ศิลาจารึก

ศิลาจารึก เป็นวรรณกรรมชนิดลายลักษณ์อักษรอย่างหนึ่ง อาศัยการบันทึกบนเนื้อศิลา ทั้งชนิดเป็นแผ่น และเป็นแท่ง โดยใช้โลหะแหลมขูดเนื้อศิลาให้เป็นตัวอักษร เรียกว่า จาร หรือ การจารึก ศิลาจารึกมีคุณค่าในเชิงบันทึกทางประวัติศาสตร์ ผู้จารึกหรือผู้สั่งให้มีศิลาจารึกมักจะเป็นผู้มีอำนาจ มิใช่บุคคลทั่วไป เนื้อหาที่จารึกมีความหลากหลายตามความประสงค์ของผู้จารึก เช่น บันทึกเหตุการณ์ บันทึกเรื่องราวในศาสนา บันทึกตำรับตำราการแพทย์และวรรณคดีเป็นต้น

จารึกบนแท่งศิลานั้นมีความคงทนและ คงสภาพอยู่ได้นับพัน ๆ ปี ด้วยเหตุนี้ นักประวัติศาสตร์และนักภาษาศาสตร์จึงสามารถสืบสานความรู้ย้อนไปได้นับพัน ๆ ปี โดยเฉพาะความรู้ด้านอักษรและภาษา ซึ่งมีการเปลี่ยนแปลงเรื่อยมา

ศิลาจารึกสำคัญ ๆ อาทิ

• จารึก "สฺยํกุก" ที่ระเบียงภาพปราสาทนครวัด อันเป็นแหล่งความรู้ที่สำคัญอย่างหนึ่ง เกี่ยวกับที่มาและความหมายของคำว่า สยาม
• ศิลาโรเซตตา พบที่เมืองโรเซ็ตตา ประเทศอียิปต์ เป็นจารึก 3 ภาษา นับเป็นกุญแจสำคัญที่ช่วยให้นักภาษาศาสตร์สามารถอ่านความหมายของอักษรภาพอียิปต์โบราณได้สมบูรณ์ขึ้นอย่างมาก

ศิลาจารึกประเทศไทย

ศิลาจารึกเก่าที่สุดที่ค้นพบในประเทศไทยเท่าที่มีหลักฐานทางศักราชปรากฏอยู่ด้วย คือ “จารึกเขาน้อย” พบที่วัดเขาน้อยสีชมพู อำเภออรัญประเทศ จังหวัดสระแก้ว สร้างขึ้นใน พ.ศ. 1180 เขียนเป็นภาษาสันสกฤตและเขมรโดยใช้อักษรปัลลวะ

การจัดทำศิลาจารึกในยุคกรุงสุโขทัยนับว่าค่อนข้างแพร่หลาย โดยจารึกที่ค้นพบและอ่านแล้วมีไม่น้อยกว่า 100 หลัก หลักที่สำคัญ อาทิ

• จารึกพ่อขุนรามคำแหง (จารึกหลักที่ 1) นับเป็นศิลาจารึกภาษาไทยยุคแรก ๆ บอกเล่าเหตุการณ์ในสมัยสุโขทัย
• จารึกวัดศรีชุม (จารึกหลักที่ 2)
• จารึกนครชุม (จารึกหลักที่ 3)
• จารึกวัดป่ามะม่วง (ภาษาเขมร) (จารึกหลักที่ 4)
• จารึกวัดป่ามะม่วง (ภาษาไทย) หลักที่ 1 (จารึกหลักที่ 5)
• จารึกวัดป่ามะม่วง (ภาษาบาลี) (จารึกหลักที่ 6)
• จารึกวัดป่ามะม่วง (ภาษาไทย) หลักที่ 2 (จารึกหลักที่ 7)
• จารึกวัดเขาสุมนกูฏ (จารึกหลักที่ 8)

แหล่งข้อมูลอื่น

• Funerary Stela