พระยาอายกำกอง

พระยาอายกำกอง စောအဲ
กษัตริย์แห่งเมาะตะมะ
ครองราชย์	ป. เมษายน – มิถุนายน ค.ศ. 1330 (49 วัน)
ก่อนหน้า	ชีปอน
ต่อไป	พระยาอายลาว
ชายา	นางจันทะมังคะละ
ราชวงศ์	ฟ้ารั่ว
พระราชบิดา	พระเจ้าแสนเมือง
พระราชมารดา	แม่นางตะปี
ประสูติ	ค.ศ. 1313/14 675 ME เมาะตะมะ อาณาจักรเมาะตะมะ
สวรรคต	ป. มิถุนายน ค.ศ. 1330 (16 พรรษา) 692 ME เมาะตะมะ อาณาจักรเมาะตะมะ
ศาสนา	พุทธเถรวาท

พระยาอายกำกอง (พม่า: စောအဲကံကောင်း, [sɔ́ ʔɛ́ gàɴ gáʊɴ] ซอเอกั่นเกาง์; 1313/14 – 1330) เป็นพระเจ้าเมาะตะมะเพียง 49 วันใน ค.ศ. 1330 นับเป็นกษัตริย์มอญพระองค์สุดท้ายที่สวามิภักดิ์ต่ออาณาจักรสุโขทัย

พระยาอายกำกองประสูติราว ค.ศ. 1313/14 เป็นพระราชโอรสพระองค์ใหญ่ในพระเจ้าแสนเมือง (စောအို ซอโอ่) กษัตริย์รัชกาลที่ 3 ที่ประสูติแต่เจ้าหญิงซึ่งเป็นพระราชธิดาของพระยาเลอไทย กษัตริย์รัชกาลที่ 4 แห่งสุโขทัย ต่อมาพระราชบิดาของพระองค์ได้ตัดความสัมพันธ์กับสุโขทัยในราว ค.ศ. 1317/18

พระยาอายกำกองขึ้นสืบราชบัลลังก์เมื่อ ค.ศ. 1330 โดยความช่วยเหลือของพระนางจันทะมังคะละ อดีตพระมเหสีในพระเจ้ารามมะไตย (စောဇိတ် ซอเซ) กษัตริย์องค์ที่ 4 ผู้เป็นพระปิตุลา (อา) ที่ถูกชีปอน กษัตริย์รัชกาลที่ 5 ซึ่งเป็นขุนนางคนสนิทของพระเจ้ารามมะไตยปลงพระชนม์ เมื่อขึ้นสืบราชบัลลังก์แล้วพระยาอายกำกองได้พยายามกลับมาสานสัมพันธ์กับอาณาจักรสุโขทัย ทำให้นางจันทะมังคะละซึ่งสถาปนาตนเป็นพระอัครมเหสีในพระยาอายกำกองไม่พอใจ และได้วางยาพิษปลงพระชนม์พระสวามีเมื่อเดือนมิถุนายนปีเดียวกันขณะพระชนมายุราว 16 – 17 พรรษาโดยไร้รัชทายาท ทำให้นางจันทะมังคะละได้ไปเชิญพระเชษฐาต่างพระมารดาซึ่งเป็นเจ้าเมืองซิต้อง มาสืบราชบัลลังก์เป็นพระยาอายลาว (ဗညားအဲလော บะญาเอลอ) จากเหตุการณ์นี้ทำให้อาณาจักรสุโขทัยไม่พอใจและได้เข้าโจมตีอาณาจักรหงสาวดีแต่เป็นฝ่ายพ่ายแพ้ไป

พงศาวลี

พงศาวลีของพระยาอายกำกอง
4. สมิงมังละ                             2. พระเจ้าแสนเมือง                                   5. นางอุ่นเรือน                             1. พระยาอายกำกอง                                         24. พ่อขุนศรีอินทราทิตย์               12. พ่อขุนรามคำแหงมหาราช                       25. นางเสือง               6. พระยาเลอไทย                             3. แม่นางตะปี

อ้างอิง

เชิงอรรถ

บรรณานุกรม

• เจ้าพระยาพระคลัง (หน). วรรณกรรมสมัยรัตนโกสินทร์ หมวดบันเทิงคดี เรื่อง ราชาธิราช. กรุงเทพฯ : สำนักวรรณกรรมและประวัติศาสตร์, 2546. 500 หน้า. หน้า 51.
• ประชุมพงศาวดารเล่ม 2 (ประชุมพงศาวดารภาค 1 ตอนปลาย และภาค 2). กรุงเทพฯ : องค์การค้าของคุรุสภา, 2506. 336 หน้า. หน้า 25, 37.