หม่อมเจ้าปรีดิเทพย์พงษ์ เทวกุล

หม่อมเจ้าปรีดิเทพย์พงษ์ เทวกุล
รัฐมนตรีว่าการกระทรวงการต่างประเทศ
ดำรงตำแหน่ง 15 เมษายน พ.ศ. 2491 – 28 มิถุนายน พ.ศ. 2492
นายกรัฐมนตรี	แปลก พิบูลสงคราม
ก่อนหน้า	อรรถกิจ พนมยงค์
ถัดไป	พจน์ สารสิน
ประสูติ	3 สิงหาคม พ.ศ. 2436
สิ้นชีพตักษัย	11 พฤษภาคม พ.ศ. 2513 (76 ปี)
ชายา	หม่อมเจ้าลีลาศหงษ์ กฤดากร
หม่อม	หม่อมราชวงศ์สอางค์ ปราโมช แตงไทย เดชผล
บุตร	6 คน
ราชวงศ์	จักรี
ราชสกุล	เทวกุล
พระบิดา	สมเด็จพระเจ้าบรมวงศ์เธอ กรมพระยาเทวะวงศ์วโรปการ
พระมารดา	หม่อมพุก เทวกุล ณ อยุธยา
ลายพระอภิไธย
ยศที่ได้รับการแต่งตั้ง
รับใช้	ไทย
แผนก/สังกัด	กองทัพบกไทย
ประจำการ	พ.ศ. 2456–2473
ชั้นยศ	พลตรี
บังคับบัญชา	กรมทหารปืนใหญ่ที่ 1 รักษาพระองค์

พลตรี หม่อมเจ้าปรีดิเทพย์พงษ์ เทวกุล (3 สิงหาคม พ.ศ. 2436 − 11 พฤษภาคม พ.ศ. 2513) มีพระนามลำลองว่า ท่านชายอั๋น เป็นพระโอรสในสมเด็จพระเจ้าบรมวงศ์เธอ กรมพระยาเทวะวงศ์วโรปการกับหม่อมพุก ประสูติเมื่อวันที่ 3 สิงหาคม พ.ศ. 2436 ทรงศึกษาที่โรงเรียนราชวิทยาลัย ที่บ้านสมเด็จเจ้าพระยา และจึงเดินทางไปศึกษาต่อที่โรงเรียนนายร้อยทหารบก หลังจากนั้นเสด็จไปทรงศึกษาที่โรงเรียนนายร้อยโกรลิชเตเฟลเดอ ประเทศเยอรมนี ต่อจากนั้นเข้าศึกษาที่โรงเรียนรบ Kriegschule ที่เมืองเมทซ์ เดินทางกลับประเทศไทยเมื่อ พ.ศ. 2456

ทรงรับราชการที่กรมทหารปืนใหญ่ที่ 1 รักษาพระองค์ พ.ศ. 2460 ทรงเป็นผู้บังคับการกรมทหารปืนใหญ่ที่ 1 รักษาพระองค์ ทรงเป็นกรรมการร่างแบบฝึกหัดทหารปืนใหญ่ ในปี พ.ศ. 2461 สมเด็จพระอนุชาธิราช เจ้าฟ้าจักรพงษ์ภูวนาถ กรมหลวงพิษณุโลกประชานาถโปรดให้ไปประทับด้วย ณ วังปารุสกวัน จนกระทั่งทิวงคตเมื่อ พ.ศ. 2463

หลังจากนั้นทรงดำรงตำแหน่งผู้ช่วยทูตทหารบก ณ กรุงปารีสและกรุงลอนดอน ต่อมาในปี พ.ศ. 2467 ทรงเป็นผู้บังคับการกองโรงเรียนนายร้อยชั้นมัธยม พ.ศ. 2471 ทรงเป็นปลัดเสนาธิการทหารบก พ.ศ. 2473 ย้ายสังกัดจากกระทรวงกลาโหมไปประจำการในกระทรวงการต่างประเทศ ทรงเป็นอัครราชทูตพิเศษผู้มีอำนาจเต็มของประเทศไทยประจำประเทศเยอรมนี เดนมาร์ก สวีเดน และ นอร์เวย์

ปี 2491 ทรงพระกรุณาโปรดเกล้าฯ แต่งตั้งเป็นรัฐมนตรีว่าการกระทรวงการต่างประเทศ สิ้นชีพตักษัยเมื่อวันที่ 11 พฤษภาคม พ.ศ. 2513

ครอบครัว

พระบาทสมเด็จพระมงกุฎเกล้าเจ้าอยู่หัว ทรงพระกรุณาโปรดเกล้าฯ ประกอบพิธีสมรสพระราชทานแก่ หม่อมเจ้าปรีดิเทพย์พงษ์ เทวกุล กับ หม่อมเจ้าลีลาศหงษ์ กฤดากร ณ พระที่นั่งเทวราชสภารมย์ ท้องพระโรงพระราชวังพญาไท และต่อมาทรงมีหม่อมอีก 2 ท่าน คือ หม่อมราชวงศ์สอางค์ ปราโมช (อดีตหม่อมในพระเจ้าบรมวงศ์เธอ กรมหลวงราชบุรีดิเรกฤทธิ์) และหม่อมแตงไทย เทวกุล ณ อยุธยา มีพระโอรส-ธิดารวมทั้งหมด 6 คน

1. หม่อมเจ้าลีลาศหงษ์ เทวกุล (ราชสกุลเดิม กฤดากร; 15 เมษายน พ.ศ. 2442 − 2 กุมภาพันธ์ พ.ศ. 2464 ปรับศักราชตามแบบสากล) พระธิดาในพระเจ้าบรมวงศ์เธอ กรมพระนเรศรวรฤทธิ์ กับหม่อมแช่ม กฤดากร ณ อยุธยา
2. หม่อมราชวงศ์สอางค์ เทวกุล (ราชสกุลเดิม ปราโมช; 19 กุมภาพันธ์ พ.ศ. 2442 − 1 กุมภาพันธ์ พ.ศ. 2518) พระธิดาในพระวรวงศ์เธอ พระองค์เจ้าคำรบ กับหม่อมนุ่ม ปราโมช ณ อยุธยา มีบุตรธิดา 4 คน คือ
   1. หม่อมราชวงศ์สุปรีดีเสพ เทวกุล (ช.) สมรสกับสมศรี ลางคุลเสน มีบุตร 2 คน
   2. หม่อมราชวงศ์ทิพยางค์ กาญจนดุล (ญ.) สมรสกับประพาส กาญจนดุล มีบุตร 4 คน
   3. หม่อมราชวงศ์สำอางวรรณ ล่ำซำ (ญ.) สมรสกับบัญชา ล่ำซำ มีบุตร 3 คน
   4. หม่อมราชวงศ์เทพยพงศ เทวกุล (ช.) สมรสกับประเทือง ศิลปรัศมี มีบุตร 4 คน
3. หม่อมแตงไทย เทวกุล ณ อยุธยา (สกุลเดิม เดชผล) มีบุตรชาย 2 คน คือ
   1. หม่อมราชวงศ์วงศ์ปิติ เทวกุล (ช.) สมรสกับหม่อมหลวงอรทัย ลดาวัลย์ มีบุตร 2 คน
   2. หม่อมราชวงศ์ปรีดิยาธร เทวกุล (ช.) สมรสและหย่ากับปอลิน อินทสุกิจ และสมรสครั้งที่สองกับประภาพรรณ เทวกุล ณ อยุธยา มีบุตร 3 คน

สิ้นชีพตักษัย

พลตรี หม่อมเจ้าปรีดิเทพย์พงษ์ เทวกุล สิ้นชีพตักษัยเมื่อวันที่ 11 พฤษภาคม พ.ศ. 2513 สิริชันษา 76 ปี

พระบาทสมเด็จพระมหาภูมิพลอดุลยเดชมหาราช บรมนาถบพิตร และสมเด็จพระนางเจ้าสิริกิติ์ พระบรมราชินีนาถ พระบรมราชชนนีพันปีหลวง เสด็จพระราชดำเนินไปในการพระราชทานเพลิงศพเมื่อวันที่ 28 ตุลาคม พ.ศ. 2513 ณ เมรุหลวงหน้าพลับพลาอิศริยาภรณ์ วัดเทพศิรินทราวาสราชวรวิหาร

พระเกียรติยศ

พลตรี หม่อมเจ้าปรีดิเทพย์พงษ์ เทวกุล ได้รับพระราชทานเครื่องราชอิสริยาภรณ์ทั้งไทยและต่างประเทศ ดังนี้

เครื่องราชอิสริยาภรณ์ไทย

• พ.ศ. 2511 – เครื่องราชอิสริยาภรณ์จุลจอมเกล้า ชั้นที่ 1 ปฐมจุลจอมเกล้า (ป.จ.) (ฝ่ายหน้า)
• พ.ศ. 2499 – เครื่องราชอิสริยาภรณ์อันเป็นที่เชิดชูยิ่งช้างเผือก ชั้นที่ 1 ประถมาภรณ์ช้างเผือก (ป.ช.)
• พ.ศ. 2492 – เครื่องราชอิสริยาภรณ์อันมีเกียรติยศยิ่งมงกุฎไทย ชั้นที่ 1 ประถมาภรณ์มงกุฎไทย (ป.ม.)
• พ.ศ. 2471 – เหรียญจักรมาลา (ร.จ.ม.)
• พ.ศ. 2462 – เหรียญรัตนาภรณ์ รัชกาลที่ 6 ชั้นที่ 4 (ว.ป.ร.4)
• พ.ศ. 2469 – เหรียญรัตนาภรณ์ รัชกาลที่ 7 ชั้นที่ 4 (ป.ป.ร.4)
• พ.ศ. 2497 – เหรียญรัตนาภรณ์ รัชกาลที่ 9 ชั้นที่ 3 (ภ.ป.ร.3)
• พ.ศ. 2454 – เหรียญบรมราชาภิเษก รัชกาลที่ 6 (ร.ร.ศ.6)
• พ.ศ. 2468 – เหรียญบรมราชาภิเษก รัชกาลที่ 7 (ร.ร.ศ.7)
• พ.ศ. 2493 – เหรียญพระราชพิธีบรมราชาภิเษก รัชกาลที่ 9 (ร.ร.ศ.9)
• พ.ศ. 2475 – เหรียญเฉลิมพระนคร 150 ปี (ร.ฉ.พ.)

ต่างประเทศ

• ฝรั่งเศส :
  • พ.ศ. 2471 – เครื่องอิสริยาภรณ์เลฌียงดอเนอร์ ชั้นที่ 3
• นอร์เวย์ :
  • พ.ศ. 2467 – เครื่องราชอิสริยาภรณ์นักบุญโอลาฟ ชั้นที่ 2
• เยอรมนี :
  • พ.ศ. 2505 – เครื่องอิสริยาภรณ์คุณธรรมแห่งสหพันธ์สาธารณรัฐเยอรมนี ชั้นที่ 1

พระยศและตำแหน่ง

• ผู้บังคับการกรมทหารปืนใหญ่ที่ 1 รักษาพระองค์
• 6 กันยายน พ.ศ. 2463: ประจำกรมเสนาธิการทหารบก
• 30 ธันวาคม พ.ศ. 2463: กราบถวายบังคมลาไปรับตำแหน่งผู้ช่วยทูตฝ่ายทหาร
• 10 มกราคม พ.ศ. 2463: ผู้ช่วยทูตฝ่ายทหารประจำประเทศอังกฤษและฝรั่งเศส
• 25 เมษายน พ.ศ. 2465: นายพันโท
• 27 ตุลาคม พ.ศ. 2473: นายพลตรี

พงศาวลี

ลำดับสาแหรกของหม่อมเจ้าปรีดิเทพย์พงษ์ เทวกุล

16. พระบาทสมเด็จพระพุทธยอดฟ้าจุฬาโลกมหาราช               8. พระบาทสมเด็จพระพุทธเลิศหล้านภาลัย                       17. สมเด็จพระอมรินทราบรมราชินี               4. พระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว                             18. เงิน แซ่ตัน               9. สมเด็จพระศรีสุริเยนทราบรมราชินี                       19. สมเด็จพระเจ้าพี่นางเธอ เจ้าฟ้ากรมพระศรีสุดารักษ์               2. สมเด็จพระเจ้าบรมวงศ์เธอ กรมพระยาเทวะวงศ์วโรปการ                                   10. หลวงอาสาสำแดง (แตง)                       5. สมเด็จพระปิยมาวดี ศรีพัชรินทรมาตา                             11. ท้าวสุจริตธำรง (นาค)                       1. หม่อมเจ้าปรีดิเทพย์พงษ์ เทวกุล                                         6. หงวน                             3. หม่อมพุก เทวกุล ณ อยุธยา                                   7. พัด