จังหวัดเพชรบูรณ์

สำหรับเพชรบูรณ์ ในความหมายอื่น ดูที่ เพชรบูรณ์ (แก้ความกำกวม)

จังหวัดเพชรบูรณ์
ตราประจำจังหวัด
เมืองมะขามหวาน อุทยานน้ำหนาว ศรีเทพเมืองเก่า เขาค้ออนุสรณ์ นครพ่อขุนผาเมือง
ข้อมูลทั่วไป
อักษรไทย	เพชรบูรณ์
อักษรโรมัน	Phetchabun
ชื่อไทยอื่น ๆ	เพชบุระ
ผู้ว่าราชการ	สืบศักดิ์ เอี่ยมวิจารณ์ (ตั้งแต่ พ.ศ. 2561)
ข้อมูลสถิติ
พื้นที่	12,668.416 ตร.กม. (อันดับที่ 9)
ประชากร	994,540 คน (พ.ศ. 2561) (อันดับที่ 21)
ความหนาแน่น	78.50 คน/ตร.กม. (อันดับที่ 63)
ISO 3166-2	TH-67
สัญลักษณ์ประจำจังหวัด
ต้นไม้	มะขาม
ดอกไม้	มะขาม
สัตว์น้ำ	แมงกะพรุนน้ำจืดชนิด Craspedacusta sowerbii
ศาลากลางจังหวัด
ที่ตั้ง	ภายในศูนย์ราชการจังหวัดเพชรบูรณ์ หมู่ที่ 5 ถนนสระบุรี-หล่มสัก ตำบลสะเดียง อำเภอเมืองเพชรบูรณ์ จังหวัดเพชรบูรณ์ 67000
เว็บไซต์	จังหวัดเพชรบูรณ์
แผนที่
ส่วนหนึ่งของสารานุกรมประเทศไทย

จังหวัดเพชรบูรณ์ เป็นจังหวัดหนึ่งในภาคกลางตอนบนของประเทศไทย มีพื้นที่ประมาณ 12,668 ตารางกิโลเมตร ซึ่งมีพื้นที่ใหญ่เป็นอันดับ 9 ของประเทศ มีประชากร 994,397 คน แบ่งการปกครองออกเป็น 11 อำเภอ และมีเขตเทศบาลเมืองเพชรบูรณ์เป็นศูนย์กลางของจังหวัด เป็นจังหวัดที่มีทรัพยากรธรรมชาติ มีความอุดมสมบูรณ์ และมีแหล่งท่องเที่ยวจำนวนมาก

ศัพท์มูลวิทยา

ชื่อของจังหวัดเพชรบูรณ์ เมื่อสมัยก่อนน่าจะชื่อว่าเมือง "เพชบุระ" ตามที่ปรากฏในจารึกลานทองคำ ที่พบจากเจดีย์ทรงพุ่มข้าวบิณฑ์ วัดมหาธาตุ ซึ่งหมายถึงเมืองแห่งพืชพันธุ์ธัญญาหาร แต่ในระยะหลังต่อมาได้เพื้ยนหรือเปลี่ยนเป็นชื่อ "เพ็ชร์บูรณ์" และเปลี่ยนเป็น "เพชรบูรณ์" กลายความหมายเป็นเมืองที่อุดมด้วยเพชร และได้นำไปใช้เป็นส่วนหนึ่งของตราสัญลักษณ์ประจำจังหวัด

เพชรบูรณ์ แปลว่าเมืองพระหรือเมืองวิถีพุทธ หมายถึง เมืองที่ประชาชนดำเนินชีวิตตามหลักพระพุทธศาสนา คำว่า "เพชร" ในคำว่า เพชรบูรณ์ เป็นศัพท์ทางศาสนา ไม่ได้หมายถึงเพชรที่เป็นอัญมณี (diamond) แต่มาจากคำว่า สัพพัญญู แปลว่า ผู้รู้ทุกอย่าง (หมายถึงพระพุทธเจ้า) แล้วทำให้เหลือสองพยางค์ตามหลักอักขระวิธีเป็น สรรเพชญ์ และเอาคำว่า เพชญ์ คำเดียวมาสนธิกับคำว่า ปุระ รวมกันเป็น เพ็ชญปุระ เพี้ยนมาเป็นเพชรบูรณ์ในปัจจุบัน คล้ายกับชื่อเมือง จันทบูร แผลงมาเป็น จันทบุรี,

เพชรบูรณ์ แปลว่า เมืองพระ, พิษณูโลก แปลว่า เมืองพระวิษณะ, สวรรคโลก แปลว่า เมืองสวรรค์

ประวัติศาสตร์

ในรัชสมัยพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว มีการรวบรวมหัวเมืองตามชายแดนที่สำคัญตั้งเป็นเขตการปกครองใหม่ ขึ้นเป็นระบบมณฑลเทศาภิบาล ในปี พ.ศ. 2442 มณฑลเพชรบูรณ์ได้ตั้งขึ้นเป็นอิสระ เนื่องจากท้องที่มีภูเขาล้อมรอบ มีการเชื่อมต่อคมนาคมกับมณฑลอื่นไม่สะดวก ลำบากแก่การติดต่อราชการ และโอนเมืองหล่มสัก อำเภอหล่มเก่า อำเภอวังสะพุง มาขึ้นกับมณฑลเพชรบูรณ์ ยุบเมืองวิเชียรบุรีเป็นอำเภอ โอนอำเภอบัวชุม (ปัจจุบันเป็นตำบล) อำเภอชัยบาดาลขึ้นกับเมืองเพชรบูรณ์ มณฑลเพชรบูรณ์จึงมีสองเมือง คือ หล่มสัก กับ เพชรบูรณ์

พ.ศ. 2447 ได้ยุบมณฑลเพชรบูรณ์ และได้ตั้งเป็นมณฑลอีกในปี พ.ศ. 2450 และได้ยุบอีกครั้งในปี พ.ศ. 2459 จังหวัดเพชรบูรณ์ในขณะนั้นมี 4 อำเภอ ได้แก่ อำเภอเมือง อำเภอวัดป่า (ปัจจุบันคือตำบลในอำเภอหล่มสัก) อำเภอวิเชียรบุรี และกิ่งอำเภอชนแดน จนกระทั่ง พ.ศ. 2476 ได้ยกเลิกมณฑลต่าง ๆ ทั่วประเทศ

ภูมิศาสตร์

ที่ตั้งจังหวัดเพชรบูรณ์

จังหวัดเพชรบูรณ์มีตำแหน่งทางอุตุนิยมวิทยาในเขตภาคเหนือตอนล่างของประเทศไทย โดยเกณฑ์การแบ่งภาคของราชบัณฑิตยสถาน ได้กำหนดให้เพชรบูรณ์เป็นจังหวัดในภาคกลาง จังหวัดเพชรบูรณ์เป็นจังหวัดที่มีแนวเขตติดต่อระหว่างภาคกลาง ภาคเหนือ และภาคตะวันออกเฉียงเหนือของประเทศไทย ประมาณเส้นรุ้งที่ 16 องศาเหนือ กับเส้นแวง 101 องศาตะวันออก ส่วนที่กว้างที่สุดวัดจากทิศตะวันออกถึงทิศตะวันตกยาว 55 กิโลเมตร ส่วนที่ยาวที่สุดวัดจากทิศเหนือถึงทิศใต้ยาว 296 กิโลเมตร อยู่ห่างจากกรุงเทพมหานคร 346 กิโลเมตร ตามทางหลวงแผ่นดินหมายเลข 21

อาณาเขต

• ทิศเหนือ มีอาณาเขตติดกับอำเภอด่านซ้าย อำเภอภูหลวง และอำเภอภูกระดึง จังหวัดเลย
• ทิศตะวันออก มีอาณาเขตติดกับอำเภอภูผาม่าน จังหวัดขอนแก่น, อำเภอคอนสาร อำเภอหนองบัวแดง และอำเภอภักดีชุมพล จังหวัดชัยภูมิ
• ทิศใต้ มีอาณาเขตติดกับอำเภอโคกเจริญ อำเภอชัยบาดาล และอำเภอลำสนธิ จังหวัดลพบุรี
• ทิศตะวันตก มีอาณาเขตติดกับอำเภอนครไทย อำเภอวังทอง และอำเภอเนินมะปราง จังหวัดพิษณุโลก, อำเภอวังทรายพูน อำเภอทับคล้อ และอำเภอดงเจริญ จังหวัดพิจิตร, อำเภอหนองบัว และอำเภอไพศาลี จังหวัดนครสวรรค์

ภูมิประเทศ

จังหวัดเพชรบูรณ์มีพื้นที่ประมาณ 12,668.416 ตารางกิโลเมตร หรือประมาณ 7,917,760 ไร่ สูงจากระดับน้ำทะเลประมาณ 114 เมตร มีพื้นที่ใหญ่เป็นอันดับที่ 9 ของประเทศ ลักษณะทางกายภาพของจังหวัดเพชรบูรณ์นั้นเป็นพื้นที่ราบลุ่มแบบท้องกระทะ ประกอบด้วยเนินเขา ป่า และที่ราบเป็นตอน ๆ สลับกันไป พื้นที่มีลักษณะลาดชันจากเหนือลงไปใต้ ตอนเหนือมีทิวเขาสูง ตอนกลางเป็นพื้นที่ราบและมีเทือกเขาขนาบกันไปทั้งสองข้างมีลักษณะเป็นรูปเกือกม้า มีแม่น้ำป่าสักเป็นแม่น้ำสายสำคัญโดยไหลจากจังหวัดเลย เพชรบูรณ์ ผ่านไปสู่จังหวัดในภาคกลาง แล้วลงสู่แม่น้ำเจ้าพระยา ตามลำดับ จึงส่งผลให้พื้นที่ดีมีทรัพยากรธรรมชาติมากมาย ดินมีสภาพอุดมสมบูรณ์เหมาะแก่การเพาะปลูกพืชทำการเกษตร

ทิวเขาเพชรบูรณ์ในพื้นที่อำเภอเขาค้อ

ภูมิอากาศ

เนื่องจากสภาพภูมิประเทศล้อมรอบด้วยภูเขา ทำให้สภาพภูมิอากาศแตกต่างกันมากในแต่ละฤดูกาล คือ อากาศจะร้อนมากในฤดูร้อน และหนาวจัดในฤดูหนาว โดยเฉพาะอย่างยิ่งในพื้นที่อำเภอน้ำหนาว อำเภอเขาค้อ และอำเภอหล่มเก่า ส่วนพื้นที่บนภูเขาจะมีอากาศเย็นตลอดทั้งปี ในฤดูฝนมีฝนตกชุก และมีน้ำป่าไหลหลากมาท่วมในที่ราบ โดยเฉพาะบริเวณลุ่มแม่น้ำป่าสักตอนใต้ของจังหวัด ในฤดูแล้งน้ำจะขาดแคลนไม่เพียงพอกับการเกษตรกรรม ในฤดูร้อนและฤดูฝน จะมีอุณหภูมิ 20-24 องศาเซลเซียส

ข้อมูลภูมิอากาศของจังหวัดเพชรบูรณ์
เดือน	ม.ค.	ก.พ.	มี.ค.	เม.ย.	พ.ค.	มิ.ย.	ก.ค.	ส.ค.	ก.ย.	ต.ค.	พ.ย.	ธ.ค.	ทั้งปี
อุณหภูมิสูงสุดเฉลี่ย °C (°F)	31.9 (89.4)	34.4 (93.9)	36.3 (97.3)	37.2 (99)	35.0 (95)	32.9 (91.2)	32.3 (90.1)	31.8 (89.2)	32.0 (89.6)	32.2 (90)	31.6 (88.9)	31.0 (87.8)	33.22 (91.79)
อุณหภูมิต่ำสุดเฉลี่ย °C (°F)	15.9 (60.6)	18.9 (66)	21.8 (71.2)	24.1 (75.4)	24.5 (76.1)	24.2 (75.6)	23.8 (74.8)	23.8 (74.8)	23.6 (74.5)	22.6 (72.7)	19.5 (67.1)	16.1 (61)	21.57 (70.82)
หยาดน้ำฟ้า มม (นิ้ว)	7.0 (0.276)	17.4 (0.685)	34.5 (1.358)	70.3 (2.768)	157.4 (6.197)	153.1 (6.028)	168.5 (6.634)	189.3 (7.453)	211.9 (8.343)	98.3 (3.87)	13.2 (0.52)	3.8 (0.15)	1,124.7 (44.28)
วันที่มีหยาดน้ำฟ้าโดยเฉลี่ย	1	2	4	7	15	17	18	21	18	11	3	1	118
แหล่งที่มา: Thai Meteorological Department

ทรัพยากรธรรมชาติ

จังหวัดเพชรบูรณ์ มีทรัพยากรธรรมชาติและสิ่งแวดล้อมหลายชนิด ดังนี้

• แหล่งน้ำธรรมชาติ ประกอบด้วยแม่น้ำป่าสัก ลุ่มน้ำเชิญ ลุ่มน้ำเข็ก ซึ่งเป็นแหล่งต้นน้ำของแม่น้ำสายต่าง ๆ
• ป่าไม้ในจังหวัดเพชรบูรณ์มีเนื้อที่ 2,006.51 ไร่ คิดเป็นร้อยละ 100.00 ของพื้นที่จังหวัด เป็นป่าสงวนแห่งชาติ จำนวน 13 แห่ง อุทยานแห่งชาติ 3 แห่ง เขตรักษาพันธุ์สัตว์ป่า 2 แห่ง เขตห้ามล่าสัตว์ป่า 2 แห่ง สวนรุกขชาติ 3 แห่ง วนอุทยาน 1 แห่ง สามารถจำแนกตามเขตการ ใช้ประโยชน์ทรัพยากรที่ดินและป่าไม้ ได้แก่ เขตเพื่อการอนุรักษ์ คิดเป็นร้อยละ 58.59 ของพื้นที่ป่าไม้ทั้งหมด เขตเพื่อประโยชน์ทางเศรษฐกิจ ร้อยละ 28.67 และเขตพื้นที่เหมาะสมแก่การเกษตร ร้อยละ 6.67

สัญลักษณ์ประจำจังหวัด

• คำขวัญประจำจังหวัด: เมืองมะขามหวาน อุทยานน้ำหนาว ศรีเทพเมืองเก่า เขาค้ออนุสรณ์ นครพ่อขุนผาเมือง
• ตราประจำจังหวัด: รูปภูเขากับเพชรและไร่ยาสูบ
• ต้นไม้ประจำจังหวัด: ต้นมะขาม (Tamarindus indica)
• ดอกไม้ประจำจังหวัด: ดอกมะขาม
• สัตว์น้ำประจำจังหวัด: แมงกะพรุนน้ำจืดหรือแมงยุ้มวะ (Craspedacusta sowerbyi)

• 

  ตราประจำจังหวัดเพชรบูรณ์

• 

  ต้นมะขาม (Tamarindus indica) ต้นไม้ประจำจังหวัด

• 

  ดอกมะขาม ดอกไม้ประจำจังหวัด

• 

  แมงกะพรุนน้ำจืดหรือแมงยุ้มวะ (Craspedacusta sowerbyi) สัตว์น้ำประจำจังหวัด

หน่วยการปกครอง

การปกครองส่วนภูมิภาค

แผนที่อำเภอในจังหวัดเพชรบูรณ์

จังหวัดเพชรบูรณ์แบ่งเขตการปกครองออกเป็น 11 อำเภอ 117 ตำบล 1,430 หมู่บ้าน ซึ่งอำเภอทั้ง 11 อำเภอมีดังนี้

1. อำเภอเมืองเพชรบูรณ์
2. อำเภอชนแดน
3. อำเภอหล่มสัก
4. อำเภอหล่มเก่า
5. อำเภอวิเชียรบุรี
6. อำเภอศรีเทพ
7. อำเภอหนองไผ่
8. อำเภอบึงสามพัน
9. อำเภอน้ำหนาว
10. อำเภอวังโป่ง
11. อำเภอเขาค้อ

การปกครองส่วนท้องถิ่น

จังหวัดเพชรบูรณ์มีองค์กรปกครองส่วนท้องถิ่นรวม 128 แห่ง ประกอบด้วย องค์การบริหารส่วนจังหวัด 1 แห่ง (องค์การบริหารส่วนจังหวัดเพชรบูรณ์), เทศบาลเมือง 3 แห่ง, เทศบาลตำบล 22 แห่ง และองค์การบริหารส่วนตำบล 102 แห่ง รายชื่อเทศบาลทั้งหมดในจังหวัดเพชรบูรณ์มีดังนี้

อำเภอเมืองเพชรบูรณ์

• เทศบาลเมืองเพชรบูรณ์
• เทศบาลตำบลท่าพล
• เทศบาลตำบลวังชมภู
• เทศบาลตำบลนางั่ว

อำเภอชนแดน

• เทศบาลตำบลชนแดน
• เทศบาลตำบลดงขุย
• เทศบาลตำบลท่าข้าม
• เทศบาลตำบลศาลาลาย

อำเภอหล่มสัก

• เทศบาลเมืองหล่มสัก
• เทศบาลตำบลตาลเดี่ยว

อำเภอหล่มเก่า

• เทศบาลตำบลหล่มเก่า

อำเภอวิเชียรบุรี

• เทศบาลเมืองวิเชียรบุรี
• เทศบาลตำบลพุเตย

อำเภอศรีเทพ

• เทศบาลตำบลสว่างวัฒนา
• เทศบาลตำบลโคกสะอาด

อำเภอหนองไผ่

• เทศบาลตำบลนาเฉลียง
• เทศบาลตำบลหนองไผ่
• เทศบาลตำบลเฉลียงทอง
• เทศบาลตำบลบ่อไทย
• เทศบาลตำบลบัววัฒนา
• เทศบาลตำบลบ้านโภชน์

อำเภอบึงสามพัน

• เทศบาลตำบลซับสมอทอด

อำเภอน้ำหนาว

ไม่มีเทศบาล

อำเภอวังโป่ง

• เทศบาลตำบลท้ายดง
• เทศบาลตำบลวังโป่ง

อำเภอเขาค้อ

• เทศบาลตำบลแคมป์สน

ประชากรศาสตร์

สถิติประชากร

      หมายถึงจำนวนประชากรได้เพิ่มขึ้นเมื่อเทียบกับปีก่อน

      หมายถึงจำนวนประชากรได้ลดลงเมื่อเทียบกับปีก่อน

อันดับ (ปีล่าสุด)	อำเภอ	พ.ศ. 2557	พ.ศ. 2556	พ.ศ. 2555	พ.ศ. 2554	พ.ศ. 2553	พ.ศ. 2552	พ.ศ. 2551
1	เมืองเพชรบูรณ์	210,822	210,730	210,420	210,023	211,046	211,055	210,967
2	หล่มสัก	157,720	157,576	157,595	157,494	158,535	158,352	158,431
3	วิเชียรบุรี	132,542	132,456	132,572	132,299	135,235	135,274	136,538
4	หนองไผ่	112,757	112,885	113,164	112,911	113,370	113,305	113,403
5	ชนแดน	79,780	79,685	79,679	79,267	79,494	79,621	80,026
6	บึงสามพัน	71,998	71,859	71,770	71,511	71,851	71,626	71,579
7	ศรีเทพ	70,608	70,454	70,472	70,143	69,772	69,654	69,670
8	หล่มเก่า	66,995	66,885	66,800	66,611	66,741	66,577	66,417
9	วังโป่ง	37,393	37,545	37,584	37,552	37,629	37,722	37,873
10	เขาค้อ	37,082	36,494	36,043	35,551	35,081	34,762	34,325
11	น้ำหนาว	18,110	17,828	17,603	17,445	17,277	17,177	17,003
—	รวม	995,807	994,397	993,702	990,807	996,031	995,125	996,231

เศรษฐกิจ

สภาพทางเศรษฐกิจของจังหวัดเพชรบูรณ์ในปี พ.ศ. 2539 พบว่า ประชากรมีรายได้เฉลี่ยต่อหัว 28,982 บาทต่อปี เป็นอันดับ 56 ของประเทศ โดยทั้งจังหวัดมีผลิตภัณฑ์มวลรวม 26,576.729 ล้านบาท รายได้ส่วนใหญ่ขึ้นอยู่กับสาขาการเกษตรมากที่สุดถึงร้อยละ 33.30 คิดเป็นมูลค่า 8,849.064 ล้านบาท รองลงมาเป็นสาขาค้าส่ง และค้าปลีกร้อยละ 20.64 คิดเป็นมูลค่า 5,486.151 ล้านบาท และสาขาบริการร้อยละ 12.52 คิดเป็นมูลค่า 3,327.126 ล้านบาท อัตราการขยายตัวทางเศรษฐกิจร้อยละ 8.03

การเกษตรและอุตสาหกรรม

ภาวะเศรษฐกิจจังหวัด ภาวะการค้าของจังหวัดโดยทั่วไป เศรษฐกิจของจังหวัดเพชรบูรณ์ปี พ.ศ. 2543 ปรับตัวดีขึ้นจากภาคการเกษตร โดยผลผลิตที่สำคัญเพิ่มขึ้น ได้แก่ ข้าวนาปี ข้าวโพดเลี้ยงสัตว์ ถั่วเขียวผิวมัน และข้าวฟ่าง เนื่องจากราคาปีก่อนจูงใจให้ขยายพื้นที่ปลูก ประกอบกับสภาพอากาศเอื้ออำนวย มีปริมาณฝนตกอย่างต่อเนื่อง ส่วนการอุตสาหากรรมขยายตัวตามการลงทุนด้านอุตสาหกรรมการเกษตร เช่น โรงสีข้าว ไซโลอบเมล็ดพืช ซึ่งเป็นโรงงานขนาดกลางใช้เงินทุน ตั้งแต่ 10 ล้านบาทขึ้นไป จังหวัดเพชรบูรณ์มีผลไม้ที่ขึ้นชื่อ คือ มะขามหวาน ซึ่งนิยมเป็นของฝาก

การท่องเที่ยว

การท่องเที่ยวอยู่ในเกณฑ์ดี โดยจำนวนนักท่องเที่ยวเพิ่มมากขึ้นมากในช่วงฤดูการท่องเที่ยวของจังหวัด เนื่องจากภาครัฐบาลและเอกชนได้จัดรายการส่งเสริมการท่องเที่ยว เพื่อดึงดูดนักท่องเที่ยวให้เดินทางท่องเที่ยวตามแหล่งท่องเที่ยวที่สำคัญของจังหวัด โดยเฉพาะแหล่งท่องเที่ยวทางธรรมชาติ ทำให้เกิดการใช้จ่ายเพื่อการท่องเที่ยวมากขึ้นเป็นอย่างมาก

การก่อสร้าง การเงิน และการจัดเก็บภาษีอากร

การก่อสร้างชะลอตัวลดจากปีก่อน โดยการก่อสร้างการให้สินเชื่อเพื่อการลงทุนยังคงหดตัว จากการจดทะเบียนนิติบุคคลของบุคคลของผู้ประกอบการรับเหมาก่อสร้างลดลงร้อยละ 17.64 เงินทุนลดลงร้อยละ 41.56 ตามลำดับภาวะการค้าของจังหวัดในปี พ.ศ. 2543 ยังคงทรงตัวต่อเนื่องจากปีก่อน จะมีการใช้จ่ายมากขึ้นในช่วงฤดูท่องเที่ยว

ในปี พ.ศ. 2543 จังหวัดเพชรบูรณ์ มีสถาบันการเงินที่ให้บริการแก่ประชาชนทั้งสิ้น 46 แห่ง ซึ่งสถาบันการเงินที่สำคัญ ได้แก่ ธนาคารพาณิชย์ ธนาคารเพื่อการเกษตรและสหกรณ์การเกษตร (ธ.ก.ส.) ธนาคารอาคารสงเคราะห์ และบริษัทประกันชีวิต

จังหวัดเพชรบูรณ์มีการจัดเก็บภาษีบุคคลธรรมดา นิติบุคคล อากรแสตมป์ มูลค่าเพิ่ม ธุรกิจเฉพาะและอื่น ๆ รวมทั้งสิ้น 346,963 ล้านบาท เทียบกับปีก่อนจัดเก็บได้ 394,292 ล้านบาท หรือการจัดเก็บภาษีอากรลดลง ร้อยละ 12.00 ส่วนการจัดเก็บภาษีสรรพสามิต จำนวนทั้งสิ้น 8,591.38 บาท

โครงสร้างพื้นฐาน

การศึกษา

การศึกษาแบ่งเป็นระดับประถมศึกษาและมัธยมศึกษาสังกัดสำนักงานการศึกษาขั้นพื้นฐานจำนวน 546 แห่ง และระดับอุดมศึกษา 10 แห่ง

สถาบันอุดมศึกษา

สถาบันอุดมศึกษาที่สำคัญในจังหวัดเพชรบูรณ์ มีดังต่อไปนี้

• มหาวิทยาลัยราชภัฏเพชรบูรณ์
• สถาบันการพลศึกษา วิทยาเขตเพชรบูรณ์
• มหาวิทยาลัยรามคำแหง สาขาวิทยบริการเฉลิมพระเกียรติ จังหวัดเพชรบูรณ์
• มหาวิทยาลัยมหาจุฬาลงกรณราชวิทยาลัย วิทยาลัยสงฆ์พ่อขุนผาเมือง
• มหาวิทยาลัยเฉลิมกาญจนา วิทยาเขตเพชรบูรณ์

สถาบันอาชีวศึกษา

• วิทยาลัยเทคนิคเพชรบูรณ์
• วิทยาลัยสารพัดช่างจังหวัดเพชรบูรณ์
• วิทยาลัยการอาชีพวิเชียรบุรี
• วิทยาลัยการอาชีพชนแดน
• วิทยาลัยเกษตรและเทคโนโลยีจังหวัดเพชรบูรณ์

โรงเรียน

ดูบทความหลักที่: รายชื่อโรงเรียนในจังหวัดเพชรบูรณ์

การขนส่ง

ทางหลวงแผ่นดินหมายเลข 12 เส้นทางพาดผ่านอุทยานแห่งชาติน้ำหนาว ในอำเภอน้ำหนาว

การขนส่งในจังหวัดเพชรบูรณ์ ส่วนใหญ่จะใช้ระบบถนน เนื่องจากไม่มีทางรถไฟ และมีท่าอากาศยาน 1 แห่ง คือ ท่าอากาศยานเพชรบูรณ์ การขนส่งทางถนนในจังหวัดเพชรบูรณ์ มีทางหลวงแผ่นดินหมายเลข 21 เป็นทางหลวงสายหลักพาดผ่านในแนวเหนือ-ใต้ ผ่านเขตจังหวัดเป็นระยะทาง 114.834 กิโลเมตร การเดินทางจากกรุงเทพมหานครมายังจังหวัด สามารถใช้ถนนพหลโยธิน จากนั้นเลี้ยวเข้าทางหลวงแผ่นดินหมายเลข 21 ที่แยกพุแค (ประมาณกิโลเมตรที่ 123 ของถนนพหลโยธิน) ผ่านจังหวัดลพบุรี แล้วเข้ามายังจังหวัดเพชรบูรณ์ ผ่านตัวจังหวัด แล้วออกไปยังจังหวัดเลย ระยะทางจากกรุงเทพมหานครมายังตัวจังหวัดอยู่ห่างประมาณ 346 กิโลเมตร นอกจากนี้ยังมีทางหลวงแผ่นดินหมายเลข 12 เชื่อมต่อไปยังจังหวัดพิษณุโลกและจังหวัดขอนแก่น, ทางหลวงแผ่นดินหมายเลข 113 เชื่อมต่อจังหวัดไปยังจังหวัดพิจิตร, ทางหลวงแผ่นดินหมายเลข 225 เชื่อมต่อไปยังจังหวัดนครสวรรค์ และจังหวัดชัยภูมิ

วัฒนธรรมและประเพณี

ดูบทความหลักที่: ประเพณีอุ้มพระดำน้ำ

ภาษาถิ่น

จังหวัดเพชรบูรณ์ มีประชากรที่เป็นคนพื้นถิ่นพูดภาษาถิ่นที่แตกต่างกันแต่ละท้องที่ นอกจากนี้ยัง มีประชากรที่อพยพจากส่วนต่าง ๆ ของประเทศไทยใช้ภาษาถิ่นเดิมของตน และชาวไทยภูเขาที่พูดภาษาของ เผ่าม้ง จึงทำให้วัฒนธรรมทางภาษาถิ่นของเพชรบูรณ์มีความหลากหลาย ภาษาถิ่นที่ใช้กันในจังหวัดเพชรบูรณ์ สรุปได้ดังนี้

๑. กลุ่มภาษาหล่ม(ลาวหลวงพระบาง) เป็นภาษาถิ่นที่ใช้กันในเขตอำเภอตอนบน ได้แก่ อำเภอหล่มเก่า อำเภอหล่มสัก อำเภอน้ำหนาว ประชากรในเขตพื้นที่นี้ส่วนใหญ่เป็นคนท้องถิ่นเดิม ภาษาพูดเป็นภาษาถิ่นดั้งเดิมครั้งอพยพ มาจากเมืองหลวงพระบาง ประเทศลาว ภาษาหล่มมีการใช้ศัพท์คล้ายกับภาษาไทยอิสาน แต่แตกต่างกันที่ สำเนียง ภาษาหล่มจะมีสำเนียงคล้ายกับภาษาลาวที่ใช้พูดในเมืองหลวงพระบาง ในตำบลต่าง ๆ ในแต่ละ อำเภอ สำเนียงพูดจะแตกต่างกัน เล็กน้อย แต่ภาษาสื่อสารกันได้เพราะใช้ศัพท์ใกล้เคียงกัน ปัจจุบันความ สะดวกทางการคมนาคมและการใช้ภาษาไทยถิ่นกลาง จึงทำให้ภาษาไทยถิ่นกลางปะปนกับภาษาหล่ม เช่น พูดสำเนียงภาษาหล่มโดยใช้ศัพท์ภาษาไทยถิ่นภาคกลาง

๒. กลุ่มภาษาเพชรบูรณ์ กลุ่มภาษานี้จะพูดกันในเขตอำเภอเมืองเป็นภาษาที่มีสำเนียงเป็นเอกลักษณ์ เฉพาะตัว คำศัพท์ที่ใช้มีทั้งภาษาถิ่นไทยกลาง และภาษาลาวหล่ม

๓. กลุ่มภาษาเพชรบูรณ์ตอนใต้ คือ ภาษาที่ใช้กันในเขตอำเภอตอนใต้ซึ่งได้แก่ อำเภอบึงสามพัน อำเภอวิเชียรบุรี อำเภอศรีเทพ ภาษาที่ใช้พูดจะแบ่งเป็น ๒ กลุ่ม คือ ภาษาถิ่นไทยภาคกลางซึ่งส่วนใหญ่จะ เป็นคนท้องถิ่นเดิม และภาษาพูดอีกกลุ่มหนึ่งคือ ภาษาสีน ผู้พูดภาษานี้ส่วนใหญ่เป็นประชากรที่อพยพมาจากจังหวัดต่าง ๆ ของภาคอีสาน แต่ประชากรส่วนใหญ่สามารพูดภาษาเพชรบูรณ์ตอนใต้ได้ทั้งสองกลุ่มภาษาคือภาษาไทยกลางและภาษาอีสาน

๔. กลุ่มภาษาถิ่นไทยกลาง เป็นภาษาที่ใช้พูดทั่วไปในเขตจังหวัดเพชรบูรณ์ เพราะเพชรบูรณ์เป็นเมืองที่มีประชากรมาจากหลายท้องที่อพยพเข้ามา จึงใช้ภาษาถิ่นไทยกลางในการสื่อสาร แต่การใช้ภาษาจะมี ศัพท์ภาษาเดิมผสมผสานกันบ้าง

๕. ภาษากลุ่มชาวบน ชาวบานเป็นกลุ่มชนดั้งเดิมของเพชรบูรณ์ สืบเชื้อสายมาจากละว้า มีภาษาพูด เป็นภาษาชาวบน ซึ่งคำศัพท์แตกต่างไปจากภาษากลุ่มอื่น ๆ ปัจจุบันประชากรเชื้อสายชาวบนเป็นชนกลุ่มน้อย มีชุมชนอยู่ที่บ้านน้ำเลา บ้านห้วยไคร้ อำเภอเมือง และบ้านท่าด้วง อำเภอหนองไผ่

๖. ภาษากลุ่มชาวเขา ลักษณะภูมิประเทศของจังหวัดเพชรบูรณ์มีรูปร่างคล้ายกะทะ มีภูเขาล้อมรอบทุกด้าน จึงมีประชากรส่วนหนึ่งอาศัยอยู่บนเขา ชาวเขาในจังหวัดเพชรบูรณ์ประกอบด้วยชาวเขาเผ่าม้งเป็น ส่วนใหญ่ และเผ่าอื่น ๆ เช่น ลีซอ เป็นต้น ซึ่งอาศัยบริเวณภูทับเบิกและเขาค้อเป็นส่วนใหญ่ หมู่บ้านชาวเขาได้แก่ บ้านเข็กน้อย หมู่บ้านม้งที่ใหญ่ที่สุดในประเทศไทย บ้านเล่าลือ บ้านเล่าน้ง บ้านเพชรดำ อำเภอเขาค้อ และ บ้านทับเบิก บ้านนาสะอุ้ง บ้านดอยน้ำเพียงดิน บ้านภูโปด อำเภอหล่มเก่า

สถานที่สำคัญ

อุทยานประวัติศาสตร์ศรีเทพ

ทิวทัศน์บริเวณอำเภอเขาค้อ

1.อำเภอเมืองเพชรบูรณ์

• ศาลเจ้าพ่อหลักเมืองเพชรบูรณ์
• วัดมหาธาตุ
• วัดไตรภูมิ
• วัดช้างเผือก
• วัดเพชรวรารามพระอารามหลวง
• พระพุทธมหาธรรมราชาเฉลิมพระเกียรติ
• วัดถ้ำน้ำบัง
• อ่างเก็บน้ำห้วยท่าพล
• อ่างเก็บน้ำห้วยใหญ่
• อ่างเก็บน้ำห้วยป่าเลา
• อ่างเก็บน้ำคลองห้วยนา
• อ่างเก็บน้ำคลองเฉลียงลับ
• อ่างเก็บน้ำห้วยป่าแดง
• อุทยานแห่งชาติตาดหมอก
• น้ำตกธาราเอราวัณ
• ถนนคนเดินคนเด็ดซะบูน
• หอวัฒนธรรมนครบาลเพชรบูรณ์
• หอโบราณคดีเพ็ชรบูรณ์อินทราชัย
• หอเกียรติยศเพชบุระ
• สวนสาธารณะหนองนารี
• ตลาดโต้รุ่งเทศบาลเมืองเพชรบูรณ์
• ไร่กำนันจุล

2.อำเภอหล่มสัก

• อนุสาวรีย์พ่อขุนผาเมือง
• วัดถ้ำสมบัติ
• ศาลเจ้าพ่อผาแดง
• อ่างเก็บน้ำห้วยขอนแก่น
• อ่างเก็บน้ำห้วยน้ำก้อ
• อ่างเก็บน้ำห้วยน้ำชุนใหญ่
• อ่างเก็บน้ำโคกเดิ่นฤๅษี
• ผาแดง (แหล่งรอยเลื่อนเพชรบูรณ์)
• สะพานห้วยตอง (เชื่อมแผ่นโลก)
• จุดชมวิวผาหงษ์
• โนนหัวโล้น (แพะเมืองผีหล่มสัก)
• น้ำตกธารทิพย์
• น้ำตกตาดฟ้า
• วังหินลาด
• ตีมีดโบราณบ้านใหม่
• ถนนคนเดินไทหล่ม
• พิพิธภัณฑ์หล่มศักดิ์
• สวนสาธารณะหนองแค
• ตลาดสดเทศบาลเมืองหล่มสัก

3.อำเภอศรีเทพ

• อุทยานประวัติศาสตร์ศรีเทพ
• เขาถมอรัตน์
• เขาคลังนอก

4.อำเภอเขาค้อ

• พระตำหนักเขาค้อ
• ไร่บีเอ็น
• วัดพระธาตุผาซ่อนแก้ว
• วัดกองเนียม
• จุดชมทะเลหมอกไปรษณีย์เขาค้อ
• เขาตะเคียนโง๊ะ
• กังหันลมเขาค้อ
• เข็กน้อย (หมู่บ้านม้งที่ใหญ่ที่สุดในประเทศไทย)
• ไร่สตรอเบอรี่เขาค้อ
• พิพิธภัณฑ์อาวุธ (ฐานอิทธิ)
• อนุสรณ์สถานผู้เสียสละเขาค้อ
• พระบรมธาตุเจดีย์กาญจนาภิเษก
• ดอยตั๋วเพ่ง
• น้ำตกศรีดิษฐ์
• น้ำตกวังตุ้ม
• น้ำตกสันติสุข
• แก่งบางระจัน
• อุทยานแห่งชาติทุ่งแสลงหลวง (หน่วยสนสวย)
• อุทยานแห่งชาติเขาค้อ

5.อำเภอน้ำหนาว

• อุทยานแห่งชาติน้ำหนาว
• น้ำตกตาดพรานบ่า
• น้ำตกทรายทอง
• น้ำตกตาดฟ้า และ น้ำตกตาดทิดมี (เชื่อมต่อกับจังหวัดขอนแก่น)
• น้ำตกเหวทราย
• ภูผาจิต
• ผาล้อมผากอง
• จุดชมวิวภูค้อ
• สวนสนบ้านแปก
• สวนสนภูกุ่มข้าว
• แคนยอนน้ำหนาว
• เลยดั้น (สามพันโบกเพชรบูรณ์)
• ถ้ำใหญ่น้ำหนาว
• ผารอยตีนอาร์คอโซร์
• แปลงสัปปะรดบ้านซำม่วง

6.อำเภอหล่มเก่า

• ภูทับเบิก
• วัดตาล
• วัดทุ่งธงไชย
• น้ำตกตาดโดด
• น้ำตกวังฮาง
• น้ำตกวังใหญ่
• น้ำตกซำบุ่น
• ต้นแม่น้ำป่าสักบ้านสักง่า
• ตลาดหล่มเก่า
• แปลงต้นพญาเสือโคร่งบ้านทับเบิก (ซากุระเมืองไทย)
• ถนนลอยฟ้า (ช่วงตาดกลอย - วังสะพุง)

7.อำเภอวิเชียรบุรี

• วัดวิเชียรบำรุง
• วัดถ้ำเทพบันดาล
• น้ำพุร้อนพุเตย
• น้ำผุดบ้านน้ำเดือด
• น้ำตกซับพลู เสาอัคนี
• สุสานหอย 15 ล้านปี
• ท้องทะเลดึกดำบรรพ์ภูน้ำหยด
• ถนนสายไก่ย่างวิเชียรบุรี

8.อำเภอชนแดน

• วัดพระพุทธบาทเขาน้อย (หลวงพ่อทบองค์ใหญ่)
• อ่างเก็บน้ำหนองตาด
• อ่างเก็บน้ำกุฏิพระ
• น้ำตกแสนสมบูรณ์
• ผาทอง
• เขาหินปะการัง
• ตลาดชนแดน

9.อำเภอวังโป่ง

• น้ำตกบ่อหญ้า
• น้ำตกสาระนิน
• น้ำตกลาดค่า
• ผานกนางแอ่น
• อ่างเก็บน้ำห้วยน้ำขึ้นน้ำลง
• ถ้ำผาโค้ง
• ผาเจ็ดสี
• ถ้ำปากเสือ
• เขตห้ามล่าสัตว์ป่าวังโป่ง - ชนแดน

10.อำเภอหนองไผ่

• วัดธรรมยาน
• วัดโพธิ์เจดีย์ลอย
• น้ำตกซับชมภู
• น้ำตกวังเหว
• น้ำตกพริ้วไสว
• ท้องทะเลดึกดำบรรพ์บ้านโภชน์
• อ่างเก็บน้ำคลองลำกง
• อ่างเก็บน้ำคลองอู่เรือ
• อ่างเก็บน้ำคลองยาง

11.อำเภอบึงสามพัน

• วัดซับไพเราะ
• บึงสามพัน
• ท้องทุ่งทานตะวันที่บึงสามพัน

บุคคลที่มีชื่อเสียง

• แสนศักดิ์ เมืองสุรินทร์ – นักมวยแชมป์โลก
• เขาทราย แกแล็คซี่ – นักมวยแชมป์โลก
• เขาค้อ แกแล็คซี่ – นักมวยแชมป์โลก
• ชนะ ป.เปาอินทร์ – นักมวยแชมป์โลก
• สุจินต์ นาคนายม – นักฟุตบอลอาชีพ
• ชาคริต บัวทอง – นักฟุตบอลอาชีพ
• สิทธิศักดิ์ ตาระพัน – นักฟุตบอลอาชีพ
• พัชรพร ศรีเมือง (หยก) -ฟุตบอลหญิงทีมชาติไทย
• ศิริธร พินิจ - ฟุตบอลหญิงทีมทหารอากาศ
• วรินทร ปัญหกาญจน์ (เกรท) – นักแสดง ช่อง 3
• ชยพล ปัญหกาญจน์ (กู๊ด) – นักร้อง นักแสดง
• ศิริรัตน์ จันทร์เทศ (กล้วย อาร์สยาม) – นักร้อง
• กานดา บุญญาวงศ์ (กานดา อาร์สยาม) – นักร้อง

ดูเพิ่ม

• รายชื่อวัดในจังหวัดเพชรบูรณ์
• รายชื่อโรงเรียนในจังหวัดเพชรบูรณ์
• รายชื่อสาขาของธนาคารในจังหวัดเพชรบูรณ์
• รายชื่อห้างสรรพสินค้าในจังหวัดเพชรบูรณ์

แหล่งข้อมูลอื่น

• เว็บไซต์อย่างเป็นทางการของจังหวัด
• เว็บไซต์ข้อมูลเกี่ยวกับจังหวัดเพชรบูรณ์
• เว็บไซต์ศูนย์ข้อมูลเกี่ยวกับการท่องเที่ยว และข่าวจังหวัดเพชรบูรณ์

• แผนที่และภาพถ่ายทางอากาศของ จังหวัดเพชรบูรณ์
  • แผนที่ จาก มัลติแมป โกลบอลไกด์ หรือ กูเกิลแผนที่
  • ภาพถ่ายทางอากาศ จาก เทอร์ราเซิร์ฟเวอร์
  • ภาพถ่ายดาวเทียม จาก วิกิแมเปีย