พระศรีรัตนเจดีย์

พระศรีรัตนเจดีย์
ข้อมูลพื้นฐาน
ที่ตั้ง	วัดพระศรีรัตนศาสดาราม แขวงพระบรมหาราชวัง เขตพระนคร กรุงเทพมหานคร
ศาสนา	ศาสนาพุทธ
ประเทศ	ประเทศไทย
สถานะ	พระเจดีย์
การสร้าง
สถาปัตยกรรม	เจดีย์ทรงระฆังคว่ำ
ผู้สร้าง	พระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว
ปีที่เสร็จ	พ.ศ. 2398
ข้อมูลจำเพาะ
ความสูง	40 เมตร
โบราณสถานที่ขึ้นทะเบียนโดยกรมศิลปากร
เป็นส่วนหนึ่งของ	วัดพระศรีรัตนศาสดาราม
เลขอ้างอิง	0005574

พระศรีรัตนเจดีย์ เป็นเจดีย์ของวัดพระศรีรัตนศาสดาราม ในพระบรมมหาราชวัง ตั้งอยู่บนฐานไพทีทางทิศตะวันตก

ประวัติ

พระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัวทรงพระกรุณาโปรดเกล้าฯ ให้สร้างพระศรีรัตนเจดีย์ขึ้นเมื่อปี พ.ศ. 2398 โดยจำลองแบบมาจากเจดีย์ 3 องค์ของวัดพระศรีสรรเพชญ์ ในพระราชวังโบราณ สมัยกรุงศรีอยุธยา โดยมีพระราชประสงค์เพื่อใช้เป็นเจดีย์ประดิษฐานพระบรมสารีริกธาตุที่ทรงนำมาจากลังกา แต่พระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัวเสด็จสวรรคตก่อนที่พระศรีรัตนเจดีย์จะสร้างเสร็จ โดยเมื่อแรกสร้างเจดีย์นั้นมิได้มีการประดับกระเบื้องโมเสก

ต่อมา ในการเตรียมงานสมโภชกรุงรัตนโกสินทร์ 100 ปี พระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว ทรงพระกรุณาโปรดเกล้าฯ ให้พระเจ้าบรมวงศ์เธอ กรมหลวงอดิศรอุดมเดช ทรงควบคุมงานเสริมพอก แก้รูปทรงเจดีย์ ประดับกระเบื้องโมเสกสีทองภายนอก เขียนผนังภายใน ทำบานประตู และปูพื้นหินอ่อนภายใน และทรงพระกรุณาโปรดเกล้าฯ ให้พระเจ้าบรมวงศ์เธอ กรมหลวงสรรพสาตรศุภกิจ ทำการประดับกระเบื้องโมเสกสีทองภายนอกทั้งหมดขององค์เจดีย์

ในการเตรียมงานสมโภชกรุงรัตนโกสินทร์ 150 ปี ในสมัยพระบาทสมเด็จพระปกเกล้าเจ้าอยู่หัว ได้มีการบูรณะปฏิสังขรณ์ภายนอกองค์เจดีย์ ซ่อมพื้นผนังที่ปูกระเบื้อง เปลี่ยนกระเบื้องที่ชำรุดซ่อมช่อฟ้า ใบระกา หางหงส์พระเจดีย์เล็กบนซุ้มประตู

ปัจจุบันได้มีการบูรณะปฏิสังขรณ์พระศรีรัตนเจดีย์อีกครั้งหนึ่ง โดยเปลี่ยนกระเบื้องทองที่ประดับภายนอกบางส่วน และบูรณะส่วนที่ชำรุดเสียหาย แต่ยังคงลักษณะของศิลปะเดิมไว้

ลักษณะสถาปัตยกรรม

องค์เจดีย์เป็นทรงกลมแบบลังกา (ระฆังคว่ำ) มีความสูงประมาณ 40 เมตร เป็นเจดีย์ก่ออิฐถือปูนประดับกระเบื้องโมเสกสีทองทั้งองค์ ภายในกลวงเป็นที่ประดิษฐานพระเจดีย์องค์เล็กบรรจุพระบรมสารีริกธาตุ

องค์เจดีย์ประกอบด้วยฐานเขียง มีมาลัยเถา 3 ชั้น สลับด้วยฐานบัวคว่ำบัวหงาย รองรับระฆัง เหนือขึ้นไปเป็นบัลลังก์สี่เหลี่ยมมีเสาหานรองรับปล้องไฉนซึ่งทำเป็นบัวลูกแก้วจากใหญ่ขึ้นไปหาเล็กซ้อนกันจำนวน 20 ชั้น จากนั้นเป็นปลีและยอดเม็ดน้ำค้าง

พระศรีรัตนเจดีย์มีซุ้มประตูทางเข้า 4 ทิศ ภายนอกปิดด้วยกระเบื้องโมเสกสีทองทั้งหมด ภายในบุด้วยหินอ่อน ลักษณะของทางเข้าเป็นรูปโค้งแหลม เหนือซุ้มเป็นลายปูนปั้นรูปช่อฟ้า ใบระกา หางหงส์ นาคสะดุ้ง ตอนบนของซุ้มตั้งพระเจดีย์องค์เล็กลักษณะเดียวกับพระศรีรัตนเจดีย์บนฐานสี่เหลี่ยม มีมุข 4 ด้านทำเป็นหน้าบันประดับช่อฟ้า ใบระกา หางหงส์ นาคสะดุ้ง บานประตูเป็นประตูหูช้างทำด้วยไม้ปิดทองประดับกระจกลงยา เป็นลายช่อดอกไม้สีเขียวแก่แดงเข้มและเงิน เหนือประตูเป็นช่องลมระบายอากาศกรุลวดตาข่าย กรอบประตูตอนบนจำหลักเป็นรูปพญานาค 2 ตัวหางชนกันตรงกลางห้อยเศียรลงด้านข้าง

ภายในองค์เจดีย์เป็นห้องโถงกลม ผนังโบกปูนทาสีขาวสอบไปตามความสูงของพระเจดีย์ ตรงกลางห้อยฉัตรสีขาวตรงกับพระเจดีย์ที่ประดิษฐานพระบรมสารีริกธาตุ ผนังตอนล่างประดับหินอ่อนสีเทา สูงจากพื้นประมาณ 60 เซนติเมตร พื้นปูหินอ่อนสีเทารูปสี่เหลี่ยมจัตุรัสลายทแยงมุม

ตรงกลางห้องประดิษฐานพระเจดีย์บรรจุพระบรมสารีริกธาตุ ตั้งอยู่บนฐานก่ออิฐถือปูน 2 ชั้น ฐานล่างเป็นรูปแปดเหลี่ยม มีมุข 4 มุข ฐานบนเป็นฐานบัวหงาย องค์เจดีย์มีลักษณะเหมือนกับพระศรีรัตนเจดีย์ทุกประการ ยกเว้นแต่เป็นเจดีย์ลงรักสีดำทั้งองค์