จังหวัดลำพูน

จังหวัดลำพูน
ตราประจำจังหวัด
พระธาตุเด่น พระรอดขลัง ลำไยดัง กระเทียมดี ประเพณีงาม จามเทวีศรีหริภุญไชย
ข้อมูลทั่วไป
อักษรไทย	ลำพูน
อักษรโรมัน	Lamphun
ชื่อไทยอื่น ๆ	นครหริภุญชัย
ผู้ว่าราชการ	อรรษิษฐ์ สัมพันธรัตน์ (ตั้งแต่ พ.ศ. 2560)
ข้อมูลสถิติ
พื้นที่	4,505.882 ตร.กม. (อันดับที่ 48)
ประชากร	405,918 คน (พ.ศ. 2560) (อันดับที่ 63)
ความหนาแน่น	90.08 คน/ตร.กม. (อันดับที่ 52)
ISO 3166-2	TH-51
สัญลักษณ์ประจำจังหวัด
ต้นไม้	ก้ามปู (จามจุรีแดง)
ดอกไม้	ทองกวาว
สัตว์น้ำ	อึ่งปากขวด
ศาลากลางจังหวัด
ที่ตั้ง	ถนนอินทยงยศ ตำบลในเมือง อำเภอเมืองลำพูน จังหวัดลำพูน 51000
โทรศัพท์	0 5351 1000
เว็บไซต์	จังหวัดลำพูน
แผนที่
ส่วนหนึ่งของสารานุกรมประเทศไทย

สำหรับลำพูน ในความหมายอื่น ดูที่ ลำพูน (แก้ความกำกวม)

จังหวัดลำพูน (คำเมือง: หละปูน) เป็นจังหวัดที่มีขนาดเล็กที่สุดในภาคเหนือ นับเป็นอีกจังหวัดหนึ่งที่มีประวัติศาสตร์เก่าแก่ ยาวนาน เคยเป็นที่ตั้งของนครหริภุญชัย ในสมัยพระนางจามเทวีเดิมชื่อเมืองหริภุญไชย เป็นเมืองโบราณ มีอายุประมาณ 1,343 ปี ตามพงศาวดารโยนกเล่าสืบต่อกันถึงการสร้างเมืองหริภุญไชย โดยฤๅษีวาสุเทพ เป็นผู้เกณฑ์พวกเม็งคบุตรหรือชนเชื้อชาติมอญมาสร้างเมืองนี้ขึ้น ในพื้นที่ระหว่างแม่น้ำสองสาย คือ แม่น้ำกวงและแม่น้ำปิง เมื่อมาสร้างเสร็จได้ส่งทูตไปเชิญราชธิดากษัตริย์เมืองละโว้พระนาม “จามเทวี” มาเป็นปฐมกษัตริย์ปกครองเมืองหริภุญไชยสืบราชวงศ์กษัตริย์ต่อมาหลายพระองค์ จนกระทั่งถึงสมัยพญายีบาจึงได้เสียการปกครองให้แก่พญามังราย ผู้รวบรวมแว่นแคว้นทางเหนือเข้าเป็นอาณาจักรล้านนา

ถึงแม้ว่าเมืองลำพูนจะตกอยู่ภายใต้การปกครองของอาณาจักรล้านนา แต่ก็ได้เป็นผู้ถ่ายทอดมรดกทางศิลปะและวัฒนธรรมให้แก่ผู้ที่เข้ามาปกครอง ดังปรากฏหลักฐานทั่วไปในเวียงกุมกาม เชียงใหม่ และเชียงราย เมืองลำพูนจึงยังคงความสำคัญในทางศิลปะและวัฒนธรรมของอาณาจักรล้านนา จนกระทั่งสมัยสมเด็จพระเจ้าตากสินมหาราช เมืองลำพูนจึงได้เข้ามาอยู่ในราชอาณาจักรไทย มีผู้ครองนครสืบต่อกันมาจนถึงสมัยกรุงรัตนโกสินทร์ ต่อมาภายหลังการเปลี่ยนแปลงการปกครอง พ.ศ. 2475 เมื่อเจ้าผู้ครองนครองค์สุดท้าย คือ พลตรี เจ้าจักรคำขจรศักดิ์ ถึงแก่พิราลัย เมืองลำพูนจึงเปลี่ยนเป็นจังหวัด มีผู้ว่าราชการจังหวัดเป็นผู้ปกครอง สืบมาจนกระทั่งถึงปัจจุบัน นอกจากจังหวัดลำพูนจะมีชื่อเสียงในฐานะเป็นเมืองประวัติศาสตร์แล้ว ยังเป็นแหล่งเพาะปลูกลำไย พระเครื่อง โบราณสถานที่สำคัญ และผ้าทอฝีมือดี ปัจจุบันมีประตูเมืองหลักทั้งสี่ทิศคือ ทิศเหนือประตูช้างสี ทิศตะวันออกประตูท่าขาม ทิศใต้ประตูลี้ ทิศตะวันตกประตูมหาวัน มีกำแพงเมืองเก่าทางทิศตะวันออกเฉียงเหนือคือ ประตูท่านาง

ภูมิศาสตร์

อาณาเขต

ลำพูนมีพื้นที่ติดกับจังหวัดอื่น ๆ 3 จังหวัด ดังนี้

• ทิศเหนือ จรดอำเภอสารภี และอำเภอสันกำแพง จังหวัดเชียงใหม่
• ทิศตะวันออก จรดอำเภอห้างฉัตร อำเภอสบปราบ และอำเภอเสริมงาม จังหวัดลำปาง
• ทิศใต้ จรดอำเภอเถิน อำเภอแม่พริก จังหวัดลำปาง และอำเภอสามเงา จังหวัดตาก
• ทิศตะวันตก จรดอำเภอฮอด อำเภอจอมทอง อำเภอหางดง และอำเภอสันป่าตอง จังหวัดเชียงใหม่

ที่ตั้ง

• จังหวัดลำพูน ตั้งอยู่ทางภาคเหนือตอนบนของประเทศไทย อยู่ห่างจากกรุงเทพมหานคร ตามทางหลวงแผ่นดินหมายเลข 11 (สายเอเซีย) เป็นระยะทาง 689 กิโลเมตร ตามทางหลวงแผ่นดินสายพหลโยธิน เป็นระยะทาง 724 กิโลเมตร และตามทางรถไฟ 729 กิโลเมตร ตั้งอยู่ระหว่างเส้นรุ้งที่ 18 องศาเหนือ และเส้นแวงที่ 99 องศาตะวันออก อยู่ในกลุ่มจังหวัดภาคเหนือตอนบน อยู่ห่างจากจังหวัดเชียงใหม่เพียง 22 ก.ม. เป็นพื้นที่ ที่มีศักยภาพในการพัฒนาเป็นศูนย์กลางความเจริญของภาคเหนือตอนบน และอนุภูมิภาค ลุ่มน้ำโขง หรือพื้นที่สี่เหลี่ยมเศรษฐกิจร่วมกับ จังหวัดเชียงใหม่
• จังหวัดลำพูนเป็นจังหวัดที่มีขนาดเล็กที่สุดของภาคเหนือมีพื้นที่ทั้งหมดประมาณ 4,505.882 ตร.กม. หรือประมาณ 2,815,675 ไร่ หรือคิดเป็นร้อยละ 4.85 ของพื้นที่ ภาคเหนือตอนบน บริเวณที่กว้างที่สุดประมาณ 43 กม. และยาวจากเหนือจดใต้ 136 กม.
• ลักษณะภูมิอากาศ จังหวัดลำพูนตั้งอยู่ในภาคเหนือ ซึ่งตามตำแหน่งที่ตั้งอยู่ในเขตร้อนที่ค่อนไปทาง เขตอากาศอบอุ่น ในฤดูหนาวจึงมีอากาศเย็นค่อนข้างหนาว แต่เนื่องจากอยู่ลึกเข้าไปใน แผ่นดินห่างไกลจากทะเล จึงมีฤดูแล้งที่ยาวนานและอากาศจะร้อนถึงร้อนจัดในฤดูร้อน จังหวัดลำพูนมีสภาพภูมิอากาศแตกต่างกันอย่างเด่นชัด 3 ช่วงฤดู คือช่วงเดือนมีนาคม กับเมษายนมีอากาศร้อน ช่วงเดือนพฤษภาคมถึงเดือนตุลาคม จะมีฝนตกชุกเป็นฤดูฝน และช่วงเดือนพฤศจิกายนถึง เดือนกุมภาพันธ์มีอากาศหนาวเย็นเป็นฤดูหนาว ซึ่งฤดูหนาวและฤดูร้อนนั้น เป็นช่วงฤดูแล้ง ที่มีระยะเวลาติดต่อกันประมาณ 6 เดือน ในช่วงฤดูฝนอีก 6 เดือน นั้น อากาศจะไม่ร้อนเท่ากับ ในฤดูร้อน และไม่หนาวเย็นเท่า ฤดูหนาว คือมีอุณหภูมิปานกลางอยู่ระหว่างสองฤดูดังกล่าว

อุทยานแห่งชาติ

• อุทยานแห่งชาติดอยขุนตาล
• อุทยานแห่งชาติแม่ปิง

สัญลักษณ์ประจำจังหวัด

• คำขวัญประจำจังหวัด : พระธาตุเด่น พระรอดขลัง ลำไยดัง กระเทียมดี ประเพณีงาม จามเทวีศรีหริภุญไชย
• ต้นไม้ประจำจังหวัด : ต้นก้ามปูหรือจามจุรีแดง (Samanea saman)
• ดอกไม้ประจำจังหวัด : ดอกทองกวาว (Butea monosperma)
• สัตว์น้ำประจำจังหวัด : อึ่งปากขวดหรืออึ่งเพ้า (Glyphoglossus molossus)

การเมืองการปกครอง

หน่วยการปกครอง

แผนที่อำเภอในจังหวัดลำพูน

จังหวัดลำพูนแบ่งการปกครองแบ่งออกเป็น 8 อำเภอ 51 ตำบล 574 หมู่บ้าน ดังนี้

ที่	ชื่ออำเภอ	ตัวเมือง	อักษรโรมัน	ตำบล	หมู่บ้าน	ประชากร (พ.ศ. 2560)	พื้นที่ (ตร.กม.)	ความหนาแน่น (คน/ตร.กม.)
1	เมืองลำพูน		Mueang Lamphun	15	159	146,098	479.83	304.48
2	แม่ทา		Mae Tha	6	68	39,107	762.63	51.27
3	บ้านโฮ่ง		Ban Hong	5	62	40,199	596.90	67.34
4	ลี้		Li	8	99	69,806	1,701.99	41.01
5	ทุ่งหัวช้าง		Thung Hua Chang	3	35	20,173	486.13	41.49
6	ป่าซาง		Pa Sang	9	90	55,321	299.95	184.43
7	บ้านธิ		Ban Thi	2	36	17,698	129.02	137.16
8	เวียงหนองล่อง		Wiang Nong Long	3	25	17,516	49.43	354.33
รวม				51	574	405,918	4,505.88	90.08

การเลือกตั้ง

ในการเลือกตั้งครั้งที่ผ่านมา จังหวัดลำพูน แบ่งเขตการเลือกตั้งเป็น 2 เขต โดยมีสมาชิกสภาผู้แทนราษฎร จำนวน 2 คน และสมาชิกวุฒิสภา จำนวน 1 คน ในส่วนของผู้บริหารองค์กรปกครองส่วนท้องถิ่น ระดับจังหวัด และเทศบาลเมือง ได้แก่

• นิรันดร์ ด่านไพบูลย์ นายกองค์การบริหารส่วนจังหวัดลำพูน
• ประภัสร์ ภู่เจริญ นายกเทศมนตรีเมืองลำพูน

รายพระนามเจ้าผู้ครองนคร

ดูเพิ่มเติมที่: รายพระนามเจ้าผู้ครองนครลำพูน

เจ้านายฝ่ายเหนือ

เจ้านายฝ่ายเหนือที่ยังมีชีวิตอยู่

• พลอากาศตรี เจ้าวัฒนัน ณ ลำพูน ผู้สืบราชสกุลเจ้าผู้ครองนครลำพูน โอรสในเจ้าพงศ์ธาดา ณ ลำพูน
• คุณ เจ้าดารารัตน์ ณ ลำพูน ประธานมูลนิธิจักรคำขจรศักดิ์
• เจ้าวรจักร ณ ลำพูน
• เจ้าพัฒนพงศ์ ณ ลำพูน
• เจ้าศักดิ์ขจร ณ ลำพูน

ประชากร

เชื้อชาติและภาษา

ภาษายองเป็นภาษาที่ใช้กันแพร่หลายในจังหวัดลำพูน คนในจังหวัดลำพูนมักจะพูดสำเนียงเมืองยอง เพราะชาวลำพูนส่วนใหญ่สืบเชื้อสายมาจากไทลื้อในรัฐฉานประเทศพม่าและสิบสองปันนาประเทศจีน จึงมีสำเนียงที่เป็นเอกลักษณ์โดดเด่นแตกต่างจากคำเมืองของภาคเหนือ และประชากรส่วนหนึ่งของจังหวัดลำพูนเป็นชาวเขาเผ่ากะเหรี่ยง ปวากะญอ โดยเฉพาะหมู่บ้านพระบาทห้วยต้มหมู่บ้านเดียวมีประชากรของกะเหรี่ยงปวากะญออาศัยพันกว่าหลังคาเรือนและเป็นหมู่บ้านต้นแบบ หมู่บ้านรักษาศีล 5

สถานศึกษา

อุดมศึกษา

• มหาวิทยาลัยมหาจุฬาลงกรณ์ราชวิทยาลัย วิทยาลัยสงฆ์ลำพูน
• มหาวิทยาลัยธนบุรี ศูนย์ลำพูน
• มหาวิทยาลัยราชภัฏลำปาง วิทยาเขตลำพูน
• มหาวิทยาลัยเชียงใหม่ ศูนย์หริภุญชัย จังหวัดลำพูน
• สถาบันการอาชีวศึกษาภาคเหนือ๑ วิทยาลัยเทคนิคลำพูน

อาชีวศึกษา

• วิทยาลัยเทคนิคลำพูน
• วิทยาลัยเกษตรและเทคโนโลยีลำพูน
• วิทยาลัยการอาชีพป่าซาง
• วิทยาลัยการอาชีพบ้านโฮ่ง
• วิทยาลัยเทคโนโลยีชรินรัตน์ลำพูน

โรงเรียน

ดูเพิ่มเติมที่: รายชื่อโรงเรียนในจังหวัดลำพูน

สถานที่สำคัญของจังหวัด

• วัดพระธาตุหริภุญชัยวรมหาวิหาร (พระอารามหลวงชั้นเอก ชนิด วรมหาวิหาร)
• วัดพระพุทธบาทตากผ้า (พระอารามหลวงชั้นตรี ชนิด สามัญ)
• พระบรมราชานุสาวรีย์พระนางจามเทวี
• วัดจามเทวี
• วัดพระธาตุดอยเวียง
• วัดประตูลี้
• วัดมหาวัน
• วัดพระคงฤๅษี
• วัดพระยืน
• วัดธงสัจจะ
• วัดสันป่ายางหลวง
• วัดสันป่ายางหน่อม
• วัดช้างรอง
• วัดช้างสี
• วัดไก่แก้ว
• กู่ช้าง - กู่ม้า
• วัดเจดีย์กู่เต้าจุฬามณี
• วัดต้นแก้ว
• วัดรมณียาราม
• พิพิธภัณฑสถานแห่งชาติหริภุญไชย
• วัดพระพุทธบาทห้วยต้ม

• ดอยขะม้อ
• สะพานขาวทาชมภู
• วัดดอยติ อนุสาวรีย์ครูบาศรีวิชัย องค์ในที่สุดในลำพูน
• อุโมงค์ขุนตาน เป็นอุโมงค์รถไฟที่ยาวที่สุดในประเทศไทย
• อนุสาวรีย์สุเทวฤๅษี
• The Sun New Center สวนน้ำและสวนสนุก
• ถนนคนเดินจังหวัดลำพูน หน้าวัดพระธาตุหริภุญชัย ทุกวันศุกร์
• ศูนย์พัฒนาโครงการหลวงพระบาทห้วยต้ม
• น้ำตกก้อ แก่งก้อ อุทยานแห่งชาติแม่ปิง
• สวนสายน้ำแร่
• หมู่บ้านแกะสลักบ้านทา
• หมู้บ้านกะเหรี่ยงพัฒนาห้วยหละ
• ถ้ำเอราวัณ
• ถ้ำหลวงผาเวียง
• ขัวมุงท่าสิงห์ และชุมชนเวียงยอง
• ดอยช้างป๋าแป่ เป็นยอดดอยที่สุดที่ในจังหวัดลำพูน
• ศาลเจ้าพ่อขุนตาล
• ตลาดหนองดอก
• ตลาดเกษตรดอยแก้ว (กาดป่าเปา)
• อ่างเก็บน้ำแม่ตีบ

วัตนธรรมและประเพณี

• งานของดีศรีหริภุญชัย
• งานประเพณีสงกรานต์
• งานประเพณีสรงน้ำพระธาตุหริภุญชัย (แปดเป็ง)
• งานสลากย้อมเมืองหละปูน หนึ่งเดียวในโลก
• งานเทศกาลลำไย
• งานพระนางจามเทวี
• งานฤดูหนาวและกาชาด
• งานแห่แคร่หลวง ลอยกระทง อำเภอบ้านโฮ่ง
• งานแต่งสีอวดลาย ผ้าฝ้ายดอนหลวง อำเภอป่าซาง
• งานต้นกำเนิดไม้แกะสลัก และของดีอำเภอแม่ทา

บุคคลที่มีชื่อเสียง

• ครูบาศรีวิชัย นักบุญแห่งล้านนา
• ครูบาอภิชัย (ขาวปี) ศิษย์เอกครูบาศรีวิชัยนักพัฒนานักปฏิบัติ
• ครูบาวงศ์ นักพัฒนานักปฏิบัติ
• พระสุพรหมยานเถร (พรหมา พฺรหฺมจกฺโก) พระนักปฏิบัติ
• พระพุทธพจนวราภรณ์ (จันทร์ กุสโล) พระราชาคณะเจ้าคณะรอง อดีตเจ้าคณะภาค๔-๕-๖-๗ (ธรรมยุต) อดีตเจ้าอาวาสวัดเจดีย์หลวงวรวิหาร จังหวัดเชียงใหม่
• หลวงปู่ครูบาผัด พระนักปฏิบัติ
• ภานุทัต อภิชนาธง ครูสอนศิลปินพื้นบ้านล้านนาและนักร้อง
• สุพจน์ จันทร์เจริญ นักร้อง นักแสดง
• ศตวรรษ ดุลยวิจิตร นักแสดง
• อาจารียา พรหมพฤกษ์ นักร้อง
• วิทยา เลาหกุล อดีตนักฟุตบอลทีมชาติไทยและอดีตผู้ฝึกสอนทีมชาติไทย
• หัตฐพร สุวรรณ อดีตนักฟุตบอลทีมชาติไทย
• พรรษา มีสัตย์ธรรม อดีตผู้รักษาประตูทีมชาติไทย
• นพพร อินสีลอย (กิ่งซาง) นักมวย ครู
• สถาพร ริยะป่า (อู๋) ผู้ประกาศข่าวช่อง 8
• วีนัส นันทะชัย รองอันดับหนึ่ง Miss Thailand World 2014
• ณัฐธยาน์ ธนรณวัฒน์ นักกีฬาเหรียญทองมาราธอนกีฬาซีเกมส์ ครั้งที่ 28
• เอ็ดดี้ ตลาดแตก ศิลปินนักร้อง
• อินสนธ์ วงสาม ศิลปินแห่งชาติ
• ทวี นันทขว้าง ศิลปินแห่งชาติ

ดูเพิ่ม

• รายชื่อวัดในจังหวัดลำพูน
• รายชื่อโรงเรียนในจังหวัดลำพูน
• รายชื่อสาขาของธนาคารในจังหวัดลำพูน
• รายชื่อห้างสรรพสินค้าในจังหวัดลำพูน

แหล่งข้อมูลอื่น

• เจ้าเมืองลำพูน
• เว็บไซต์อย่างเป็นทางการของจังหวัด

• แผนที่และภาพถ่ายทางอากาศของ จังหวัดลำพูน
  • แผนที่ จาก มัลติแมป โกลบอลไกด์ หรือ กูเกิลแผนที่
  • ภาพถ่ายทางอากาศ จาก เทอร์ราเซิร์ฟเวอร์
  • ภาพถ่ายดาวเทียม จาก วิกิแมเปีย