เจ้าพระยายมราช (ปั้น สุขุม)
มหาอำมาตย์นายก เจ้าพระยายมราช (ปั้น สุขุม) น.ร., ป.จ., ม.ป.ช., ม.ว.ม., ม.ร. | |
---|---|
![]() | |
ผู้สำเร็จราชการแทนพระองค์ | |
ดำรงตำแหน่ง 2 มีนาคม พ.ศ. 2478 [1][2] – 30 ธันวาคม พ.ศ. 2481 | |
กษัตริย์ | สมเด็จพระเจ้าอยู่หัวอานันทมหิดล |
นายกรัฐมนตรี | พระยามโนปกรณนิติธาดา (ก้อน หุตะสิงห์) พระยาพหลพลพยุหเสนา (พจน์ พหลโยธิน) แปลก พิบูลสงคราม |
เสนาบดีกระทรวงโยธาธิการ | |
ดำรงตำแหน่ง 1 มกราคม พ.ศ. 2449 – 5 ธันวาคม พ.ศ. 2450 | |
ก่อนหน้า | พระยาสุริยานุวัตร (เกิด บุนนาค) |
เสนาบดีกระทรวงนครบาล | |
ดำรงตำแหน่ง 5 ธันวาคม พ.ศ. 2450 – 1 สิงหาคม พ.ศ. 2458 | |
ก่อนหน้า | พระเจ้าน้องยาเธอ กรมหลวงนเรศรวรฤทธิ์ |
ข้อมูลส่วนบุคคล | |
เกิด | 15 กรกฎาคม พ.ศ. 2405 บ้านยะมะรัชโช จังหวัดสุพรรณบุรี |
เสียชีวิต | 30 ธันวาคม พ.ศ. 2481 (76 ปี) บ้านศาลาแดง จังหวัดพระนคร |
ศาสนา | พุทธ |
มหาอำมาตย์นายก[3] เจ้าพระยายมราช นามเดิม ปั้น ต้นสกุลสุขุม[4] (15 กรกฎาคม พ.ศ. 2405 - 30 ธันวาคม พ.ศ. 2481) อดีตผู้สำเร็จราชการแทนพระองค์ในสมเด็จพระเจ้าอยู่หัวอานันทมหิดล เสนาบดีกระทรวงโยธาธิการ เสนาบดีกระทรวงนครบาล ทั้งยังเป็นผู้ควบคุมการก่อสร้าง การประปานครหลวง การไฟฟ้ามหานคร ถนนและสะพานในกรุงเทพมหานครอีกด้วย
พระประวัติ[แก้]
มหาอำมาตย์นายก เจ้าพระยายมราช (ปั้น สุขุม) เกิดเมื่อวันที่ 15 กรกฎาคม พ.ศ. 2405 ที่บ้านยะมะรัชโช จังหวัดสุพรรณบุรี ครอบครัวเป็นคหบดีตั้งบ้านเรือนอยู่ที่ ตำบลบ้านน้ำตก ริมแม่น้ำฟากตะวันออก ด้านใต้จากตัวเมืองสุพรรณบุรี เป็นบุตรคนสุดท้องของนายกลั่น และนางผึ้ง
ท่านมีพี่น้องร่วมบิดามารดา (รวมตัวท่านด้วย) จำนวน 6 คน ดังนี้
- หลวงเทพสุภา (ฉาย สุขุม)
- นิล สุวรรณศร สมรสกับ หลวงแก้วสัสดี (ดี สุวรรณศร)
- พระยาสมบัติภิรมย์ (หมี สุขุม)
- คล้ำ ธูสรานนท์
- หยา สังข์พิชัย สมรสกับ หลวงจ่าเมือง (สิน สังข์พิชัย)
- มหาอำมาตย์นายก เจ้าพระยายมราช (ปั้น สุขุม)
บรรดาศักดิ์[แก้]
- พ.ศ. 2429 เป็นขุนวิจิตรวรสาสน์ ศักดินา 600 [5]
- 17 กรกฎาคม พ.ศ. 2434 เป็นหลวงวิจิตรวรสาสน์ ศักดินา 600 [6]
- 1 พฤษภาคม พ.ศ. 2436 เป็นพระวิจิตรวรสาสน์[7]
- 11 ตุลาคม พ.ศ. 2439 เป็นพระยาสุขุมนัยวินิต ตำแหน่งข้าหลวงสำหรับรับราชการในหัวเมือง กระทรวงมหาดไทย ศักดินา 1000[8]
- 16 พฤศจิกายน พ.ศ. 2451 เป็นเจ้าพระยามีสมญาตามจารึกในหิรัณยบัฏว่า เจ้าพระยายมราช ชาติเสนางคนรินทร์ มหินทราธิบดีศรีวิไชย ราชมไหสวรรยบริรักษ์ ภูมิพิทักษ์โลกาธิกรณ์ สิงหพาหเทพยมุรธาธรราชธานี มหาสมุหประธาน สุขุมนัยบริหารอเนกนรสมาคม สรรโพดมสุทธิศุขวัฒนาการ มหานคราภิบาล อรรคมาตยาธิบดี อภัยพิริยบรากรมพาหุ ถือศักดินา 10000[9]
- 1 มกราคม พ.ศ. 2467 (นับแบบปัจจุบันตรงกับปี พ.ศ. 2468) เป็นเจ้าพระยารับพระราชทานสุพรรณบัฏ มีสมยาจารึกในสุพรรณบัฏว่า เจ้าพระยายมราช ชาติเสนางคนรินทร์ มหินทราธิราชศักดารักษ์ ภูมิพิทักษ์โลกาธิกรณ ราชสีหมุรธาธร สมุหมนตรีประธาน สุขุมนัยบริหารอเนกนรนาถ ฉัฏฐมราชคุรุฐานวโรปการี นิตยภักดีศรีสุโขปสดัมภก มหาอำมาตย์นายกเมตตาชวาธยาศัย พุทธาทิตรัยรัตนสรณธาดา อภัยพิริยบรากรมพาหุ ดำรงศักดินา 10000[10][11]
ยศและตำแหน่ง[แก้]
- พ.ศ. 2430 ผู้ช่วยราชทูตสยามประจำ อังกฤษ สหรัฐอเมริกา ฮอลแลนด์ และเบลเยียม[12]
- 1 ตุลาคม พ.ศ. 2437 ปลัดกรมพลำภัง[13]
- 11 ตุลาคม พ.ศ. 2439 ข้าหลวงเทศาภิบาลสำเร็จราชการมณฑลนครศรีธรรมราช[14]
- 29 มิถุนายน พ.ศ. 2449 ผู้แทนเสนาบดีกระทรวงโยธาธิการ[15]
- 1 มกราคม พ.ศ. 2449 เสนาบดีกระทรวงโยธาธิการ[16]
- 5 ธันวาคม พ.ศ. 2450 เสนาบดีกระทรวงนครบาลและอธิบดีกรมศุขาภิบาล[17]
- 7 มกราคม พ.ศ. 2453 แต่งเครื่องแต่งตัวอย่างข้าราชการกรมพระอาลักษณ์ ชั้นที่ 2 โท (เทียบเท่าชั้น รองหัวหมื่น)[18]
- 30 มิถุนายน พ.ศ. 2454 นายหมู่ใหญ่[19]
- 27 สิงหาคม พ.ศ. 2454 มหาอำมาตย์เอก[20]
- 30 กันยายน พ.ศ. 2454 นายกองตรี[21]
- 2 กุมภาพันธ์ พ.ศ. 2455 นายกองโท[22]
- 4 มิถุนายน พ.ศ. 2456 นายกองเอก[23]
- 8 ธันวาคม พ.ศ. 2457 มหาเสวกเอก[24]
- 3 มิถุนายน พ.ศ. 2458 นายพลเสือป่า[25]
- 10 กุมภาพันธ์ พ.ศ. 2461 มหาอำมาตย์นายก[26]
- 1 สิงหาคม พ.ศ. 2465 เสนาบดีกระทรวงมหาดไทย[27]
- 7 สิงหาคม พ.ศ. 2465 เข้ารับพระราชทานตราตำแหน่งเสนาบดีกระทรวงมหทหาดไทย[28]
- 3 มกราคม พ.ศ. 2478 พันเอก นายทหารพิเศษ ประจำกรมารอากาศ[29]
- 1 ธันวาคม พ.ศ. 2479 นาวาอากาศเอก นายทหารพิเศษ ประจำกองทัพอากาศ[30]
ครอบครัว[แก้]
เจ้าพระยายมราช สมรสกับท่านผู้หญิงตลับ ยมราช (สกุลเดิม: ณ ป้อมเพชร์) ธิดาพระยาไชยวิชิตสิทธิศาสตรา (นาค ณ ป้อมเพชร์) กับมีภรรยาอื่นชื่อคุณโต (ณ ป้อมเพชร), คุณน้อม (ธิดานายกวด), คุณปุก ท่านมีบุตร-ธิดา ดังรายนามต่อไปนี้
1.พระยาสุขุมนัยวินิต (สวาท สุขุม) สมรสกับ พัน (ณ พัทลุง), คุณหญิงถนิม (นาวานุเคราะห์)และ คุณหญิงพวง
- 1.1. นายเผ่า (แดง) สุขุม
- 1.2. นางพยอม กัลยาณมิตร
- 1.3. นางชาติตระการโกศล (สุคนธ์ ลิมปิชาติ)
- 1.4. นายณรงค์ (น้อย) สุขุม
- 1.5. นางละเอียด นาวานุเคราะห์
2.คุณไสว สุขุม (ถึงแก่กรรมแต่เล็ก)
3.คุณแปลก สุขุม (ถึงแก่กรรมแต่เล็ก)
4.หม่อมประยูร โสณกุล ณ อยุธยา ในพระวรวงศ์เธอ กรมหมื่นพิทยลาภพฤฒิยากร
- 4.1. หม่อมราชวงศ์ (หญิง) นิวัตวาร ณ ป้อมเพชร์
- 4.2. หม่อมราชวงศ์ปาณฑิตย์ โสณกุล
- 4.3. หม่อมราชวงศ์ (หญิง) สุพิชชา โสณกุล
5.หลวงพิสิฐสุขุมการ (ประพาศ สุขุม) สมรสกับ คุณมาลี (กิติโกเศศ) และ คุณประยงค์ สุขุม
- 5.1. เรืออากาศเอก นายแพทย์กิตติประวัติ สุขุม
- 5.2. พลอากาศโทพิสิฐ สุขุม
- 5.3. นางสุภางค์ โชติกเสถียร
- 5.4. นางรจิต จันทรางศุ
- 5.5. นางศุภวาร สุขุม
- 5.6. นายตระกล สุขุม
- 5.7. นางเฉิดโฉม สุขุม
6.พระพิศาลสุขุมวิท (ประสพ สุขุม) สมรสกับ คุณผะอบ (จันเจือมาศ)
- 6.1. นายประสงค์ สุขุม
- 6.2. นายแพทย์ประเสริฐ สุขุม
- 6.3. นางสาวประสานศรี สุขุม
7.คุณประยงค์ สุขุม
8.คุณประสาท สุขุม สมรสกับเจ้าพรรณคำ ณ เชียงใหม่ (พระปนัดดาในพระเจ้าอินทวิชยานนท์ )
9.หลวงสุขุมนัยประดิษฐ์ (ประดิษฐ์ สุขุม) สมรสกับ คุณรัตนา (ล้วน ญาณวารี), คุณเพิ่มศิริ (อมาตยกุล) และ ฯลฯ
- 9.1. นางสุมน กรรณสูต
- 9.2. นางประจง สารกิจปรีชา
- 9.3. นายประเดิม สุขุม
- 9.4. นางประพาฬ รัตนกนก
- 9.5. นางสาวสำเนา สุขุม
- 9.6. นางสินี ช่วงสุวนิช
- 9.7. นางประดิษฐา พรรธนะแพทย์
- 9.8. นายแพทย์ประดับ สุขุม
- 9.9. นางปราณี การ์เนียร์
- 9.10. นางสาวปาริชาติ สุขุม
- 9.11. นางนฤพร เกรซ
- 9.12. นางกิตติมา สังข์เกษม
10.คุณประวัติ สุขุม สมรสกับ คุณชำนัญ (โอสถานนท์)
- 10.1. นายทิพย์รักษ์ สุขุม
11.คุณเล็ก สุขุม (ถึงแก่กรรมแต่เล็ก)
12.คุณประนอม (นุ้ย) ณ นคร สมรสกับ รองเสวกตรีหยิบ ณ นคร
- 12.1. นายพัฒนพงษ์ ณ นคร
- 12.2. นายยุทธสาร ณ นคร
- 12.3. นางกรรณิกา อินทรสูต
- 12.4. นายน้อยอโศก ณ นคร
- 12.5. นายโยธิน ณ นคร
13.คุณหญิงประจวบ สุขุม (2453-2540:87 ปี) สมรสกับ พลเอก พลเรือเอก เจ้าพระยารามราฆพ (หม่อมหลวงเฟื้อ พึ่งบุญ)
- 13.1. นางรุจิรา อมาตยกุล
- 13.2. นายมานน พึ่งบุญ ณ อยุธยา
14.พลตำรวจตรีนิตย์ สุขุม สมรสกับ หม่อมหลวงกมลา สุทัศน์
- 14.1. นางวนิดา ดุละลัมพะ
- 14.2. นางสาวกาญจนา สุขุม
15.คุณปอง นิติพน สมรสครั้งแรกกับ หม่อมเจ้ารุจยากร อาภากร และครั้งที่สองกับ นายสวัสดิ์ นิติพน
- 15.1. หม่อมราชวงศ์รุจยา อาภากร
- 15.2. หม่อมราชวงศ์ (หญิง) จิยากร เสสะเวช
- 15.3. นายสุพน นิติพน
- 15.4. นายสุพจน์ นิติพน
16.คุณประณีต (แจ๋ว) ณ นคร สมรสกับ นายลาภ ณ นคร
- 16.1. นายชัยเลิศ ณ นคร
- 16.2. นายจร ณ นคร
- 16.3. นางเจนจุไร บราน์
เครื่องราชอิสริยาภรณ์[แก้]
- พ.ศ. 2467 -
เครื่องราชอิสริยาภรณ์อันเป็นโบราณมงคลนพรัตนราชวราภรณ์ (น.ร.) (ฝ่ายหน้า)
- พ.ศ. 2451 -
เครื่องราชอิสริยาภรณ์จุลจอมเกล้า ชั้นปฐมจุลจอมเกล้า (ป.จ.) (ฝ่ายหน้า)[31]
- พ.ศ. 2455 -
เครื่องราชอิสริยาภรณ์รัตนวราภรณ์ (ร.ว.)
- พ.ศ. 2456 -
เครื่องราชอิสริยาภรณ์อันเป็นที่เชิดชูยิ่งช้างเผือก ชั้นสูงสุด มหาปรมาภรณ์ช้างเผือก (ม.ป.ช.)[32]
- พ.ศ. 2463 -
เครื่องราชอิสริยาภรณ์อันมีเกียรติยศยิ่งมงกุฎไทย ชั้นสูงสุด มหาวชิรมงกุฎ (ม.ว.ม.)[33]
- พ.ศ. 2460 -
เครื่องราชอิสริยาภรณ์อันมีศักดิ์รามาธิบดี ชั้นที่ 2 มหาโยธิน (ม.ร.)
- พ.ศ. 2462 -
เครื่องราชอิสริยาภรณ์วัลลภาภรณ์ (ว.ภ.)
- พ.ศ. 2454 -
เครื่องราชอิสริยาภรณ์วชิรมาลา (ว.ม.ล.)
- พ.ศ. 2449 -
เหรียญรัตนาภรณ์ รัชกาลที่ 5 ชั้นที่ 2 (จ.ป.ร.2)[34]
- พ.ศ. 2456 -
เหรียญรัตนาภรณ์ รัชกาลที่ 6 ชั้นที่ 1 (ว.ป.ร.1)[35]
- พ.ศ. 2481 -
เหรียญรัตนาภรณ์ รัชกาลที่ 8 ชั้นที่ 1 (อ.ป.ร.1)[36]
- พ.ศ. 2440 -
เครื่องราชอิสริยาภรณ์อันเป็นที่เชิดชูยิ่งช้างเผือก ชั้น 3 ตริตราภรณ์ช้างเผือก (ต.ช.)[37]
- พ.ศ. 2431 -
เครื่องราชอิสริยาภรณ์อันเป็นที่เชิดชูยิ่งช้างเผือก ชั้น 5 เบญจมาภรณ์ช้างเผือก (บ.ช.)[38]
อ้างอิง[แก้]
![]() |
คอมมอนส์ มีภาพและสื่อเกี่ยวกับ: เจ้าพระยายมราช (ปั้น สุขุม) |
- เชิงอรรถ
- ↑ ราชกิจจานุเบกษา, ประกาศพิเศษ เรื่อง ตั้งคณะผู้สำเร็จราชการแทนพระองค์, เล่ม 51, ตอน 0ก, 7 มีนาคม พ.ศ. 2477, หน้า 1332
- ↑ นับตามปีปฏิทินสากล
- ↑ พระราชทานยศ
- ↑ "ประกาศกระทรวงมุรธาธร เรื่อง ประกาศพระราชทานนามสกุล ครั้งที่ 1" (PDF). ราชกิจจานุเบกษา. 30 (0 ง): 648. 26 มิถุนายน 2456. สืบค้นเมื่อ 26 มกราคม 2562. Check date values in:
|accessdate=, |date=
(help) - ↑ สำเนาสัญญาบัตรปีระกาสัปตศก
- ↑ พระราชทานสัญญาบัตร
- ↑ พระราชทานสัญญาบัตร (หน้า 269-270)
- ↑ "พระราชทานสัญญาบัตร" (PDF). ราชกิจจานุเบกษา. 13 (29): 322. 11 ตุลาคม ร.ศ. 115. สืบค้นเมื่อ 27 พฤษภาคม พ.ศ. 2561. Check date values in:
|accessdate=, |date=
(help) - ↑ พระบรมราชโองการ ประกาศ ตั้งกรมและเจ้าพระยา (หน้า 1006)
- ↑ "พระบรมราชโองการ ประกาศ สถาปนาพระราชทานสุพรรณบัฎ เจ้าพระยายมราช" (PDF). ราชกิจจานุเบกษา. 41 (ง): 3629. 11 มกราคม 2467. สืบค้นเมื่อ 26 มกราคม 2562. Check date values in:
|accessdate=, |date=
(help) - ↑ เรื่องตั้งเจ้าพระยาในกรุงรัตนโกสินทร์, หน้า 234-235
- ↑ ข่าวเปลี่ยนราชทูตสยาม
- ↑ แจ้งความกระทรวงมหาดไทย เรื่อง ให้ข้าราชการกลับเข้ารับราชการ
- ↑ ข้าราชการกราบถวายบังคมลา
- ↑ พระบรมราชโองการ ประกาศ ตั้งผู้แทนเสนาบดีกระทรวงโยธาธิการ
- ↑ พระบรมราชโองการ ประกาศ ตั้งตำแหน่งเสนาบดีกระทรวงโยธาธิการ
- ↑ พระบรมราชโองการ ประกาศ เปลี่ยนตำแหน่งเสนาบดี
- ↑ แจ้งความกรมพระอาลักษณ์
- ↑ พระราชทานสัญญาบัตรกองเสือป่า
- ↑ ประกาศพระบรมราชโองการ ประกาศพระราชทานยศ แก่ข้าราชการกระทรวงนครบาล
- ↑ พระราชทานสัญญาบัตรกองเสือป่า
- ↑ พระราชทานสัญญาบัตรเสือป่า
- ↑ พระราชทานสัญญาบัตรเสือป่า
- ↑ พระราชทานยศและเลื่อนยศ
- ↑ พระราชทานสัญญาบัตรยศนายพลเสือป่า
- ↑ พระราชทานยศ
- ↑ ประกาศตั้งเสนาบดีกระทรวงมหาดไทย
- ↑ พระราชทานตราตำแหน่งเสนาบดีกระทรวงมหาดไทย
- ↑ ประกาศ พระราชทานยศนายทหารพิเศษ
- ↑ ประกาศ พระราชทานยศทหารอากาศ (หน้า 2559)
- ↑ พระราชทานเครื่องราชอิสริยาภรณ์ จุลจอมเกล้าฝ่ายหน้า
- ↑ พระราชทานเครื่องราชอิสริยาภรณ์
- ↑ พระราชทานเครื่องราชอิสริยาภรณ์ (หน้า 3623)
- ↑ พระราชทานเหรียญรัตนาภรณ์
- ↑ พระราชทานเหรียญรัตนาภรณ์ รัชกาลปัจจุบันฝ่ายหน้า
- ↑ พระราชทานเหรียญรัตนาภรณ์
- ↑ พระราชทานเครื่องราชอิสริยาภรณ์
- ↑ พระราชทานเครื่องราชอิสริยาภรณ์
- บรรณานุกรม
- สมมตอมรพันธุ์, พระเจ้าบรมวงศ์เธอ กรมพระ. เรื่องตั้งเจ้าพระยาในกรุงรัตนโกสินทร์. กรุงเทพฯ : กรมศิลปากร, 2545. 404 หน้า. หน้า 230-235. ISBN 974-417-534-6
ก่อนหน้า | เจ้าพระยายมราช (ปั้น สุขุม) | ถัดไป | ||
---|---|---|---|---|
พระเจ้าวรวงศ์เธอ พระองค์เจ้าอาทิตย์ทิพอาภา | ![]() |
![]() ผู้สำเร็จราชการแทนพระองค์ (2 มีนาคม พ.ศ. 2477 - 30 ธันวาคม พ.ศ. 2481) |
![]() |
เจ้าพระยาพิชเยนทรโยธิน (อุ่ม อินทรโยธิน) |