พระเจ้าบรมวงศ์เธอ กรมหมื่นไกรสรวิชิต

พระเจ้าบรมวงศ์เธอ กรมหมื่นไกรสรวิชิต
พระเจ้าบรมวงศ์เธอ ชั้น 1 พระองค์เจ้าชั้นเอก
ประสูติ	13 มิถุนายน พ.ศ. 2341
สิ้นพระชนม์	30 มกราคม พ.ศ. 2391 (49 ปี)
พระบุตร	22 องค์
ราชสกุล	สุทัศน์
ราชวงศ์	จักรี
พระบิดา	พระบาทสมเด็จพระพุทธยอดฟ้าจุฬาโลกมหาราช
พระมารดา	เจ้าจอมมารดากลิ่น ในรัชกาลที่ 1

พระเจ้าบรมวงศ์เธอ กรมหมื่นไกรสรวิชิต (13 มิถุนายน พ.ศ. 2341 - 30 มกราคม พ.ศ. 2391) มีพระนามเดิมว่า พระองค์เจ้าสุทัศน์ เป็นพระโอรสพระองค์ที่ 40 ในพระบาทสมเด็จพระพุทธยอดฟ้าจุฬาโลกมหาราช ประสูติแต่เจ้าจอมมารดากลิ่น (ธิดาของพระยาพัทลุงและคุณหญิงแป้น) ครั้งยังทรงพระเยาว์ ชาววังเรียกพระองค์ว่า พระองค์โต เนื่องจากมีพระวรกายที่สูงใหญ่ ประสูติเมื่อวันพุธ เดือน 8 ขึ้น 1 ค่ำ ปีมะเมีย ตรงกับวันที่ 13 มิถุนายน พ.ศ. 2341 เป็นองค์ต้นราชสกุล สุทัศน์

เมื่อปี พ.ศ. 2372 พระบาทสมเด็จพระนั่งเกล้าเจ้าอยู่หัว ทรงพระกรุณาโปรดเกล้าฯ สถาปนาขึ้นเป็นกรมหมื่นไกรสรวิชิต และโปรดให้ทรงกำกับกรมสังฆการี กรมธรรมการ และได้ว่ากรมอาลักษณ์ และคลังเสื้อหมวก

พระองค์ทรงได้รับการยกย่องให้เป็นกวีไทยที่เป็นที่รู้จักในวงการอักษรศาสตร์และวรรณคดี โดยเฉพาะกวีที่ทรงพระนิพนธ์โดยพระราชโอรสในพระบาทสมเด็จพระพุทธยอดฟ้าจุฬาโลกมหาราช 5 พระองค์นี้ ได้แก่ พระบาทสมเด็จพระพุทธเลิศหล้านภาลัย, สมเด็จพระบวรราชเจ้ามหาศักดิพลเสพ, พระเจ้าบรมวงศ์เธอ กรมหมื่นศรีสุเรนทร์, สมเด็จพระมหาสมณเจ้า กรมพระปรมานุชิตชิโนรส และพระองค์ โดยพระนิพนธ์ของพระองค์ส่วนใหญ่จะเป็นเรื่องสั้น หรือเบ็ดเตล็ดสั้น ๆ เช่น โคลง กลอน ต่าง ๆ ในวัดพระเชตุพนวิมลมังคลารามราชวรมหาวิหาร เป็นต้น

พระเจ้าบรมวงศ์เธอ กรมหมื่นไกรสรวิชิต สิ้นพระชนม์ เมื่อวันอาทิตย์ เดือน ยี่ แรม 10 ค่ำ ปีมะแม นพศก จุลศักราช 1209 ตรงกับวันที่ 30 มกราคม พ.ศ. 2390 (ปัจจุบันคือ พ.ศ. 2391) สิริพระชันษา 49 ปี

พระโอรส-พระธิดา

• หม่อมเจ้าสุวรรณ สุทัศน์ (พ.ศ. 2358 - 7 มีนาคม พ.ศ. 2419)
• หม่อมเจ้าทัศวงษ์ สุทัศน์
• หม่อมเจ้าจินดา สุทัศน์ (พระราชทานเพลิง พ.ศ. 2410) เสกสมรสกับหม่อมเจ้าหญิงอิน และหม่อมอ่วม มีโอรส ได้แก่
  • พระทิพกำแหงสงคราม (หม่อมราชวงศ์หรั่ง สุทัศน์)
  • เจ้าพระยาวิชิตวงศ์วุฒิไกร (หม่อมราชวงศ์คลี่ สุทัศน์)
  • หลวงธรรมการานุวัตร (หม่อมราชวงศ์เขียว สุทัศน์)
  • เจ้าพระยาอภัยราชามหายุติธรรมธร (หม่อมราชวงศ์ลพ สุทัศน์)
  • หม่อมราชวงศ์ท้วม สุทัศน์
• หม่อมเจ้าหญิงนารี สุทัศน์
• หม่อมเจ้าจักรรัตน์ สุทัศน์
• หม่อมเจ้ารังษี สุทัศน์ (พระราชทานเพลิง พ.ศ. 2408)
• หม่อมเจ้าหญิงเลขา สุทัศน์ (พระราชทานเพลิง พ.ศ. 2405)
• หม่อมเจ้าหญิงอรชร สุทัศน์ (พ.ศ. 2375 - 28 กรกฎาคม พ.ศ. 2457)
• หม่อมเจ้าอโนชา สุทัศน์
• หม่อมเจ้ามรกฎ สุทัศน์ (พระราชทานเพลิง พ.ศ. 2405)
• หม่อมเจ้าหญิงอินทนิน สุทัศน์ (ไม่มีข้อมูล - 22 พฤศจิกายน พ.ศ. 2445)
• หม่อมเจ้าอลงกรณ์ สุทัศน์ (พ.ศ. 2386 - 30 ธันวาคม พ.ศ. 2431) เสกสมรสกับ หม่อมเจ้าหญิงมรกฏ (ราชสกุลเดิม นิลรัตน) มีโอรส ได้แก่
  • พระยาวิชิตวงศ์วุฒิไกรวิชัย (หม่อมราชวงศ์สิทธิ์ สุทัศน์)
  • พระยาศรีวรวงศ์ (หม่อมราชวงศ์จิตร สุทัศน์)
• หม่อมเจ้าภาณุมาศ สุทัศน์ (พระราชทานเพลิง พ.ศ. 2402)
• หม่อมเจ้าดนตรี สุทัศน์
• หม่อมเจ้าหญิงสุคนธ์ สุทัศน์
• หม่อมเจ้าหญิงเล็ก สุทัศน์
• หม่อมเจ้าโมรา สุทัศน์ (ไม่มีข้อมูล - 16 ตุลาคม พ.ศ. 2444)
• หม่อมเจ้าหญิงสุธารส สุทัศน์ (ไม่มีข้อมูล - 16 สิงหาคม พ.ศ. 2449)
• หม่อมเจ้าสุรามฤตย์ สุทัศน์ (ไม่มีข้อมูล - 19 สิงหาคม พ.ศ. 2453)
• หม่อมเจ้าหญิงจำนรรจา สุทัศน์ (พ.ศ. 2384 - 28 พฤศจิกายน พ.ศ. 2432)
• หม่อมเจ้าหญิงมุจลินท์ สุทัศน์
• หม่อมเจ้าหญิงกำพร้า สุทัศน์

พระเกียรติยศ

ธรรมเนียมพระยศของ พระเจ้าบรมวงศ์เธอ กรมหมื่นไกรสรวิชิต
การทูล	ใต้ฝ่าพระบาท
การแทนตน	ข้าพระพุทธเจ้า
การขานรับ	พ่ะย่ะค่ะ/เพคะ

พระอิสริยยศ

• พระเจ้าลูกยาเธอ พระองค์เจ้าสุทัศน์ (13 มิถุนายน พ.ศ. 2341 - 7 กันยายน พ.ศ. 2352)
• พระเจ้าน้องยาเธอ พระองค์เจ้าสุทัศน์ (7 กันยายน พ.ศ. 2352 - 21 กรกฎาคม พ.ศ. 2367)
• พระเจ้าบรมวงศ์เธอ พระองค์เจ้าสุทัศน์ (21 กรกฎาคม พ.ศ. 2367 - พ.ศ. 2372)
• พระเจ้าบรมวงศ์เธอ กรมหมื่นไกรสรวิชิต (พ.ศ. 2372 - ปัจจุบัน)

พงศาวลี

พงศาวลีของพระเจ้าบรมวงศ์เธอ กรมหมื่นไกรสรวิชิต

16. เจ้าพระยาวรวงษาธิราช (ขุนทอง)               8. พระยาราชนิกูล (ทองคำ)                       4 .สมเด็จพระปฐมบรมมหาชนก                             2. พระบาทสมเด็จพระพุทธยอดฟ้าจุฬาโลกมหาราช                                   5. พระอัครชายา (หยก)                             1. พระเจ้าบรมวงศ์เธอ กรมหมื่นไกรสรวิชิต                                         6. พระยาพัทลุง (ขุน)                             3. เจ้าจอมมารดากลิ่น ในรัชกาลที่ 1

อ้างอิง

• ศุภวัฒย์ เกษมศรี, พลตรี หม่อมราชวงศ์, และรัชนี ทรัพย์วิจิตร. พระอนุวงศ์ชั้นหม่อมเจ้าในพระราชวงศ์จักรี. กรุงเทพ : สำนักพิมพ์บรรณกิจ, พิมพ์ครั้งที่ 3 พ.ศ. 2549. 360 หน้า. หน้า หน้าที่. ISBN 974-221-818-8
• บรรเจิด อินทุจันทร์ยง. ราชสกุลพระบรมราชวงศ์จักรี. กรุงเทพ : องค์การค้าของคุรุสภา, พิมพ์ครั้งที่ 1 พ.ศ. 2539. หน้า หน้าที่. ISBN 974-005-650-8
• ประยุทธ สิทธิพันธ์. ประวัติศาสตร์ประพาสต้น ของพระพุทธเจ้าหลวง เล่ม 2. กรุงเทพ : สร้างสรรค์บุ๊คส์, พิมพ์ครั้งที่ 2 พ.ศ. 2552. 825 หน้า. หน้า หน้าที่ 501. ISBN 9743415968