ภาษาโซ่ (ทะวืง)

ระวังสับสนกับ ภาษาโส้

ภาษาโซ่ (ทะวืง)
ประเทศที่มีการพูด	ไทย, ลาว
จำนวนผู้พูด	700 คน  (2550 )
ตระกูลภาษา	ออสโตรเอเชียติก มอญ-เขมร เวียตติก ภาษาโซ่ (ทะวืง)
ระบบการเขียน	อักษรไทย (ในไทย)
สถานภาพทางการ
ภาษาชนกลุ่มน้อยที่รับรองใน	ไทย
รหัสภาษา
ISO 639-3	thm

ภาษาโซ่ (ทะวืง) หรือ ภาษาทะวืง มีผู้พูดทั้งหมด 2,520 คน พบในไทย 750 คน (พ.ศ. 2539) ในจังหวัดสกลนคร พูดภาษาลาวได้ด้วย ในลาวมี 1,770 คน (พ.ศ. 2543) จัดอยู่ในตระกูลภาษาออสโตรเอเชียติก กลุ่มมอญ-เขมร สาขาเวียตติก ในประเทศไทยบางครั้งเรียกภาษานี้ว่าภาษาโซ่ เป็นคนละภาษากับภาษามลาบรีหรือภาษาผีตองเหลือง

สัทวิทยา

พยัญชนะ

หน่วยเสียงพยัญชนะภาษาโซ่ (ทะวืง) ถิ่นหนองม่วงและหนองแวง จังหวัดสกลนคร

ลักษณะการออกเสียง			ตำแหน่งเกิดเสียง
			ริมฝีปาก	ปุ่มเหงือก	เพดานแข็ง	เพดานอ่อน	เส้นเสียง
เสียงนาสิก			m	n	ɲ	ŋ
เสียงหยุด	ก้อง		b	d
	ไม่ก้อง	ไม่พ่นลม	p	t	c	k	ʔ
		พ่นลม	pʰ	tʰ		kʰ
เสียงเสียดแทรก			(f)	s			h
เสียงข้างลิ้น				l
เสียงกึ่งสระ			w		j

• หน่วยเสียงที่เป็นได้ทั้งพยัญชนะต้นและพยัญชนะท้ายมี 11 หน่วยเสียง ได้แก่ /m/, /n/, /ŋ/, /p/, /t/, /k/, /ʔ/, /s/, /h/, /w/ และ /j/
• หน่วยเสียง /c/ อาจออกเสียงเป็น [c] หรือ [t͡ɕ]
• หน่วยเสียง /f/ พบเฉพาะในคำยืมจากภาษาไทย ผู้พูดรุ่นเก่ามักออกเสียงพยัญชนะนี้เป็น [pʰ]
• หน่วยเสียง /s/ เมื่ออยู่ในตำแหน่งต้นพยางค์ออกเสียงเป็น [s] หรือ [ʃ] และเมื่ออยู่ในตำแหน่งท้ายพยางค์ออกเสียงเป็น [ç]

สระ

สระเดี่ยว

หน่วยเสียงสระเดี่ยวภาษาโซ่ (ทะวืง) ถิ่นหนองม่วงและหนองแวง จังหวัดสกลนคร

ระดับลิ้น	ตำแหน่งลิ้น
	หน้า	กลาง	หลัง
สูง	i	ɨ	u
กึ่งสูง	e	ə	o
กึ่งต่ำ		ʌ
ต่ำ	ɛ	a	ɔ

สระประสม

หน่วยเสียงสระประสมภาษาโซ่ (ทะวืง) ถิ่นหนองม่วงและหนองแวงมี 2 หน่วยเสียง ได้แก่ /ia/ และ /ua/

ลักษณะน้ำเสียง

ภาษาโซ่ (ทะวืง) ถิ่นหนองม่วงและหนองแวงมีลักษณะน้ำเสียง 3 ลักษณะ ได้แก่ ลักษณะน้ำเสียงปกติ ลักษณะน้ำเสียงทุ้มต่ำ และลักษณะน้ำเสียงสูงบีบ ปัจจุบันลักษณะน้ำเสียงเหล่านี้อยู่ระหว่างการพัฒนาขึ้นมาเป็นเสียงวรรณยุกต์

ระบบการเขียน

ตัวเขียนภาษาโซ่ (ทะวืง) อักษรไทยตามที่คณะกรรมการจัดทำระบบเขียนภาษาท้องถิ่นของกลุ่มชาติพันธุ์ด้วยอักษรไทย สำนักงานราชบัณฑิตยสภา ได้กำหนดไว้ มีดังนี้

พยัญชนะ อักษรไทย เสียง ตัวอย่างคำ ความหมาย ก /k/ กา ไก่ เล็ก เหล้ก ค /kʰ/ แค้ จระเข้ ง /ŋ/ งัว วัว ทั่ง ไม้ จ /c/ จ้อ หมา ซ /s/ ซี มือ กุซ ไฟ ญ /ɲ/ ญีม หัวใจ ด /d/ โดก เรือ /t/ (เมื่อเป็นพยัญชนะท้าย) แป้ด ปลูก ต /t/ (เมื่อเป็นพยัญชนะต้น) ตื้ย ถ้วยชาม ท /tʰ/ ท็อง กระสอบ น /n/ เนิ้ด คอ กู้น หมู บ /b/ โบ นกฮูก /p/ (เมื่อเป็นพยัญชนะท้าย) จุบ กีดขวาง (ใช้กับต้นไม้) ป /p/ (เมื่อเป็นพยัญชนะต้น) โปง ดอกไม้ พ /pʰ/ เพียง ฟางข้าว ม /m/ มัด นัยน์ตา เปม พระจันทร์ ย /j/ โยงเยง จักรยาน นืย อยู่ ล /l/ ลุก งู ว /w/ ว้อง หม้อ อ้าว เสื้อ อ /ʔ/ (เมื่อเป็นพยัญชนะต้น) อุฮ บ้าน ฮ /h/ ฮ็อก คางคก ติฮ หนอน ไม่มีรูป /ʔ/ (เมื่อเป็นพยัญชนะท้าย) ฮุ รู้

สระ อักษรไทย เสียง ตัวอย่างคำ ความหมาย –ะ /a/ (เมื่อออกเสียงสั้น ไม่มีพยัญชนะท้าย และอยู่ในคำหลายพยางค์ หรือเมื่อมีพยัญชนะท้ายเป็น /ʔ/) ตะลู้น ไข่ นะ มัน (สรรพนาม) –ั /a/ (เมื่อออกเสียงสั้นและมีพยัญชนะท้ายอื่น) บัง หน่อไม้ –า /a/ (เมื่อไม่มีพยัญชนะท้ายหรือเมื่อออกเสียงยาว) กา ไก่ จ้าว ข้าวสุก –ิ /i/ (เมื่อออกเสียงสั้น) ติฮ หนอน –ี /i/ (เมื่อไม่มีพยัญชนะท้ายหรือเมื่อออกเสียงยาว) ตี ไป จีง เท้า –ึ /ɨ/ (เมื่อออกเสียงสั้น) บึฮ เปิด –ือ /ɨ/ (เมื่อไม่มีพยัญชนะท้าย) จือ จำ –ื /ɨ/ (เมื่อออกเสียงยาวและมีพยัญชนะท้าย) ฮืด บุหรี่ –ุ /u/ (เมื่อออกเสียงสั้น) ตุ่ฮ ถั่ว –ู /u/ (เมื่อไม่มีพยัญชนะท้ายหรือเมื่อออกเสียงยาว) ทู ลึก กู้น หมู เ–ะ /e/ (เมื่อออกเสียงสั้นและมีพยัญชนะท้ายเป็น /ʔ/) เตะ เตะ เ–็ /e/ (เมื่อออกเสียงสั้นและมีพยัญชนะท้ายอื่น) เล็ก เหล็ก เ– /e/ (เมื่อออกเสียงยาว) เปม พระจันทร์ แ–ะ /ɛ/ (เมื่อออกเสียงสั้นและมีพยัญชนะท้ายเป็น /ʔ/) กะแทะ เกวียน แ–็ /ɛ/ (เมื่อออกเสียงสั้นและมีพยัญชนะท้ายอื่น) แล็ฮ เป็น แ– /ɛ/ (เมื่อไม่มีพยัญชนะท้ายหรือเมื่อออกเสียงยาว) แอ มี แก้น มด, เอว โ–ะ /o/ (เมื่อออกเสียงสั้นและมีพยัญชนะท้ายเป็น /ʔ/) กะโปะ กะลา โ–็ /o/ (เมื่อออกเสียงสั้นและมีพยัญชนะท้ายเป็น /h/ หรือ /w/) โก็ฮ คำ โท็ว แก, มึง โ–ะ (ลดรูป) /o/ (เมื่อออกเสียงสั้นและมีพยัญชนะท้ายอื่น) กน คน โ– /o/ (เมื่อไม่มีพยัญชนะท้ายหรือเมื่อออกเสียงยาว) อะโก้ ข้าวสาร โอง ช้าง เ–าะ /ɔ/ (เมื่อออกเสียงสั้นและมีพยัญชนะท้ายเป็น /ʔ/) ซะเลาะ ทิ่ม, ตำ –็อ /ɔ/ (เมื่อออกเสียงสั้นและมีพยัญชนะท้ายอื่น) ญ็อซ ตั๊กแตนตำข้าว –อ /ɔ/ (เมื่อไม่มีพยัญชนะท้ายหรือเมื่อออกเสียงยาว) ดอ ลิง ออง ต่อ (แมลง) เ–อะ /ə/ (เมื่อมีพยัญชนะท้ายเป็น /ʔ/) เออะ นินทา เ–อ /ə/ (เมื่อไม่มีพยัญชนะท้าย) เก้อ ใกล้ เ–ิ /ə/ (เมื่อมีพยัญชนะท้ายอื่น) เนิ้ด คอ เ–อฺ /ʌ/ เว้อฺ บ้า เ–า /aw/ เจ้า เรา เ–ีย /ia/ เยียน ปลาไหล –ัว /ua/ (เมื่อไม่มีพยัญชนะท้าย) กั้ว ผึ้ง –ว– /ua/ (เมื่อมีพยัญชนะท้าย) อะยวง ชวน การเลือกใช้รูปสระสั้นหรือยาวเป็นไปตามการออกเสียงของเจ้าของภาษา ซึ่งไม่สามารถระบุเงื่อนไขการเกิดเสียงสั้นและยาวได้

ลักษณะน้ำเสียง อักษรไทย ลักษณะน้ำเสียง ตัวอย่างคำ ความหมาย ไม่มีรูป ปกติ กา ไก่ แกน แตงกวา –่ ทุ้มต่ำ ทั่ง ไม้ ฮ่าน ห่าน –้ สูงบีบ ก้า ปลา โก้น ครกตำข้าว

อ้างอิง

• Gordon, Raymond G., Jr. (ed.), 2005. Ethnologue: Languages of the World, Fifteenth edition. Dallas, Tex.: SIL International. Online version: http://www.ethnologue.com/