กรณีพิพาทอินโดจีน

บทความนี้เกี่ยวกับความขัดแย้งระหว่างไทยและฝรั่งเศสใน พ.ศ. 2483–84 สำหรับกลุ่มสงครามย่อยในเอเชียตะวันออกเฉียงใต้ตั้งแต่ พ.ศ. 2489 ดูที่ สงครามอินโดจีน

"สงครามฝรั่งเศส-ไทย" เปลี่ยนทางมาที่นี่ สำหรับความขัดแย้งระหว่างสยามและฝรั่งเศสในพ.ศ. 2436 ดูที่ วิกฤตการณ์ ร.ศ. 112

กรณีพิพาทอินโดจีน
แผนที่อินโดจีน
วันที่ 28 พฤศจิกายน 2483 – 9 พฤษภาคม 2484 สถานที่ อินโดจีน ผลลัพธ์ ญี่ปุ่นมาเป็นตัวกลางเจรจาหยุดยิง ฝรั่งเศสยอมให้ไทยได้ดินแดนพิพาทมาปกครอง จนสิ้นสงครามโลกครั้งที่สอง
คู่ขัดแย้ง
ไทย	ฝรั่งเศสเขตวีชี อินโดจีนฝรั่งเศส
ผู้บัญชาการหรือผู้นำ
แปลก พิบูลสงคราม (ผู้บัญชาการทหารสูงสุดและผู้บัญชาการทหารบก) นายพลเรือเอก หลวงสินธุสงครามชัย (ผู้บัญชาการทหารเรือ) พลอากาศโท หลวงอธึกเทวเดช (ผู้บัญชาการทหารอากาศ)	ฌ็อง เดอกู
กำลัง
• กำลังพล 60,000 นาย • รถถัง 134 คัน • เครื่องบินรบ ~140 ลำ • เรือป้องกันชายฝั่ง 2 ลำ • เรือตอร์ปิโด 12 ลำ • เรือดำน้ำ 4 ลำ	• ทหารฝรั่งเศส 12,000 นาย • ทหารอาณานิคม 38,000 นาย • รถถังเบา 20คัน • เครื่องบินรบ ~100 ลำ • เรือลาดตระเวนเบา 1 ลำ • เรือสลุป 4 ลำ
กำลังพลสูญเสีย
• ทหารเสียชีวิต 160 นาย • บาดเจ็บ 307 นาย • ตกเป็นเชลย 21 นาย • เสียอากาศยาน 8–13 ลำ • สูญเสียเรือรบ 1 ลำ และเสียหายอีก 2 ลำ	• ทหารเสียชีวิตหรือบาดเจ็บ 321 นาย • สูญหาย 178 นาย • ตกเป็นเชลย 222 นาย • เสียอากาศยาน 22 ลำ

กรณีพิพาทอินโดจีน หรือ สงครามอินโดจีน ในต่างประเทศเรียกว่า สงครามฝรั่งเศส-ไทย เป็นการสู้รบระหว่างประเทศไทยกับฝรั่งเศสเขตวีชีเหนือดินแดนอินโดจีนฝรั่งเศส

จอมพล ป. พิบูลสงคราม กล่าวปราศรัยแก่นิสิตนักศึกษาและประชาชนที่มาชุมนุมเรียกร้องเอาดินแดนอินโดจีน คืนจากฝรั่งเศส ในวันที่ 8 ตุลาคม พ.ศ. 2483 ที่หน้ากระทรวงกลาโหม

หลวงวิจิตรวาทการประกาศสงครามผ่านทางสถานีวิทยุกระจายเสียงแห่งประเทศไทย

จุดเริ่มต้น

สถานการณ์ในประเทศไทยเริ่มขึ้นในวันที่ 8 ตุลาคม พ.ศ. 2483 เมื่อคณะนิสิตจุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัยและนักศึกษามหาวิทยาลัยธรรมศาสตร์และการเมือง รวมทั้งประชาชนร่วมกันเดินขบวนเรียกร้องรัฐบาลเรียกเอาดินแดนคืนจากฝรั่งเศสจากเหตุการณ์ ร.ศ. 112 เช่น เสียมราฐ พระตะบอง จำปาศักดิ์ เป็นต้น จอมพล ป. พิบูลสงคราม นายกรัฐมนตรีและผู้บัญชาการทหารสูงสุดในขณะนั้น ได้ส่งทหารข้ามพรมแดนเข้าไปยึดดินแดนคืนทันที ท่ามกลางกระแสชาตินิยมอย่างหนัก เพลงปลุกใจในเวลานั้นได้ถูกเปิดอย่างต่อเนื่อง เช่น เพลงข้ามโขง เพลงดอกฟ้าจำปาศักดิ์ เพลงเสียมราฐ เป็นต้น

เริ่มการสู้รบ

หลังฝรั่งเศสแพ้ต่อนาซีเยอรมนีในปี 2483 พลตรี แปลก พิบูลสงคราม นายกรัฐมนตรีของไทย ตัดสินใจว่าความพ่ายแพ้ของฝรั่งเศสจะยิ่งให้ไทยมีโอกาสทวงดินแดนที่เคยเสียไปในรัชสมัยพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัวกลับคืนมามากกว่า การปกครองอาณานิคมของอินโดจีนฝรั่งเศสถูกตัดขาดจากความช่วยเหลือและกำลังบำรุงจากภายนอก และหลังจากการบุกครองอินโดจีนของญี่ปุ่นเมื่อเดือนกันยายน 2483 ซึ่งฝรั่งเศสถูกบีบให้อนุญาตให้ญี่ปุ่นตั้งฐานทัพ เป็นการชวนให้รัฐบาลแปลกเชื่อว่าวิชีฝรั่งเศสจะไม่สามารถต้านทานการเผชิญหน้ากับไทยอย่างจริงจังได้ รัฐบาลไทยจึงได้ยื่นข้อเสนอต่อรัฐบาลฝรั่งเศสให้ถือเอาร่องแม่น้ำโขงเป็นเส้นกั้นพรมแดน และขอให้ฝรั่งเศสรับรองว่าถ้าฝรั่งเศสไม่สามารถปกป้องได้ ก็คืนลาวและกัมพูชาให้แก่ไทย (ซึ่งไทยเสียให้แก่ฝรั่งเศสในรัชสมัยพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว) แต่ฝรั่งเศสไม่ยินยอมกลับล่วงล้ำอธิปไตยของไทยโดยส่งเครื่องบินมาทิ้งระเบิดที่จังหวัดนครพนมทำให้มีชาวบ้านได้รับบาดเจ็บ กองทัพไทยจึงได้ตอบโต้โดยส่งกองทัพบกและกองทัพอากาศบุกเข้าไปในอินโดจีนโดยทางลาวและกัมพูชา กองทัพอากาศไทยได้ส่งเครื่องบินทิ้งระเบิดโจมตีใส่ฐานที่มั่นของอินโดจีนของฝรั่งเศสเข้าไปเรื่อยๆ ในขณะที่กองทัพเรือไทยก็ส่งกองเรือออกไปสกัดกั้นกองเรือวิชีฝรั่งเศสที่ล่วงล้ำอ่าวไทยเข้ามาจนเกิดการปะทะกันที่เกาะช้างจนเกิดยุทธนาวีที่กล่าวขานกันคือยุทธนาวีเกาะช้าง

การสู้รบดำเนินมาจนวันที่ 28 มกราคม พ.ศ. 2484 ญี่ปุ่นเกรงว่าการสู้รบครั้งนี้จะเป็นอุปสรรคต่อนโยบายของญี่ปุ่นจึงเสนอตัวเข้ามาไกล่เกลี่ยทั้งสองฝ่ายจำต้องยินยอม จนในที่สุดการไกล่เกลี่ยผลปรากฏว่าไทยได้ดินแดนที่เป็นข้อพิพาทกลับคืนมา

หลังสิ้นสุดกรณีพิพาท โดยมีญี่ปุ่นเป็นตัวกลางในการเจรจา ไทยกับฝรั่งเศส ลงนามในอนุสัญญาสันติภาพที่กรุงโตเกียว เมื่อวันที่ 9 พฤษภาคม 2484 ผลทำให้ไทยได้ดินแดนพิพาทมาอยู่ในปกครอง และจัดตั้งเป็นจังหวัดใหม่ขึ้น 4 จังหวัด คือ จังหวัดนครจัมปาศักดิ์ จังหวัดลานช้าง จังหวัดพิบูลสงครามและจังหวัดพระตะบอง รวมเป็นพื้นที่ทั้งหมดประมาณ 24,039 ตารางกิโลเมตร^{[ต้องการอ้างอิง]} ซึ่งจังหวัดดังกล่าวนี้ ไทยได้ปกครองเรื่อยมาจนสิ้นสุดสงครามโลกครั้งที่สอง ในปี 2488

อนุสรณ์

อนุสาวรีย์ชัยสมรภูมิ

เหตุการณ์การสู้รบในครั้งนี้ได้ถูกเรียกว่า กรณีพิพาทอินโดจีน หรือ สงครามอินโดจีน และต่อมาได้มีการสร้างอนุสาวรีย์ชัยสมรภูมิขึ้นเป็นที่ระลึกถึงเหตุการณ์ครั้งนี้

เอกสารประกอบการค้นคว้าเพิ่มเติม

• ธำรงศักดิ์ เพชรเลิศอนันต์. (2558). วาทกรรมเสียดินแดน. กรุงเทพฯ: มูลนิธิโครงการตำราสังคมศาสตร์และมนุษยศาสตร์.
• สุภาพร บำรุงวงศ์. (2546). การเรียกร้องและการปกครองดินแดนที่ได้คืนจากฝรั่งเศส พ.ศ. 2483-2491. วิทยานิพนธ์ อ.ม. (ประวัติศาสตร์). กรุงเทพฯ: ภาควิชาประวัติศาสตร์ คณะอักษรศาสตร์ จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย. (ถ่ายสำเนา).
• Peera Charoenvattananukul. (2018). Ontological Security and Status-Seeking: Thailand’s Proactive Behaviours during the Second World War. Ph.D. Thesis, St. Edmund's College, University of Cambridge. (Online).
• Strate, Shane. (2015). The Lost Territories: Thailand’s History of National Humiliation. Honolulu: University of Hawai‘i Press.

อ้างอิง

• กรณีพิพาทอินโดจีนฝรั่งเศส (หอมรดกไทย กระทรวงกลาโหม)
• กรณีพิพาทอินโดจีนฝรั่งเศส (ข้อมูลจากกองบัญชาการทหารสูงสุด)
• กรณีพิพาทอินโดจีน (องค์การสงเคราะห์ทหารผ่านศึก ในพระบรมราชูปถัมภ์)
• กรณีพิพาทอินโดจีนฝรั่งเศส พ.ศ. ๒๔๘๓ – ๒๔๘๔ (ประวัติการยุทธทางอากาศ)
• อนุสาวรีย์กรณีพิพาทอินโดจีน
• "France 1940...something"
• "The French-Thai War"
• Fabienne Mercier-Bernadet, « Le conflit franco-thaïlandais (juin 1940-mai 1941), une manipulation japonaise ? », Revue historique des armées, n°223, 2001.