สุสานหลวง วัดราชบพิธสถิตมหาสีมารามราชวรวิหาร
ทางเข้าสุสานหลวง | |
รายละเอียด | |
---|---|
ก่อตั้ง | พ.ศ. 2440 |
ที่ตั้ง | |
ประเทศ | ประเทศไทย |
ชนิด | สุสานหลวง |
จำนวนหลุมศพ | 13 อนุสาวรีย์ |
จำนวนร่างที่ฝัง | 9 พระองค์ |
จำนวนร่างที่เผา | 212 พระองค์ |
ขึ้นเมื่อ | 22 พฤศจิกายน พ.ศ. 2492 |
เป็นส่วนหนึ่งของ | วัดราชบพิธสถิตมหาสีมาราม |
เลขอ้างอิง | 0000007 |
วัดราชบพิธสถิตมหาสีมารามเป็นพระอารามหลวงชั้นเอก (ราชวรวิหาร) ประจำรัชกาลพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว รัชกาลที่ 5 แห่งพระบรมราชจักรีวงศ์ ซึ่งมิเพียงคงความวิจิตรงดงามในเชิงสถาปัตยกรรมไทยแบบพระราชนิยมแห่งหนึ่งในกรุงรัตนโกสินทร์แล้ว พระอารามนี้ยังประกอบด้วยเขตสุสานหลวงจุฬาลงกรณ์ราชสันตติวงศ์ อันเป็นบริเวณเฉพาะที่นับเนื่องด้วยราชสกุลและสายสัมพันธ์แห่งพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว
สุสานหลวง วัดราชบพิธสถิตมหาสีมารามราชวรวิหารเป็นสุสานที่พระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัวทรงพระกรุณาโปรดเกล้าฯ ให้สร้างขึ้น ด้วยมีพระราชประสงค์จะให้ผู้ที่มีความรักใคร่ห่วงใยอย่างใกล้ชิดคือ พระมเหสี เจ้าจอมมารดา และพระราชโอรส พระราชธิดา ได้อยู่รวมกันหลังจากที่ได้ล่วงลับไปแล้ว ในทั่วไปจะเป็นการสร้างอนุสาวรีย์ของพระมเหสีและเจ้าจอมมารดา เพื่อให้ลูกได้อยู่รวมกับแม่หรืออย่างน้อยในบ้านของแม่ เว้นแต่ในกรณีที่พระราชโอรสหรือพระราชธิดาสิ้นพระชนม์ก่อนพระมารดาก็สร้างอนุสาวรีย์ของพระเจ้าลูกเธอพระองค์นั้นไปก่อน
ประวัติสุสานหลวง
[แก้]พระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัวได้ทรงพระกรุณาโปรดเกล้าฯ ให้พระเจ้าบรมวงศ์เธอ กรมหมื่นภูธเรศธำรงศักดิ์ เป็นแม่กองก่อสร้างสุสานหลวงขึ้นในที่อุปจารชานกำแพงวัดด้านทิศตะวันตก (ติดกับถนนอัษฎางค์ ริมคลองคูเมืองเดิม นอกเขตกำแพงมหาสีมาธรรมจักรของวัด) ต่อมาเมื่อพระเจ้าบรมวงศ์เธอ กรมหมื่นภูธเรศธำรงศักดิ์ สิ้นพระชนม์ในปี พ.ศ. 2440 จึงทรงพระกรุณาโปรดเกล้าฯ ให้พระองค์เจ้านิลวรรณ เป็นแม่กองจัดทำสืบต่อมา อนุสาวรีย์ที่ทรงพระกรุณาโปรดเกล้าฯ ให้สร้างขึ้นเป็นที่บรรจุพระอัฐิ (กระดูก) และพระสรีรางคาร (เถ้ากระดูก) ไว้นั้นเพื่อเป็นพระบรมราชูทิศพระราชกุศลแก่พระบรมราชเทวี พระราชเทวี เจ้าจอมมารดา พระราชโอรสและพระราชธิดาในพระองค์ มีรูปแบบสถาปัตยกรรมต่าง ๆ กันทั้งพระเจดีย์ พระปรางค์ วิหารแบบไทย แบบขอม (ศิลปะปรางค์ลพบุรี) และแบบโกธิค โดยตั้งอยู่ในสวนซึ่งมีต้นลั่นทมและพุ่มพรรณไม้ต่าง ๆ ปลูกไว้อย่างสวยงาม อนุสาวรีย์ที่สำคัญคือ เจดีย์สีทอง 4 องค์ เรียงลำดับจากเหนือไปใต้ ซึ่งมีชื่อสอดคล้องกันดังนี้
- สุนันทานุสาวรีย์ พระราชทานแก่สมเด็จพระนางเจ้าสุนันทากุมารีรัตน์ พระบรมราชเทวี
- รังษีวัฒนา พระราชทานแก่สมเด็จพระนางเจ้าสว่างวัฒนา พระบรมราชเทวี (สมเด็จพระศรีสวรินทิราบรมราชเทวี พระพันวัสสาอัยยิกาเจ้า)
- เสาวภาประดิษฐาน พระราชทานแก่สมเด็จพระนางเจ้าเสาวภาผ่องศรี พระบรมราชินีนาถ (สมเด็จพระศรีพัชรินทราบรมราชินีนาถ พระบรมราชชนนีพันปีหลวง)
- สุขุมาลนฤมิตร์ พระราชทานแก่พระนางเจ้าสุขุมาลมารศรี พระราชเทวี (สมเด็จพระปิตุจฉาเจ้า สุขุมาลมารศรี พระอัครราชเทวี)
นอกจากนี้ยังมีอนุสาวรีย์ที่สำคัญอื่น ๆ ประดิษฐานอยู่ในสุสานหลวงวัดราชบพิธสถิตมหาสีมารามด้วย เช่น พระปรางค์สามยอดแบบลพบุรี (สายราชสกุลยุคล) อนุสาวรีย์เจ้าดารารัศมี พระราชชายา วิหารน้อย (สายเจ้าคุณพระประยุรวงศ์ และเจ้าจอมมารดาโหมด) เป็นต้น สุสานหลวงในปัจจุบันมีจำนวนอนุสาวรีย์ทั้งหมด 34 องค์ และมีการจัดตั้งกองทุนสุสานหลวงวัดราชบพิธสถิตมหาสีมารามราชวรวิหารขึ้นมาดูแลรักษาสุสานหลวงให้มีความงดงามเพื่อชนรุ่นหลังได้เข้าชมต่อไป
อนุสรณ์สถานสำคัญ
[แก้]สุนันทานุสาวรีย์
[แก้]เป็นอาคารทรงสี่เหลี่ยม ย่อมุมไม้สิบสอง แต่ละด้านมีซุ้มเป็นจัตุรมุข ยอดสถูปประดับด้วยโมเสคทอง ประตูทั้งสี่ด้านเป็นไม้ปิดทองฝังลายกระจกสี ภายในบรรจุ
- พระราชสรีรางคาร สมเด็จพระนางเจ้าสุนันทากุมารีรัตน์ พระบรมราชเทวี (10 พฤศจิกายน พ.ศ. 2403 - 31 พฤษภาคม พ.ศ. 2423 พระชนมายุ 20 พรรษา)
- พระสรีรางคาร สมเด็จพระเจ้าบรมวงศ์เธอ เจ้าฟ้ากรรณาภรณ์เพ็ชรรัตน์ โสภางคทัศนิยลักษณ์ อรรควรราชกุมารี (12 สิงหาคม พ.ศ. 2421 - 31 พฤษภาคม พ.ศ. 2423 พระชันษา 3 ปี)
รังษีวัฒนา
[แก้]เป็นอาคารจัตรมุข ยอดสถูป มีมุขกระสันเชื่อมระหว่างกัน ตรงกลางเป็นสถูปขนาดใหญ่บุด้วยโมเสคสีทอง ส่วนสถูปย่อมกว่าอีก 3 องค์ทาด้วยสีขาว ภายในบรรจุพระอัฐิและพระสรีรางคารของพระราชโอรสและพระราชธิดาในสมเด็จพระนางเจ้าสว่างวัฒนา พระบรมราชเทวี (สมเด็จพระศรีสวรินทิราบรมราชเทวี พระพันวัสสาอัยยิกาเจ้า)[1] รวมทั้งสมาชิกสายราชสกุลมหิดล ได้แก่
- พระราชสรีรางคาร สมเด็จพระบรมโอรสาธิราช เจ้าฟ้ามหาวชิรุณหิศ สยามมกุฎราชกุมาร (27 มิถุนายน พ.ศ. 2421 - 4 มกราคม พ.ศ. 2437 พระชนมายุ 16 พรรษา)
- พระศพ สมเด็จพระเจ้าบรมวงศ์เธอ เจ้าฟ้าวิจิตรจิรประภา อดุลยาดิเรกรัตน ขัตติยราชกุมารี (21 เมษายน พ.ศ. 2424 - 15 สิงหาคม พ.ศ. 2424 พระชันษา 4 เดือน)
- พระสรีรางคาร สมเด็จพระเจ้าบรมวงศ์เธอ เจ้าฟ้าสมมติวงศ์วโรทัย กรมขุนศรีธรรมราชธำรงฤทธิ์ (9 มิถุนายน พ.ศ. 2425 - 17 มิถุนายน พ.ศ. 2442 พระชันษา 18 ปี)
- พระสรีรางคาร สมเด็จพระราชปิตุจฉา เจ้าฟ้าวไลยอลงกรณ์ กรมหลวงเพชรบุรีราชสิรินธร (16 เมษายน พ.ศ. 2427 - 15 กุมภาพันธ์ พ.ศ. 2481 พระชันษา 54 ปี)
- พระสรีรางคาร สมเด็จพระเจ้าบรมวงศ์เธอ เจ้าฟ้าศิราภรณ์โสภณ พิมลรัตนวดี (19 กรกฎาคม พ.ศ. 2431 - 24 พฤษภาคม พ.ศ. 2441 พระชันษา 10 ปี)
- พระศพ สมเด็จพระเจ้าบรมวงศ์เธอ เจ้าฟ้าหญิง (ยังไม่มีพระนาม) (9 พฤศจิกายน พ.ศ. 2436 - 16 พฤศจิกายน พ.ศ. 2436 สิ้นพระชนม์เมื่อพระชนมายุ 7 วัน)
- พระราชสรีรางคาร สมเด็จพระมหิตลาธิเบศร อดุลยเดชวิกรม พระบรมราชชนก (1 มกราคม พ.ศ. 2434 - 24 กันยายน พ.ศ. 2472 พระชนมายุ 38 พรรษา) (ต้นราชสกุลมหิดล)
- พระราชสรีรางคาร สมเด็จพระศรีนครินทราบรมราชชนนี (สังวาลย์ ชูกระมล; 21 ตุลาคม พ.ศ. 2443 - 18 กรกฎาคม พ.ศ. 2538 พระชนมายุ 94 พรรษา)
- พระสรีรางคาร สมเด็จพระเจ้าพี่นางเธอ เจ้าฟ้ากัลยาณิวัฒนา กรมหลวงนราธิวาสราชนครินทร์ (6 พฤษภาคม พ.ศ. 2466 - 2 มกราคม พ.ศ. 2551 พระชันษา 84 ปี)
เสาวภาประดิษฐาน
[แก้]เป็นอาคารจัตุรมุข ยอดสถูป สถูปองค์กลางมีขนาดใหญ่บุโมเสคสีทอง ส่วนองค์ซ้าย ขวาและหลังมีขนาดย่อมกว่า เป็นปูนเรียบ ตั้งอยู่บนฐานย่อมุมไม้สิบสอง มีมุขกระสันเชื่อมระหว่างกัน ที่องค์กลางมีซุ้มยื่นออกมาเป็นทางเข้า ประตูไม้ปิดทองฝังลายกระจกสีคล้ายสเตนกลาส (Stained glass) ภายในบรรจุพระสรีรางคารพระราชโอรสและพระราชธิดาในสมเด็จพระนางเจ้าเสาวภาผ่องศรี พระบรมราชินีนาถ (สมเด็จพระศรีพัชรินทราบรมราชินีนาถ พระบรมราชชนนีพันปีหลวง)[2] รวมทั้งสมาชิกบางพระองค์ในสายราชสกุลจักรพงษ์ และสายราชสกุลจุฑาธุช ได้แก่
- พระสรีรางคาร สมเด็จพระเจ้าบรมวงศ์เธอ เจ้าฟ้าพาหุรัตมณีมัย กรมพระเทพนารีรัตน์ (19 ธันวาคม พ.ศ. 2421 - 27 สิงหาคม พ.ศ. 2430 พระชันษา 10 ปี)
- สายพระบาทสมเด็จพระมงกุฎเกล้าเจ้าอยู่หัว รัชกาลที่ 6
- พระสรีรางคาร สมเด็จพระเจ้าภคินีเธอ เจ้าฟ้าเพชรรัตนราชสุดา สิริโสภาพัณณวดี ในพระนางเจ้าสุวัทนา พระวรราชเทวี (24 พฤศจิกายน พ.ศ. 2468 - 27 กรกฎาคม พ.ศ. 2554 พระชนมายุ 85 พรรษา)[3]
- พระสรีรางคาร สมเด็จพระเจ้าบรมวงศ์เธอ เจ้าฟ้าตรีเพ็ชรุตม์ธำรง (8 กุมภาพันธ์ พ.ศ. 2424 - 22 พฤศจิกายน พ.ศ. 2430 พระชันษา 6 ปี)
- พระสรีรางคาร สมเด็จพระเจ้าบรมวงศ์เธอ เจ้าฟ้าจักรพงษ์ภูวนาถ กรมหลวงพิษณุโลกประชานาถ (3 มีนาคม พ.ศ. 2426 - 13 มิถุนายน พ.ศ. 2463 พระชันษา 37 ปี) (ต้นราชสกุลจักรพงษ์)
- พระอังคาร พระเจ้าวรวงศ์เธอ พระองค์เจ้าจุลจักรพงษ์ (28 มีนาคม พ.ศ. 2451 - 30 ธันวาคม พ.ศ. 2506 พระชันษา 55 ปี)
- อังคาร หม่อมเอลิซาเบธ จักรพงษ์ ณ อยุธยา (เอลิซาเบธ ฮันเตอร์; 29 พฤศจิกายน พ.ศ. 2458 - 27 พฤศจิกายน พ.ศ. 2514 อายุ 55 ปี)
- พระสรีรางคาร สมเด็จพระเจ้าบรมวงศ์เธอ เจ้าฟ้าศิริราชกกุธภัณฑ์ (27 พฤศจิกายน พ.ศ. 2428 - 31 พฤษภาคม พ.ศ. 2430 พระชันษา 3 ปี)
- พระศพ สมเด็จพระเจ้าบรมวงศ์เธอ เจ้าฟ้าหญิง (ยังไม่มีพระนาม) (13 ธันวาคม พ.ศ. 2430 - สิ้นพระชนม์ในวันประสูติ)
- พระสรีรางคาร สมเด็จพระเจ้าบรมวงศ์เธอ เจ้าฟ้าอัษฎางค์เดชาวุธ กรมหลวงนครราชสีมา (12 พฤษภาคม พ.ศ. 2432 - 9 กุมภาพันธ์ พ.ศ. 2467 พระชันษา 35 ปี)
- พระสรีรางคาร สมเด็จพระเจ้าบรมวงศ์เธอ เจ้าฟ้าจุฑาธุชธราดิลก กรมขุนเพ็ชรบูรณ์อินทราไชย (5 กรกฎาคม พ.ศ. 2435 - 8 กรกฎาคม พ.ศ. 2466 พระชันษา 32 ปี) (ต้นราชสกุลจุฑาธุช)
- อังคาร หม่อมเจ้าบุญจิราธร จุฑาธุช พระชายา (ราชสกุลเดิม ชุมพล; 10 สิงหาคม พ.ศ. 2440 - 19 มีนาคม พ.ศ. 2523 พระชันษา 82 ปี)
- พระอังคาร พระวรวงศ์เธอ พระองค์เจ้าสุทธสิริโสภา ในหม่อมลออ ศิริสัมพันธ์ (16 ธันวาคม พ.ศ. 2464 - 2 กุมภาพันธ์ พ.ศ. 2541 พระชันษา 77 ปี)
- พระอังคาร พระวรวงศ์เธอ พระองค์เจ้าวรานนท์ธวัช ในหม่อมระวี ไกยานนท์ (19 สิงหาคม พ.ศ. 2465 - 15 กันยายน พ.ศ. 2533 พระชันษา 68 ปี)
สุขุมาลนฤมิตร์
[แก้]เป็นอาคารทรงสี่เหลี่ยม ย่อมุมไม้สิบสองเป็นฐาน และมีซุ้มทิศเหมือนจัตุรมุข แต่ยาวไม่เท่ากัน ตอนบนเป็นสถูปบุด้วยโมเสคสีทอง ประตูและหน้าต่างเป็นบานไม้ปิดทองฝังลายกระจกสี ภายในบรรจุพระราชสรีรางคารของพระนางเจ้าสุขุมาลมารศรี พระราชเทวี (สมเด็จพระปิตุจฉาเจ้า สุขุมาลมารศรี พระอัครราชเทวี) พระประยูรญาติ และพระราชโอรสธิดา รวมทั้งสมาชิกสายราชสกุลบริพัตร ได้แก่
- อัฐิ เจ้าคุณจอมมารดาสำลี ในรัชกาลที่ 4 (พ.ศ. 2378 - 21 มกราคม พ.ศ. 2443 อายุ 65 ปี)
- พระอังคาร พระเจ้าบรมวงศ์เธอ พระองค์เจ้าบุษบงเบิกบาน (1 มีนาคม พ.ศ. 2402 - 6 มิถุนายน พ.ศ. 2419 พระชันษา 17 ปี)
- พระราชสรีรางคาร สมเด็จพระปิตุจฉาเจ้า สุขุมาลมารศรี พระอัครราชเทวี (10 พฤษภาคม พ.ศ. 2404 - 9 กรกฎาคม พ.ศ. 2470 พระชนมายุ 66 พรรษา)
- พระสรีรางคาร สมเด็จพระเจ้าบรมวงศ์เธอ เจ้าฟ้าสุทธาทิพยรัตน์ สุขุมขัติยกัลยาวดี กรมหลวงศรีรัตนโกสินทร (14 กันยายน พ.ศ. 2420 - 2 มกราคม พ.ศ. 2465 พระชันษา 45 ปี)
- พระสรีรางคาร สมเด็จพระเจ้าบรมวงศ์เธอ เจ้าฟ้าบริพัตรสุขุมพันธุ์ กรมพระนครสวรรค์วรพินิต (29 มิถุนายน พ.ศ. 2424 - 18 มกราคม พ.ศ. 2487 พระชันษา 64 ปี) (ต้นราชสกุลบริพัตร)
- อังคาร หม่อมเจ้าประสงค์สม บริพัตร พระชายา (ราชสกุลเดิม ไชยันต์; 19 ธันวาคม พ.ศ. 2429 - 21 มิถุนายน พ.ศ. 2499 พระชันษา 70 ปี)
- พระอังคาร พระเจ้าวรวงศ์เธอ กรมหมื่นนครสวรรค์ศักดิพินิต (5 ธันวาคม พ.ศ. 2447 - 15 กันยายน พ.ศ. 2502 พระชันษา 55 ปี)
- อังคาร หม่อมเจ้ามารศีสุขุมพันธุ์ บริพัตร (25 สิงหาคม พ.ศ. 2474 - 8 กรกฎาคม พ.ศ. 2556 พระชันษา 81 ปี)
- พระอังคาร พระเจ้าวรวงศ์เธอ พระองค์เจ้าศิริรัตนบุษบง (4 มกราคม พ.ศ. 2449 - 6 กรกฎาคม พ.ศ. 2533 พระชันษา 85 ปี)
- พระอังคาร พระเจ้าวรวงศ์เธอ พระองค์เจ้าสุทธวงษวิจิตร (16 มีนาคม พ.ศ. 2450 - 20 กุมภาพันธ์ พ.ศ. 2546 พระชันษา 96 ปี)
- พระอังคาร พระเจ้าวรวงศ์เธอ พระองค์เจ้าพิสิฐสบสมัย (21 กันยายน พ.ศ. 2451 - 23 กุมภาพันธ์ พ.ศ. 2517 พระชันษา 66 ปี)
- อัฐิหม่อมราชวงศ์หญิงพิลาศลักษณ์ (กิติยากร) บุณยะปานะ (22 สิงหาคม พ.ศ. 2483 - 24 กันยายน พ.ศ. 2540 อายุ 57 ปี)
- พระอังคาร พระเจ้าวรวงศ์เธอ พระองค์เจ้าจุไรรัตนศิริมาน (21 ธันวาคม พ.ศ. 2452 - 24 พฤศจิกายน พ.ศ. 2543 พระชันษา 90 ปี)
- พระอังคาร พระเจ้าวรวงศ์เธอ พระองค์เจ้าจันทรกานตมณี (24 กันยายน พ.ศ. 2455 - 30 ธันวาคม พ.ศ. 2520 พระชันษา 65 ปี)
- พระศพ พระเจ้าวรวงศ์เธอ พระองค์เจ้าหญิง (ยังไม่มีพระนาม) (12 กุมภาพันธ์ พ.ศ. 2461 - 4 ธันวาคม พ.ศ. 2462 พระชันษา 2 ปี)
- พระอังคาร พระเจ้าวรวงศ์เธอ พระองค์เจ้าปรียชาติสุขุมพันธุ์ (4 มิถุนายน พ.ศ. 2463 - 29 พฤษภาคม พ.ศ. 2465 พระชันษา 3 ปี)
- พระอังคารพระวรวงศ์เธอ พระองค์เจ้าสุขุมาภินันท์ ในหม่อมสมพันธุ์ ปาลกะวงศ์ ณ อยุธยา (15 พฤศจิกายน พ.ศ. 2465 - 10 เมษายน พ.ศ. 2546 พระชันษา 80 ปี)
- พระสรีรางคาร พระเจ้าบรมวงศ์เธอ กรมหลวงทิพยรัตนกิริฏกุลินี (13 พฤษภาคม พ.ศ. 2407 - 18 กรกฎาคม พ.ศ. 2501 พระชันษา 94 ปี)
อนุสรณ์สถานอื่น ๆ
[แก้]อนุสาววรีย์เจ้าจอมมารดาแส
[แก้]เป็นสถาปัตยกรรมแบบโกธิค โครงก่ออิฐถือปูน พื้นและบันไดปูด้วยหินอ่อน บนฐานตกแต่งด้วยหินเป็นภูเขา บรรจุสรีรางคารของเจ้าจอมมารดาแส ในรัชกาลที่ 5 และพระธิดา ได้แก่
- อัฐิ เจ้าจอมมารดาแส ในรัชกาลที่ 5 (พ.ศ. 2411 - 14 ตุลาคม พ.ศ. 2468 อายุ 57 ปี)
- พระศพ พระเจ้าบรมวงศ์เธอ พระองค์เจ้าเขจรจิรประดิษฐ์ (23 กรกฎาคม - 7 ตุลาคม พ.ศ. 2431 พระชันษา 3 เดือน)
- พระอังคาร พระเจ้าบรมวงศ์เธอ พระองค์เจ้าอัพภันตรีปชา (31 ตุลาคม พ.ศ. 2432 - 18 กุมภาพันธ์ พ.ศ. 2477 พระชันษา 45 ปี)
- พระอังคาร พระเจ้าบรมวงศ์เธอ พระองค์เจ้าทิพยาลังการ (17 มกราคม พ.ศ. 2433 - 4 มิถุนายน พ.ศ. 2475 พระชันษา 41 ปี)
อนุสาวรีย์เจ้าคุณพระประยุรวงศ์
[แก้]เรียกอีกอย่างหนึ่งว่า "วิหารน้อย" เป็นอาคารชั้นเดียว มีผนังรอบสี่ด้าน รูปทรงแบบยุโรป หลังคามุงกระเบื้อง ประตูหน้าต่างเป็นบานไม้กรุกระจกสี ภายในบรรจุสรีรางคารของเจ้าคุณพระประยุรวงศ์ (เจ้าคุณจอมมารดาแพ ในรัชกาลที่ 5) และพระธิดา พร้อมทั้งเจ้าจอมมารดาโหมด ในรัชกาลที่ 5 และพระโอรส พระธิดา ตลอดจนสมาชิกสายราชสกุลอาภากร และราชสกุลสุริยง ได้แก่
- อัฐิ เจ้าคุณพระประยุรวงศ์ (เจ้าคุณจอมมารดาแพ ในรัชกาลที่ 5) (5 พฤศจิกายน พ.ศ. 2397 - 22 มีนาคม พ.ศ. 2486 อายุ 89 ปี)
- พระอังคาร พระเจ้าบรมวงศ์เธอ กรมขุนสุพรรณภาควดี (24 กรกฎาคม พ.ศ. 2411 - 26 ตุลาคม พ.ศ. 2447 พระชันษา 36 ปี)
- พระอังคาร พระเจ้าบรมวงศ์เธอ พระองค์เจ้าสุวพักตร์วิไลยพรรณ (2 พฤษภาคม พ.ศ. 2416 - 30 กรกฎาคม พ.ศ. 2473 พระชันษา 57 ปี)
- พระอังคาร พระเจ้าบรมวงศ์เธอ พระองค์เจ้าบัณฑรวรรณวโรภาษ (25 พฤษภาคม พ.ศ. 2418 - 15 พฤษภาคม พ.ศ. 2434 พระชันษา 16 ปี)
- อัฐิ เจ้าจอมมารดาโหมด ในรัชกาลที่ 5 (16 มกราคม พ.ศ. 2405 - 30 ตุลาคม พ.ศ. 2475 อายุ 70 ปี)
- พระอังคาร พระเจ้าบรมวงศ์เธอ กรมหลวงชุมพรเขตอุดมศักดิ์ (19 ธันวาคม พ.ศ. 2423 - 19 พฤษภาคม พ.ศ. 2466 พระชันษา 42 ปี) (ต้นราชสกุลอาภากร)
- อังคาร หม่อมช้อย อาภากร ณ อยุธยา (ช้อย วิจิตรานุช; เดือนพฤศจิกายน พ.ศ. 2433 - 30 มกราคม พ.ศ. 2517 อายุ 83 ปี)
- อังคาร หม่อมแฉล้ม อาภากร ณ อยุธยา (27 มีนาคม พ.ศ. 2430 - 6 กรกฎาคม พ.ศ. 2519 อายุ 89 ปี)
- อังคาร ท่านหญิงจารุพัตรา ศุภชลาศัย ในหม่อมกิม ชุ่นเพียว (หม่อมเจ้าจารุพัตรา อาภากร; 29 พฤษภาคม พ.ศ. 2447 - 21 พฤษภาคม พ.ศ. 2516 พระชันษา 68 ปี)
- อังคาร ท่านหญิงศิริมาบังอร เหรียญสุวรรณ ในหม่อมแฉล้ม (หม่อมเจ้าศิริมาบังอร อาภากร; 6 มิถุนายน พ.ศ. 2447 - 7 กุมภาพันธ์ พ.ศ. 2518 พระชันษา 70 ปี)
- พระอังคาร พระเจ้าวรวงศ์เธอ พระองค์เจ้าอาทิตย์ทิพอาภา ในพระวรวงศ์เธอ พระองค์เจ้าทิพยสัมพันธ์ (24 กรกฎาคม พ.ศ. 2447 - 19 พฤษภาคม พ.ศ. 2489 พระชันษา 42 ปี)
- อังคาร หม่อมเจ้าสมรบำเทอง อาภากร ในหม่อมเมี้ยน (19 พฤษภาคม พ.ศ. 2448 - 19 พฤษภาคม พ.ศ. 2473 พระชันษา 25 ปี)
- อังคาร คุณหญิงเริงจิตร์แจรง สุจริตกุล ในหม่อมกิม ชุ่นเพียว (หม่อมเจ้าเริงจิตร์แจรง อาภากร; 7 มิถุนายน พ.ศ. 2448 - 19 สิงหาคม พ.ศ. 2536 พระชันษา 88 ปี)
- อังคาร หม่อมราชวงศ์เติมแสงไข (รพีพัฒน์) กรรณสูต ในหม่อมเจ้าไขแสงรพี รพีพัฒน์ (26 มิถุนายน พ.ศ. 2468 - 14 พฤศจิกายน พ.ศ. 2497 อายุ 29 ปี)
- อัฐิ นายรุจจน์ กรรณสูต (4 กุมภาพันธ์ พ.ศ. 2491 - 31 พฤษภาคม พ.ศ. 2506 อายุ 15 ปี)
- อังคาร หม่อมราชวงศ์เติมแสงไข (รพีพัฒน์) กรรณสูต ในหม่อมเจ้าไขแสงรพี รพีพัฒน์ (26 มิถุนายน พ.ศ. 2468 - 14 พฤศจิกายน พ.ศ. 2497 อายุ 29 ปี)
- อังคาร หม่อมเจ้าดำแคงฤทธิ์ อาภากร ในหม่อมแฉล้ม (24 ตุลาคม พ.ศ. 2448 - 9 กันยายน พ.ศ. 2505 พระชันษา 57 ปี)
- อังคาร หม่อมหลวงปรมาภา อาภากร ในหม่อมราชวงศ์อิทธินันท์ อาภากร กับนางสุภาวดี แพ่งสภา (31 กรกฎาคม พ.ศ. 2511 - 16 ธันวาคม พ.ศ. 2528 อายุ 17 ปี)
- อังคาร หม่อมเจ้าครรชิตพล อาภากร ในหม่อมช้อย วิจิตรานุช (22 พฤษภาคม พ.ศ. 2449 - 20 กุมภาพันธ์ พ.ศ. 2509 พระชันษา 60 ปี)
- อังคาร หม่อมเจ้ารังษิยากร อาภากร ในพระวรวงศ์เธอ พระองค์เจ้าทิพยสัมพันธ์ (11 สิงหาคม พ.ศ. 2449 - 30 ธันวาคม พ.ศ. 2508 พระชันษา 59 ปี)
- อังคาร หม่อมราชวงศ์ชัยกร อาภากร ในหม่อมราชวงศ์หญิงไพเราะ กฤดากร (23 พฤศจิกายน พ.ศ. 2490 - 31 สิงหาคม พ.ศ. 2497 อายุ 7 ปี)
- อังคาร หม่อมเจ้ารุจยากร อาภากร ในหม่อมแจ่ม (19 เมษายน พ.ศ. 2459 - 30 ตุลาคม พ.ศ. 2549 พระชันษา 90 ปี)
- พระอังคาร พระเจ้าบรมวงศ์เธอ กรมหมื่นไชยาศรีสุริโยภาส (29 กรกฎาคม พ.ศ. 2427 - 2 พฤษภาคม พ.ศ. 2462 พระชันษา 35 ปี) (ต้นราชสกุลสุริยง)
- อังคาร หม่อมเจ้ารัศมีสุริยัน สุริยง ในหม่อมจง (29 มีนาคม พ.ศ. 2456 - 19 มิถุนายน พ.ศ. 2531 พระชันษา 66 ปี)
- อังคาร ท่านผู้หญิงสุริยนันทนา สุจริตกุล ในหม่อมเรณี ฟุสโก (หม่อมเจ้าสุริยนันทนา สุริยง; 7 สิงหาคม พ.ศ. 2456 - 4 สิงหาคม พ.ศ. 2557 พระชันษา 100 ปี)
- อังคาร หม่อมเจ้ากิติสุริโยภาส สุริยง ในหม่อมเรณิ ฟุสโก (21 มิถุนายน พ.ศ. 2459 - 14 มิถุนายน พ.ศ. 2481 พระชันษา 22 ปี)
- อังคาร หม่อมเจ้าอติวงศ์วิวัสวัติ สุริยง ในหม่อมเรณิ ฟุสโก (11 กรกฎาคม พ.ศ. 2460 - 21 พฤศจิกายน พ.ศ. 2549 พระชันษา 89 ปี)
- อังคาร หม่อมสุลาลีวัลย์ สุริยง ณ อยุธยา (สุลาลีวัลย์ สุวรรณทัต; 19 ตุลาคม พ.ศ. 2463 - 27 กันยายน พ.ศ. 2535 อายุ 72 ปี)
- อัฐิ หม่อมหลวงอำไพ สุริยง ในหม่อมราชวงศ์ธิติสาร สุริยง และนางอัมพร ประทีปะเสน (11 สิงหาคม พ.ศ. 2511 - 14 ธันวาคม พ.ศ. 2536 อายุ 25 ปี)
- อังคาร หม่อมเจ้าสุริยทัตรังสรรค์ สุริยง ในหม่อมเรณี ฟุสโก (18 กันยายน พ.ศ. 2460 - 1 เมษายน พ.ศ. 2514 พระชันษา 54 ปี)
- อังคาร หม่อมเจ้าสุวรรณกุมารี สุริยง ในหม่อมเรณิ ฟุสโก (2 สิงหาคม พ.ศ. 2461 - 27 ตุลาคม พ.ศ. 2509 พระชันษา 48 ปี)
- พระอังคาร พระเจ้าบรมวงศ์เธอ กรมหลวงชุมพรเขตอุดมศักดิ์ (19 ธันวาคม พ.ศ. 2423 - 19 พฤษภาคม พ.ศ. 2466 พระชันษา 42 ปี) (ต้นราชสกุลอาภากร)
อนุสาวรีย์หม่อมราชวงศ์วิบุลเกียรติ วรวรรณ (เมื่อก่อนอยู่เป็นเอกเทศในหมายเลข 3 แต่ปัจจุบันทายาทได้นำมารวมไว้กับเจ้าคุณพระประยูรวงศ์)
- อัฐิ หม่อมราชวงศ์วิบุลเกียรติ วรวรรณ ในกรมหมื่นนราธิปพงศ์ประพันธ์และหม่อมเจ้าพิบูลย์เบญจางค์ กิติยากร (17 มิถุนายน พ.ศ. 2465 - 3 มีนาคม พ.ศ. 2510 อายุ 55 ปี)
อนุสาวรีย์พระเจ้าบรมวงศ์เธอ พระองค์เจ้าอรองค์อรรคยุพา
[แก้]เป็นรูปทรงปรางค์ ยอดปรางค์ตั้งอยู่บนฐานสูง ทำด้วยหินอ่อนสีเทาขาวล้วน ประกอบกัน 4 ด้าน โดยประกบเข้ามุม ภายในบรรจุพระสรีรางคการของ
- พระอังคาร พระเจ้าบรมวงศ์เธอ พระองค์เจ้าอรองค์อรรคยุพา ในเจ้าจอมมารดาโหมด บุนนาค (27 ตุลาคม พ.ศ. 2425 - 20 กุมภาพันธ์ พ.ศ. 2426 พระชันษา 4 เดือน)
เหมอนุสรณ์
[แก้]เป็นรูปทรงคล้ายแท่นจารึก ตั้งบนฐานสี่เหลี่ยมกว้าง โครงก่ออิฐถือปูน ผิวทำหินล้าง จารึกอักษรบนแผ่นหินอ่อน ฐานประดับด้วยหินใหญ่ ภายในบรรจุสรีรางคารของเจ้าจอมมารดาเหม ในรัชกาลที่ 5 และพระธิดา
- อัฐิ เจ้าจอมมารดาเหม ในรัชกาลที่ 5 (21 กันยายน พ.ศ. 2407 - 9 กรกฎาคม พ.ศ. 2474 อายุ 67 ปี)
- พระอังคาร พระเจ้าบรมวงศ์เธอ พระองค์เจ้าเหมวดี (12 มกราคม พ.ศ. 2435 - 17 ตุลาคม พ.ศ. 2515 พระชันษา 80 ปี)
พระปรางค์สามยอดแบบลพบุรี
[แก้]เป็นศิลปะแบบลพบุรี ตกแต่งลวดลายปูนปั้นตามแบบศิลปะขอม มีบันไดนาค โครงก่ออิฐถือปูนประดับลายบัวและลายปูนปั้น ภายในบรรจุพระสรีรางคารของพระวิมาดาเธอ พระองค์เจ้าสายสวลีภิรมย์ กรมพระสุทธาสินีนาฏ ปิยมหาราชปดิวรัดา พระประยูรญาติ และพระโอรสธิดา รวมทั้งสมาชิกสายราชสกุลยุคล ได้แก่
1. องค์พระปรางค์ทิศเหนือ
- อัฐิ เจ้าจอมมารดาจีน ในพระเจ้าบรมวงศ์เธอ พระองค์เจ้าลดาวัลย์ กรมหมื่นภูมินทรภักดี (ต้นราชสกุลลดาวัลย์) (21 กุมภาพันธ์ พ.ศ. 2370 - 14 มิถุนายน พ.ศ. 2448 อายุ 78 ปี)
- พระอังคาร พระอรรคชายาเธอ พระองค์เจ้าอุบลรัตนนารีนาค กรมขุนอรรควรราชกัลยา (28 พฤศจิกายน พ.ศ. 2390 - 15 ตุลาคม พ.ศ. 2444 พระชันษา 54 ปี)
- พระสรีรางคาร สมเด็จพระเจ้าบรมวงศ์เธอ เจ้าฟ้าเยาวมาลย์นฤมล กรมขุนสวรรคโลกลักษณวดี (4 มิถุนายน พ.ศ. 2416 - 3 กรกฎาคม พ.ศ. 2452 พระชันษา 36 พรรษา)
- พระอังคาร พระเจ้าวรวงศ์เธอ พระองค์เจ้าอนุสรมงคลการ (1 เมษายน พ.ศ. 2458 - 2 มกราคม พ.ศ. 2541 พระชันษา 83 ปี)
- อังคาร หม่อมอุบล ยุคล ณ อยุธยา (อุบล สุฤทธิ์; 22 กรกฎาคม พ.ศ. 2466 - 29 ตุลาคม พ.ศ. 2546 อายุ 80 ปี)
- อังคาร หม่อมศิริพร ยุคล ณ อยุธยา ในหม่อมเจ้าจุลเจิม ยุคล (ศิริพร เสนาลักษณ์; 1 สิงหาคม พ.ศ. 2494 - 12 พฤษภาคม พ.ศ. 2532 อายุ 38 ปี)
2. พระปรางค์องค์กลาง
- พระอังคาร พระอรรคชายาเธอ พระองค์เจ้าเสาวภาคย์นารีรัตน์ (26 มกราคม พ.ศ. 2397 - 21 กรกฎาคม พ.ศ. 2430 พระชันษา 33 ปี)
- พระสรีรางคาร สมเด็จพระเจ้าบรมวงศ์เธอ เจ้าฟ้าจันทราสรัทวาร กรมขุนพิจิตรเจษฎ์จันทร์ (15 เมษายน พ.ศ. 2416 - 21 กุมภาพันธ์ พ.ศ. 2447 พระชันษา 32 พรรษา)
- พระอังคาร พระเจ้าวรวงศ์เธอ พระองค์เจ้าเฉลิมพลฑิฆัมพร (29 เมษายน พ.ศ. 2456 - 1 ตุลาคม พ.ศ. 2534 พระชันษา 78 ปี)
- อังคาร หม่อมทองไพ ยุคล ณ อยุธยา (ทองไพ ประยูรโต; 9 ตุลาคม พ.ศ. 2460 - 9 ธันวาคม พ.ศ. 2487 อายุ 27 ปี)
- อังคาร หม่อมทองแถม ยุคล ณ อยุธยา (ทองแถม ประยูรโต; 19 กันยายน พ.ศ. 2467 - 16 เมษายน พ.ศ. 2543 อายุ 75 ปี)
- อัฐิ หม่อมเจ้าจามเทพี ยุคล ในหม่อมราชวงศ์กุลปราโมทย์ สวัสดิกุล (23 ธันวาคม พ.ศ. 2476 - 26 มกราคม พ.ศ. 2485 พระชันษา 9 ปี)
- อังคาร หม่อมเจ้าวิสาขะ ยุคล ในหม่อมทองไพ ประยูรโต (10 พฤษภาคม พ.ศ. 2484 - 31 มีนาคม พ.ศ. 2527 พระชันษา 42 ปี)
- อังคาร หม่อมบุญล้อม ยุคล ณ อยุธยา ในพระเจ้าวรวงศ์เธอ พระองค์เจ้าภาณุพันธุ์ยุคล (บุญล้อม นาตระกูล; 15 กุมภาพันธ์ พ.ศ. 2455 - 19 มกราคม พ.ศ. 2517 อายุ 61 ปี)
3. องค์พระปรางค์ทิศใต้
- พระอังคาร พระวิมาดาเธอ พระองค์เจ้าสายสวลีภิรมย์ กรมพระสุทธาสินีนาฏ ปิยมหาราชปดิวรัดา (4 กันยายน พ.ศ. 2406 - 24 มิถุนายน พ.ศ. 2472 พระชันษา 66 ปี)
- พระสรีรางคาร สมเด็จพระเจ้าบรมวงศ์เธอ เจ้าฟ้ายุคลทิฆัมพร กรมหลวงลพบุรีราเมศวร์ (17 มีนาคม พ.ศ. 2425 - 8 เมษายน พ.ศ. 2475 พระชันษา 49 ปี) (ต้นราชสกุลยุคล)
- พระอังคาร พระเจ้าวรวงศ์เธอ พระองค์เจ้าเฉลิมเขตรมงคล พระชายา (จากราชสกุล ภาณุพันธุ์; 10 มีนาคม พ.ศ. 2435 - 23 มกราคม พ.ศ. 2500 พระชันษา 65 ปี)
- พระอังคาร พระเจ้าวรวงศ์เธอ พระองค์เจ้าภาณุพันธุ์ยุคล (27 พฤศจิกายน พ.ศ. 2453 - 5 กุมภาพันธ์ พ.ศ. 2538 พระชันษา 83 ปี)
- อังคาร หม่อมหลวงสร้อยระย้า ยุคล (ราชสกุลเดิม สนิทวงศ์) (4 ตุลาคม พ.ศ. 2452 - 28 ธันวาคม พ.ศ. 2527 อายุ 75 ปี)
- อัฐิ หม่อมเจ้าฐิติพันธุ์ ยุคล ในหม่อมหลวงสร้อยระย้า สนิทวงศ์ (11 ตุลาคม พ.ศ. 2478 - 27 สิงหาคม พ.ศ. 2538 พระชันษา 60 ปี)
- อังคาร หม่อมเจ้าจันทรจรัสศรี ยุคล ในพระเจ้าวรวงศ์เธอ พระองค์เจ้าอนุสรมงคลการ และเจ้าฟองจันทร์ อินทขัติย์ (2 กรกฎาคม พ.ศ. 2480 - 17 พฤศจิกายน พ.ศ. 2548 พระชันษา 68 ปี)
- พระสรีรางคาร พระเจ้าบรมวงศ์เธอ เจ้าฟ้านภาจรจำรัสศรี ภัทรวดีราชธิดา (5 พฤษภาคม พ.ศ. 2427 - 31 สิงหาคม พ.ศ. 2432 พระชันษา 5 ปี)
- พระสรีรางคาร สมเด็จพระเจ้าบรมวงศ์เธอ เจ้าฟ้ามาลินีนภดารา ศิรินิภาพรรณวดี กรมขุนศรีสัชนาลัยสุรกัญญา (31 กรกฎาคม พ.ศ. 2428 - 26 ธันวาคม พ.ศ. 2467 พระชันษา 39 ปี)
- พระสรีรางคาร สมเด็จพระเจ้าบรมวงศ์เธอ เจ้าฟ้านิภานภดล วิมลประภาวดี กรมขุนอู่ทองเขตขัตติยนารี (4 ธันวาคม พ.ศ. 2429 - 29 มกราคม พ.ศ. 2478 พระชันษา 49 ปี)
อนุสาวรีย์เจ้าจอมมารดาย้อย
[แก้]ลักษณะคล้ายแจกันทรงจีบกลีบดอกบัว ปักดอกบัว ตั้งบนฐานสูงรูปห้าเหลี่ยม และมีจารึกอักษรบนแผ่นหินอ่อน ภายในบรรจุสรีรางคารของเจ้าจอมมารดาหม่อมราชวงศ์ย้อย ในรัชกาลที่ 5 และพระธิดา
- อัฐิ เจ้าจอมมารดาหม่อมราชวงศ์ย้อย ในรัชกาลที่ 5 (14 มิถุนายน พ.ศ. 2398 - 19 เมษายน พ.ศ. 2438 อายุ 41 ปี)
- พระอังคาร พระเจ้าบรมวงศ์เธอ พระองค์เจ้าอรพินทุ์เพ็ญภาค (27 เมษายน พ.ศ. 2416 - 26 มกราคม พ.ศ. 2478 พระชันษา 63 ปี)
อนุสาวรีย์พระราชธิดาองค์ที่ 84
[แก้]เป็นเสากลม ตอนล่างประดับด้วยลวดบัวและลายปูนปั้นเป็นรูปดอกไม้ อยู่บนฐานสี่เหลี่ยม หัวเสาเป็นเหลี่ยมตั้งรูปปั้นคล้ายโถคลุมด้วยผืนผ้า ภายในบรรจุพระศพของพระธิดาองค์ที่ 84 อันประสูติแต่เจ้าจอมมารดาหม่อมราชวงศ์จิ๋ว ในรัชกาลที่ 5
- พระศพ พระเจ้าบรมวงศ์เธอ พระองค์เจ้า (ยังไม่มีพระนาม) (13 ธันวาคม พ.ศ. 2435 - 25 มกราคม พ.ศ. 2436 พระชันษา 43 วัน)
อนุสาวรีย์พระเจ้าบรมวงศ์เธอ พระองค์เจ้าอิศริยาภรณ์
[แก้]เป็นหอโล่ง 2 ชั้น รูปสี่เหลี่ยม มีลวดบัวตกแต่งแบบยุโรป ที่ฐานส่วนชั้นที่สองมีลายปูนปั้นเฟื่องห้อย หลังคากลมทรงโดม ภายในบรรจุพระอังคารของ
- พระอังคาร พระเจ้าบรมวงศ์เธอ พระองค์เจ้าอิศริยาภรณ์ ในเจ้าจอมมารดาหม่อมราชวงศ์เกสร สนิทวงศ์ (21 ตุลาคม พ.ศ. 2431 - 22 กันยายน พ.ศ. 2435 พระชันษา 4 ปี)
เอี่ยมอนุสรณ์ 2495
[แก้]เป็นรูปทรงสี่เหลี่ยมตัดมุมเป็นแปดเหลี่ยมด้านไม่เท่า ฐานตอนล่างประดับด้วยหินก้อนใหญ่ ตอนกลางทำผิวหินล้างติดแผ่นจารึกหินอ่อน ตอนบนคล้ายใบเสมาหินล้าง ติดลายปูนปั้นเป็นรูปพวงมาลา ภายในบรรจุ
- อัฐิ เจ้าจอมเอี่ยม ในรัชกาลที่ 5 (12 พฤษภาคม พ.ศ. 2416 - 22 มีนาคม พ.ศ. 2495 อายุ 79 ปี)
อนุสาวรีย์เจ้าจอมมารดาตลับ
[แก้]เป็นรูปสี่เหลี่ยมเรียงซ้อนเป็นสามชั้น ตรงกลางมีช่องว่างสำหรับบรรจุและตั้งเครื่องสักการะ ภายในบรรจุสรีรางคารของเจ้าจอมมารดาตลับ ในรัชกาลที่ 5 พระโอรสและธิดา รวมทั้งสมาชิกสายราชสกุลรพีพัฒน์
- อัฐิ เจ้าจอมมารดาตลับ ในรัชกาลที่ 5 (ประมาณปี พ.ศ. 2395 - 9 มิถุนายน พ.ศ. 2472 อายุ 76 ปี)
- พระอังคาร พระเจ้าบรมวงศ์เธอ พระองค์เจ้าอัจฉรพรรณีรัชกัญญา (7 กรกฎาคม พ.ศ. 2415 - 15 พฤศจิกายน พ.ศ. 2453 พระชันษา 38 ปี)
- พระอังคาร พระเจ้าบรมวงศ์เธอ กรมหลวงราชบุรีดิเรกฤทธิ์ (21 ตุลาคม พ.ศ. 2417 - 7 สิงหาคม พ.ศ. 2463 พระชันษา 46 ปี) (ต้นราชสกุลรพีพัฒน์)
- อังคาร หม่อมอ่อน รพีพัฒน์ ณ อยุธยา (พ.ศ. 2420 - 4 พฤษภาคม พ.ศ. 2478 อายุ 58 ปี)
- อังคาร หม่อมเจ้าพิมพ์รำไพ รพีพัฒน์ (18 มกราคม พ.ศ. 2440 - 22 กุมภาพันธ์ พ.ศ. 2510 พระชันษา 70 ปี)
- อังคาร หม่อมเจ้าไขแสงรพี รพีพัฒน์ (29 ตุลาคม พ.ศ. 2442 - 19 ตุลาคม พ.ศ. 2521 พระชันษา 79 ปี)
- อังคาร หม่อมราชวงศ์ศักดิ์รพี รพีพัฒน์ ในหม่อมหลวงหญิงสุมิตรา สุทัศน์ (22 มกราคม พ.ศ. 2482 - 30 กันยายน พ.ศ. 2540 อายุ 58 ปี)
- อังคาร หม่อมเจ้าสุรีย์ประภา รพีพัฒน์ (16 เมษายน พ.ศ. 2444 - 19 กุมภาพันธ์ พ.ศ. 2513 พระชันษา 69 ปี)
- อังคาร หม่อมเจ้าวิมวาทิตย์ รพีพัฒน์ (25 ธันวาคม พ.ศ. 2445 - 29 ธันวาคม พ.ศ. 2501 พระชันษา 56 ปี)
- อังคาร หม่อมเจ้าวินิตา รพีพัฒน์ ชายา (ราชสกุลเดิม กิติยากร; 12 ธันวาคม พ.ศ. 2456 - 6 มีนาคม พ.ศ. 2541 พระชันษา 85 ปี)
- อัฐิ หม่อมเจ้าชวลิตโอภาส รพีพัฒน์ (11 กุมภาพันธ์ พ.ศ. 2446 - 18 มิถุนายน พ.ศ. 2475 พระชันษา 29 ปี)
- อัฐิ หม่อมเจ้าอากาศดำเกิง รพีพัฒน์ (19 พฤศจิกายน พ.ศ. 2448 - 18 พฤษภาคม พ.ศ. 2475 พระชันษา 27 ปี)
- อังคาร หม่อมเจ้าเพลิงนภดล รพีพัฒน์ (30 ธันวาคม พ.ศ. 2449 - 22 กรกฎาคม พ.ศ. 2528 พระชันษา 79 ปี)
- อังคาร หม่อมเจ้าถกลไกวัล รพีพัฒน์ (2 มกราคม พ.ศ. 2451 - 16 กันยายน พ.ศ. 2523 พระชันษา 72 ปี)
- อังคาร หม่อมตลับ รพีพัฒน์ ณ อยุธยา (ตลับ ศรีโรจน์; 21 กันยายน พ.ศ. 2457 - 26 เมษายน พ.ศ. 2541 อายุ 84 ปี)
- อังคาร หม่อมเจ้ารวิพรรณไพโรจน์ รพีพัฒน์ (5 กันยายน พ.ศ. 2455 - 18 กุมภาพันธ์ พ.ศ. 2531 พระชันษา 82 ปี)
- อังคาร หม่อมราชวงศ์ดิเรกฤทธิ์ รพีพัฒน์ ในหม่อมเพ็ญศรี รพีพัฒน์ ณ อยุธยา (13 เมษายน พ.ศ. 2480 - 22 มีนาคม พ.ศ. 2540 อายุ 59 ปี)
- อังคาร หม่อมเจ้าดวงทิพโชติแจ้งหล้า รพีพัฒน์ (11 ตุลาคม พ.ศ. 2457 - 4 มีนาคม พ.ศ. 2542 พระชันษา 85 ปี)
- อังคาร หม่อมเจ้าทิตยาทรงกลด รพีพัฒน์ (21 พฤษภาคม พ.ศ. 2459 - 5 กรกฎาคม พ.ศ. 2553 พระชันษา 94 ปี)
- อังคาร ท่านหญิงคันธรสรังษี แสงมณี ในหม่อมแดง (หม่อมเจ้าคันธรสรังษี รพีพัฒน์; 5 มีนาคม พ.ศ. 2459 - 23 พฤษภาคม พ.ศ. 2526 พระชันษา 67 ปี)
- อัฐิ หม่อมราชวงศ์วุฒิรสรังษี วุฒิไชย ในหม่อมเจ้าทรงวุฒิไชย วุฒิไชย (2 ตุลาคม พ.ศ. 2480 - 19 พฤษภาคม พ.ศ. 2486 อายุ 6 ปี)
- อังคาร ท่านหญิงรำไพศรีสอางค์ สนิทวงศ์ ในหม่อมราชวงศ์สอางค์ ปราโมช (หม่อมเจ้ารำไพศรีสอางค์ รพีพัฒน์; 17 กันยายน พ.ศ. 2462 - 4 เมษายน พ.ศ. 2543 พระชันษา 81 ปี)
อนุสาวรีย์เจ้าจอมแส
[แก้]เป็นเสาสี่เหลี่ยมย่อมุม มีกระจังปูนปั้นตกแต่งทั้งส่วนฐานและตอนบน ส่วนบนสุดปั้นปูนเป็นรูปพานพุ่ม บรรจุ
- อัฐิ เจ้าจอมแส ในรัชกาลที่ 5 (15 กุมภาพันธ์ พ.ศ. 2435 - 7 ตุลาคม พ.ศ. 2521 อายุ 86 ปี)
เอิบอนุสรณ์ 2487
[แก้]รูปทรงแบบเดียวกับเอี่ยมอนุสรณ์ 2495 เป็นทรงสี่เหลี่ยมตัดมุมเป็นแปดเหลี่ยมด้านไม่เท่า ต่างกันที่ส่วนบนซึ่งคล้ายใบเสมาหินล้างที่มีส่วนบนไม่เป็นเหลี่ยม ภายในบรรจุ
- อัฐิ เจ้าจอมเอิบ ในรัชกาลที่ 5 (22 เมษายน พ.ศ. 2422 - 11 สิงหาคม พ.ศ. 2487 อายุ 65 ปี)
อนุสาวรีย์สรีรนิธาน
[แก้]เป็นสถาปัตยกรรมโกธิค โครงก่ออิฐถือปูน มีลวดบัวและลายปูนปั้นตกแต่งอย่างสวยงาม ภายในบรรจุอังคารของเจ้าจอมมารดาพร้อม ในรัชกาลที่ 5 และพระธิดา
- อัฐิ เจ้าจอมมารดาพร้อม ในรัชกาลที่ 5 (ไม่ทราบปีเกิด - 8 กุมภาพันธ์ พ.ศ. 2441)
- พระอังคาร พระเจ้าบรมวงศ์เธอ พระองค์เจ้าประภาพรรณพิไลย (13 สิงหาคม พ.ศ. 2428 - 8 กันยายน พ.ศ. 2491 พระชันษา 63 ปี)
- พระอังคาร พระเจ้าบรมวงศ์เธอ พระองค์เจ้าประไพพรรณพิลาส (13 สิงหาคม พ.ศ. 2428 - 17 พฤศจิกายน พ.ศ. 2429 พระชันษา 1 ปี)
- พระอังคาร พระเจ้าบรมวงศ์เธอ พระองค์เจ้าสมัยวุฒิวโรดม (13 กันยายน พ.ศ. 2431 - 9 ธันวาคม พ.ศ. 2432 พระชันษา 1 ปี)
- พระอังคาร พระเจ้าบรมวงศ์เธอ พระองค์เจ้าวาปีบุษบากร (25 มิถุนายน พ.ศ. 2434 - 15 ธันวาคม พ.ศ. 2525 พระชันษา 91 ปี)
อนุสาวรีย์พระเจ้าบรมวงศ์เธอ พระองค์เจ้าลวาดวรองค์
[แก้]เป็นเสาสี่เหลี่ยมประดับลวดลายปูนปั้น ที่ฐานมีลวดบัวปูน ตอนบนเป็นลายปูนปั้นแบบตะวันตก ภายในบรรจุ
- พระอังคาร พระเจ้าบรมวงศ์เธอ พระองค์เจ้าลวาดวรองค์ ในเจ้าจอมมารดาเลื่อน นิยะวานนท์ (30 มีนาคม พ.ศ. 2434 - 5 ธันวาคม พ.ศ. 2436 พระชันษา 2 ปี)
อนุสาวรีย์เจ้าจอมมารดาแข
[แก้]เป็นซุ้มหน้านาง ภายในช่องเสาโล่ง มีแท่นตั้งเครื่องสักการะ ด้านหลังทึบ ยกฐานสูงทำลวดบัวปูนปั้น ภายในบรรจุสรีรางคารของเจ้าจอมมารดาหม่อมราชวงศ์แข ในรัชกาลที่ 5 และพระธิดา
- อัฐิ เจ้าจอมมารดาหม่อมราชวงศ์แข ในรัชกาลที่ 5 (ในปี พ.ศ. 2390 - 13 พฤษภาคม พ.ศ. 2469 อายุ 79 ปี)
- พระอังคาร พระเจ้าบรมวงศ์เธอ พระองค์เจ้าผ่องประไพ (19 ธันวาคม พ.ศ. 2410 - 1 มีนาคม พ.ศ. 2485 พระชันษา 74 ปี)
อนุสาวรีย์พระราชชายา เจ้าดารารัศมี
[แก้]เป็นหอสูงโล่ง 2 ชั้น หลังคาเป็นโดมแบบยุโรป โครงก่ออิฐฉาบปูน ทำลวดบัวและลายปูนปั้นตกแต่งงดงาม พื้นชั้นบนใส่ลูกกรงปูนปั้นโดยรอบ ภายในบรรจุพระสรีรางคารของเจ้าดารารัศมี พระราชชายา พระธิดา รวมถึงเจ้านายที่มีเชื้อสายจากเจ้านายฝ่ายเหนือ
- พระอัฐิ เจ้าดารารัศมี พระราชชายา (26 สิงหาคม พ.ศ. 2416 - 9 ธันวาคม พ.ศ. 2476 พระชันษา 60 ปี)
- พระอัฐิ และ พระอังคาร พระเจ้าบรมวงศ์เธอ พระองค์เจ้าวิมลนาคนพีสี (2 ตุลาคม พ.ศ. 2432 - 21 กุมภาพันธ์ พ.ศ. 2435 พระชันษา 4 ปี)
- อังคาร ท่านผู้หญิงฉัตรสุดา วงศ์ทองศรี ในกรมพระกำแพงเพชรอัครโยธินและเจ้าลดาคำ ณ เชียงใหม่ (หม่อมเจ้าฉัตรสุดา ฉัตรชัย; 26 กุมภาพันธ์ พ.ศ. 2462 - 3 กันยายน พ.ศ. 2539 พระชันษา 77 ปี)
อนุสาวรีย์พระเจ้าบรมวงศ์เธอ พระองค์เจ้าโกมลเสาวมาล
[แก้]เป็นแท่นอนุสาวรีย์หินอ่อนทั้งหมด ตอนบนเป็นแท่งคลุมด้วยผ้าและประดับด้วยมาลัยดอกไม้ศิลปะแบบตะวันตก ฝีมือแกะสลักหินอ่อนงดงามมาก ภายในบรรจุ
- พระศพ พระเจ้าบรมวงศ์เธอ พระองค์เจ้าโกมลเสาวมาล ในเจ้าจอมมารดาวง เนตรายน (19 กันยายน พ.ศ. 2430 - 19 เมษายน พ.ศ. 2433 พระชันษา 3 ปี)
อนุสาวรีย์เจ้าจอมมารดาจันทร์
[แก้]เป็นทรงปรางค์ปราสาท ฐานสี่เหลี่ยมย่อมุมไม้สิบสอง มีซุ้มทิศทั้ง 4 ด้าน หลังคาเป็นปราสาทยอดปรางค์ ตกแต่งปูนปั้นเป็นลวดบัวต่างๆ ตามแบบสถาปัตยกรรมไทย ภายในบรรจุอัฐิของเจ้าจอมมารดาจันทร์ กุสุมลจันทร์ และพระธิดา
- อัฐิ เจ้าจอมมารดาจันทร์ กุสุมลจันทร์ (23 มิถุนายน พ.ศ. 2405 - 8 มีนาคม พ.ศ. 2454 อายุ 49 ปี)
- พระอังคาร พระเจ้าบรมวงศ์เธอ พระองค์เจ้าศศิพงศ์ประไพ (26 เมษายน พ.ศ. 2424 - 31 พฤษภาคม พ.ศ. 2477 พระชันษา 53 ปี)
อนุสาวรีย์เจ้าจอมมารดาเนื่อง
[แก้]เป็นสถาปัตยกรรมแบบโกธิค ก่ออิฐฉาบปูน ตกแต่งด้วยลวดบัวและลวดลายปูนปั้นงดงาม ภายในบรรจุอังคารของเจ้าจอมมารดาหม่อมราชวงศ์เนื่อง ในรัชกาลที่ 5 พระโอรสและพระธิดา รวมทั้งสมาชิกสายราชกุลรังสิต ได้แก่
- อัฐิ เจ้าจอมมารดาหม่อมราชวงศ์เนื่อง ในรัชกาลที่ 5 (22 ตุลาคม พ.ศ. 2407 - 23 พฤศจิกายน พ.ศ. 2428 อายุ 21 ปี)
- พระอัฐิและพระอังคาร พระเจ้าบรมวงศ์เธอ พระองค์เจ้าเยาวภาพงศ์สนิท (28 สิงหาคม พ.ศ. 2427 - 13 มิถุนายน พ.ศ. 2477 พระชันษา 50 ปี)
- พระอังคาร สมเด็จพระเจ้าบรมวงศ์เธอ กรมพระยาชัยนาทนเรนทร (12 พฤศจิกายน พ.ศ. 2428 - 7 มีนาคม พ.ศ. 2494 พระชันษา 65 ปี) (ต้นราชสกุลรังสิต)
- อังคาร หม่อมเอลิซาเบธ รังสิต ณ อยุธยา (เอลิซาเบธ ชาร์นแบร์เกอร์; 15 กันยายน พ.ศ. 2435 - 29 กันยายน พ.ศ. 2516 อายุ 81 ปี)
- อังคาร หม่อมเจ้าปิยะรังสิต รังสิต (25 ธันวาคม พ.ศ. 2456 - 1 กุมภาพันธ์ พ.ศ. 2533 พระชันษา 77 ปี)
- พระอังคาร พระเจ้าวรวงศ์เธอ พระองค์เจ้าวิภาวดีรังสิต ชายา (ราชสกุลเดิม รัชนี; 20 พฤศจิกายน พ.ศ. 2463 - 16 กุมภาพันธ์ พ.ศ. 2520 พระชันษา 57 ปี)
- อังคาร หม่อมเจ้าสนิทประยูรศักดิ์ รังสิต (19 สิงหาคม พ.ศ. 2460 - 10 กุมภาพันธ์ พ.ศ. 2538 พระชันษา 78 ปี)
อรอนุสรณ์ 2476
[แก้]ทำเป็นรูปต้นเทียนแปดเหลี่ยมบุเซรามิคขาว ฐานเท้าสิงห์ ปลายเป็นบัวแวง ส่วนยอดสุดเป็นพุ่มดอกไม้ ทำด้วยโลหะ ฝีมือการปั้นลวดบัวและลวดลายงดงามมาก ภายในบรรจุสรีรางคารของเจ้าจอมมารดาอ่อน ในรัชกาลที่ 5 และพระธิดา
- อัฐิ เจ้าจอมมารดาอ่อน ในรัชกาลที่ 5 (19 กุมภาพันธ์ พ.ศ. 2410 - 29 มกราคม พ.ศ. 2512 อายุ 101 ปี)
- พระอังคาร พระเจ้าบรมวงศ์เธอ พระองค์เจ้าอรประพันธ์รำไพ (7 กรกฎาคม พ.ศ. 2428 - 25 พฤษภาคม พ.ศ. 2476 พระชันษา 48 ปี)
- พระอังคาร พระเจ้าบรมวงศ์เธอ พระองค์เจ้าอดิศัยสุริยาภา (14 กุมภาพันธ์ พ.ศ. 2432 - 27 มกราคม พ.ศ. 2506 พระชันษา 73 ปี)
อนุสาวรีย์เจ้าจอมมารดาแช่ม
[แก้]เป็นทรงปรางค์ปราสาท ตั้งอยู่บนฐานสูง มีบันไดขึ้นเน้นเป็นด้านหน้า มีซุ้มทิศ 4 ด้าน หลังคาเป็นปราสาทยอดปรางค์ โครงก่ออิฐฉาบปูน ทำลวดบัวและเครื่องยอดส่วนพระสรีรางคาร(อัฐิ)ของเจ้าจอมมารดาแช่ม ในรัชกาลที่ 5 และพระโอรส พร้อมทั้งสมาชิกสายราชสกุลประวิตร อยู่ที่เจดีย์ราชสกุลประวิตร หลังพระอุโบสถฝั่งตะวันออกของวัดกัลยาณมิตร วรมหาวิหาร
- อัฐิ เจ้าจอมมารดาแช่ม ในรัชกาลที่ 5 (5 กุมภาพันธ์ พ.ศ. 2399 - 2 มกราคม พ.ศ. 2452 อายุ 53 ปี)
- พระอังคาร พระเจ้าบรมวงศ์เธอ กรมหลวงปราจิณกิติบดี (27 พฤษภาคม พ.ศ. 2418 - 9 ธันวาคม พ.ศ. 2462 พระชันษา 45 ปี) (ต้นราชสกุลประวิตร)
- อังคาร หม่อมชื้น ประวิตร ณ อยุธยา (ชื้น กัลยาณมิตร; 5 มิถุนายน พ.ศ. 2428 - 27 กันยายน พ.ศ. 2477 อายุ 49 ปี)
- อังคาร หม่อมเจ้าจิตร์ปรีดี ประวิตร (25 กุมภาพันธ์ พ.ศ. 2451 - 24 พฤษภาคม พ.ศ. 2497 พระชันษา 27 ปี)
- อังคาร หม่อมหลวงเหมือนจันทร์ ประวิตร (ราชสกุลเดิม ดารากร; 30 ธันวาคม พ.ศ. 2453 - 22 กันยายน พ.ศ. 2529 อายุ 66 ปี)
- อังคาร หม่อมราชวงศ์เจตจันทร์ ประวิตร (26 พฤศจิกายน พ.ศ. 2478 - 29 มกราคม พ.ศ. 2550 อายุ 72 ปี)
- อังคาร หม่อมเจ้าวิกรมสุรสีห์ ประวิตร (15 มิถุนายน พ.ศ. 2454 - 8 กุมภาพันธ์ พ.ศ. 2492 พระชันษา 38 ปี)
- อัฐิ หม่อมเจ้ากนิษฐากุมารี ประวิตร (13 พฤศจิกายน พ.ศ. 2462 - 1 พฤษภาคม พ.ศ. 2494 พระชันษา 32 ปี)
- พระอังคาร พระเจ้าบรมวงศ์เธอ กรมหลวงปราจิณกิติบดี (27 พฤษภาคม พ.ศ. 2418 - 9 ธันวาคม พ.ศ. 2462 พระชันษา 45 ปี) (ต้นราชสกุลประวิตร)
ฉัตรชยานุสรณ์ 2480
[แก้]เป็นทรงแปดเหลี่ยมซ้อนกัน ก่ออิฐถือปูนทำผิวหินล้าง มีลายปั้นเป็นแบบรักร้อยห้องทั้ง 4 ด้าน บนสุดเป็นฉัตรโลหะ 5 ชั้นตามพระนาม ภายในบรรจุพระสรีรางคารของพระเจ้าบรมวงศ์เธอ กรมพระกำแพงเพชรอัครโยธิน (ในเจ้าจอมมารดาวาด ในรัชกาลที่ 5) พระชายา พระโอรสและพระธิดา ในสายราชสกุลฉัตรชัย
- พระอังคาร พระเจ้าบรมวงศ์เธอ พระองค์เจ้าบุรฉัตรไชยากร กรมพระกำแพงเพชรอัครโยธิน (23 มกราคม พ.ศ. 2424 - 14 กันยายน พ.ศ. 2479 พระชันษา 55 ปี) (ต้นราชสกุลฉัตรชัย)
- พระอังคาร พระเจ้าวรวงศ์เธอ พระองค์เจ้าประภาวสิทธิ์นฤมล พระชายา (ราชสกุลเดิม จักรพันธุ์; 11 มิถุนายน พ.ศ. 2428 - 15 กุมภาพันธ์ พ.ศ. 2506 พระชันษา 78 ปี)
- พระอังคาร พระวรวงศ์เธอ พระองค์เจ้ามยุรฉัตร (7 มีนาคม พ.ศ. 2449 - 11 สิงหาคม พ.ศ. 2513 พระชันษา 65 ปี)
- พระศพ พระวรวงศ์เธอ พระองค์เจ้าหญิง (ยังไม่มีพระนาม) (11 ตุลาคม พ.ศ. 2453 - 6 เมษายน พ.ศ. 2454 พระชันษา 2 ปี)
- พระอังคาร พระวรวงศ์เธอ พระองค์เจ้าเปรมบุรฉัตร (12 สิงหาคม พ.ศ. 2458 - 24 กรกฎาคม พ.ศ. 2524 พระชันษา 66 ปี)
- พระอังคาร พระวรวงศ์เธอ พระองค์เจ้าวิมลฉัตร (27 มิถุนายน พ.ศ. 2464 - 5 ธันวาคม พ.ศ. 2552 พระชันษา 88 ปี)
- อังคาร หม่อมเจ้ากาญจนฉัตร ฉัตรชัย ในหม่อมเพี้ยน สุรคุปต์ (21 ธันวาคม พ.ศ. 2464 - 20 กรกฎาคม พ.ศ. 2531 พระชันษา 67 ปี)
- อังคาร หม่อมเจ้าทิพยฉัตร ฉัตรชัย ในหม่อมเอื้อม อรุณทัต (6 ตุลาคม พ.ศ. 2477 - 13 มกราคม พ.ศ. 2553 พระชันษา 75 ปี)
- อังคาร หม่อมเจ้าพิบูลย์ฉัตร ฉัตรชัย ในหม่อมบัวผัด อินทรสูต (12 กันยายน พ.ศ. 2478 - 31 พฤษภาคม พ.ศ. 2499 พระชันษา 21 ปี)
อนุสาวรีย์เจ้าจอมอาบ
[แก้]เป็นเสาสี่เหลี่ยมย่อมุม ตั้งพานพุ่มที่ทำด้วยปูนปั้น ภายในบรรจุ
- อัฐิ เจ้าจอมอาบ ในรัชกาลที่ 5 (20 กุมภาพันธ์ พ.ศ. 2424 - 22 พฤศจิกายน พ.ศ. 2504 อายุ 80 ปี)
อนุสาวรีย์เจ้าจอมมารดาสุด
[แก้]เป็นทรงปรางค์ปราสาท ด้านหน้ามีชานยื่นและต่อเป็นบันไดทางขึ้น มีซุ้มทางเข้า ส่วนซุ้มอื่นอุดตันเหมือนพื้นจรน้ำ ตกแต่งด้วยลวดบัวปูนปั้น หลังคาเป็นยอดปรางค์ ภายในบรรจุอังคารของเจ้าจอมมารดาสุด ในรัชกาลที่ 5 และพระธิดา
- อัฐิ เจ้าจอมมารดาสุด สุกุมลจันทร์ (14 กุมภาพันธ์ พ.ศ. 2394 - 4 กรกฎาคม พ.ศ. 2455 อายุ 61 ปี)
- พระอังคาร พระเจ้าบรมวงศ์เธอ พระองค์เจ้าวรลักษณาวดี (12 มิถุนายน พ.ศ. 2415 - 18 สิงหาคม พ.ศ. 2469 พระชันษา 54 ปี)
อนุสาวรีย์เจ้าจอมมารดาแสง
[แก้]เป็นศิลปะแบบอินเดีย สร้างโดยการก่ออิฐฉาบปูนและมีลวดลายปูนปั้นประดับ ภายในบรรจุอัฐิของเจ้าจอมมารดาแสง ในรัชกาลที่ 5 และพระธิดา
- อัฐิ เจ้าจอมมารดาแสง ในรัชกาลที่ 5 (4 พฤศจิกายน พ.ศ. 2397 - 20 ธันวาคม พ.ศ. 2441 อายุ 44 ปี)
- พระอังคาร พระเจ้าบรมวงศ์เธอ พระองค์เจ้าภัทรายุวดี (5 ธันวาคม พ.ศ. 2419 - 30 กันยายน พ.ศ. 2456 พระชันษา 37 ปี)
- พระอังคาร พระเจ้าบรมวงศ์เธอ พระองค์เจ้าเจริญศรีชนมายุ (31 มีนาคม พ.ศ. 2421 - 24 ธันวาคม พ.ศ. 2459 พระชันษา 38 ปี)
อนุสาวรีย์เจ้าจอมมารดาเรือน
[แก้]เป็นสถาปัตยกรรมไทย โครงก่ออิฐถือปูน หลังคาปูนเป็นเส้นเหมือนเส้นทับกระเบื้อง ภายในบรรจุอังคารของเจ้าจอมมารดาเรือน ในรัชกาลที่ 5 และพระธิดา
- อัฐิ เจ้าจอมมารดาเรือน ในรัชกาลที่ 5 (ในราวปี พ.ศ. 2408 - 2 มกราคม พ.ศ. 2465 อายุ 57 ปี)
- พระอังคาร พระเจ้าบรมวงศ์เธอ พระองค์เจ้าพิสมัยพิมลสัตย์ (20 ธันวาคม พ.ศ. 2424 - 6 กุมภาพันธ์ พ.ศ. 2479 พระชันษา 55 ปี)
อนุสาวรีย์เจ้าจอมมารดามรกฎ
[แก้]เป็นปรางค์สามยอดขนาดย่อม ตรงกลางเป็นปรางค์องค์ประธาน มีซุ้มทางเข้า และมีบันไดทางขึ้นด้านหน้า ตกแต่งด้วยลวดบัวปูนปั้น ภายในบรรจุสรีรางคารของเจ้าจอมมารดามรกฎ ในรัชกาลที่ 5 พระโอรสและพระธิดา รวมทั้งสมาชิกสายราชสกุลเพ็ญพัฒน์
- อัฐิ เจ้าจอมมารดามรกฎ ในรัชกาลที่ 5 (9 กรกฎาคม พ.ศ. 2398 - 21 กรกฎาคม พ.ศ. 2458 อายุ 60 ปี)
- พระอังคาร พระเจ้าบรมวงศ์เธอ พระองค์เจ้าจุฑารัตนราชกุมารี (17 ธันวาคม พ.ศ. 2415 - 31 พฤษภาคม พ.ศ. 2473 พระชันษา 58 ปี)
- พระอังคาร พระเจ้าบรมวงศ์เธอ กรมหมื่นพิไชยมหินทโรดม (13 กันยายน พ.ศ. 2425 - 11 พฤศจิกายน พ.ศ. 2452 พระชันษา 27 ปี) (ต้นราชสกุลเพ็ญพัฒน์)
- อัฐิ ท่านหญิงพรรณเพ็ญแข กฤดากร ในหม่อมเจ้าวรรณวิไลย กฤดากร (หม่อมเจ้าพรรณเพ็ญแข เพ็ญพัฒน์; 11 กันยายน พ.ศ. 2448 - 1 กรกฎาคม พ.ศ. 2517 พระชันษา 45 ปี)
- อังคาร หม่อมเจ้าเผ่าเพ็ญพัฒน์ เพ็ญพัฒน์ ในหม่อมเทียม คชเสนี (9 พฤษภาคม พ.ศ. 2449 - 10 มกราคม พ.ศ. 2503 พระชันษา 54 ปี)
- อังคาร หม่อมราชวงศ์พัฒน์มหินทร์ เพ็ญพัฒน์ (16 มิถุนายน พ.ศ. 2480 - 13 สิงหาคม พ.ศ. 2523 อายุ 43 ปี)
อนุสาวรีย์เจ้าจอมมารดาชุ่ม
[แก้]เป็นทรงปรางค์ปราสาทสามยอดเรียงกัน องค์กลางย่อเก็จเน้นเป็นองค์ประธาน ซุ้มเจาะทะลุเป็นช่อง 3 ช่อง ช่องซุ้มจัดทำเป็นกรอบเช็ดหน้า ภายในบรรจุสรีรางคารของเจ้าจอมมารดาชุ่ม ไกรฤกษ์ และพระธิดา
- อัฐิ เจ้าจอมมารดาชุ่ม ไกรฤกษ์ (19 กันยายน พ.ศ. 2412 - 22 มิถุนายน พ.ศ. 2454 อายุ 42 ปี)
- พระอังคาร พระเจ้าบรมวงศ์เธอ พระองค์เจ้าอาทรทิพยนิภา (21 เมษายน พ.ศ. 2432 - 23 มีนาคม พ.ศ. 2501 พระชันษา 67 ปี)
- พระอังคาร พระเจ้าบรมวงศ์เธอ พระองค์เจ้าสุจิตราภรณี (5 กุมภาพันธ์ พ.ศ. 2433 - 26 ตุลาคม พ.ศ. 2461 พระชันษา 28 ปี)
อนุสาวรีย์เจ้าจอมมารดาอ่วม
[แก้]เป็นหินใหญ่ก่อด้วยปูนทรายเป็นสถูป มองภายนอกคล้ายภูเขาสูง มีทางเข้าภายใน และบนยอดภูเขาเป็นเจดีย์ปูน ภายในบรรจุสรีรางคารของเจ้าจอมมารดาอ่วม ในรัชกาลที่ 5 และพระโอรส รวมทั้งสมาชิกสายราชสกุลกิติยากร
- อัฐิ เจ้าจอมมารดาอ่วม ในรัชกาลที่ 5 (10 เมษายน พ.ศ. 2399 - 26 เมษายน พ.ศ. 2434 อายุ 35 ปี)
- พระอังคาร พระเจ้าบรมวงศ์เธอ กรมพระจันทบุรีนฤนาถ (8 มิถุนายน พ.ศ. 2417 - 27 พฤศจิกายน พ.ศ. 2474 พระชันษา 56 ปี) (ต้นราชสกุลกิติยากร)
- อังคาร หม่อมเจ้าอัปสรสมาน กิติยากร พระชายา (ราชสกุลเดิม เทวกุล; 21 ตุลาคม พ.ศ. 2420 - 4 พฤษภาคม พ.ศ. 2482 พระชันษา 62 ปี)
- อัฐิ หม่อมเจ้าเกียรติกำจร กิติยากร (7 กันยายน พ.ศ. 2439 - 18 กุมภาพันธ์ พ.ศ. 2445 พระชันษา 6 ปี)
- อังคาร หม่อมเจ้าอมรสมานลักษณ์ กิติยากร (18 มกราคม พ.ศ. 2440 - 14 สิงหาคม พ.ศ. 2511 พระชันษา 72 ปี)
- อัฐิและอังคาร หม่อมเจ้าชวลิตโอภาศ รพีพัฒน์ ชายา (11 กุมภาพันธ์ พ.ศ. 2446 - 18 มิถุนายน พ.ศ. 2475 พระชันษา 29 ปี)
- พระอังคาร พระวรวงศ์เธอ กรมหมื่นจันทบุรีสุรนาถ (หม่อมเจ้านักขัตรมงคล กิติยากร; 4 มกราคม พ.ศ. 2440 - 11 กุมภาพันธ์ พ.ศ. 2496 พระชันษา 56 ปี)
- อังคาร หม่อมหลวงบัว กิติยากร (ราชสกุลเดิม สนิทวงศ์; 25 พฤศจิกายน 2452 - 19 กันยายน 2542 อายุ 89 ปี)
- สายสมเด็จพระนางเจ้าสิริกิติ์ พระบรมราชินีนาถ พระบรมราชชนนีพันปีหลวง (พระอิสริยยศเดิม หม่อมราชวงศ์สิริกิติ์ กิติยากร)
- อังคาร คุณพุ่ม เจนเซน ในทูลกระหม่อมหญิงอุบลรัตนราชกัญญา สิริวัฒนาพรรณวดี (16 สิงหาคม พ.ศ. 2526 - 26 ธันวาคม พ.ศ. 2547 อายุ 21 ปี)
- อังคาร หม่อมเจ้ากมลปราโมทย์ กิติยากร (5 ธันวาคม พ.ศ. 2441 - 28 พฤศจิกายน พ.ศ. 2517 พระชันษา 66 ปี)
- อังคาร หม่อมเจ้ามาโนชมานพ กิติยากร (24 มกราคม พ.ศ. 2443 - 24 สิงหาคม พ.ศ. 2444 พระชันษา 2 ปี)
- อังคาร หม่อมเจ้าขจรจบกิตติคุณ กิติยากร (15 มีนาคม พ.ศ. 2444 - 28 มกราคม พ.ศ. 2510 พระชันษา 66 ปี)
- อังคาร หม่อมเจ้าพิบูลย์เบญจางค์ กิติยากร (13 พฤศจิกายน พ.ศ. 2445 - 27 เมษายน พ.ศ. 2512 พระชันษา 67 ปี)
- อังคาร หม่อมเจ้าพัฒนคณนา กิติยากร ในหม่อมจอน วิชยาภัย (30 กันยายน พ.ศ. 2446 - 29 พฤษภาคม พ.ศ. 2509 พระชันษา 63 ปี)
- อังคาร หม่อมเจ้ากัลยางค์สมบัติ กิติยากร (28 มีนาคม พ.ศ. 2447 - 4 กุมภาพันธ์ พ.ศ. 2485 พระชันษา 38 ปี)
- อังคาร หม่อมเจ้าชมชิด กิติยากร ในหม่อมลออง วิชยาภัย (16 ธันวาคม พ.ศ. 2448 - 22 มกราคม พ.ศ. 2491 พระชันษา 43 ปี)
- อังคาร หม่อมเจ้าสมาคม กิติยากร ในหม่อมจอน วิชยาภัย (15 กันยายน พ.ศ. 2448 - 1 ตุลาคม พ.ศ. 2531 พระชันษา 83 ปี)
- อังคาร ท่านหญิงจิตรบรรจง ลดาวัลย์ (หม่อมเจ้าจิตรบรรจง กิติยากร; 28 มกราคม พ.ศ. 2449 - 29 ตุลาคม พ.ศ. 2487 พระชันษา 38 ปี)
- อังคาร หม่อมเจ้าทรงอัปษร กิติยากร (22 กรกฎาคม พ.ศ. 2450 - 28 มีนาคม พ.ศ. 2531 พระชันษา 81 ปี)
- อัฐิ หม่อมเจ้าพรพิพัฒน์ กิติยากร ในหม่อมจอน วิชยาภัย (30 สิงหาคม พ.ศ. 2450 - 7 กุมภาพันธ์ พ.ศ. 2468 พระชันษา 17 ปี)
- อัฐิ หม่อมเจ้าสรัทจันทร์ กิติยากร (26 ธันวาคม พ.ศ. 2451 - 30 กันยายน พ.ศ. 2466 พระชันษา 15 ปี)
- อังคาร หม่อมเจ้าโกลิต กิติยากร ในหม่อมลออง วิชยาภัย (13 กรกฎาคม พ.ศ. 2453 - 2 มกราคม พ.ศ. 2519 พระชันษา 66 ปี)
- ศพ หม่อมเจ้าพุฒ กิติยากร (8 กุมภาพันธ์ พ.ศ. 2453 - 26 ธันวาคม พ.ศ. 2454 พระชันษา 1 ปี)
- อัฐิ หม่อมเจ้าจีริกา กิติยากร ในหม่อมจั่น อินทุเกตุ (27 เมษายน พ.ศ. 2456 - 8 พฤศจิกายน พ.ศ. 2518 พระชันษา 62 ปี)
- อัฐิ หม่อมเจ้าจีรินันทน์ กิติยากร ในหม่อมจั่น อินทุเกตุ (26 กุมภาพันธ์ พ.ศ. 2457 - 9 เมษายน พ.ศ. 2516 พระชันษา 58 ปี)
- อัฐิ หม่อมเจ้ากิติมตี กิติยากร ในหม่อมจอน วิชยาภัย (3 พฤษภาคม พ.ศ. 2458 - 27 มกราคม พ.ศ. 2525 พระชันษา 67 ปี)
- อัฐิ หม่อมเจ้าสุวินิต กิติยากร ในหม่อมละเมียด เปลี่ยนประยูร (4 มีนาคม พ.ศ. 2458 - 29 มีนาคม พ.ศ. 2523 พระชันษา 75 ปี)
- อัฐิหม่อมเจ้าจีริดนัย กิติยากร ในหม่อมจั่น อินทุเกตุ (1 ธันวาคม พ.ศ. 2459 - 24 กรกฎาคม พ.ศ. 2523 พระชันษา 64 ปี)
- อังคาร หม่อมเจ้ากิติปปียา กิติยากร ในหม่อมละเมียด เปลี่ยนประยูร (6 ธันวาคม พ.ศ. 2466 - 25 พฤษภาคม พ.ศ. 2555 พระชันษา 88 ปี)
- พระอังคาร พระเจ้าบรมวงศ์เธอ กรมพระจันทบุรีนฤนาถ (8 มิถุนายน พ.ศ. 2417 - 27 พฤศจิกายน พ.ศ. 2474 พระชันษา 56 ปี) (ต้นราชสกุลกิติยากร)
อ้างอิง
[แก้]- ↑ พระบรมราชสรีรางคาร (เถ้ากระดูก) ของสมเด็จพระศรีสวรินทิราบรมราชเทวี พระพันวัสสาอัยยิกาเจ้าบรรจุไว้ภายใต้ฐานชุกชีพระสัมพุทธวัฒโนภาส วัดราชาธิวาสราชวรวิหาร เก็บความจาก ราชกิจจานุเบกษา, หมายกำหนดการ ถวายพระเพลิงพระบรมศพ สมเด็จพระศรีสวรินทิราบรมราชเทวี พระพันวัสสาอัยยิกาเจ้า ณ พระเมรุมาศท้องสนามหลวง เมษายน พุทธศักราช ๒๔๙๙, เล่ม ๗๓, ตอน ๓๓ง, ๑๗ เมษายน พ.ศ. ๒๔๙๙, หน้า ๑๒๔๒
- ↑ พระบรมราชสรีรางคารของสมเด็จพระศรีพัชรินทราบรมราชินีนาถ พระบรมราชชนนีพันปีหลวงบรรจุอยู่ ณ ชุกชีพระสัมพุทธพรรณี ภายในพระอุโบสถ วัดราชาธิวาสราชวรวิหาร
- ↑ "ในการบรรจุพระสรีรางคาร ณ ผนังทางมุขด้านใต้ของเสาวภาประดิษฐาน สุสานหลวง วัดราชบพิธฯ" (Press release). เดลินิวส์. 12 เมษายน 2555. สืบค้นเมื่อ 16 เมษายน 2555.
{{cite press release}}
: ตรวจสอบค่าวันที่ใน:|accessdate=
(help)
แหล่งข้อมูลอื่น
[แก้]- ตวงศักดิ์ ชื่นสินธุ. สุสานหลวง "รังษีวัฒนา" เจดีย์ราชสกุล "มหิดล" ส่งเสด็จสุดท้าย "พระพี่นางฯ". มติชนรายวัน ฉบับวันที่ 10 พฤศจิกายน พ.ศ. 2551 ปีที่ 31 ฉบับที่ 11202.
- ปาณี ชีวาภาคย์และศศิวิมล แถวเพชร. “ฉันจะอยู่ข้างแม่” ณ สุสานหลวงตลอดกาล เก็บถาวร 2017-10-28 ที่ เวย์แบ็กแมชชีน. ผู้จัดการรายวัน 13 พฤศจิกายน 2551 06:56 น.
- วัดราชบพิตรสถิตมหาสีมาราม. ตำนานสุสานหลวง และพรรณไม้ในสุสานหลวง วัดราชบพิธสถิตมหาสีมาราม. กรุงเทพฯ : อมรินทร์พริ้นติง แอนด์ พับลิชชิ่ง, 2551.