		๒๖ ธ.ค.๒๕๔๘ - ๒๑ พ.ย.๒๕๕๑
๒๑.	นายเมธี ปรัชญาสกุล		๒๔ พ.ย.๒๕๕๑ - ๙ ธ.ค. ๒๕๕๔
๒๒.	นายจิตวัฒน์ วิกสิต		๑๓ ธ.ค.๒๕๕๔ - ๘ มี.ค.๒๕๕๖
๒๓.	นายเมธี ปรัชญาสกุล		๑๑ มี.ค. ๒๕๕๖ - ๓๐ ก.ย. ๒๕๕๗
๒๔.	น.ส.กันตรัตน์ เริ่มสูงเนิน		๓๐ มี.ค. ๒๕๕๘ - ปัจจุบัน

ข้อมูลจากหนังสือ ๖๐ ปี(๒๔๙๑-๒๕๕๐) จารึกไว้บนแผ่นดิน อำเภอหนองบัว จังหวัดนครสวรรค์ เขียนโดย นายสมหมาย ฉัตรทอง(๒๕๔๗) แก้ไขเพิ่มเติมข้อมูลรายชื่อผู้ดำรงตำแหน่งนายอำเภอหนองบัว ณ วันที่ ๑๘ พฤษภาคม ๒๕๕๘

ชื่อหมู่บ้าน ในเขตเทศบาลตำบลหนองบัว (บ้านใน+บ้านนอก)

ตำบลหนองบัว

• หมู่ที่ 1 ชุมชนบ้านมาบตะคร้อ
• หมู่ที่ 2 ชุมชนบ้านเนินน้ำเย็น
• หมู่ที่ 3 ชุมชนบ้านกุฏิฤๅษี
• หมู่ที่ 7 ชุมชนบ้านโคกมะขามหวาน
• หมู่ที่ 8 ชุมชนบ้านโคกมะตูม
• หมู่ที่ 9 ชุมชนบ้านคลองมะรื่น
• หมู่ที่ 14 ชุมชนบ้านทุ่งท้ายเนิน

ตำบลหนองกลับ

• หมู่ที่ 1 ชุมชนบ้านไร่โพธิ์ทอง
• หมู่ที่ 2 ชุมชนบ้านใหญ่
• หมู่ที่ 3 ชุมชนบ้านสุขสำราญ
• หมู่ที่ 4 ชุมชนบ้านเนินพลวง
• หมู่ที่ 9 ชุมชนบ้านเนินตาเกิด
• หมู่ที่ 12 ชุมชนบ้านเนินขี้เหล็ก
• หมู่ที่ 13 ชุมชนบ้านเนินสาน

การปกครองส่วนภูมิภาค

อำเภอหนองบัวแบ่งเขตการปกครองย่อยออกเป็น 9 ตำบล 105 หมู่บ้าน ได้แก่

1.

หนองบัว

(Nong Bua)

20 หมู่บ้าน

6.

ห้วยถั่วเหนือ

(Huai Thua Nuea)

9 หมู่บ้าน

2.

หนองกลับ

(Nong Klap)

15 หมู่บ้าน

7.

ห้วยใหญ่

(Huai Yai)

6 หมู่บ้าน

3.

ธารทหาร

(Than Thahan)

9 หมู่บ้าน

8.

ทุ่งทอง

(Thung Thong)

14 หมู่บ้าน

4.

ห้วยร่วม

(Huai Ruam)

11 หมู่บ้าน

9.

วังบ่อ

(Wang Bo)

14 หมู่บ้าน

5.

ห้วยถั่วใต้

(Huai Thua Tai)

7 หมู่บ้าน

การปกครองส่วนท้องถิ่น

ท้องที่อำเภอหนองบัวประกอบด้วยองค์กรปกครองส่วนท้องถิ่น 10 แห่ง ได้แก่

• เทศบาลตำบลหนองบัว ครอบคลุมพื้นที่บางส่วนของตำบลหนองบัวและตำบลหนองกลับ
• องค์การบริหารส่วนตำบลหนองบัว ครอบคลุมพื้นที่ตำบลหนองบัว (เฉพาะนอกเขตเทศบาลตำบลหนองบัว)
• องค์การบริหารส่วนตำบลหนองกลับ ครอบคลุมพื้นที่ตำบลหนองกลับ (เฉพาะนอกเขตเทศบาลตำบลหนองบัว)
• องค์การบริหารส่วนตำบลธารทหาร ครอบคลุมพื้นที่ตำบลธารทหารทั้งตำบล
• องค์การบริหารส่วนตำบลห้วยร่วม ครอบคลุมพื้นที่ตำบลห้วยร่วมทั้งตำบล
• องค์การบริหารส่วนตำบลห้วยถั่วใต้ ครอบคลุมพื้นที่ตำบลห้วยถั่วใต้ทั้งตำบล
• องค์การบริหารส่วนตำบลห้วยถั่วเหนือ ครอบคลุมพื้นที่ตำบลห้วยถั่วเหนือทั้งตำบล
• องค์การบริหารส่วนตำบลห้วยใหญ่ ครอบคลุมพื้นที่ตำบลห้วยใหญ่ทั้งตำบล
• องค์การบริหารส่วนตำบลทุ่งทอง ครอบคลุมพื้นที่ตำบลทุ่งทองทั้งตำบล
• องค์การบริหารส่วนตำบลวังบ่อ ครอบคลุมพื้นที่ตำบลวังบ่อทั้งตำบล 16 หมู่บ้าน

อ้างอิง

• http://www.bkk.in.th/Topic.aspx?TopicID=4729
• http://www.nongbua.ac.th/
• http://www.m-culture.in.th/album/115548/
• http://www.lek-prapai.org/watch.php?id=762