สะพานพระพุทธยอดฟ้า

สะพานพระพุทธยอดฟ้า
สะพานพระพุทธยอดฟ้า
เส้นทาง	ถนนตรีเพชร, ถนนประชาธิปก
ข้าม	แม่น้ำเจ้าพระยา
ที่ตั้ง	แขวงวังบูรพาภิรมย์ เขตพระนคร แขวงวัดกัลยาณ์ เขตธนบุรี
ชื่อทางการ	สะพานปฐมบรมราชานุสรณ์
ตั้งชื่อตาม	พระบาทสมเด็จพระพุทธยอดฟ้าจุฬาโลกมหาราช
ผู้ดูแล	กรมโยธาธิการ (ไม่ทราบ - พ.ศ. 2545) กรมทางหลวงชนบท (พ.ศ. 2545 - ปัจจุบัน)
สถานะ	เปิดใช้งาน
รหัส	ส.003
เหนือน้ำ	อุโมงค์รถไฟฟ้ามหานคร สายเฉลิมรัชมงคล
ท้ายน้ำ	สะพานพระปกเกล้า
ข้อมูลจำเพาะ
ประเภท	ชนิดเปิด - ปิดได้ (เปิดเป็นครั้งคราวเมื่อมีเรือหลวงผ่าน)
วัสดุ	โครงเหล็กตลอด
ความยาว	229.76 เมตร
ความกว้าง	10.00 เมตร
ความสูง	7.30 เมตร
ทางเดิน	2
จำนวนตอม่อ	2
ประวัติ
ผู้สร้าง	พระบาทสมเด็จพระปกเกล้าเจ้าอยู่หัว
วันเริ่มสร้าง	3 ธันวาคม พ.ศ. 2472 (2472-12-03) ต้นปี พ.ศ. 2569 (บูรณะ)
วันเปิด	6 เมษายน พ.ศ. 2475 (2475-04-06) ปลายปี พ.ศ. 2569 (หลังบูรณะ)
โบราณสถานที่ขึ้นทะเบียนโดยกรมศิลปากร
ชื่อที่ขึ้นทะเบียน	สะพานพระพุทธยอดฟ้า
เป็นส่วนหนึ่งของ	โบราณสถานในเขตกรุงเทพมหานคร
เลขอ้างอิง	0005610

สะพานพระพุทธยอดฟ้า หรือชื่ออย่างเป็นทางการว่า สะพานปฐมบรมราชานุสรณ์ หรือที่นิยมเรียกกันติดปากว่า สะพานพุทธ เป็นสะพานถนนข้ามแม่น้ำเจ้าพระยาที่เก่าที่สุดของประเทศไทย เชื่อมต่อการคมนาคมระหว่างฝั่งพระนครกับฝั่งธนบุรีของกรุงเทพมหานคร ที่ปลายถนนตรีเพชร แขวงวังบูรพาภิรมย์ เขตพระนคร กับปลายถนนประชาธิปก แขวงวัดกัลยาณ์ เขตธนบุรี สร้างขึ้นในรัชสมัยพระบาทสมเด็จพระปกเกล้าเจ้าอยู่หัว ในโอกาสพระราชพิธีสมโภชกรุงรัตนโกสินทร์ 150 ปี พร้อมกับปฐมบรมราชานุสรณ์ที่ตั้งอยู่ด้านหน้าของสะพานฝั่งพระนคร ปัจจุบันสะพานแห่งนี้อยู่ในความรับผิดชอบของกรมทางหลวงชนบท

ประวัติ

ภูมิหลัง

สะพานพระพุทธยอดฟ้าเป็นสะพานที่สร้างขึ้นในรัชสมัยพระบาทสมเด็จพระปกเกล้าเจ้าอยู่หัว เมื่อปี พ.ศ. 2472 เนื่องในโอกาสพระราชพิธีสมโภชกรุงรัตนโกสินทร์ 150 ปี ด้วยพระราชดำริที่จะสร้างสิ่งที่เป็นอนุสรณ์ถึงความรำลึกในพระกรุณาธิคุณของพระบาทสมเด็จพระพุทธยอดฟ้าจุฬาโลกมหาราช ผู้ทรงสถาปนาอาณาจักรรัตนโกสินทร์ โดยมีพระราชดำริว่าควรสร้างพระบรมราชานุสาวรีย์ของพระองค์ และสร้างสะพานข้ามแม่น้ำเจ้าพระยาเชื่อมจังหวัดพระนครกับจังหวัดธนบุรีเข้าด้วยกัน เพื่อให้การคมนาคมติดต่อสะดวก ทั้งยังเป็นการขยายพระนครอีกด้วย จึงโปรดเกล้าฯ ให้คิดแบบพระบรมราชานุสาวรีย์ และสะพานข้ามแม่น้ำเจ้าพระยาขึ้นประกอบกันเป็นปฐมบรมราชานุสรณ์ที่ปลายถนนตรีเพชร ถือเป็นสะพานข้ามแม่น้ำเจ้าพระยาแห่งที่ 2 ถัดจากสะพานพระราม 6 ที่สร้างในรัชสมัยพระบาทสมเด็จพระมงกุฎเกล้าเจ้าอยู่หัว แต่เนื่องจากสะพานพระราม 6 ในปัจจุบันถูกปรับปรุงให้ใช้เป็นสะพานรถไฟเท่านั้น สะพานพระพุทธยอดฟ้าจึงถือเป็นสะพานถนนข้ามแม่น้ำเจ้าพระยาที่เก่าที่สุดของประเทศไทย

การก่อสร้างและพิธีเปิด

สะพานพุทธขณะเปิดให้เรือผ่าน ภาพถ่ายจาก พ.ศ. 2497

โครงการก่อสร้างพระบรมราชานุสาวรีย์และสะพานได้เริ่มตั้งแต่ปี พ.ศ. 2471 โดยทรงพระกรุณาโปรดเกล้าฯ ให้สมเด็จพระเจ้าบรมวงศ์เธอ เจ้าฟ้ากรมพระนริศรานุวัดติวงศ์ (ต่อมาเป็นกรมพระยา) อุปนายกราชบัณฑิตยสภา ซึ่งทรงอำนวยการแผนกศิลปกรรม คิดแบบอย่างพระบรมรูป (ดูบทความหลักที่ ปฐมบรมราชานุสรณ์) ส่วนสะพานข้ามแม่น้ำเจ้าพระยา ทรงพระกรุณาโปรดเกล้าฯ ให้พระเจ้าพี่ยาเธอ กรมพระกำแพงเพ็ชรอัครโยธิน (ต่อมาคือพระเจ้าบรมวงศ์เธอ กรมพระกำแพงเพชรอัครโยธิน) เสนาบดีกระทรวงพาณิชย์และคมนาคม ทรงเป็นผู้อำนวยการสร้าง และทรงรับสั่งให้กองแบบแผน กรมรถไฟหลวง เป็นผู้ออกแบบโครงสร้าง แสดงทางขึ้นลงทั้ง 2 ข้าง และตัวสะพาน พร้อมด้วยขนาดและรายการ เพื่อเปิดประมูลจากบริษัทต่าง ๆ โดยได้เลือกแบบของบริษัทดอรแมนลอง ประเทศอังกฤษ

พระบาทสมเด็จพระปกเกล้าเจ้าอยู่หัวเสด็จพระราชดำเนินทรงวางศิลาฤกษ์สร้างปฐมบรมราชานุสรณ์ เมื่อวันที่ 9 มกราคม พ.ศ. 2472 และโปรดเกล้าฯ พระราชทานนามสะพานว่า สะพานพระพุทธยอดฟ้า ตามพระนามของพระบาทสมเด็จพระพุทธยอดฟ้าจุฬาโลกมหาราช โดยรัฐบาลได้ประมาณการงบประมาณที่ใช้ในการก่อสร้างปฐมบรมราชานุสรณ์ไว้เป็นจำนวน 4,000,000 บาท นอกจากนี้พระบาทสมเด็จพระปกเกล้าเจ้าอยู่หัวทรงบริจาคพระราชทรัพย์ส่วนพระองค์จำนวนหนึ่ง รัฐบาลส่วนหนึ่ง ส่วนอีกจำนวนหนึ่งนั้นทรงพระราชดำริว่าควรบอกบุญเรี่ยไรประชาชน

เมื่อการก่อสร้างแล้วเสร็จ พระบาทสมเด็จพระปกเกล้าเจ้าอยู่หัวเสด็จพระราชดำเนินทรงเปิดสะพานและปฐมบรมราชานุสรณ์เมื่อวันที่ 6 เมษายน พ.ศ. 2475

ในช่วงสงครามโลกครั้งที่สอง สะพานพระพุทธยอดฟ้าถูกระเบิดทำลายจนขาด อันเนื่องจากเป็นหนึ่งในจุดยุทธศาสตร์สำคัญ บริเวณใกล้เคียงอย่างวัดราชบุรณราชวรวิหารและโรงไฟฟ้าวัดเลียบก็ถูกทำลายด้วยเช่นกัน

ลักษณะ

สะพานพระพุทธยอดฟ้ามีลักษณะเป็นสะพานเหล็ก ทาสีเขียว ซึ่งเป็นสีประจำพระชนมวารของพระบาทสมเด็จพระปกเกล้าเจ้าอยู่หัว มีความยาว 229.76 เมตร มีความกว้าง 16.68 เมตร ท้องสะพานสูงเหนือน้ำ 7.50 เมตร

นอกจากนี้ในอดีต สะพานพระพุทธยอดฟ้ายังเป็น 1 ใน 2 สะพาน (ร่วมกับสะพานกรุงเทพ) ที่มีการปิดถนนเพื่อยกตอนกลางขึ้นด้วยแรงไฟฟ้า โดยเปิดช่องกว้าง 60 เมตร เพื่อให้เรือรบและเรือขนส่งสินค้าขนาดใหญ่ผ่านได้สะดวก แต่ปัจจุบันได้ยกเลิกระบบการยกสะพานหลังการบูรณะสะพานในปี พ.ศ. 2529 เนื่องจากไม่มีเรือขนาดใหญ่เข้ามาเทียบท่าในกรุงเทพมหานครชั้นในแล้ว จากการย้ายอู่ซ่อมเรือรบของกรมอู่ทหารเรือไปยังอู่ทหารเรือพระจุลจอมเกล้า อำเภอพระสมุทรเจดีย์ จังหวัดสมุทรปราการ และย้ายเรือขนสินค้าให้ไปเทียบท่ายังท่าเรือกรุงเทพ เขตคลองเตยแทน

การใช้งาน

ถนนสะพานพุทธ เป็นถนนที่อยู่ด้านล่างสะพานล้อมรอบสะพาน เป็นถนนที่เชื่อมไปยังถนนจักรวรรดิ, ถนนตรีเพชร และปากคลองตลาด จากภาพมองเห็นสภาพของปากคลองตลาดบริเวณริมแม่น้ำเจ้าพระยา

ในปัจจุบัน นอกจากสะพานพระพุทธยอดฟ้าจะเป็นที่ประดิษฐานปฐมบรมราชานุสรณ์แล้ว ยังมีลานสาธารณะให้คนมาใช้พักผ่อนหย่อนใจ และเป็นลานกีฬาของเด็กนักเรียนในย่านนั้นด้วย ทั้งฟุตบอลและสเกตบอร์ด ก็จะมีให้เห็นทุกวันในช่วงเย็นหลังโรงเรียนเลิก

นอกจากนี้ พื้นที่ใต้สะพานพระพุทธยอดฟ้าจนถึงใต้สะพานพระปกเกล้าในปัจจุบัน ในช่วงกลางคืน ตั้งแต่ประมาณ 18:00 – 01:00 ของวันรุ่งขึ้น จะมีลักษณะเป็นตลาดกลางคืน ที่จำหน่ายสินค้าแฟชั่น รวม​ทั้งอุปกรณ์​ตกแต่งมือถือ เคส​ ฟิล์ม​ ซีดี​ และสินค้ามือสอง เช่น เสื้อ กางเกง กระเป๋า รองเท้า เครื่องประดับ อีกทั้งยังมีศิลปินอิสระ ส่วนมากเป็นนักศึกษาเพาะช่าง มารับวาดภาพและขายภาพวาดด้วย เนื่องจากสินค้ามีราคาถูก ประกอบกับรูปแบบที่กำลังเป็นที่นิยมของวัยรุ่น ทำให้ตลาดสะพานพุทธในปัจจุบันคลาคล่ำด้วยวัยรุ่นจำนวนมาก

ดูเพิ่ม

• สะพานพระปกเกล้า
• ปฐมบรมราชานุสรณ์
• ถนนตรีเพชร
• ถนนประชาธิปก

แหล่งข้อมูลอื่น

• แผนที่และภาพถ่ายทางอากาศของ สะพานพระพุทธยอดฟ้า
  • ภาพถ่ายดาวเทียมจากวิกิแมเปีย หรือกูเกิลแมปส์
  • แผนที่จากลองดูแมป หรือเฮียวีโก
  • ภาพถ่ายทางอากาศจากเทอร์ราเซิร์ฟเวอร์

จุดข้ามแม่น้ำเจ้าพระยาในปัจจุบัน
เหนือน้ำ อุโมงค์รถไฟฟ้ามหานคร สายเฉลิมรัชมงคล	สะพานปฐมบรมราชานุสรณ์ (สะพานพระพุทธยอดฟ้า)	ท้ายน้ำ สะพานพระปกเกล้า