ภาษาชอง

ภาษาชอง
พะซาช์อง
ภาษาแม่ใน	จังหวัดจันทบุรี ประเทศไทย/จังหวัดโพธิสัตว์ ประเทศกัมพูชา
ภูมิภาค	เอเชียตะวันออกเฉียงใต้
จำนวนผู้พูด	5,500  (date missing)
ตระกูลภาษา	ออสโตรเอเชียติก มอญ-เขมร เปียริก ภาษาชอง
ระบบการเขียน	อักษรชอง, อักษรไทย, อักษรเขมร
รหัสภาษา
ISO 639-3	cog

ภาษาชอง เป็นภาษาในตระกูลภาษาออสโตรเอเชียติก สาขามอญ-เขมร สาขาย่อยเปียริก ใกล้เคียงกับภาษาสมราย ใช้พูดในหมู่ชาวชองใน ระยอง จันทบุรี และตราด มีผู้พูดทั้งหมด 5,500 คน ในกัมพูชามี 5,000 คน ตามแนวชายแดนไทย-กัมพูชาระหว่างจังหวัดจันทบุรีของไทยกับจังหวัดโพธิสัตว์ของกัมพูชา ในไทยมี 500 คนในจังหวัดจันทบุรีและตราด ชื่อสถานที่ใน 3 จังหวัดนี้หลายแห่งมาจากภาษาชอง เช่น ระยอง มาจากภาษาชอง "ราย็อง" แปลว่าประดู่ ภาษาชองต่างพื้นที่กันมีความแตกต่างกันบ้าง แต่สำหรับชาวชองแล้ว ถือว่ายังพอสื่อสารกันได้

ตัวอักษร

เดิมทีภาษาชองไม่มีตัวอักษรสำหรับเขียน เนื่องจากเป็นภาษาที่ใช้พูดเท่านั้น แต่ในภายหลังก็มีการกำหนดให้ใช้อักษรไทยบางตัวเขียนภาษาชอง ซึ่งกำหนดโดยนักวิจัยของมหาวิทยาลัยมหิดล แล้วสะกดตามอักขรวิธีของภาษาไทย (การอ่านตามที่เขียนอาจไม่ถูกสำเนียงตามต้นฉบับ อย่ายึดถือเป็นแหล่งอ้างอิงจนกว่าจะได้ยินสำเนียงจากเจ้าของภาษา)

พยัญชนะ

ตารางตัวอักษรชองที่ถูกทำมาขึ้นอย่างเป็นทางการ

พยัญชนะต้นใช้อักษรไทยดังนี้: ก ค ง จ ช ซ ญ ด ต ท น บ ป พ ฟ ม ย ร ล ว อ ฮ

พยัญชนะสะกดใช้อักษรไทยดังนี้: -ก -ง -จ -ญ -ด -น -บ -ม -ย -ว -ฮ

ตัวอย่างศัพท์ภาษาชอง

สำเนียง ต.พลวง จ.จันทบุรี

ตัวอย่างคำศัพท์ต่อไปนี้เป็นตัวอย่างภาษาชองสำเนียง ต.พลวง จ.จันทบุรี

• โตด แปลว่า หัว
• กะล่าง แปลว่า หู
• จึ่ม แปลว่า คน, มนุษย์
• อูน แปลว่า พ่อ
• เม่อ แปลว่า แม่
• เจวนิ๊ แปลว่า ไปไหน
• อินต็องท่อแซ แปลว่า ที่บ้านทำอะไร

สำเนียง ต.ตะเคียนทอง จ.จันทบุรี

• กะปาว คือ ควาย
• แหลก คือ ไก่
• ตา คือ เป็ด
• แซ คือ นา
• ยาง คือ เต่า
• ปรีง คือ น้ำมันเชื้อเพลิง
• ปึ๊ด คือ น้ำมันประกอบอาหาร
• ตั๋ก คือ ใหญ่
• ตั๋กโป คือ ใหญ่โต
• แจง คือ แหวน
• ชึ่ม คือ คน
• อูน คือ พ่อ
• เม่ คือ แม่
• เคน คือ ลูก
• เคนมฺล๋อ คือ ลูกชาย(วัยรุ่น)
• เคนแหล้ง คือ ลูกสาว(วัยรุ่น)
• เคนซา คือ ลูกสะใภ้
• เคนฮาย คือ ลูกเขย
• ลึง คือ พี่
• โบด คือ น้อง
• ดูง คือ มะพร้าว, บ่อน้ำ
• หฺน้อง คือ ภูเขา
• พรี่ คือ ป่า
• มู้จ คือ ผี
• ซู้จ คือ มด
• ซี คือ งู
• ชอ คือ หมา
• ชี้ม คือ นก
• หฺช้ก คือ หมู
• วา คือ ลิง
• จั๊ง คือ สีดำ
• เง่ย คือ สีแดง
• โพร่ง คือ สีขาว
• ต๊อง คือ กลัว
• อิน คือ กู ฉัน ผม บุรุษที่ 1 ปัจจุบันมักใช้ว่า ชัน แทน เพราะสุภาพกว่าคำนี้ใช้แทนตัวผู้มีอายุน้อยกว่าพูดกับผู้ใหญ่
• ญั่ง คือ เรา เป็นเอกพจน์ บุรุษที่ 1
• แฮง คือ เรา เป็นพหูพจน์ บุรุษที่ 1
• ผู้ คือ เธอ คุณ บุรุษที่ 2
• ดั๋ก คือ เขาคนนั้น บุรุษที่ 3
• ไพ่ คือ มัน บุรุษที่ 3
• กะปิ๊ คือ อะไร
• หอบ คือ กิน รับประทาน (ใช้สำหรับข้าวเจ้าที่หุงสุกแล้วแบบข้าวสวยเท่านั้น)
• ชา คือ กิน ดื่ม ทุกอย่างนอกเหนือจากข้าวเจ้าที่หุงสุกแล้วแบบข้าวสวย
• ยา คือ แมงป่อง
• นาย คือ ช้าง
• ยานาย คือ แมงป่องช้าง ตัวอย่างประโยค ชันท่อนยานายทูด ฉันถูกแมงป่องช้างต่อย
• โหด คือ ตาย
• หม่ะโหด คือ ฆ่า
• หม่ะฮาม คือ เลือด
• หม่ะ คือ ฝน
• หม่า คือ เข็ม
• ฮาย คือ ข้าวเปลือก
• ฮายฮฺมีบ คือ ข้าวเหนียวเปลือก
• โค คือ ข้าวสาร
• โคฮฺมีบ คือ ข้าวเหนียวที่เป็นข้าวสาร
• ปล็อง คือ ข้าวหุงสุก
• ปล็องฮฺมีบ คือ ข้าวเหนียวหุงสุก
• เคิ่ด คือ เจ็บ, ป่วย
• ชั๊บ คือ จับ
• ชั๊บเคิ่ด คือ จับไข้, เป็นไข้
• กา คือ ปาก
• กอก คือ คอ
• ชุ่ย คือ ก้น
• ตูด คือ จมูก, จุด (ไฟ)
• ล่าง คือ หู, ทราย
• โม่ย คือ 1 ใช้เมื่อนับ
• โม่ะ คือ 1 ใช้เพื่อบอกจำนวน เช่น ชึ่มโม่ะหนั่ก คือ คนหนึ่งคน
• พ่าย คือ 2
• เพ้ว คือ 3
• โพ้น คือ 4
• พรัม คือ 5
• ตอง คือ 6
• นู่ย คือ 7
• ตี คือ 8
• ช่าย คือ 9
• ร่าย คือ 10
• ต็อง คือ บ้าน
• เน้ม คือ ต้น (ไม้)
• อูด คือ ไม้
• เน้มอูด คือ ต้นไม้
• ปางอูด คือ ดอกไม้
• ปรั๊ก คือ เงินก้อน (เงินจำนวนมาก)
• มาด คือ ทอง
• ปรั๊กมาด คือ เงินทอง
• ม่าย คือ อย่า (ห้าม)
• มาย คือ แม่ม่าย, พ่อม่าย
• ขา คือ รู้, ทราบ
• อิ้ คือ ไม่
• อีน คือ มี
• อิ้อีน คือ ไม่มี
• ท็อม คือ ลุง, ป้า
• มฺรา คือ น้า, อา
• ชุนหฺนาบ คือ ปลูกต้นกล้า
• ต๊อกหฺนาบ คือ ถอนกล้า
• จอยแซ คือ ไถนา
• เทือกแซ หรือ เริ่ดแซ คือ คราดนา
• ถู่งฮาย คือ ดำนา
• จูดฮาย คือ เกี่ยวข้าว

ตัวอย่างประโยค

• วั่นอันผู้หอบปล็องเฮ๊ยโด คือ วันนี้คุณกินข้าวหรือยัง
• หมู่แฮงก้อแป็นช่องแซ้มยังซาเหฺลาะ คือ พวกเราก็เป็นคนไทยเหมือนกันนะ
• ฉ่องแฮงม่องช่องแซ็มก้อแป็นชึ่มยังซา คือ คนชองเรากับคนไทยก็เป็นคนเหมือนกัน
• ม่ายท่ออึ้ดช่องซุ๋กดั๋กหฺพึเหลาะ คือ อย่าทำให้ชาวบ้านเขาเอือมระอานะ
• "โจทอมจีเรี่ยนปริญญาโทแฮะห์ เพ่ยเรี่ยนปาหนีฮ์ " คือ หลานป้าจีเรียนปริญญาโทเหรอ เขาเรียนที่ไหนหล่ะ

ปัจจุบัน

ปัจจุบันภาษาชองกำลังอยู่ในขั้นวิกฤต คนเฒ่าคนชาวแก่เสียดายที่ภาษาชองจะสูญหายไป ปัจจุบันมีชาวชองอาศัยถิ่นฐานเดิม ตำบลคลองพลู กิ่งอำเภอเขาคิชฌกูฏ(ปัจจุบันมีแหล่งที่พูดกันมากที่สุดในตำบลตะเคียนทอง) จังหวัดจันทบุรี ประมาณ 6,000 คน แต่ที่พูดได้มีเพียงประมาณ 500 คน โดยส่วนใหญ่เป็นคนสูงอายุ ที่มีอายุ 50 ปีขึ้นไป ส่วนวัยรุ่นชาวชองนั้นอายที่จะพูดภาษาดั้งเดิมประจำชาติพันธุ์ของตน

ขณะนี้มหาวิทยาลัยมหิดล พยายามจะฟื้นฟูโดยให้ชาวบ้านมีส่วนร่วมในการบันทึกเสียง และถอดภาษาพูดเป็นภาษาเขียน ให้โรงเรียนบ้านคลองพลูสอนภาษาชองให้กับลูกหลานชอง แทรกเป็นหลักสูตรท้องถิ่นในช่วงชั้น ประถมศึกษาปีที่ 3 ถึงชั้นประถมศึกษาปีที่ 5

อ้างอิง

• พระครูธรรมสรคุณ (เขียน ขนฺธสโร). อารยธรรมชอง จันทบุรี ใน อารยธรรมชองจันทบุรี และอาณาจักรจันทบูร เมืองเพนียต. กทม. โรงพิมพ์ไทยรายวัน. 2541.
• Gordon, Raymond G., Jr. (ed.), 2005. Ethnologue: Languages of the World, Fifteenth edition. Dallas, Tex.: SIL International. Online version: http://www.ethnologue.com/.

ดูเพิ่ม

• ภาษาป่า ภาษาใกล้เคียงกับภาษาชอง

แหล่งข้อมูลอื่น

• มารู้จัก..'พะซาช็อง' กันเถอะ(จากคนชองเองได้มาเปิดพบจึงแก้ไข)