พระเจ้าบรมวงศ์เธอ กรมขุนมรุพงษ์ศิริพัฒน์
| พระเจ้าบรมวงศ์เธอ กรมขุนมรุพงษ์ศิริพัฒน์ | |
|---|---|
| พระเจ้าบรมวงศ์เธอ ชั้น 4 พระองค์เจ้าชั้นเอก | |
 | |
| องคมนตรี[1][2][3] | |
| ดำรงตำแหน่ง | 7 พฤษภาคม พ.ศ. 2430 |
| ข้าหลวงเทศาภิบาลมณฑลกรุงเก่า | |
| ดำรงตำแหน่ง | พ.ศ. 2438 - พ.ศ. 2446 |
| ถัดไป | พระยาโบราณราชธานินทร์ (พร เดชะคุปต์) |
| หม่อม | หม่อมเชื้อสาย วัฒนวงศ์ ณ อยุธยา หม่อมนุ่ม วัฒนวงศ์ ณ อยุธยา หม่อมชุ่ม วัฒนวงศ์ ณ อยุธยา |
| พระบุตร | 7 พระองค์ |
| ราชวงศ์ | ราชวงศ์จักรี |
| พระราชบิดา | พระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว |
| พระมารดา | เจ้าจอมมารดาบัว ในรัชกาลที่ 4 |
| ประสูติ | 27 พฤษภาคม พ.ศ. 2406 |
| สิ้นพระชนม์ | 5 เมษายน พ.ศ. 2466 (59 ปี) |
มหาอำมาตย์โท นายพลตรี พระเจ้าบรมวงศ์เธอ กรมขุนมรุพงษ์ศิริพัฒน์ อดีตผู้บังคับการกรมทหารรักษาพระองค์ อัครราชทูตพิเศษประจำกรุงปารีส และข้าหลวงเทศาภิบาลมณฑลกรุงเก่า และต้นราชสกุลวัฒนวงศ์[4]
พระประวัติ[แก้]
พระเจ้าบรมวงศ์เธอ กรมขุนมรุพงศ์ศิริพัฒน์ มีพระนามเดิมว่า พระเจ้าลูกยาเธอ พระองค์เจ้าวัฒนานุวงศ์ เป็นพระราชโอรสพระองค์ที่ 63 ในพระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว ประสูติแต่เจ้าจอมมารดาบัว (ธิดาเจ้าพระยานครศรีธรรมราช (น้อย ณ นคร)) ประสูติเมื่อวันพุธ เดือน 7 ขึ้น 10 ค่ำ ปีกุนเบญจศก จ.ศ. 1225 ตรงกับวันที่ 27 พฤษภาคม พ.ศ. 2406 มีพระเชษฐา พระเชษฐภคินีและพระอนุชาร่วมเจ้าจอมมารดา 5 พระองค์ ได้แก่
- พระเจ้าบรมวงศ์เธอ พระองค์เจ้าเฉลิมลักษณเลิศ (ประสูติ พ.ศ. 2398 พระชันษา 2 ปี)
- พระเจ้าบรมวงศ์เธอ กรมขุนศิริธัชสังกาศ (พ.ศ. 2400-2453)
- พระเจ้าบรมวงศ์เธอ พระองค์เจ้าอรไทยเทพกัญญา (พ.ศ. 2402-2449)
- พระเจ้าบรมวงศ์เธอ กรมขุนมรุพงษ์ศิริพัฒน์ (พ.ศ. 2406-2466)
- พระเจ้าบรมวงศ์เธอ พระองค์เจ้าดำรงฤทธิ์ (ประสูติ พ.ศ. 2407 พระชันษา 3 ปี)
พระเจ้าน้องยาเธอ พระองค์เจ้าวัฒนานุวงศ์ ทรงรับราชการในพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว วันที่ 7 กันยายน พ.ศ. 2434 ได้รับพระราชทานสัญญาบัตรเป็นราชองครักษ์[5] ทรงรับราชการในกรมทหารมหาดเล็กราชวัลลภ ราชองครักษ์ ต่อมาทรงรับตำแหน่งอัครราชทูตประจำกรุงปารีส เสด็จกลับถึงกรงเทพฯ วันที่ 3 มิถุนายน ร.ศ. 114[6]
พระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว ได้ทรงจัดระเบียบการปกครองแบบมณฑลเทศาภิบาล ภายใต้ดูแลของ สมเด็จพระเจ้าบรมวงศ์เธอ กรมพระยาดำรงราชานุภาพ เสนาบดีกระทรวงมหาดไทย ได้รวมเอา 8 หัวเมือง คือ กรุงเก่า (พระนครศรีอยุธยา) อ่างทอง สระบุรี ลพบุรี อินทบุรี (ปัจจุบันคืออำเภออินทร์บุรี จังหวัดสิงห์บุรี) พรหมบุรี (ปัจจุบันคืออำเภอพรหมบุรี จังหวัดสิงห์บุรี) พระพุทธบาท (ปัจจุบันคืออำเภอพระพุทธบาท จังหวัดสระบุรี) และสิงห์บุรีเข้าเป็นมณฑลกรุงเก่า และตั้งที่ว่าการมณฑลที่มณฑลกรุงเก่า เมื่อเดือนมกราคม พ.ศ. 2438 (ร.ศ. 114) พระเจ้านัองยาเธอ พระองค์เจ้าวัฒนานุวงศ์ทรงดำรงตำแหน่งข้าหลวงเทศาภิบาลของมณฑลกรุงเก่าพระองค์แรก[7] และวันที่ 29 มีนาคม พ.ศ. 2438 (ร.ศ. 114) โปรดให้สถาปนาเป็นพระเจ้าน้องยาเธอ กรมหมื่นมรุพงษ์ศิริพัฒน์ ทรงศักดินา 15000[8]
พระตำหนักของ พลตรี พระเจ้าบรมวงศ์เธอ กรมหมื่นมรุพงศ์ศิริพัฒน์ ตั้งอยู่ท้ายเกาะลอย เรียกว่าตำหนักตะพานเกลือ เนื่องมีวัดตะพานเกลือ หรือ สะพานเกลือเป็นวัดโบราณสมัยกรุงศรีอยุธยาตั้งอยู่ในละแวกนั้น (ปัจจุบันเป็นที่ตั้งของวิทยาลัยต่อเรือพระนครศรีอยุธยา)
วันที่ 28 มกราคม ร.ศ. 114 พระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัวโปรดเกล้าฯ ให้รับตำแหน่งรัฐมนตรี[9] (คือกรรมการกฤษฎีกาในปัจจุบัน) ถึง 26 พฤศจิกายน พ.ศ. 2446 (ร.ศ. 122) โปรดให้เป็นข้าหลวงเทศาภิบาลสำเร็จราชการมณฑลปราจีณบุรีแทนพระวรวงศ์เธอ พระองค์เจ้าอลังการ ที่ลาออกจากตำแหน่ง[10]
พลตรี พระเจ้าบรมวงศ์เธอ กรมหมื่นมรุพงษ์ศิริพัฒน์ เป็นผู้สำเร็จราชการมณฑลกรุงเก่า และมณฑลปราจีณบุรีในคราวเดียวกัน จนเมือ พ.ศ. 2449 (ร.ศ. 125) พระองค์ได้ทรงขอพระราชทานพ้นจากตำแหน่งข้าหลวงเทศาภิบาลมณฑลกรุงเก่า เพื่อปกครองมณฑลปราจีณบุรีแต่เพียงมณฑลเดียว[11]
วันที่ 11 พฤศจิกายน พ.ศ. 2455 พระบาทสมเด็จพระมงกุฎเกล้าเจ้าอยู่หัวมีพระบรมราชโองการดำรัสสั่งให้เลื่อนขึ้นเป็น พระเจ้าบรมวงษ์เธอ กรมขุนมรุพงษ์ศิริพัฒน์ ทรงศักดินา 15000[12]
พระเจ้าบรมวงศ์เธอ กรมขุนมรุพงศ์ศิริพัฒน์ ประชวรพระวักกะพิการมานาน อาการทรงและทรุดเรื่อยมาจนสิ้นพระชนม์เมื่อวันที่ 5 เมษายน พ.ศ. 2466 เวลา 01:45 น. สิริพระชันษา 59 ปี 313 วัน เวลา 18:00 น. พระบาทสมเด็จพระมงกุฎเกล้าเจ้าอยู่หัวเสด็จฯ มาพระราชทานน้ำสรงพระศพ เจ้าพนักงานตั้งพระลองบนแว่นฟ้า 2 ชั้น แล้วประกอบพระโกศกุดั่นน้อย ตั้งเครื่องยศ[13]มีพระราชพิธีพระราชทานเพลิงพระศพเมื่อวันที่ 18 ธันวาคม พ.ศ. 2466 ณ พระเมรุ ท้องสนามหลวง[14]
พระโอรสและธิดา[แก้]
พระเจ้าบรมวงศ์เธอ กรมขุนมรุพงษ์ศิริพัฒน์ ทรงเป็นต้นราชสกุลวัฒนวงษ์ มีหม่อม 3 ท่าน ได้แก่
- หม่อมเชื้อสาย (สกุลเดิม: บุนนาค) ธิดาพระยาราชพงษานุรักษ์ (ชม บุนนาค)
- หม่อมนุ่ม (สกุลเดิม: บุนนาค)
- หม่อมชุ่ม
โดยมีพระโอรสพระธิดารวมทั้งหมด 7 พระองค์ ดังนี้
| พระรูป | พระนาม | หม่อมมารดา | ประสูติ | สิ้นชีพิตักษัย | คู่สมรส |
|---|---|---|---|---|---|
 |
1. หม่อมเจ้าสุวัฒนวิสัย | ที่ 1 ในหม่อมเชื้อสาย | พ.ศ. 2439 | 9 กุมภาพันธ์ 2447 | |
 |
2. หม่อมเจ้าเกรียงไกรมรุพล | ที่ 2 ในหม่อมเชื้อสาย | กันยายน 2441 | 5 มกราคม 2464 | |
|
3. หม่อมเจ้าหญิงสุวคนธ์ประทุม | ที่ 3 ในหม่อมเชื้อสาย | พ.ศ. 2444 | 1 พฤษภาคม 2448 | |
 |
4. หม่อมเจ้าหญิงจงกลนี | ที่ 4 ในหม่อมเชื้อสาย | 10 เมษายน 2452 | 1 มิถุนายน 2508 | |
|
5. หม่อมเจ้าตรีอนุวัตน์ | ที่ 1 ในหม่อมนุ่ม | 23 มกราคม 2457 | 12 กันยายน 2491 | หม่อมนิดาภา (ปุณฑริก) |
|
6. หม่อมเจ้าหญิงรัตนกมล | หม่อมชุ่ม | 29 พฤษภาคม 2461 | 1 กันยายน 2550 | |
 |
7. หม่อมเจ้าวัตนานุวัฒน์ | ที่ 2 ในหม่อมนุ่ม | 7 มีนาคม 2464 | 22 กรกฎาคม 2547 | หม่อมประทุม (ศิริทรัพย์) |
พระเกียรติยศ[แก้]
พระอิสริยยศ[แก้]
- พระเจ้าลูกยาเธอ พระองค์เจ้าวัฒนานุวงศ์ (27 พฤษภาคม พ.ศ. 2406 - 1 ตุลาคม พ.ศ. 2411)
- พระเจ้าน้องยาเธอ พระองค์เจ้าวัฒนานุวงศ์ (1 ตุลาคม พ.ศ. 2411 - 29 มีนาคม พ.ศ. 2438)
- พระเจ้าน้องยาเธอ กรมหมื่นมรุพงษ์ศิริพัฒน์ (29 มีนาคม พ.ศ. 2438 - 23 ตุลาคม พ.ศ. 2453)
- พระเจ้าบรมวงศ์เธอ กรมหมื่นมรุพงษ์ศิริพัฒน์ (23 ตุลาคม พ.ศ. 2453 - 11 พฤศจิกายน พ.ศ. 2455)
- พระเจ้าบรมวงศ์เธอ กรมขุนมรุพงษ์ศิริพัฒน์ (11 พฤศจิกายน พ.ศ. 2455 - ปัจจุบัน)
| ธรรมเนียมพระยศของ พระเจ้าบรมวงศ์เธอ กรมขุนมรุพงษ์ศิริพัฒน์ | |
|---|---|
 ธงประจำพระอิสริยยศ | |
| การทูล | ใต้ฝ่าพระบาท |
| การแทนตน | ข้าพระพุทธเจ้า |
| การขานรับ | พ่ะย่ะค่ะ/เพคะ |
เครื่องราชอิสริยาภรณ์ไทย[แก้]
- พ.ศ. 2434 -
เครื่องขัตติยราชอิสริยาภรณ์อันมีเกียรติคุณรุ่งเรืองยิ่งมหาจักรีบรมราชวงศ์ (ม.จ.ก.)[15] - พ.ศ. 2455 -
เครื่องราชอิสริยาภรณ์รัตนวราภรณ์ (ร.ว.)[16] - พ.ศ. 2455 -
เครื่องราชอิสริยาภรณ์จุลจอมเกล้า ชั้นปฐมจุลจอมเกล้า (ป.จ.)[17][18] - พ.ศ. 2436 -
เครื่องราชอิสริยาภรณ์อันมีเกียรติยศยิ่งมงกุฎไทย ชั้น 1 ประถมาภรณ์มงกุฎไทย (ป.ม.)[19] - พ.ศ. 2440 -
เครื่องราชอิสริยาภรณ์อันเป็นที่เชิดชูยิ่งช้างเผือก ชั้น 2 ทวีติยาภรณ์ช้างเผือก (ท.ช.)[20] - พ.ศ. 2433 -
เครื่องราชอิสริยาภรณ์อันมีเกียรติยศยิ่งมงกุฎไทย ชั้น 2 ทวีติยาภรณ์มงกุฎไทย (ท.ม.)[21] - พ.ศ. 2447 -
เหรียญรัตนาภรณ์ รัชกาลที่ 4 ชั้นที่ 3 (ม.ป.ร.3)[22] - พ.ศ. 2443 -
เหรียญดุษฎีมาลา เข็มราชการในพระองค์ (ร.ด.ม.(พ))[23] - พ.ศ. 2451 -
เหรียญรัตนาภรณ์ รัชกาลที่ 5 ชั้นที่ 2 (จ.ป.ร.2)[24] - พ.ศ. 2441 -
เหรียญราชินี (ส.ผ.)[25] 
เหรียญจักรมาลา (ร.จ.ม.)
_ribbon.svg){kind=small}
_ribbon.svg){kind=small}
_ribbon.svg){kind=small}
_ribbon.svg){kind=small}
_ribbon.svg){kind=small}
_ribbon.svg){kind=small}
.svg){kind=small}
_ribbon.svg){kind=small}
_ribbon.png){kind=small}
_ribbon.svg){kind=small}
เครื่องราชอิสริยาภรณ์ต่างประเทศ[แก้]
- พ.ศ. 2434 –
เครื่องราชอิสริยาภรณ์มงคลรัตน์ ชั้นที่ 2 ประเทศญี่ปุ่น[26]
_2Class_BAR.svg){kind=small}
อ้างอิง[แก้]
- เชิงอรรถ
- ↑ http://www.ratchakitcha.soc.go.th/DATA/PDF/2430/006/45.PDF
- ↑ http://www.ratchakitcha.soc.go.th/DATA/PDF/2430/006/47.PDF
- ↑ http://www.ratchakitcha.soc.go.th/DATA/PDF/2453/D/2273_1.PDF
- ↑ "ประกาศกรมราชเลขานุการ เรื่อง พระราชทานนามสกุล สำหรับสืบเชื้อพระวงศ์ พระเจ้าบรมวงศ์เธอชั้น ๔" (PDF). ราชกิจจานุเบกษา. 32 (0 ง): 138. 18 เมษายน พ.ศ. 2458. สืบค้นเมื่อ 23 สิงหาคม พ.ศ. 2561.
- ↑ ราชกิจจานุเบกษา, พระราชทานสัญญาบัตร, เล่ม ๘, ตอน ๒๔, ๑๓ กันยายน พ.ศ. ๒๔๓๔, หน้า ๒๒๐
- ↑ "ข่าวพระเจ้าน้องยาเธอ พระองค์เจ้าวัฒนานุวงษ์เสด็จกลับจากประเทศยุโรป" (PDF). ราชกิจจานุเบกษา. 12 (10): 75. 9 มิถุนายน ร.ศ. 114. สืบค้นเมื่อ 23 สิงหาคม พ.ศ. 2561.
- ↑ http://www.ratchakitcha.soc.go.th/DATA/PDF/2443/030/394_1.PDF
- ↑ "พระบรมราชโองการ ประกาศการสถาปนา พระเจ้าน้องยาเธอ พระวรวงษ์เธอ เปนต่างกรม แลสถาปนา หม่อมเจ้าเปนพระองคเจ้า แลเลื่อนตำแหน่งยศข้าราชการผู้ใหญ่" (PDF). ราชกิจจานุเบกษา. 13 (1): 18. 5 เมษายน ร.ศ. 114. สืบค้นเมื่อ 23 สิงหาคม พ.ศ. 2561.
- ↑ "การรับตำแหน่งรัฐมนตรี" (PDF). ราชกิจจานุเบกษา. 12 (44): 431. 2 กุมภาพันธ์ ร.ศ. 114. สืบค้นเมื่อ 23 สิงหาคม พ.ศ. 2561.
- ↑ "แจ้งความกระทรวงมหาดไทย เรื่อง พระวรวงษ์เธอ พระองค์เจ้าอลังการ ขอลาออกจากตำแหน่งข้าหลวงเทศาภิบาล มณฑลปราจีนบุรี ให้พระเจ้าน้องยาเธอ กรมมหมื่นมรุพงษ์ศิริพัฒน์ สำเร็จราชการมณฑลปราจีนบุรี ให้พระยาโบราณบุรานุรักษ์ รั้งตำแหน่งข้าหลวงเทศาภิบาลมณฑลกรุงเก่า" (PDF). ราชกิจจานุเบกษา. 20 (36): 629. 6 ธันวาคม ร.ศ. 122. สืบค้นเมื่อ 23 สิงหาคม พ.ศ. 2561.
- ↑ "แจ้งความกระทรวงมหาดไทย [เรื่อง พระเจ้าน้องยาเธอ กรมหมื่นมรุพงษ์ขอพระราชทานพ้นจากข้าหลวงเทศาภิบาลสำเร็จราชการมณฑลกรุงเก่า และทรงพระกรุณาโปรดเกล้าฯให้พระยาโบราณบุรานุรักษ์เป็นข้าหลวงเทศาภิบาลมณฑลกรุงเก่า]" (PDF). ราชกิจจานุเบกษา. 23 (9): 183. 3 มิถุนายน ร.ศ. 125. สืบค้นเมื่อ 23 สิงหาคม พ.ศ. 2561.
- ↑ "พระบรมราชโองการ ประกาศ เลื่อนและตั้งกรมพระองค์เจ้า และเจ้าพระยา" (PDF). ราชกิจจานุเบกษา. 29 (ก): 245–246. 13 พฤศจิกายน ร.ศ. 131. สืบค้นเมื่อ 23 สิงหาคม พ.ศ. 2561.
- ↑ "ข่าวสิ้นพระชนม์" (PDF). ราชกิจจานุเบกษา. 40 (ง): 78. 8 เมษายน 2466. สืบค้นเมื่อ 23 สิงหาคม พ.ศ. 2561.
- ↑ ราชกิจจานุเบกษา,การพระเมรุท้องสนามหลวง เล่ม 40, ตอน ง, 24 กุมภาพันธ์ พ.ศ. 2466, หน้า 4101
- ↑ ราชกิจจานุเบกษา, พระราชทานเครื่องราชอิสริยาภรณ์, เล่ม ๘, ตอน ๕๒, ๒๗ มีนาคม พ.ศ. ๒๔๓๔, หน้า ๔๖๙
- ↑ ราชกิจจานุเบกษา, พระราชทานเครื่องราชอิสริยาภรณ์ วันที่ ๕ ธันวาคม รัตนโกสินทร์ ศก ๑๓๑, เล่ม ๒๙, ตอน ๐ ง, ๒๙ ธันวาคม พ.ศ. ๒๔๕๕, หน้า ๒๒๐๗
- ↑ ราชกิจจานุเบกษา, รายพระนามและนามผู้ที่จะได้รับพระราชทานเครื่องราชอิสริยาภรณ์ในงานพระราชพิธีฉัตรมงคล, เล่ม ๒๙, ตอน ๐ ง, ๑๗ พฤศจิกายน พ.ศ. ๒๔๕๕, หน้า ๑๘๒๙
- ↑ http://www.ratchakitcha.soc.go.th/DATA/PDF/2455/D/1900.PDF
- ↑ http://www.ratchakitcha.soc.go.th/DATA/PDF/2436/037/403.PDF
- ↑ http://www.ratchakitcha.soc.go.th/DATA/PDF/2440/047/795.PDF
- ↑ http://www.ratchakitcha.soc.go.th/DATA/PDF/2433/044/399.PDF
- ↑ ราชกิจจานุเบกษา, พระราชทานเหรียญรัตนาภรณ์ รัชกาลที่ ๔, เล่ม ๒๑, ตอน ๓๒, ๖ พฤศจิกายน พ.ศ. ๒๔๔๗, หน้า ๕๖๔
- ↑ ราชกิจจานุเบกษา, พระราชทานเหรียญดุษฎีมาลา, เล่ม ๑๗, ตอน ๓๐, ๒๑ ตุลาคม พ.ศ. ๒๔๔๓, หน้า ๓๙๖
- ↑ http://www.ratchakitcha.soc.go.th/DATA/PDF/2451/035/1012.PDF
- ↑ http://www.ratchakitcha.soc.go.th/DATA/PDF/2441/026/283.PDF
- ↑ "พระราชทานพระบรมราชานุญาตเครื่องราชอิสริยาภรณ์ต่างประเทศ" (PDF). ราชกิจจานุเบกษา. เล่ม 7 (ตอน 36): หน้า 315. 7 ธันวาคม2432. สืบค้นเมื่อ 23 มิถุนายน 2562. Check date values in:
|date=(help)
- บรรณานุกรม
- สำนักวรรณกรรมและประวัติศาสตร์ กรมศิลปากร. ราชสกุลวงศ์. พิมพ์ครั้งที่ 14, กรุงเทพฯ : สำนักวรรณกรรมและประวัติศาสตร์ กรมศิลปากร, 2554. 296 หน้า. หน้า 74. ISBN 978-974-417-594-6
แหล่งข้อมูลอื่น[แก้]
- Jeffy Finestone. 2542. สมุดพระรูป พระราชโอรส พระราชธิดา พระราชนัดดาใน พระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว. ปรียนันทนา รังสิต,ม.ร.ว. โลมาโฮลดิ้ง
| |||||||||||||||||
.svg)
| |||||||||||||||||||||||||||||||||
| |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
- บุคคลที่เกิดในปี พ.ศ. 2406
- บุคคลที่เสียชีวิตในปี พ.ศ. 2466
- ราชสกุลวัฒนวงศ์
- พระเจ้าบรมวงศ์เธอ ชั้น 4
- พระองค์เจ้า
- กรมขุน
- นักการทูตชาวไทย
- องคมนตรีในรัชกาลที่ 6
- พระราชโอรสในรัชกาลที่ 4
- ผู้ได้รับเครื่องราชอิสริยาภรณ์ ม.จ.ก. (ฝ่ายหน้า)
- ผู้ได้รับเครื่องราชอิสริยาภรณ์ ร.ว.
- ผู้ได้รับเครื่องราชอิสริยาภรณ์ ป.จ. (ฝ่ายหน้า)
- ผู้ได้รับเหรียญ ร.ด.ม.(พ)
- ผู้ได้รับเหรียญรัตนาภรณ์ ม.ป.ร.3
- เสียชีวิตจากโรคไต
