ข้ามไปเนื้อหา

พระเจ้าบรมวงศ์เธอ กรมหมื่นวิวิธวรรณปรีชา

จากวิกิพีเดีย สารานุกรมเสรี
พระเจ้าบรมวงศ์เธอ
กรมหมื่นวิวิธวรรณปรีชา
พระเจ้าบรมวงศ์เธอ ชั้น 4
พระองค์เจ้าชั้นเอก
อธิบดีกรมศึกษาธิการ
ดำรงตำแหน่ง3 มีนาคม พ.ศ. 2434
ก่อนหน้าพระเจ้าน้องยาเธอ กรมหมื่นสมมตอมรพันธุ์
ประสูติ11 ธันวาคม พ.ศ. 2403
สิ้นพระชนม์10 ตุลาคม พ.ศ. 2475 (71 ปี)
หม่อมหม่อมราชวงศ์หญิงแข จันทรทัต
หม่อมอาบ จันทรทัต ณ อยุธยา
พระบุตร13 พระองค์
ราชสกุลจันทรทัต
ราชวงศ์จักรี
พระบิดาพระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว
พระมารดาเจ้าจอมมารดาโหมด ในรัชกาลที่ 4

มหาอำมาตย์โท พระเจ้าบรมวงศ์เธอ กรมหมื่นวิวิธวรรณปรีชา (11 ธันวาคม พ.ศ. 2403 – 10 ตุลาคม พ.ศ. 2475) พระนามเดิมว่า พระเจ้าลูกยาเธอ พระองค์เจ้าจันทรทัตจุฑาธาร ทรงเป็นองคมนตรีในพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว[1][2] และพระบาทสมเด็จพระมงกุฎเกล้าเจ้าอยู่หัว[3]และเป็นรัฐมนตรี[4]ในรัชสมัยพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว​ พระองค์เป็นต้นราชสกุลจันทรทัต[5]

พระประวัติ

[แก้]
พระรูปขณะทรงดำรงพระยศเป็นพระเจ้าน้องยาเธอ พระองค์เจ้าจันทรทัตจุฑาธาร ทรงฉายเมื่อราวปี พ.ศ. 2435-2436

พระเจ้าบรมวงศ์เธอ กรมหมื่นวิวิธวรรณปรีชา มีพระนามเดิมว่า พระเจ้าลูกยาเธอ พระองค์เจ้าจันทรทัตจุฑาธาร ประสูติเมื่อวันอังคาร แรม 13 ค่ำ เดือนอ้าย ปีวอก โทศก จ.ศ. 1222 ตรงกับวันที่ 11 ธันวาคม พ.ศ. 2403 เป็นพระราชโอรสพระองค์ที่ 51 ในพระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว ที่ประสูติแต่เจ้าจอมมารดาโหมด พระสนมโท มีพระโสทรเชษฐภคินี 1 พระองค์ ได้แก่ พระเจ้าบรมวงศ์เธอ พระองค์เจ้ามณฑานพรัตน์

ในรัชสมัยพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว ทรงรับราชการในกรมราชเลขานุการ ผู้ช่วยกระทรวงว่าการต่างประเทศ อธิบดีกรมศึกษาธิการ เมื่อ พ.ศ. 2439 ถึงวันที่ 3 มีนาคม ร.ศ. 111 จึงโปรดให้เลื่อนเป็นอธิบดีกรมพยาบาล[6] มีหน้าที่ควบคุมดูแลกิจการศิริราชพยาบาล จัดการศึกษาวิชาแพทย์ ควบคุมโรงพยาบาลอื่น ๆ จนกระทั่งพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว โปรดฯ ให้ยุบกรมพยาบาล และโอนย้ายหน่วยงานต่างๆ ในสังกัด ไปสังกัดกระทรวงธรรมการ กระทรวงนครบาล กระทรวงมหาดไทย และโรงเรียนราชแพทยาลัยต่อมาในวันที่ 11 พฤศจิกายน พ.ศ. 2439 ทรงพระกรุณาโปรดเกล้าฯ สถาปนาขึ้นเป็นพระองค์เจ้าต่างกรม มีพระนามตามจารึกในพระสุพรรณบัฏว่า พระเจ้าน้องยาเธอ กรมหมื่นวิวิธวรรณปรีชา คชนาม ทรงศักดินา 15000[7]

ในรัชกาลพระบาทสมเด็จพระมงกุฎเกล้าเจ้าอยู่หัว ทรงพระกรุณาโปรดเกล้าฯ ให้พระองค์ท่านดำรงตำแหน่งผู้พิพากษาในกระทรวงยุติธรรม มีชั้นยศเป็นมหาอำมาตย์ตรี

พระเจ้าน้องยาเธอ พระองค์เจ้าจันทรทัตจุฑาธาร ทรงสนพระทัยและทรงศึกษาเกี่ยวกับตำนานพระบรมสารีริกธาตุ และพระอรหันตสาวกธาตุ ทรงนิพนธ์หนังสือ "ตำราพระธาตุ" ซึ่งเป็นตำราเก่าแก่โบราณ บันทึกลักษณะสัณฐานและการจำแนกพระธาตุ

พระเจ้าบรมวงศ์เธอ กรมหมื่นวิวิธวรรณปรีชา ประชวรพระโรคปัปผาสะ สิ้นพระชนม์ในรัชกาลที่ 7 เมื่อวันจันทร์ เดือน 11 ขึ้น 11 ค่ำ ปีวอก จ.ศ. 1294 ตรงกับวันที่ 10 ตุลาคม พ.ศ. 2475 พระชันษาได้ 71 ปี[8] ได้รับพระราชทานเพลิงพระศพ ณ พระเมรุ วัดเทพศิรินทราวาสราชวรวิหาร วันที่ 16 มีนาคม พ.ศ. 2476[9]

พระโอรสและพระธิดา

[แก้]

พระเจ้าบรมวงศ์เธอ กรมหมื่นวิวิธวรรณปรีชา ทรงเป็นต้นราชสกุลจันทรทัต มีหม่อม 2 ท่าน ได้แก่

  1. หม่อมราชวงศ์หญิงแข (ราชสกุลเดิม: กุญชร) พระธิดาในพระวรวงศ์เธอ พระองค์เจ้าสิงหนาทราชดุรงค์ฤทธิ์
  2. หม่อมอาบ

โดยมีพระโอรสธิดารวมทั้งหมด 13 พระองค์ เป็นชาย 9 พระองค์ และหญิง 4 พระองค์

พระรูป พระนาม หม่อมมารดา ประสูติ สิ้นชีพิตักษัย คู่สมรส
1. หม่อมเจ้าชาย (ไม่ปรากฏพระนาม) 26 กุมภาพันธ์ พ.ศ. 2422 24 มีนาคม พ.ศ. 2433
2. หม่อมเจ้าชาย (ไม่ปรากฏพระนาม) 21 พฤษภาคม พ.ศ. 2426 ในวันประสูติ
3. หม่อมเจ้าหญิงทัตจันทร์จำรูญ (ท่านหญิงใหญ่) ที่ 1 ในหม่อมราชวงศ์หญิงแข 20 กุมภาพันธ์ พ.ศ. 2428 พ.ศ. 2485
4. หม่อมเจ้าหญิงวิบูลย์จันทรา ที่ 2 ในหม่อมราชวงศ์หญิงแข 9 กุมภาพันธ์ พ.ศ. 2429 1 มกราคม พ.ศ. 2473
5. หม่อมเจ้าชาย (ไม่ปรากฏพระนาม) พ.ศ. 2432 24 มีนาคม พ.ศ. 2433
6. หม่อมเจ้าหญิงประภาจันทรี ที่ 3 ในหม่อมราชวงศ์หญิงแข พ.ศ. 2436 4 มีนาคม พ.ศ. 2455
7. หม่อมเจ้าเฉลิมศรีจันทรทัต ที่ 4 ในหม่อมราชวงศ์หญิงแข 16 กรกฎาคม พ.ศ. 2438 6 สิงหาคม พ.ศ. 2507
8. หม่อมเจ้าจันทรศิริปริวัตร (ท่านชายอ่าว) ที่ 1 ในหม่อมอาบ 3 มกราคม พ.ศ. 2445 25 มีนาคม พ.ศ. 2518 หม่อมจรูญ (ณ ถลาง)
9. หม่อมเจ้าน้อย ที่ 5 ในหม่อมราชวงศ์หญิงแข ไม่ทราบปี 12 ธันวาคม พ.ศ. 2452
10. หม่อมเจ้าอุรคินทร์ (ท่านชายตุ๊) ที่ 2 ในหม่อมอาบ 22 มีนาคม พ.ศ. 2456 24 มีนาคม พ.ศ. 2511 หม่อมเจ้าหญิงโสภาเพียงจันทร์ (ชยางกูร)
หม่อมบัวผัด (ชัยวุฒิ)
11. หม่อมเจ้าศศวินทุวิศาล (ท่านชายติ๊ก) ที่ 3 ในหม่อมอาบ 2 พฤศจิกายน พ.ศ. 2460 2 กันยายน พ.ศ. 2527 หม่อมมัจฉา (ตรีชนะ)
12. หม่อมเจ้าหญิงโสมกานดา มีพระนามเดิมว่าหม่อมเจ้าหญิงจำรูญจันทราภา
(ลาออกจากฐานันดรศักดิ์)		 ที่ 4 ในหม่อมอาบ 10 มกราคม พ.ศ. 2461 25 มีนาคม พ.ศ. 2553 พลตำรวจตรี พิบูลย์ ภาษวัธน์
13. หม่อมเจ้าชาย (ไม่ปรากฏพระนาม) ที่ 5 ในหม่อมอาบ กันยายน พ.ศ. 2463 26 ธันวาคม พ.ศ. 2463
หม่อมราชวงศ์หญิงแข กุญชร
  • หม่อมเจ้าหญิงทัตจันทร์จำรูญ จันทรทัต (20 กุมภาพันธ์ พ.ศ. 2428 - พ.ศ. 2485)
  • หม่อมเจ้าหญิงวิบูลย์จันทรา จันทรทัต (9 กุมภาพันธ์ 2429 - 1 มกราคม พ.ศ. 2473)
  • หม่อมเจ้าหญิงประภาจันทรี จันทรทัต (พ.ศ. 2436 - 4 มีนาคม พ.ศ. 2455)
  • หม่อมเจ้าเฉลิมศรีจันทรทัต จันทรทัต (16 กรกฎาคม พ.ศ. 2438 - 6 สิงหาคม พ.ศ. 2507)
หม่อมอาบ
  • หม่อมเจ้าจันทรศิริปริวัตร จันทรทัต (3 มกราคม พ.ศ. 2445 - 25 มีนาคม พ.ศ. 2518) เษกสมรสกับ หม่อมจรูญ จันทรทัต ณ อยุธยา มีบุตรธิดา 3 คน
    • หม่อมราชวงศ์หญิงประสมจันทร์จรูญ จันทรทัต สมรสกับ วิลาศ บุนนาค มีบุตร 1 คน
      • ฟิลลิปวีระ บุนนาค สมรสกับ ปริญดา พันธรัตน์ (หย่า) มีบุตร 3 คน ได้แก่ ภากร ภาวี และภานพ บุนนาค
    • หม่อมราชวงศ์หญิงประยูรจันทร์เจริญ จันทรทัต
    • หม่อมราชวงศ์จันทร์แรมศิริโชค จันทรทัต สมรสกับ โอนอ่อน ศิริวรรณ มีบุตร 2 คน
      • หม่อมหลวงจันทรจุฑา จันทรทัต สมรสกับ ศกลวรรณ ค้าเจริญ มีธิดา 1 คน คือ ปิ่นจันทรา จันทรทัต ณ อยุธยา
      • หม่อมหลวงจันทรขจร จันทรทัต
  • หม่อมเจ้าอุรคินทร์ จันทรทัต (22 มีนาคม พ.ศ. 2456 - 24 มีนาคม พ.ศ. 2511) เษกสมรสกับ หม่อมเจ้าหญิงโสภาเพียงจันทร์ ชยางกูร (พระธิดาในพระเจ้าบรมวงศ์เธอ กรมหมื่นพงษาดิศรมหิป ประสูติแต่หม่อมถม) มีธิดา 1 คน
    • หม่อมราชวงศ์พงษ์จันทร์ จันทรทัต สมรสกับ พันตำรวจโทโชติศักดิ์ ภาษีผล มีบุตรธิดา 2 คน
      • นายชยะพงษ์ ภาษีผล สมรสกับ นพวรรณ ภาษีผล มีธิดา 2 คน คือ ลภัสรดา ภาษีผล และ ชญภิชา ภาษีผล
      • ผศ.ดร.ทัตดาว ภาษีผล

หม่อมเจ้าอุรคินทร์ จันทรทัต มีหม่อมอีก 1 คน คือ หม่อมบัวผัด ชัยวุฒิ มีบุตรธิดา 7 คน

    • หม่อมราชวงศ์จิราพันธุ์ จันทรทัต สมรสกับ สุปราณี ขำศรี มีบุตรธิดา 1 คน
      • หม่อมหลวงหทัยชนก จันทรทัต สมรสกับ ภิยโย วัฒนายากร มีบุตร 1 คน คือ มุนินทร วัฒนายากร
    • หม่อมราชวงศ์หญิงจิราภรณ์ จันทรทัต สมรสกับ นาวาอากาศเอก (พิเศษ) วีระ แป้นสุขเย็น (หย่า)
    • หม่อมราชวงศ์หญิงพิมพ์จันทร์ จันทรทัต (ถึงแก่กรรม) สมรสกับ เกษมธงไชย ศรีบุญปวน มีบุตร 1 คน
      • จิรายุทธ์ ศรีบุญปวน
    • หม่อมราชวงศ์หญิงพรรณนิภา จันทรทัต (ถึงแก่กรรม)
    • หม่อมราชวงศ์จิรศักดิ์ จันทรทัต สมรสกับ ปิติพร ชินวัตร
    • หม่อมราชวงศ์หญิงอัจฉรา จันทรทัต สมรสกับ นายแพทย์ชาญชัย ขจรวิทยา มีบุตรธิดา 3 คน
  • หม่อมเจ้าศศวินทุวิศาล จันทรทัต (พ.ศ. 2460-2527) เษกสมรสกับ หม่อม 1 คน ชื่อ หม่อมมัจฉา จันทรทัต ณ อยุธยา (นามสกุลเดิม : ตรีชนะ) มีบุตร ด้วยกัน 4 คน
    • หม่อมราชวงศ์ศศิพล จันทรทัต (เสียชีวิตแล้ว) สมรสกับ วิริยา กัลยาณมิตร มีบุตร 2 คน
      • หม่อมหลวงสุชัพพล จันทรทัต
      • หม่อมหลวงพลาดิศัย จันทรทัต
    • หม่อมราชวงศ์ศศิพันธุ์ จันทรทัต สมรสกับ นันทิยา จันทรทัต ณ อยุธยา
    • หม่อมราชวงศ์ศศิพฤนท์ จันทรทัต สมรสกับ สุภาวดี จันทรทัต ณ อยุธยา มีบุตรี 2 คน
      • หม่อมหลวงศศิภา จันทรทัต
      • หม่อมหลวงศศินัดดา จันทรทัต
    • หม่อมราชวงศ์ศศินันท์ จันทรทัต สมรสกับ จิราพร จันทรทัต ณ อยุธยา
  • หม่อมเจ้าหญิงโสมกานดา จันทรทัต (พ.ศ. 2461-2553) เษกสมรสกับ พลตำรวจตรีพิบูลย์ ภาษวัธน์ มีบุตรธิดา 6 คน
    • อภิพร ภาษวัธน์ สมรสกับ พจมาน สุทัศน์ ณ อยุธยา มีธิดา 2 คน
    • พรรณโสม ภาษวัธน์ สมรสกับ เกียรติศักดิ์ โพธยานนท์ (หย่า) มีบุตร 1 คน
    • อนุพช ภาษวัธน์ สมรสกับ ลัดดาวัลย์ ภาษวัธน์ มีธิดา 1 คน
    • โสมภาณี ภาษวัธน์ สมรสกับ ศรีวิชัย ศรีสุวรรณ มีบุตรธิดา 3 คน
    • เพ็ญโสม ภาษวัธน์
    • พิมพ์โสม ภาษวัธน์
  • หม่อมเจ้าชายสิ้นชีพิตักษัยในวัยเยาว์

พระเกียรติยศ

[แก้]

พระอิสริยยศ

[แก้]
  • พระเจ้าลูกยาเธอ พระองค์เจ้าจันทรทัตจุฑาธาร (11 ธันวาคม พ.ศ. 2403 - 1 ตุลาคม พ.ศ. 2411)
  • พระเจ้าน้องยาเธอ พระองค์เจ้าจันทรทัตจุฑาธาร (1 ตุลาคม พ.ศ. 2411 - 11 พฤศจิกายน พ.ศ. 2439)
  • พระเจ้าน้องยาเธอ กรมหมื่นวิวิธวรรณปรีชา (11 พฤศจิกายน พ.ศ. 2439 - 23 ตุลาคม พ.ศ. 2453)
  • พระเจ้าบรมวงศ์เธอ กรมหมื่นวิวิธวรรณปรีชา (23 ตุลาคม พ.ศ. 2453 - 10 ตุลาคม พ.ศ. 2475)
ธรรมเนียมพระยศของ
พระเจ้าบรมวงศ์เธอ
กรมหมื่นวิวิธวรรณปรีชา
ธงประจำพระอิสริยยศ
การทูลใต้ฝ่าพระบาท
การแทนตนข้าพระพุทธเจ้า
การขานรับพ่ะย่ะค่ะ/เพคะ

เครื่องราชอิสริยาภรณ์

[แก้]

พระยศ

[แก้]
นายกองตรี
พระเจ้าบรมวงศ์เธอ กรมหมื่นวิวิธวรรณปรีชา
รับใช้กองเสือป่า
ชั้นยศนายกองตรี

พระยศพลเรือน

[แก้]
  • มหาอำมาตย์โท[21]
  • มหาอำมาตย์ตรี[22]

พระยศเสือป่า

[แก้]
  • 1 กันยายน พ.ศ. 2454 - นายหมู่ตรี[23]
  • 20 กรกฎาคม 2455 – นายหมู่โท[24]
  • นายกองตรี

พงศาวลี

[แก้]

อ้างอิง

[แก้]
เชิงอรรถ
  1. ↑ ราชกิจจานุเบกษา, ข่าวตั้งปริวีเคาน์ซิลเลอร์, เล่ม 4, หน้า 45
  2. ↑ ราชกิจจานุเบกษา, สัญญาบัตรปริวีเคาน์ซิลเลอร์, เล่ม 4, หน้า 47-48
  3. ↑ http://www.ratchakitcha.soc.go.th/DATA/PDF/2453/D/2273_1.PDF
  4. ↑ http://www.ratchakitcha.soc.go.th/DATA/PDF/2437/044/367.PDF
  5. ↑ "ประกาศกรมราชเลขานุการ เรื่อง พระราชทานนามสกุล สำหรับสืบเชื้อพระวงศ์ พระเจ้าบรมวงศ์เธอชั้น ๔" (PDF). ราชกิจจานุเบกษา. 32 (0 ง): 137. 18 เมษายน 2458. สืบค้นเมื่อ 10 เมษายน 2562. {{cite journal}}: ตรวจสอบค่าวันที่ใน: |accessdate= (help)
  6. ↑ "แจ้งความกระทรวงธรรมการ ตั้งตำแหน่งอธิบดี กรมพยาบาลและศึกษาธิการ" (PDF). ราชกิจจานุเบกษา. 9 (50): 440. 12 มีนาคม ร.ศ. 111. สืบค้นเมื่อ 10 เมษายน พ.ศ. 2563. {{cite journal}}: ตรวจสอบค่าวันที่ใน: |accessdate= และ |date= (help)
  7. ↑ ราชกิจจานุเบกษา, พระบรมราชโองการ ประกาศในการพระราชทานสุพรรณบัตร และหิรัญบัตร, เล่ม ๑๓, ตอน ๓๔, ๒๒ พฤศจิกายน ร.ศ. ๑๑๕, หน้า ๔๑๕
  8. ↑ ราชกิจจานุเบกษา, ข่าวสิ้นพระชนม์, เล่ม ๔๙, ตอน ง, ๑๖ ตุลาคม พ.ศ. ๒๔๗๕, หน้า ๒๔๔๔
  9. ↑ ราชกิจจานุเบกษา, หมายกำหนดการ พระราชทานเพลิงพระศพและศพ ณ พระเมรุวัดเทพศิรินทราวาส พุทธศักราช ๒๔๗๕, เล่ม ๔๙, ตอน ๐ ง, ๑๒ มีนาคม พ.ศ. ๒๔๗๕, หน้า ๔๒๕๕
  10. ↑ ราชกิจจานุเบกษา, เครื่องราชอิสริยาภรณ์ที่พระราชทานแก่ท่านที่ได้รับพระสุพรรณบัตรและหิรัญบัตร เก็บถาวร 2016-03-04 ที่ เวย์แบ็กแมชชีน, เล่ม ๑๓, ตอน ๓๔, ๒๒ พฤศจิกายน ร.ศ. ๑๑๕, หน้า ๔๑๕
  11. ↑ ราชกิจจานุเบกษา, พระราชทานเครื่องราชอิสริยาภรณ์และเหรียญ เก็บถาวร 2017-02-23 ที่ เวย์แบ็กแมชชีน, เล่ม 44 หน้า 2567 วันที่ 20 พฤศจิกายน 2470
  12. ↑ http://www.ratchakitcha.soc.go.th/DATA/PDF/2458/D/2510.PDF
  13. ↑ http://www.ratchakitcha.soc.go.th/DATA/PDF/2430/032/258.PDF
  14. ↑ http://www.ratchakitcha.soc.go.th/DATA/PDF/2440/047/795.PDF
  15. ↑ ราชกิจจานุเบกษา, พระราชทานเหรียญรัตนาภรณ์ รัชกาลที่ ๔ เก็บถาวร 2016-03-04 ที่ เวย์แบ็กแมชชีน, เล่ม ๒๑, ตอน ๓๒, ๖ พฤศจิกายน พ.ศ. ๒๔๔๗, หน้า ๕๖๔
  16. ↑ http://www.ratchakitcha.soc.go.th/DATA/PDF/2469/D/3120.PDF
  17. ↑ http://www.ratchakitcha.soc.go.th/DATA/PDF/2441/026/283.PDF
  18. ↑ พระราชทานเหรียญจักรพรรดิมาลา
  19. ↑ http://www.ratchakitcha.soc.go.th/DATA/PDF/2469/D/438.PDF
  20. ↑ ราชกิจจานุเบกษา,ประกาศกระทรวงวัง เรื่อง การประดับเสมาบรมราชาภิเษก เล่ม 43 หน้า 3721 วันที่ 16 มกราคม 2470
  21. ↑ http://www.ratchakitcha.soc.go.th/DATA/PDF/2469/D/1580.PDF
  22. ↑ http://www.ratchakitcha.soc.go.th/DATA/PDF/2460/D/2749.PDF
  23. ↑ พระราชทานสัญญาบัตรเสือป่า
  24. ↑ http://www.ratchakitcha.soc.go.th/DATA/PDF/2455/D/973_1.PDF
บรรณานุกรม
  • สำนักวรรณกรรมและประวัติศาสตร์ กรมศิลปากร. ราชสกุลวงศ์. กรุงเทพฯ : สำนักวรรณกรรมและประวัติศาสตร์ กรมศิลปากร, 2554. 296 หน้า. หน้า 68. ISBN 978-974-417-594-6
  • Jeffy Finestone. 2542. สมุดพระรูป พระราชโอรส พระราชธิดา พระราชนัดดาใน พระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว. ปรียนันทนา รังสิต, ม.ร.ว. โลมาโฮลดิ้ง.


เข้าถึงจาก "https://th.wikipedia.org/w/index.php?title=พระเจ้าบรมวงศ์เธอ_กรมหมื่นวิวิธวรรณปรีชา&oldid=11830368"