จักรวรรดิฝรั่งเศสที่หนึ่ง

สำหรับจักรวรรดิของจักรพรรดินโปเลียนที่ 3 ระหว่าง ค.ศ. 1852–1870 ดูที่ จักรวรรดิฝรั่งเศสที่สอง

สาธารณรัฐฝรั่งเศส (ค.ศ. 1804-1809) République Française จักรวรรดิฝรั่งเศส (ค.ศ. 1809–1815) Empire Français
ค.ศ. 1804–1814, ค.ศ. 1815
ธงชาติ ตราแผ่นดิน
คำขวัญ: Liberté, Ordre Public ("เสรีภาพ, ความสงบเรียบร้อยของประชาชน")
เพลงชาติ: ช็องดูว์เดปาร์ ("Song of the Departure") (ทางการ) แวยงโอซาลูว์เดอล็องปีร์ ("Let's ensure the salvation of the Empire") (ไม่เป็นทางการ)
จักรวรรดิฝรั่งเศส ณ จุดที่ยิ่งใหญ่ที่สุดใน ค.ศ. 1812:   ถูกปกครองโดยตรง   รัฐบริวาร จักรวรรดิฝรั่งเศสพร้อมกับสิทธิ์ในการครอบครองอาณานิคมของตนใน ค.ศ. 1812:  จักรวรรดิฝรั่งเศสและอาณานิคมของตน  รัฐบริวารและดินแดนที่ถูกยึดครองใน ค.ศ. 1812
เมืองหลวง	ปารีส
ภาษาทั่วไป	ฝรั่งเศส (ราชการ) ละติน (ภาษาทางพิธีการ) ภาษาประจำภูมิภาค เบรอตง บาสก์ โรมานซ์ตะวันตก เจอร์มานิกตะวันตก สลาวิกตะวันตก สลาวิกใต้
ศาสนา	โรมันคาทอลิก (ประจำชาติ) ลูเทอแรน คาลวิน ยูดาห์ (ศาสนาชนกลุ่มน้อย)
การปกครอง	สมบูรณาญาสิทธิราชย์แบบรัฐเดี่ยวในลัทธิโบนาปาร์ต ภายใต้เผด็จการทหาร (ค.ศ. 1804–1815)
จักรพรรดิ
• ค.ศ. 1804–1814/1815	จักรพรรดินโปเลียนที่ 1
• ค.ศ. 1815	จักรพรรดินโปเลียนที่ 2 (ยังอยู่ในการโต้แย้ง)
สภานิติบัญญัติ	รัฐสภา
• สภาสูง	เซนัตกงเซวาเตอ (จนถึง ค.ศ. 1814) สภาขุนนาง (ตั้งแต่ 22 เมษายน ค.ศ. 1815 เป็นต้นมา)
• สภาล่าง	โกร์ปเลอกิสลาติฟ (จนถึง 4 มิถุนายน ค.ศ 1814) สภาผู้แทนราษฎร (ตั้งแต่ 22 เมษายน ค.ศ. 1815 เป็นต้นมา)
ยุคประวัติศาสตร์	สงครามปฏิวัติฝรั่งเศส สงครามนโปเลียน
• ใช้รัฐธรรมนูญ	18 พฤษภาคม ค.ศ. 1804
• พิธีปราบดาภิเษกของจักรพรรดินโปเลียนที่ 1	2 ธันวาคม ค.ศ. 1804
• สนธิสัญญาทิลซิท	7 กรกฎาคม ค.ศ. 1807
• รุกรานรัสเซีย	24 มิถุนายน ค.ศ. 1812
• สนธิสัญญาฟงแตนโบ	11 เมษายน ค.ศ. 1814
• สมัยร้อยวัน	20 มีนาคม – 7 กรกฎาคม ค.ศ. 1815
พื้นที่
1812	2,100,000 ตารางกิโลเมตร (810,000 ตารางไมล์)
ประชากร
• 1812	96,472,000
สกุลเงิน	ฟรังก์ฝรั่งเศส
ก่อนหน้า ถัดไป สาธารณรัฐฝรั่งเศสที่ 1 ราชอาณาจักรฮอลแลนด์ สาธารณรัฐลีกูเรีย อันดอร์รา ราชอาณาจักรฝรั่งเศส ราชรัฐอธิปไตย สหเนเธอร์แลนด์ สหราชอาณาจักรเนเธอร์แลนด์ มอเรส์เนต ลักเซมเบิร์ก แกรนด์ดัชชีตอสคานา อันดอร์รา ราชรัฐโมนาโก ราชรัฐเอลบา

จักรวรรดิฝรั่งเศสที่หนึ่ง (ฝรั่งเศส: Premier Empire) มีชื่อเรียกอย่างเป็นทางการว่า จักรวรรดิฝรั่งเศส หรือที่รู้จักกันในนาม ฝรั่งเศสสมัยนโปเลียน เป็นจักรวรรดิที่ถูกปกครองโดยจักรพรรดินโปเลียนที่ 1 ผู้ซึ่งสถาปนาอำนาจของฝรั่งเศสเหนือยุโรปภาคพื้นทวีป เมื่อตอนต้นคริสต์ศตวรรษที่ 19 จักรวรรดิฝรั่งเศสดำรงอยู่ตั้งแต่ 18 พฤษภาคม ค.ศ. 1804 ถึง 11 เมษายน ค.ศ. 1814 และดำรงอยู่อีกครั้งในช่วงเวลาสั้น ๆ ตั้งแต่วันที่ 20 มีนาคม ค.ศ. 1815 ถึง 7 กรกฎาคม ค.ศ. 1815 (ฝรั่งเศส: Empire français; ละติน: Imperium Francicum)

ถึงแม้ว่าฝรั่งเศสจะก่อตั้งจักรวรรดิอาณานิคมโพ้นทะเลมาตั้งแต่ตอนต้นคริสต์ศตวรรษที่ 17 แต่รัฐฝรั่งเศสยังคงเป็นราชอาณาจักรที่ถูกปกครองโดยราชวงศ์บูร์บง และเป็นสาธารณรัฐหลังการปฏิวัติฝรั่งเศส นักประวัติศาสตร์ได้กล่าวถึงระบอบของจักรพรรดินโปเลียนที่ 1 ว่าเป็น จักรวรรดิที่หนึ่ง เพื่อแยกความแตกต่างออกจาก จักรวรรดิที่สอง ของนักฟื้นฟูที่ถูกปกครองโดยจักรพรรดินโปเลียนที่ 3 ซึ่งเป็นพระราชนัดดาของจักรพรรดินโปเลียนที่ 1

ประวัติศาสตร์

ในปี ค.ศ. 1804 นโปเลียน โบนาปาร์ต หนึ่งในสามผู้นำของคณะกงสุลฝรั่งเศส ได้ปราบดาภิเษกตนเองเป็นจักรพรรดิและเริ่มต้นจักรวรรดิฝรั่งเศสที่หนึ่ง จักรพรรดินโปเลียนทรงปรับปรุงกองทัพฝรั่งเศสเป็น "กองทัพใหญ่" (Grand Armée) ในปี ค.ศ. 1805 การประกาศฝรั่งเศสเป็นจักรวรรดิทำให้ชาติต่างๆ รวมตัวกันอีกครั้งเป็นสัมพันธมิตรครั้งที่สาม จักรพรรดินโปเลียนที่ 1ทรงนำทัพบุกเยอรมนี ชนะกองทัพออสเตรียที่อุล์ม แต่ทางทะเลต้องพ่ายแพ้อังกฤษที่แหลมทราฟัลการ์ในยุทธนาวีที่ทราฟัลการ์ ชัยชนะที่อุล์มทำให้จักรพรรดินโปเลียนทรงรุกคืบเข้าไปในออสเตรีย และชนะออสเตรียกับรัสเซียที่เอาสเทอร์ลิทซ์ เป็นชัยชนะที่ยิ่งใหญ่ที่สุดของจักรพรรดินโปเลียน ทำให้สัมพันธมิตรครั้งที่สาม สลายตัวด้วยสนธิสัญญาเพร็สบวร์ค (Treaty of Pressburg) ผลของสนธิสัญญาคือจักรวรรดิโรมันอันศักดิ์สิทธิ์ต้องล่มสลายไป พระเจ้านโปเลียนตั้งสมาพันธรัฐแห่งแม่น้ำไรน์ (Confederation of the Rhine) ขึ้นมาแทนที่ ยังผลให้จักรพรรดิแห่งโรมันอันศักดิ์สิทธิ์ต้องเปลี่ยนพระอิสริยยศเป็นจักรพรรดิแห่งออสเตรีย ซึ่งในช่วงต้นของสงครามกับนานาประเทศ ฝรั่งเศสบุกชนะในหลายประเทศอาทิเช่น ออสเตรีย ปรัสเซีย โปรตุเกส และชาติพันธมิตรชาติอื่น ๆ อีกทั้งยังยึดครองดินแดนในทวีปยุโรปไว้ได้มากมาย

ความสำเร็จของนโปเลียนในเยอรมนี ทำให้ปรัสเซียร่วมกับอังกฤษและรัสเซียตั้งสัมพันธมิตรครั้งที่สี่ แต่คราวนี้ฝรั่งเศสมีรัฐบริวารมากมายให้การสนับสนุน จักรพรรดินโปเลียนจึงนำทัพบุกปรัสเซียชนะที่เยนา-เอาเออร์ชเตดท์ และชนะรัสเซียที่ฟรีดแลนด์ ทำให้เกิดสนธิสัญญาทิลซิท (Treaty of Tilsit) ที่ยุติสองปีแห่งการนองเลือดของทวีปยุโรปลงในปี ค.ศ. 1807 จากสนธิสัญญานี้ทำให้ปรัสเซียสูญเสียดินแดนขนาดใหญ่ กลายเป็นแกรนด์ดัชชีวอร์ซอ (Grand Duchy of Warsaw) และซาร์อเล็กซานเดอร์ที่ 1 ร่วมเป็นพันธมิตรกับฝรั่งเศสและเข้าระบบภาคพื้นทวีป (Continental system) เพื่อตัดขาดอังกฤษทางการค้าจากผืนทวีปยุโรป แต่สองประเทศ คือสวีเดนและโปรตุเกส เป็นกลางและไม่ยอมเข้าร่วมระบบภาคพื้นทวีป จักรพรรดินโปเลียนบุกโปรตุเกสในปี ค.ศ. 1807 และก็ทรงฉวยโอกาสยึดสเปนมาจากพระเจ้าชาร์ลส์ที่ 4 (ราชวงศ์บูร์บง) มาให้พระอนุชาคือ โฌแซ็ฟ โบนาปาร์ต เป็นกษัตริย์แห่งสเปน โปรตุเกสตกเป็นอาณัติของฝรั่งเศส แต่ชาวสเปนและชาวโปรตุเกสไม่ยินยอม จึงทำสงครามคาบสมุทร ต่อต้านจักรพรรดินโปเลียน โดยใช้การสงครามกองโจร ทางสหราชอาณาจักรส่งดยุกแห่งเวลลิงตัน มาช่วยสเปนและโปรตุเกส ในปี ค.ศ. 1809 ออสเตรียก็ตัดสินใจทำสงครามอีกครั้ง เป็นสัมพันธมิตรครั้งที่ห้า นโปเลียนนำทัพบุกทันที ชนะออสเตรียที่แอสเปิร์น-เอสลิง และวากราม จนทำเกิดสนธิสัญญาเชินบรุนน์ (Treaty of Schönbrunn) ทำให้ออสเตรียเสียดินแดนเพิ่มเติมให้แก่ฝรั่งเศส และจักรพรรดินโปเลียนอภิเษกกับอาร์คดัชเชสมารี หลุยส์แห่งออสเตรีย

ต่อมาจักรพรรดิอะเลคซันดร์ที่ 1 แห่งรัสเซีย ทรงทำสงครามกับจักรพรรดินโปเลียนอีกครั้ง ในปี ค.ศ. 1812 นโปเลียนจึงได้นำกองทัพฝรั่งเศสเข้าทำสงครามอีกครั้งโดยครั้งนี้พระองค์ต้องการจะบุกไปรุกรานจักรวรรดิรัสเซีย ที่หลอกล่อให้กองทัพฝรั่งเศสเข้าไปอดอาหารและหนาวตายในรัสเซีย ซึ่งมีระยะทางยาวไกลจากกรุงปารีสมาก โดยใช้เวลานานหลายเดือนกว่าจะบุกตีหัวเมืองต่าง ๆ ของรัสเซียไปจนถึงกรุงมอสโก แต่เมื่อไปถึงยังกรุงมอสโกก็ต้องพบกลับความว่างเปล่าของเมืองที่ชาวเมืองพร้อมใจกันเผาเมืองเพื่อมิให้เสบียงตกถึงมือกองทัพฝรั่งเศสและอพยพถอยร่นไปทางตะวันออก ทำให้การบุกรัสเซียเป็นความพ่ายแพ้ที่ยิ่งใหญ่ที่สุดของจักรพรรดินโปเลียน ชัยชนะของรัสเซียปลุกระดมชาติต่างๆให้รวมตัวกันเป็นสัมพันธมิตรครั้งที่หก เอาชนะนโปเลียนในยุทธการที่ไลพ์ซิก (Battle of Leipzig) ทำให้ในปี ค.ศ. 1813 นโปเลียนจำใจต้องยกทัพกลับฝรั่งเศสแม้เสบียงจะเหลือไม่มากแล้ว กองทัพเองก็เหนื่อยล้าจากการเดินทางอันยาวไกล นอกจากนี้ฤดูหนาวอันโหดร้ายของรัสเซียก็คืบคลานเข้ามาทุกขณะ โดยในระหว่างทางถอยทัพกลับฝรั่งเศสก็ยังถูกกองทัพของรัสเซียและชาติสัมพันธมิตรซุ่มโจมตีในลักษณะกองโจร ซึ่งเมื่อถอยทัพกลับถึงกรุงปารีสก็เหลือพลทหารไม่กี่พันคนจากที่ยกทัพไปมากกว่า 600,000 คน ทั้งนี้เป็นผลมากจากฤดูหนาวที่โหดร้ายทารุณทำให้ทหารแข็งตาย การขาดแคลนอาหาร การที่เหนื่อยล้าจากการเดินทัพและการซุ่มโจมตีของรัสเซีย ฝรั่งเศสจึงพ่ายแพ้ยับเยิน ทำให้นโปเลียนต้องสละราชสมบัติเพราะได้รับการต่อต้านจากชาวฝรั่งเศส ในปี ค.ศ. 1814 และสัมพันธมิตรเข้าบุกยึดกรุงปารีส ทำสนธิสัญญาฟองแตงโบล (Treaty of Fontainebleau) ทำให้จักรวรรดิฝรั่งเศสที่หนึ่งสิ้นสุดลง ต่อมาจักรพรรดินโปเลียนทรงหวนคืนสู่ราชบัลลังก์และปกครองอยู่นานหนึ่งร้อยวัน แต่ในท้ายที่สุดก็ต้องสละราชสมบัติอีกครั้งจากการที่พ่ายแพ้ในยุทธภูมิวอร์เตอร์ลู (Battle of Waterloo) และทรงถูกเนรเทศออกนอกฝรั่งเศสไปยังเกาะเอลบาในอิตาลี ต่อมาจึงมีการฟื้นฟูราชวงศ์บูร์บงและเข้าสู่ยุคราชวงศ์บูร์บงฟื้นฟู

ดูเพิ่ม

• จักรพรรดินโปเลียนที่ 1
• การปฏิวัติฝรั่งเศส
• ประวัติศาสตร์ฝรั่งเศส

ดูเพิ่ม

ข้อมูลปฐมภูมิ

• Anderson, F.M. (1904). The constitutions and other select documents illustrative of the history of France, 1789–1901. The H. W. Wilson company.

การสำรวจ

• Bruun, Geoffrey (1938). Europe and the French Imperium, 1799–1814 (PDF).
• Bryant, Arthur (1942). Years of Endurance 1793–1802.
• Bryant, Arthur (1944). Years of Victory, 1802–1812.
• Colton, Joel; Palmer, R.R. (1992). A History of the Modern World. New York: McGraw-Hill, Inc. ISBN 0-07-040826-2.
• Esdaile, Charles (2008). Napoleon's Wars: An International History, 1803–1815.
• Fisher, Todd & Fremont-Barnes, Gregory (2004). The Napoleonic Wars: The Rise and Fall of an Empire. Oxford: Osprey Publishing Ltd. ISBN 1-84176-831-6.
• Godechot, Jacques; และคณะ (1971). The Napoleonic era in Europe. Holt, Rinehart and Winston. ISBN 9780030841668.
• Grab, Alexander (2003). Napoleon and the Transformation of Europe. Macmillan.
• Hazen, Charles Downer (1917). The French Revolution and Napoleon.
• Lefebvre, Georges (1969). Napoleon from 18 Brumaire to Tilsit, 1799–1807. Columbia University Press.
• Lefebvre, Georges (1969). Napoleon; from Tilsit to Waterloo, 1807–1815. Columbia University Press. ISBN 9780231033138.
• Lyons, Martyn (1994). Napoleon Bonaparte and the Legacy of the French Revolution. St. Martin's Press.
• Muir, Rory (1996). Britain and the Defeat of Napoleon: 1807–1815.
• Lieven, Dominic (2009). Russia Against Napoleon: The Battle for Europe, 1807 to 1814. Allen Lane/The Penguin Press. คลังข้อมูลเก่าเก็บจากแหล่งเดิมเมื่อ 2013-06-05.
• Schroeder, Paul W. (1996). The Transformation of European Politics 1763–1848. Oxford University Press. pp. 177–560. ISBN 9780198206545.
• Pope, Stephen (1999). The Cassel Dictionary of the Napoleonic Wars. Cassel. ISBN 978-0-304-35229-6.
• Rapport, Mike (2013). The Napoleonic Wars: A Very Short Introduction. Oxford University Press.
• Ross, Steven T. (1969). European Diplomatic History, 1789–1815: France Against Europe.
• Rothenberg, Gunther E. (1988). "The Origins, Causes, and Extension of the Wars of the French Revolution and Napoleon". Journal of Interdisciplinary History. 18 (4): 771–793. doi:10.2307/204824. JSTOR 204824.
• Rowe, Michael (2014). "Borders, War, and Nation-Building in Napoleon's Europe". Borderlands in World History, 1700–1914 (ภาษาอังกฤษ). Palgrave Macmillan UK. pp. 143–165. ISBN 978-1-137-32058-2.
• Schroeder, Paul W. (1994). The Transformation of European Politics 1763–1848.

นโปเลียน

• Dwyer, Philip (2008). Napoleon: The Path to Power. Yale University Press.
• Englund, Steven (2010). Napoleon: A Political Life. Scribner. ISBN 978-0674018037.
• McLynn, Frank (1997). Napoleon: A Biography. New York: Arcade Publishing Inc. ISBN 1-55970-631-7.
• Johnson, Paul (2002). Napoleon: A life. Penguin Books. ISBN 978-0-670-03078-1.
• Markham, Felix (1963). Napoleon. Mentor.
• McLynn, Frank (1998). Napoleon. United Kingdom: Pimlico. ISBN 978-0-7126-6247-5.
• Mowat, R.B. (1924). The Diplomacy of Napoleon.
• Roberts, Andrew (2014). Napoleon: A Life.
• Thompson, J.M. (1951). Napoleon Bonaparte: His Rise and Fall. Oxford University Press.

การทหาร

• Bell, David A (2008). The First Total War: Napoleon's Europe and the Birth of Warfare as We Know It.
• Broers, Michael, et al. eds (2012). The Napoleonic Empire and the New European Political Culture. ISBN 978-0230241312. {{cite book}}: |first= มีชื่อเรียกทั่วไป (help)
• Chandler, David G (1995). The Campaigns of Napoleon. New York: Simon & Schuster. ISBN 0-02-523660-1.
• Elting, John R (1988). Swords Around a Throne: Napoleon's Grande Armée. New York: Da Capo Press Inc. ISBN 0-306-80757-2.
• Gates, David (2011). The Napoleonic Wars 1803–1815. New York: Random House.
• Haythornthwaite, Philip J. (1995). Napoleon's Military Machine. ISBN 1885119186.
• Uffindell, Andrew (2003). Great Generals of the Napoleonic Wars. Kent: Spellmount. ISBN 1-86227-177-1.
• Rothenberg, E. Gunther (1977). The Art of Warfare in the Age of Napoleon.
• Smith, Digby George (1998). The Greenhill Napoleonic Wars Data Book: Actions and Losses in Personnel, Colours, Standards and Artillery.

แหล่งข้อมูลอื่น

• Napoleon, His Armies and Battles