ผลต่างระหว่างรุ่นของ "จังหวัดแพร่"
RxAlchemiste (คุย | ส่วนร่วม) ไม่มีความย่อการแก้ไข |
|||
| บรรทัด 204: | บรรทัด 204: | ||
ต่อมาเกิดกบฎเงี้ยวในสมัย[[รัชกาลที่ 5]] ปี พ.ศ. 2445 ทรงโปรดเกล้าให้[[เจ้าพระยาสุรศักดิ์มนตรี]] นำทัพพร้อมหัวเมืองใกล้เคียงเข้าปราบกบฎเงี้ยวที่เมืองแพร่ |
ต่อมาเกิดกบฎเงี้ยวในสมัย[[รัชกาลที่ 5]] ปี พ.ศ. 2445 ทรงโปรดเกล้าให้[[เจ้าพระยาสุรศักดิ์มนตรี]] นำทัพพร้อมหัวเมืองใกล้เคียงเข้าปราบกบฎเงี้ยวที่เมืองแพร่ |
||
พระยาไชยบูรณ์ได้ทำการต่อสู้ ปกป้องจากพวกเงี้ยวอย่างเต็มความสามารถ และบังคับให้ลงนามยกเมืองให้ พระยาไชยบูรณ์ไม่ยอม พวกเงี้ยวจึงนำไปตัดหัวที่บ้านร่องกวางเคา เจ้าพิริยะเทพวงศ์ฯ เกรงพระราชอาญา จึงหนีไปพำนักที่[[เมืองหลวงพระบาง]] ต่อจากนั้นมาก็ไม่มีเจ้าเมืองหรือเจ้าผู้ครองนครแพร่อีก |
พระยาไชยบูรณ์ได้ทำการต่อสู้ ปกป้องจากพวกเงี้ยวอย่างเต็มความสามารถ และบังคับให้ลงนามยกเมืองให้ พระยาไชยบูรณ์ไม่ยอม พวกเงี้ยวจึงนำไปตัดหัวที่บ้านร่องกวางเคา เจ้าพิริยะเทพวงศ์ฯ เกรงพระราชอาญา จึงหนีไปพำนักที่[[เมืองหลวงพระบาง]] ต่อจากนั้นมาก็ไม่มีเจ้าเมืองหรือเจ้าผู้ครองนครแพร่อีก |
||
* '''ชื่อเดิมของเมืองแพร่''' |
|||
เมืองพล นครพล หรือพลรัฐนคร |
|||
เมืองโกศัย |
|||
เมืองแพล |
|||
เมืองแพร่ |
|||
เมืองแป้(ภาษาถิ่น) |
|||
====ลำดับพัฒนาการทางประวัติศาสตร์==== |
|||
เมืองแพร่เป็น[[เมืองโบราณ]] อายุประมาณ 1,000 ปี เริ่มก่อตั้งขึ้นเป็นเมืองประมาณ[[พุทธศตวรรษที่ 12]] หลังจากการก่อตั้ง[[เมืองเชียงใหม่]]และ[[สุโขทัย]] ซึ่งตาม[[ศิลาจารึก]]ของ[[พ่อขุนรามคำแหงมหาราช]]จารึกเอาไว้ เมืองแพร่เคยเป็นเมืองหนึ่งของ[[อาณาจักรสุโขทัย]] มีชื่อว่า "เมืองแพล" ต่อมาสมัย[[ขอม]]เรืองอำนาจได้เปลี่ยนชื่อ เมืองแพล เป็น "เวียงโกศัย" ซึ่งแปลว่า ผ้าแพร และต่อมาเปลี่ยนเป็น เมืองแพร่ แต่ไม่ปรากฏหลักฐานว่าเปลี่ยนตั้งแต่สมัยใด ซึ่งชาวล้านนานิยมออกเสียงเป็น "เมืองแป้" และเป็นจังหวัดแพร่ในปัจจุบัน จากตำนานเมืองเหนือ เมืองแพร่มีชื่อเดิมว่า "พลนคร" หรือ "เมืองพล" และเปลี่ยนชื่อเป็นเมืองแพล ในสมัยขอมเรืองอำนาจราว พ.ศ. 470-1560 [[พระนางจามเทวี]] ได้แผ่อำนาจเข้าครอบครองดินแดนในเขตล้านนา ได้เปลี่ยนชื่อเมืองแพลเป็น "โกศัยนคร" หรือ "นครโกศัย" หรือ "เวียงโกศัย" ซึ่งแปลว่าผ้าแพร นับตั้งแต่นั้นมา ได้มีผู้ครอบครองสืบเนื่องกันมาหลายสมัย ในรัชสมั[[พระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว|พระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว รัชกาลที่ 5]] แห่ง[[กรุงรัตนโกสินทร์]] ได้เปลี่ยนจากการปกครองจากผู้เจ้าครองนครเป็น[[มณฑลเทศาภิบาล]]ในปี พ.ศ. 2440 และได้โปรดเกล้าให้พระยาไชยบูรณ์ (ทองอยู่ สุวรรณบาตร) ไปเป็นข้าหลวงกำกับการปกครองเมืองแพร่เป็นคนแรก<ref>http://www.phrcc.ac.th/phrae/phrae_3.html</ref> |
|||
== ทำเนียบรายนามผู้ว่าราชการจังหวัดแพร่ == |
== ทำเนียบรายนามผู้ว่าราชการจังหวัดแพร่ == |
||
รุ่นแก้ไขเมื่อ 18:55, 28 สิงหาคม 2555
จังหวัดแพร่ | |
|---|---|
| การถอดเสียงอักษรโรมัน | |
| • อักษรโรมัน | Changwat Phrae |
| คำขวัญ: หม้อห้อมไม้สัก ถิ่นรักพระลอ ช่อแฮศรีเมือง ลือเลื่องแพะเมืองผี คนแพร่นี้ใจงาม | |
ข้อผิดพลาด: ต้องระบุภาพในบรรทัดแรก แผนที่ประเทศไทย จังหวัดแพร่เน้นสีแดง | |
| ประเทศ |  ไทย |
| การปกครอง | |
| • ผู้ว่าราชการ | นายเกษม วัฒนธรรม (ตั้งแต่ พ.ศ. 2554) |
| พื้นที่ | |
| • ทั้งหมด | 6,538.598 ตร.กม.[1] ตร.กม. (Formatting error: invalid input when rounding ตร.ไมล์) |
| อันดับพื้นที่ | อันดับที่ 31 |
| ประชากร (พ.ศ. 2554) | |
| • ทั้งหมด | 458,750 คน[2] คน |
| • อันดับ | อันดับที่ 60 |
| • อันดับความหนาแน่น | อันดับที่ 66 |
| รหัส ISO 3166 | TH-54 |
| ชื่อไทยอื่น ๆ | แพล พลนคร เวียงโกศัย |
| สัญลักษณ์ประจำจังหวัด | |
| • ต้นไม้ | ยมหิน |
| • ดอกไม้ | ยมหิน |
| ศาลากลางจังหวัด | |
| • โทรศัพท์ | 0 5452 3422 |
| • โทรสาร | 0 5451 1411 |
| เว็บไซต์ | http://www.phrae.go.th/ |
 ส่วนหนึ่งของสารานุกรมประเทศไทย | |
จังหวัดแพร่ เป็นจังหวัดในภาคเหนือตอนบนของประเทศไทย อดีตเป็นแหล่งไม้สักที่สำคัญของประเทศ มีแม่น้ำสายสำคัญไหลผ่านคือแม่น้ำยม มีลักษณะภูมิประเทศเป็นที่ราบมีทิวเขาล้อมรอบ
สัญลักษณ์ประจำจังหวัด
- ดอกไม้ประจำจังหวัด: ดอกยมหิน (Chukrasia tabularis)
- ต้นไม้ประจำจังหวัด: ต้นยมหิน (Chukrasia tabularis)
- คำขวัญประจำจังหวัด: หม้อห้อมไม้สัก ถิ่นรักพระลอ ช่อแฮศรีเมือง ลือเลื่องแพะเมืองผี คนแพร่นี้ใจงาม
- วิสัยทัศน์จังหวัดแพร่: เมืองแพร่น่าอยู่ ประตูสู่ล้านนา เศรษฐกิจก้าวหน้า ประชาเป็นสุข[3]
อาณาเขต
- ทิศเหนือ ติดกับจังหวัดพะเยาและน่าน
- ทิศตะวันออก ติดกับจังหวัดน่าน
- ทิศตะวันตก ติดกับจังหวัดลำปาง
- ทิศใต้ ติดกับจังหวัดอุตรดิตถ์และจังหวัดสุโขทัย
สภาพทางภูมิศาสตร์
สภาพทั่วไป
จังหวัดแพร่เป็นจังหวัดภาคเหนือของประเทศไทย ตั้งอยู่ระหว่างเส้นรุ้งเหนือที่ 14.70 ถึง 18.44 องศา กับเส้นแวงที่ 99.58 ถึง 100.32 องศา อยู่สูงกว่าระดับน้ำทะเลประมาณ 155 เมตร อยู่ห่างจากกรุงเทพมหานคร ตามทางหลวงหมายเลข 11 และ 101 ประมาณ 555 กิโลเมตร และทางรถไฟ 550 กิโลเมตร (ถึงสถานีรถไฟเด่นชัย) มีเนื้อที่ประมาณ 6,538.59 ตารางกิโลเมตร หรือประมาณ 4,086,625 ไร่ คิดเป็นร้อยละ 1.27 ของพื้นที่ประเทศ จัดเป็นพื้นที่จังหวัดขนาดกลาง มีความกว้างประมาณ 59 กิโลเมตร (วัดจากตะวันออกสุดของอำเภอเมืองตะวันตกสุดของอำเภอลอง ) มีความยาวประมาณ 118 กิโลเมตร (วัดจากเหนือสุดของอำเภอสอง ใต้สุดของอำเภอวังชิ้น ) ปัจจุบัน ที่ตั้งของจังหวัดแพร่นับเป็นศูนย์กลางการคมนาคมขนส่งทางรถยนต์ ที่สำคัญแห่งหนึ่งของภาคเหนือที่ติดต่อไปยังจังหวัดน่าน พะเยา เชียงราย ลำปาง ลำพูน เชียงใหม่ จึงเรียกได้ว่าจังหวัดแพร่เป็น ประตูสู่ล้านนา[4][5]
ภูมิประเทศ
จังหวัดแพร่เป็นจังหวัดที่มีภูเขาล้อมรอบทั้งสี่ทิศ มีภูเขาที่สูงที่สุดอยู่ที่ ดอยกู่สถาน (บางชื่อเรียกว่าดอยขุนสถาน) สูง 1,650 เมตร จากระดับน้ำทะเลปานกลาง โดยทั่วไปพื้นที่ราบจะมีความสูงจากระดับน้ำทะเลปานกลางประมาณ 120-200 เมตร สำหรับตัวเมืองแพร่มีความสูง 161[6] เมตร จากระดับน้ำทะเลปานกลาง แม่น้ำยมเป็นลำน้ำที่สำคัญที่สุดของจังหวัดแพร่ต้นกำเนิดจากเทือกเขาผีปันน้ำ อำเภอปง จังหวัดพะเยา[7]
ภูมิอากาศ
- ฤดูร้อน เริ่มตั้งแต่ปลายเดือนกุมภาพันธ์-กลางเดือนพฤษภาคม จะมีอากาศร้อน อบอ้าวอุณหภูมิสูงสุดที่เคยวัดได้ 43.6 องศาเซลเซียสเมื่อปี พ.ศ. 2526[8] อุณหภูมิเฉลี่ยสูงสุดในเดือนเมษายน 37.3[9] องศาเซลเซียส
- ฤดูฝน เริ่มตั้งแต่กลางเดือนพฤษภาคม-กลางเดือนตุลาคม มีน้ำฝนเฉลี่ยต่อปีประมาณ 1,000-1,500 มิลมิเมตร
- ฤดูหนาว เริ่มตั้งแต่ปลายเดือนตุลาคม-ปลายเดือนกุมภาพันธ์ จะมีอากาศหนาวอาจถึงหนาวจัดในบางปี อุณหภูมิต่ำสุดที่เคยวัดได้ 4.6 องศาเซลเซียสเมื่อวันที่ 2 มกราคม พ.ศ. 2517[8] อุณหภูมิเฉลี่ยต่ำสุดในเดือนมกราคม 14.4 องศาเซลเซียส[9]
หน่วยการปกครอง
การปกครองแบ่งออกเป็น 8 อำเภอ 78 ตำบล 645 หมู่บ้าน
|
|
การปกครองส่วนท้องถิ่น
|
อำเภอเมืองแพร่ |
อำเภอสอง อำเภอลอง |
อำเภอสูงเม่น อำเภอเด่นชัย อำเภอร้องกวาง |
อำเภอหนองม่วงไข่ อำเภอวังชิ้น |
พัฒนาการทางประวัติศาสตร์
การตั้งถิ่นฐาน
- ยุคก่อนการตั้งชุมชน
จากการศึกษาของสรัสวดี อ๋องสกุล นักประวัติศาสตร์จาก มหาวิทยาลัยเชียงใหม่ ผู้สนใจประวัติศาสตร์ล้านนา พบว่า ประวัติศาสตร์เมืองแพร่ ยุคสร้างบ้านแปงเมืองมีปัญหาขาดแคลนหลักฐานท้องถิ่น เพราะไม่พบ “พื้นเมืองแพร่” หรือตำนานของเมืองแพร่ ซึ่งเป็นตำนานของบ้านเมือง ฉบับที่มีการกล่าวถึงการก่อตั้งบ้านเมืองมากที่สุด คือ ตำนานวัดหลวงตำบลในเวียง อ.เมือง การศึกษาค้นคว้าทางโบราณคดีที่จะช่วยสนับสนุน การศึกษาประวัติศาสตร์เมืองแพร่มีน้อยเมื่อเทียบกับจังหวัดอื่นช่วง พ.ศ.2325 สถาปนากรุงเทพฯ เป็นราชธานีย้อนหลังเพียง 200 กว่าปี บันทึกเหตุการณ์ที่สำคัญก็มีอยู่น้อยมาก สาเหตุอาจเนื่องมาจาก นิสัยของชาวแพร่ไม่ให้ความสำคัญ กับการจดบันทึกเรื่องราว
ลักษณะที่ตั้งของเมืองแพร่อยู่บนฝั่งแม่น้ำ จึงเกิดเหตุการณ์น้ำท่วมบ่อยทำให้หลักฐานทางประวัติศาสตร์ถูกทำลาย การศึกษาประวัติศาสตร์ของแพร่ในยุคหลังจึงต้องศึกษาจากพงศาวดาร นักประวัติศาสตร์ไม่นิยมใช้ เนื่องจากขาดความชัดเจน แต่เมื่อไม่ปรากฎหลักฐาน ตำนานที่กล่าวถึงประวัติศาสตร์จึงต้องนำวิธีนี้มาใช้ รอยการอยู่อาศัยของมนุษย์ ยุคก่อนประวัติศาสตร์พบในพื้นที่ริมแม่น้ำ พบขวานหินกะเทาะ และขวานหินขัด
- ยุคการก่อตั้งชุมชน
พบว่า การตั้งถิ่นฐานของชุมชน มีความเกี่ยวข้องกับกลุ่มชนชาวลัวะ หรือ ละว้า ซึ่งเป็นคนพื้นเมืองดั้งเดิมที่อาศัยในภาคเหนือนานนับพันปี ตำนานพระธาตุช่อแฮ กล่าวว่า ขุนลัวะ ชื่อ อ้ายก้อม เป็นผู้สร้างพระธาตุช่อแฮ
จากการสำรวจด้วยภาพถ่ายทางอากาศ การศึกษาจากเอกสารและคำบอกเล่า จากการสำรวจภาคสนาม จนถึงปี พ.ศ.2541 พบที่ตั้งชุมชนโบราณ จำนวน 24 แห่ง ชุมชนของคนกลุ่มน้อย จำนวน 4 แห่ง ชุมชนโบราณตั้งอยู่ในอำเภอต่าง ๆ ดังนี้
- อ.เมืองแพร่ ได้แก่ เมืองแพร่ วังมอญ วังธง เวียงตั้ง
- อ.สอง ได้แก่ เมืองสอง เวียงเทพ ชุมชนใกล้พระธาตุหนองจันทร์
- อ.ร้องกวาง ได้แก่ เวียงสันทราย
- อ.หนองม่วงไข่ ได้แก่ บ้านแม่คำมีท่าล้อ ชุมชนโบราณบ้านปากยาง
- อ.สูงเม่น ได้แก่ บ้านเวียงทอง บ้านพระหลวง บ้านสูงเม่น
- อ.เด่นชัย ได้แก่ บ้านเด่นชัย บ้านบ่อแก้ว
- อ.ลอง ได้แก่ เมืองลอง เวียงต้า เวียงเชียงชื่น เมืองโกณหลวง เมืองลัวะ ชุมชนโบราณบ้านแม่รัง
- อ.วังชิ้น ได้แก่ เมืองตรอกสลอบ บ้านแม่บงเหนือหรือขวานหินมีบ่า หรือที่เรียกว่า เสียมตุ่น หินไม่มีบ่าพบเพียงเล็กน้อย
- ชุมชนโบราณที่สำคัญ
อำเภอที่มีแหล่งชุมชนโบราณที่สำคัญที่สุดคือ อำเภอสอง และอำเภอเมืองแพร่
- เมืองสองหรือเมืองสรอง ตั้งอยู่บนฝั่งของแม่น้ำสอง หรือแม่น้ำกาหลง มีคูน้ำและคันดินล้อมรอบ ไม่ปรากฎผู้ใดสร้าง
- นักโบราณคดีสันนิษฐานมีอายุในสมัยอาณาจักรล้านนา และอาณาจักรสุโขทัย
- เป็นเมืองของพระเพื่อน พระแพง ในวรรณกรรมลิลิตพระลอ
- มีซากเจดีย์เก่าแก่ ชาวบ้านเรียกว่า ธาตุหินส้ม
- หรือเรียกเมืองนี้ชื่อว่า เมืองหินส้ม
- ปัจจุบันธาตุหินส้มได้รับการบูรณะและสร้างวัดขึ้นให้ชื่อว่า“ วัดพระธาตุพระลอ”
- ชุมชนเวียงเทพ เป็นชุมชนที่มีคูน้ำและคันดินล้อมรอบ 1 ชั้น
- ชุมชนเวียงสันทราย เป็นชุมชนเดียวที่พบในอ.ร้องกวาง มีคูน้ำและคันดินล้อมรอบชุมชน
- ชุมชนโบราณบ้านแม่คำมี ลักษณะของชุมชนคือสร้างสองฝั่งลำน้ำแม่คำมี มีลักษณะแตกต่างจากชุมชนโบราณแห่งอื่นที่สร้างติดลำน้ำด้านเดียว มีแนวคันดินด้านทิศตะวันออกเหลืออยู่ 3 ชั้น
- บ้านพระหลวงธาตุเนิ้ง ชุมชนนี้ไม่ปรากฎคูน้ำและคันดินล้อมรอบแต่มีโบราณสถานที่สำคัญคือ พระธาตุเนิ้ง (เจดีย์นี้มีลักษณะเอียงซึ่งอาจเกิดจากแผ่นดินไหว) ได้รับการบูรณะซ่อมแซมและขึ้นทะเบียนเป็นโบราณสถานของชาติ
- เวียงต้า ที่ตั้งชุมชนเป็นที่ราบลูกคลื่นใกล้ภูเขามีแนวคันดิน 3 ชั้น นอกกำแพงวัดมีวัดเก่าแก่ คือ วัดต้าม่อน มีภาพเขียนฝาผนังเขียนเล่าชาดกเรื่อง “ ก่ำก๋าดำ” ปัจจุบันภาพจิตรกรรมนี้ถูกเคลื่อนย้ายไปไว้ที่ไร่แม่ฟ้าหลวง จังหวัดเชียงราย
- เมืองลอง บทบาทของ อ.ลองในประวัติศาสตร์ อาณาจักรล้านนา สมัยพระเจ้าติโลกราช เป็นเมืองหน้าด่านทางทิศใต้ของอาณาจักรในภาวะศึกสงครามอาณาจักรอยุธยา เมืองลอง ชุมชนโบราณแห่งนี้มีชื่อเรียกอื่น ๆอีก ได้แก่ “เมืองเววาทภาษิต” “เมืองกกุฎไก่เอิ้ก” และ “เวียงเชียงชื่น” อ.ลองมีแนวคันดินเป็นกำแพงล้อมรอบเมืองทั้ง 4 ด้าน ปัจจุบันถูกขุดทำลายเพื่อใช้พื้นที่ทำนา
- ในอดีตเมืองลองขึ้นอยู่กับเมืองลำปาง และได้รับการโอนมาเป็นอำเภอหนึ่งในจังหวัดแพร่ เมื่อปลายปี พ.ศ. 2474
- ชุมชนโบราณบ้านแม่บงเหนือ ในอดีตชุมชนนี้เป็นเมืองของพวกลั๊วะก่อนการตั้งอาณาจักรล้านนา - เมืองตรอกสลอบ บ้านนาเวียง อ.วังชิ้น มีคูน้ำคันดินล้อมรอบ 2 ชั้น ปัจจุบันวัดที่ตั้งในเขตเมืองได้รับการบูรณะและให้ชื่อว่า วัดบางสนุก
- กำเนิดเมืองแพร่
เมืองแพร่ เป็นเมืองเก่าเมืองหนึ่งในภาคเหนือของประเทศไทย ประวัติการสร้างเมือง ไม่มีจารึกในที่ใดที่หนึ่งโดยเฉพาะ การศึกษาเรื่องราวของเมืองแพร่จึงต้องอาศัยหลักฐาน ของเมืองอื่น เช่น พงศาวดารโยนก ตำนานเมืองเหนือ ตำนานการสร้างพระธาตุลำปางหลวง และศิลาจารึกพ่อขุนรามคำแหงมหาราช เป็นต้น
เมืองแพร่มีมาตั้งแต่สมัยพุทธกาล ตำนานวัดหลวงกล่าวไว้ว่าประมาณ พ.ศ. ๑๓๗๑ พ่อขุนหลวงพล ราชนัดดาแห่งกษัตริย์น่านเจ้าได้อพยพคนไทย (ไทยลื้อ ไทยเขิน) ส่วนหนึ่งจากเมืองเชียงแสน ไชยบุรี และเวียงพางคำ ลงมาสร้างเมืองบนที่ราบริมฝังแม่น้ำยม ขนานนามว่า “เมืองพลนคร”
ตำนานสิงหนวัติกล่าวว่าเมืองแพร่เป็นเมือง ที่ปกครองโดยพญายี่บาแห่งแคว้นหริภุญไชย สันนิษฐานว่าเมืองแพร่และเมืองลำพูนเป็นเมือง ที่สร้างขึ้นมาในระยะเวลาใกล้เคียงกัน ซึ่งสอดคล้องกับหลักศิลาจารึก พ่อขุนรามคำแหง มหาราชหลักที่ ๑ ด้านที่ ๔ บรรทัดที่ ๒๔ - ๒๕ ซึ่งจารึกไว้ว่า . “..เบื้องตีนนอน รอดเมืองแพล เมืองน่าน เมือง…เมืองพลัวพ้นฝั่งของ เมืองชวา เป็นที่แล้ว…” ในข้อความนี้ เมืองแพล คือ เมืองแพร่ ศิลาจารึกนี้สร้างขึ้นใน พ.ศ. ๑๘๒๖ จึงเป็น สิ่งที่ยืนยันถึงความเก่าแก่ ของเมืองแพร่ ว่าตั้งขึ้นมาก่อนเมืองเชียงใหม่ และเชื่อว่าเมืองแพร่ ได้ก่อตั้งขึ้นแล้วก่อนการตั้งกรุงสุโขทัยเป็นราชธานี ชื่อเดิมของเมืองแพร่ การก่อตั้งชุมชนหรือบ้านเมืองส่วนใหญ่ในภาคเหนือมักปรากฎ ชื่อบ้านเมืองนั้นในตำนาน เรื่องเล่าหรือจารึกตลอดจนหลักฐานเอกสารพื้นเมืองของเมืองนั้น ๆ แต่สำหรับเมืองแพร่นั้น แตกต่างออกไปเนื่องจากไม่มีหลักฐานที่เกี่ยวข้อง โดยตรงจึงมีที่มาของ ชื่อเมืองจากหลักฐานอื่นดังนี้ เมืองพล นครพลหรือพลรัฐนคร เป็นชื่อเก่าแก่ดั้งเดิมที่สุดที่พบในตำนานเมืองเหนือ ฉบับใบลาน พ.ศ. ๑๘๒๔ กล่าวไว้ตอนหนึ่งว่า เจ้าเมืองลำปางได้ส่งคน มาติดต่อเจ้านครพล ให้ไปร่วมงานนมัสการ และฉลองวัดพระธาตุลำปางหลวง และจากตำนาน พระธาตุลำปางหลวง ตอนหนึ่ง ได้กล่าวถึงเจ้าเมืองพล ยกกำลังผู้คนไปขุดหาพระบรมสารีริกธาตุ บรรจุไว้ในพระธาตุ แต่ไม่พบ เมื่อศึกษาตำแหน่งที่ตั้งของนครพลตามตำนานดังกล่าว พบว่าคนเมืองแพร่ ปัจจุบัน ชื่อพลนครปรากฎเป็นชื่อวิหารในวัดหลวง ตำบลในเวียง อำเภอเมืองแพร่ โดยเชื่อว่าวัดนี้เป็นวัด ที่สร้างมาพร้อมกับการสร้างเมืองแพร่และเจ้าเมืองแพร่ให้ความอุปถัมภ์มา ตลอดจนหมดยุค การปกครองโดยเจ้าเมืองเมืองโกศัย เป็นชื่อที่ปรากฎในพงศาวดารเมืองเงิน ยางเชียงแสน ชื่อนี้ใช้เรียกเมืองแพร่ ในสมัยขอมเรืองอำนาจที่ชื่อเมืองในอาณาจักร ล้านนาเปลี่ยน เป็นภาษาบาลีตามความในยุคนั้น เช่น น่านเป็นนันทบุรี ลำพูนเป็นหริภุญไชย ลำปางเป็นเขลางค์นคร เป็นต้น
ชื่อ เวียงโกศัย น่าจะมาจากชื่อดอยที่เป็นที่ตั้งขององค์พระธาตุช่อแฮ ซึ่งเป็นพระธาตุศักดิ์สิทธิ์ คู่บ้านคู่เมืองแพร่คือ ดอยโกสิยธชัคบรรพต หมายถึง ดอยแห่งผ้าแพร เมืองแพล เป็นชื่อที่ปรากฎ ในศิลาจารึกพ่อขุนรามคำแหงมหาราชหลักที่ ๑ ด้านที่ ๔ โดยคำว่า แพล น่าจะมาจากศรัทธาของ ชาวเมืองที่มีต่อพระธาตุช่อแพร หรือช่อแฮที่สร้างขึ้น ภายหลังการสร้างเมืองต่อมาจึงได้เรียกชื่อ เมืองของตนว่า เมืองแพล จังหวัดแพร่จากประวัติศาสตร์การสร้างวัดหลวง พุทธศักราช 1371 พญาพลเป็นผู้ครองนครแพร่ เดิมชื่อ เมืองพล หรือ พลนคร ในสมัยขอมเรืองอำนาจระหว่างปี พ.ศ. 1470-1560 พระนางจามเทวีแห่งหริภุญไชยเข้าครอบครองดินแดนแคว้นล้านนาได้เปลี่ยนชื่อเป็น “ โกศัยนคร” หรือ “เวียงโกศัย”
จนถึงปี พ.ศ. 2440 ในสมัยรัชกาลที่ 5 แห่งกรุงรัตนโกสินทร์ ได้เปลี่ยนการปกครองจากเจ้าผู้ครองนคร เป็นมณฑลเทศาภิบาล รัชกาลที่ 5 โปรดเกล้าให้พระยาไชยบูรณ์เป็นข้าหลวงกำกับคนแรก โดยมีเจ้าปกครองเมืองแพร่ คือ เจ้าพิริยะเทพวงศ์อุดร
ต่อมาเกิดกบฎเงี้ยวในสมัยรัชกาลที่ 5 ปี พ.ศ. 2445 ทรงโปรดเกล้าให้เจ้าพระยาสุรศักดิ์มนตรี นำทัพพร้อมหัวเมืองใกล้เคียงเข้าปราบกบฎเงี้ยวที่เมืองแพร่ พระยาไชยบูรณ์ได้ทำการต่อสู้ ปกป้องจากพวกเงี้ยวอย่างเต็มความสามารถ และบังคับให้ลงนามยกเมืองให้ พระยาไชยบูรณ์ไม่ยอม พวกเงี้ยวจึงนำไปตัดหัวที่บ้านร่องกวางเคา เจ้าพิริยะเทพวงศ์ฯ เกรงพระราชอาญา จึงหนีไปพำนักที่เมืองหลวงพระบาง ต่อจากนั้นมาก็ไม่มีเจ้าเมืองหรือเจ้าผู้ครองนครแพร่อีก
ทำเนียบรายนามผู้ว่าราชการจังหวัดแพร่
| รายนามผู้ว่าราชการจังหวัดแพร่ | ||
| ลำดับ | รายนาม | ระยะเวลาการดำรงตำแหน่ง |
|---|---|---|
| 1 | พระยาราชฤทธานนท์ (ทองอยู่ สุวรรณบาตร์) | พ.ศ. 2440-2445 |
| 2 | พระยาศรีสุริยะราชวรานุวัตร (ทองศุข ดิษบุตร) | พ.ศ. 2445-2448 |
| 3 | พระบริรักษ์โยธี (เวศ) | พ.ศ. 2448-2449 |
| 4 | อ.อ. พระยานิกรกิติการ (กก ศรีเพ็ญ) | พ.ศ. 2449-2458 |
| 5 | อ.อ.พระยาสุรินทรภักดี ศรีไผทสมันต์ (สร่าง พุกกณานนท์) | พ.ศ. 2458-2460 |
| 6 | อ.อ.พระยายอดเมืองขวาง (ม.ล. อั้น เสนีย์วงศ์) | พ.ศ. 2460-2461 |
| 7 | อ.ท.พระประสงค์ศขการี (เทียบ สุวรรณิน) | พ.ศ. 2461-2466 |
| 8 | ม.อ.ต.พระยารามราชเดช (ม.ร.ว. ปาน นพวงศ์ฯ) | พ.ศ. 2466-2467 |
| 9 | อ.ท.พระทวารา ดีภิบาล (เชย ชัยระภา) | พ.ศ. 2467-2469 |
| 10 | อ.ท.พระยากรุงศรีสวัสดิการ (จำรัส สวัสดิ์ชูโต) | พ.ศ. 2469-2471 |
| 11 | ม.อ.ต.พระยาเพ็ชรพิไสยศรีสวัสดิ์ (แม้น วสันตสิงห์) | พ.ศ. 2471-2478 |
| 12 | พระพายัพพิริยะกิจ (เอม ทินทลักษณ์) | พ.ศ. 2478-2479 |
| 13 | หลวงวิโรจน์รัฐกิจ (เปรื่อง โรจนกุล) | พ.ศ. 2479-2481 |
| 14 | หลวงเกษมประศาสน์ (บุญหยด สุวรรณสวัสดิ์) | พ.ศ. 2481-2484 |
| 15 | หลวงศรีนราศัย (ผิว จันทิมาคม) | พ.ศ. 2484-2487 |
| 16 | นายพรหม สูตรสุคนธ์ | พ.ศ. 2487-2487 |
| 17 | หลวงสรรคประศาสน์ (วิเศษ สรรคประศาสน์) | พ.ศ. 2487-2489 |
| 18 | นายสง่า สุขรัตน์ | พ.ศ. 2489-2490 |
| 19 | นายจรัส ธารีสาร | พ.ศ. 2490-2493 |
| 20 | นายเพ็ชร บูรณะวรศิริ | พ.ศ. 2493-2495 |
| 21 | นายชุณห์ นกแก้ว | พ.ศ. 2495-2501 |
| 22 | นายพยุง ตันติลิปิกร | พ.ศ. 2501-2502 |
| 23 | นายสมบัติ สมบัติทวี | พ.ศ. 2502-2505 |
| 24 | นายเครือ สุวรรณสิงห์ | พ.ศ. 2505-2511 |
| 25 | นายวิจิตร แจ่มใส | พ.ศ. 2511-2512 |
| 26 | นายปฐม สุทธิวาทนฤพุฒิ | พ.ศ. 2512-2519 |
| 27 | นายธานี โรจนาลักษณ์ | พ.ศ. 2519-2520 |
| 28 | นายสำรวย พึ่งประสิทธิ์ | พ.ศ. 2520-2523 |
| 29 | นายชูวงศ์ ฉายะบุตร | พ.ศ. 2523-2524 |
| 30 | น.อ.จำลอง ประเสริฐยิ่ง ร.น. | พ.ศ. 2524-2524 |
| 31 | นายแสวง อินทุสุต | พ.ศ. 2524-2526 |
| 32 | นายอนันต์ มีชำนะ | พ.ศ. 2526-2527 |
| 33 | นายธวัช รอดพร้อม | พ.ศ. 2527-2532 |
| 34 | นายศักดา ลาภเจริญ | พ.ศ. 2532-2534 |
| 35 | นายจินต์ วิภาตะกลัศ | พ.ศ. 2534-2536 |
| 36 | นายศักดิ์ เตชาชาญ | พ.ศ. 2536-2537 |
| 37 | นายทรงวุฒิ งามมีศรี | พ.ศ. 2537-2539 |
| 38 | นายนรินทร์ พานิชกิจ | พ.ศ. 2539-2541 |
| 39 | นายอนุกุล คุณาวงศ์ | พ.ศ. 2541-2544 |
| 40 | นายอมรพันธุ์ นิมานันท์ | พ.ศ. 2544-2546 |
| 41 | นายสมศักดิ์ บุญเปลื้อง | พ.ศ. 2546-2547 |
| 42 | นายสันทัด จัตุชัย | พ.ศ. 2547-2548 |
| 43 | นายอธิคม สุวรรณพงศ์ | พ.ศ. 2548-2550 |
| 44 | ว่าที่ ร.ต. พงษ์ศักดิ์ พลายเวช | พ.ศ. 2550-2552 |
| 45 | นายวัลลภ พริ้งพงษ์ | พ.ศ. 2552-2552 |
| 46 | นายสมชัย หทยะตันติ | พ.ศ. 2552-2553 |
| 47 | นายชวน ศิรินันท์พร | พ.ศ. 2553-2554 |
| 48 | นายเกษม วัฒนธรรม | พ.ศ. 2554-ปัจจุบัน |
สถานที่ท่องเที่ยวสำคัญ
การเดินทาง
|
จังหวัดแพร่อยู่ห่างจากกรุงเทพฯ ประมาณ 555 กิโลเมตร นักท่องเที่ยวสามารถเดินทางสู่จังหวัดแพร่ได้หลายวิธี ทั้งทางรถยนต์ส่วนตัว รถประจำทาง รถไฟ และเครื่องบิน โดยรถไฟ : จังหวัดแพร่มีทางรถไฟตัดผ่านที่อำเภอเด่นชัย อยู่ห่างจากตัวจังหวัดประมาณ 24 กิโลเมตร การรถไฟแห่งประเทศไทยให้บริการเดินรถระหว่างอำเภอเด่นชัยและจังหวัดต่างๆ ทั้งเที่ยวขึ้นและเที่ยวล่องทุกวัน โดยรถยนต์ : จากกรุงเทพฯ ใช้ทางหลวงหมายเลข 1 (พหลโยธิน) แล้วเข้าทางหลวงหมายเลข 32 ผ่านจังหวัดพระนครศรีอยุธยา อ่างทอง สิงห์บุรี จนถึงชัยนาท แล้วเลี้ยวขวาไปตามทางหลวงหมายเลข 11 ผ่านจังหวัดพิจิตร พิษณุโลก อุตรดิตถ์ และเข้าสู่ตัวจังหวัดแพร่ ใช้เวลาเดินทางประมาณ 7-8 ชั่วโมง โดยรถประจำทาง : บริษัท ขนส่ง จำกัด และบริษัทเอกชนมีรถโดยสารธรรมดาและรถโดยสารปรับอากาศ สายกรุงเทพฯ-แพร่ และกรุงเทพฯ-แพร่-สอง ออกจากสถานีขนส่งสายเหนือ (หมอชิต 2) ถนนกำแพงเพชร 2 ทุกวัน
เปิดเดินรถในเส้นทางสายเหนือ โดยให้บริการด้วยรถปรับอากาศชั้น 1 ชั้น 2 และวีไอพี ม.1ข ,ม.1พ 28 ที่นั่ง ,ม.4พ ,ม4ข ,ม.2 ,ม4ค ช่องจำหน่ายตั๋วที่ A1 จอดชานชลาที่ 26,105 สนใจสอบถามรายละเอียด การเดินทางได้ที่ - หมอชิต 02-936-3554,02-936-2939 - สถานีขนส่งแพร่ 0-5451-3660,0-5462-1400 - สี่แยกเหมืองหิต 0-5452-3660 - อ.สอง (ตลาดศรีมูลเมือง) 0-5459-3848 เวลาเดินรถ สาย 923 กรุงเทพฯ-แพร่ ออก 09.15.20.30,21.15 สาย 923 แพร่-กรุงเทพฯ ออก 09.15,20.20,20.45 สาย 923 อ.สอง-กรุงเทพฯ ออก 08.00,19.10
บริษัทวิริยะแพร่ทัวร์ สำนักงาน 02-245-2369 หมอชิต 02-9363720 แพร่ 0-5451-1392 ให้บริการด้วยรถปรับอากาศชั้น 1 ชนิด ม.1ข,ม.4ข เดินรถในเส้นทาง สาย 923 กรุงเทพฯ-แพร่ โดยเครื่องบิน : จังหวัดแพร่มีสายการบินเปิดให้บริการเชิงพาณิชย์ 3 สายการบิน ทำการบินขึ้นลงที่ท่าอากาศยานแพร่ ดังนี้
นกแอร์ - (กรุงเทพฯ ดอนเมือง) ทำการบินสัปดาห์ละ 3 เที่ยว ทุกวันอังคาร พฤหัส และเสาร์
โซล่าแอร์ - (กรุงเทพฯ ดอนเมือง) ทำการบินสัปดาห์ละ 2 เที่ยว ทุกวันจันทร์และอาทิตย์
แฮปปี้แอร์ - (กรุงเทพฯ สุวรรณภูมิ) ทำการบินสัปดาห์ละ 2 เที่ยว ทุกวันจันทร์และศุกร์ |
สถาบันการศึกษา
สาธารณสุข
โรงพยาบาลสมเด็จพระยุพราช เด่นชัย
|
ชาวแพร่ที่มีชื่อเสียง
ศาสนา
ศิลปิน
- โชติ แพร่พันธุ์ หรือ ยาขอบ นักเขียนชื่อดังของไทย
- แม่ประนอม ทาแปง ศิลปินแห่งชาติประจำปี พ.ศ. 2553 สาขาทัศนศิลป์-ประณีตศิลป์ ด้านการทอผ้าพื้นเมือง
วิชาการ
- ดร.อนุสรณ์ ธรรมใจ นักเศรษฐศาสตร์
- ศาสตราจารย์ ดร. ประเสริฐ ณ นคร อดีตนายกราชบัณฑิตยสถาน และนักวิจัยดีเด่นแห่งชาติประจำปี พ.ศ. 2531
การเมืองการปกครอง
- นายทอง กันทาธรรม รัฐมนตรีสั่งการกระทรวงมหาดไทยในรัฐบาลนายทวี บุณยเกต และในรัฐบาล ม.ร.ว.เสนีย์ ปราโมช และรัฐมนตรีสั่งการกระทรวงเกษตราธิการ และกระทรวงคมนาคม ในรัฐบาลหลวงธำรง นาวาศสวัสดิ์
- ศาสตราจารย์ ดร.วิภาต บุญศรี วังซ้าย อดีตอธิการบดีสถาบันเทคโนโลยีการเกษตร (มหาวิทยาลัยแม่โจ้) และอดีตสมาชิกสภาผู้แทนราษฎร จังหวัดแพร่
- คุณหญิงบัวเขียว รังคสิริ อดีตผู้อำนายการโรงเรียนนารีรัตน์ และอดีตสมาชิกสภาผู้แทนราษฎร จังหวัดแพร่
- ณรงค์ วงศ์วรรณ อดีตรัฐมนตรีหลายกระทรวง
- ศาสตราจารย์นิคม จันทรวิทุร อดีตอธิบดีกรมแรงงาน
- ดร.โอฬาร ไชยประวัติ อดีตรองนายกรัฐมนตรี สมัยรัฐบาล นายสมชาย วงศ์สวัสดิ์
- วรวัจน์ เอื้ออภิญญกุล รัฐมนตรีประจำสำนักนายกรัฐมนตรี รัฐบาล ยิ่งลักษณ์ ชินวัตร
- นายแพทย์ทศพร เสรีรักษ์ อดีต ส.ส.พรรคไทยรักไทย และอดีตกรรมการบริหารพรรคไทยรักไทย
- มานิต นพอมรบดี อดีตรัฐมนตรีช่วยว่าการกระทรวงสาธารณสุข คณะรัฐมนตรีที่ 59 โดย อภิสิทธิ์ เวชชาชีวะ นายกรัฐมนตรี
- ศิริวรรณ ปราศจากศัตรู รองหัวหน้าพรรคประชาธิปัตย์ภาคเหนือ
- มณเฑียร บุญตัน นายกสมาคมคนตาบอดแห่งประเทศไทย และสมาชิกวุฒิสภาจากการสรรหา พ.ศ. 2550
- นิยม วิวรรธนดิฐกุล สมาชิกสภาผู้แทนราษฎรแพร่ เขต 2
- ปานหทัย เสรีรักษ์ สมาชิกสภาผู้แทนราษฎรแพร่ เขต 1
บันเทิง
- ถนอม สามโทน หรือ วิทยา เจตะภัย
- วราพรรณ หงุ่ยตระกูล นักแสดง
- รัญญา ศิยานนท์ นักแสดง
- อดิศร อรรถกฤษณ์ หรือ เต๋า ดราก้อนไฟว์
- คณิน บัดติยา หรือ คูณ นักแสดงเรื่อง ม.3 ปี 4 เรารักนาย
- กัลยทรรศน์ ชูวงษ์ อิช์ค AF6
- ณัฐชา เสนาบุตร โอปอล์ AF9
- พิจักขณา วงศารัตนศิลป์ ดารา/นักแสดง
- ศักราช ฤกษ์ธำรงค์ ดารา/นักแสดง
กีฬา
- สิงห์หนุ่ม ชูวัฒนะ นักมวยสากล
- อารีรัตน์ ตาขัน นักตะกร้อทีมชาติ
อ้างอิง
- ↑ ศูนย์สารสนเทศเพื่อการบริหารและงานปกครอง. กรมการปกครอง. กระทรวงมหาดไทย. "ข้อมูลการปกครอง." [ออนไลน์]. เข้าถึงได้จาก: http://www.dopa.go.th/padmic/jungwad76/jungwad76.htm [ม.ป.ป.]. สืบค้น 18 เมษายน 2553.
- ↑ ประกาศสานักทะเบียนกลาง กรมการปกครอง เรื่อง จำนวนราษฎรทั่วราชอาณาจักร แยกเป็นกรุงเทพมหานครและจังหวัดต่าง ๆ ตามหลักฐานการทะเบียนราษฎร ณ วันที่ 31 ธันวาคม 2554กรมการปกครอง กระทรวงมหาดไทย
- ↑ http://www.phrae.go.th/file_data/plan_stategy.pdf
- ↑ http://www.wiangkosai.com/link1.php
- ↑ http://www.phrcc.ac.th/phrae/phrae_2.html
- ↑ http://www.dnp.go.th/statistics/2549/stat2549.asp
- ↑ http://www.phrcc.ac.th/phrae/phrae_2.html
- ↑ 8.0 8.1 http://www.cmmet.tmd.go.th/
- ↑ 9.0 9.1 http://www.tmd.go.th/province_stat.php?StationNumber=48330
ดูเพิ่ม
แหล่งข้อมูลอื่น
- เว็บไซต์อย่างเป็นทางการของจังหวัดแพร่
- สำนักงานวัฒนธรรมจังหวัดแพร่
- วัฒนธรรม พัฒนาการทางประวัติศาสตร์ เอกลักษณ์และภูมิปัญญา จังหวัดแพร่
- สถานที่ท่องเที่ยวจังหวัดแพร่
- สโมสรฟุตบอลแพร่ยูไนเต็ด
- เว็บไซต์แมกกาซีนออนไลน์ของจังหวัดแพร่
18°09′N 100°10′E / 18.15°N 100.16°E
- แผนที่และภาพถ่ายทางอากาศของ จังหวัดแพร่
- แผนที่ จาก มัลติแมป โกลบอลไกด์ หรือ กูเกิลแผนที่
- ภาพถ่ายทางอากาศ จาก เทอร์ราเซิร์ฟเวอร์
- ภาพถ่ายดาวเทียม จาก วิกิแมเปีย
สถานที่ใกล้เคียงกับจังหวัดแพร่ | |
|---|---|
| อำเภอ | .svg) | ||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| ประวัติศาสตร์ | |||||||||
| ภูมิศาสตร์ | |||||||||
| เศรษฐกิจ |
| ||||||||
| สังคม |
| ||||||||
| เมืองหลวง |  | |
|---|---|---|
| ภาคเหนือ | ||
| ภาคตะวันออก เฉียงเหนือ | ||
| ภาคกลาง | ||
| ภาคตะวันออก | ||
| ภาคตะวันตก | ||
| ภาคใต้ | ||
หมายเหตุ - แบ่งภูมิภาคตามเกณฑ์ของราชบัณฑิตยสภา | ||
จังหวัดแบ่งตามเขตในกีฬาแห่งชาติ (กีฬาเขต) | ||
|---|---|---|
| เขต 1 |  | |
| เขต 2 | ||
| เขต 3 | ||
| เขต 4 | ||
| เขต 5 | ||
| เขต 6 | ||
| เขต 7 | ||
| เขต 8 | ||
| เขต 9 | ||
| เขต 10 | ||