จากวิกิพีเดีย สารานุกรมเสรี
ภาษาโซ่ (ทะวืง) หรือ ภาษาทะวืง มีผู้พูดทั้งหมด 2,520 คน พบในไทย 750 คน (พ.ศ. 2539) ในจังหวัดสกลนคร พูดภาษาลาว ได้ด้วย ในลาวมี 1,770 คน (พ.ศ. 2543) จัดอยู่ในตระกูลภาษาออสโตรเอเชียติก กลุ่มมอญ-เขมร สาขาเวียตติก ในประเทศไทยบางครั้งเรียกภาษานี้ว่าภาษาโซ่ เป็นคนละภาษากับภาษามลาบรี หรือภาษาผีตองเหลือง
สัทวิทยา [ แก้ ]
พยัญชนะ [ แก้ ]
หน่วยเสียงที่เป็นได้ทั้งพยัญชนะต้น และพยัญชนะท้าย มี 11 หน่วยเสียง ได้แก่ /m/ , /n/ , /ŋ/ , /p/ , /t/ , /k/ , /ʔ/ , /s/ , /h/ , /w/ และ /j/
หน่วยเสียง /c/ อาจออกเสียงเป็น [c] หรือ [t͡ɕ] [3]
หน่วยเสียง /f/ พบเฉพาะในคำยืมจากภาษาไทย ผู้พูดรุ่นเก่ามักออกเสียงพยัญชนะนี้เป็น [pʰ] [4]
หน่วยเสียง /s/ เมื่ออยู่ในตำแหน่งต้นพยางค์ออกเสียงเป็น [s] หรือ [ʃ] และเมื่ออยู่ในตำแหน่งท้ายพยางค์ออกเสียงเป็น [ç] [3]
สระเดี่ยว [ แก้ ]
หน่วยเสียงสระเดี่ยวภาษาโซ่ (ทะวืง) ถิ่นหนองม่วงและหนองแวง จังหวัดสกลนคร [5]
ระดับลิ้น
ตำแหน่งลิ้น
หน้า
กลาง
หลัง
สูง
i
ɨ
u
กึ่งสูง
e
ə
o
กึ่งต่ำ
ʌ
ต่ำ
ɛ
a
ɔ
สระประสม [ แก้ ]
หน่วยเสียงสระประสมภาษาโซ่ (ทะวืง) ถิ่นหนองม่วงและหนองแวงมี 2 หน่วยเสียง[5] ได้แก่ /ia/ และ /ua/
ลักษณะน้ำเสียง [ แก้ ]
ภาษาโซ่ (ทะวืง) ถิ่นหนองม่วงและหนองแวงมีลักษณะน้ำเสียง 3 ลักษณะ ได้แก่ ลักษณะน้ำเสียงปกติ ลักษณะน้ำเสียงทุ้มต่ำ และลักษณะน้ำเสียงสูงบีบ ปัจจุบันลักษณะน้ำเสียงเหล่านี้อยู่ระหว่างการพัฒนาขึ้นมาเป็นเสียงวรรณยุกต์[6]
ระบบการเขียน [ แก้ ]
ตัวเขียนภาษาโซ่ (ทะวืง) อักษรไทยตามที่คณะกรรมการจัดทำระบบเขียนภาษาท้องถิ่นของกลุ่มชาติพันธุ์ด้วยอักษรไทย สำนักงานราชบัณฑิตยสภา ได้กำหนดไว้ มีดังนี้
พยัญชนะ
อักษรไทย
เสียง
ตัวอย่างคำ
ความหมาย
ก
/k/
ก า
ไก่
เล็ก
เหล้ก
ค
/kʰ/
แค้
จระเข้
ง
/ŋ/
งั ว
วัว
ทั่ง
ไม้
จ
/c/
จ้ อ
หมา
ซ
/s/
ซี
มือ
กุซ
ไฟ
ญ
/ɲ/
ญี ม
หัวใจ
ด
/d/
โด ก
เรือ
/t/ (เมื่อเป็นพยัญชนะท้าย)
แป้ด
ปลูก
ต
/t/ (เมื่อเป็นพยัญชนะต้น)
ตื้ ย
ถ้วยชาม
ท
/tʰ/
ท็ อง
กระสอบ
น
/n/
เนิ้ ด
คอ
กู้น
หมู
บ
/b/
โบ
นกฮูก
/p/ (เมื่อเป็นพยัญชนะท้าย)
จุบ
กีดขวาง (ใช้กับต้นไม้)
ป
/p/ (เมื่อเป็นพยัญชนะต้น)
โป ง
ดอกไม้
พ
/pʰ/
เพี ยง
ฟางข้าว
ม
/m/
มั ด
นัยน์ตา
เปม
พระจันทร์
ย
/j/
โย งเย ง
จักรยาน
นืย
อยู่
ล
/l/
ลุ ก
งู
ว
/w/
ว้ อง
หม้อ
อ้าว
เสื้อ
อ
/ʔ/ (เมื่อเป็นพยัญชนะต้น)
อุ ฮ
บ้าน
ฮ
/h/
ฮ็ อก
คางคก
ติฮ
หนอน
ไม่มีรูป
/ʔ/ (เมื่อเป็นพยัญชนะท้าย)
ฮุ
รู้
สระ
อักษรไทย
เสียง
ตัวอย่างคำ
ความหมาย
–ะ
/a/ (เมื่อออกเสียงสั้น ไม่มีพยัญชนะท้าย และอยู่ในคำหลายพยางค์ หรือเมื่อมีพยัญชนะท้ายเป็น /ʔ/ )
ตะ ลู้น
ไข่
นะ
มัน (สรรพนาม)
–ั
/a/ (เมื่อออกเสียงสั้นและมีพยัญชนะท้ายอื่น)
บั ง
หน่อไม้
–า
/a/ (เมื่อไม่มีพยัญชนะท้ายหรือเมื่อออกเสียงยาว)
กา
ไก่
จ้า ว
ข้าวสุก
–ิ
/i/ (เมื่อออกเสียงสั้น)
ติ ฮ
หนอน
–ี
/i/ (เมื่อไม่มีพยัญชนะท้ายหรือเมื่อออกเสียงยาว)
ตี
ไป
จี ง
เท้า
–ึ
/ɨ/ (เมื่อออกเสียงสั้น)
บึ ฮ
เปิด
–ือ
/ɨ/ (เมื่อไม่มีพยัญชนะท้าย)
จือ
จำ
–ื
/ɨ/ (เมื่อออกเสียงยาวและมีพยัญชนะท้าย)
ฮื ด
บุหรี่
–ุ
/u/ (เมื่อออกเสียงสั้น)
ตุ่ ฮ
ถั่ว
–ู
/u/ (เมื่อไม่มีพยัญชนะท้ายหรือเมื่อออกเสียงยาว)
ทู
ลึก
กู้ น
หมู
เ–ะ
/e/ (เมื่อออกเสียงสั้นและมีพยัญชนะท้ายเป็น /ʔ/ )
เ ตะ
เตะ
เ–็
/e/ (เมื่อออกเสียงสั้นและมีพยัญชนะท้ายอื่น)
เล็ ก
เหล็ก
เ–
/e/ (เมื่อออกเสียงยาว)
เ ปม
พระจันทร์
แ–ะ
/ɛ/ (เมื่อออกเสียงสั้นและมีพยัญชนะท้ายเป็น /ʔ/ )
กะแ ทะ
เกวียน
แ–็
/ɛ/ (เมื่อออกเสียงสั้นและมีพยัญชนะท้ายอื่น)
แล็ ฮ
เป็น
แ–
/ɛ/ (เมื่อไม่มีพยัญชนะท้ายหรือเมื่อออกเสียงยาว)
แ อ
มี
แ ก้น
มด, เอว
โ–ะ
/o/ (เมื่อออกเสียงสั้นและมีพยัญชนะท้ายเป็น /ʔ/ )
กะโ ปะ
กะลา
โ–็
/o/ (เมื่อออกเสียงสั้นและมีพยัญชนะท้ายเป็น /h/ หรือ /w/ )
โก็ ฮ
คำ
โท็ ว
แก, มึง
โ–ะ (ลดรูป)
/o/ (เมื่อออกเสียงสั้นและมีพยัญชนะท้ายอื่น)
กน
คน
โ–
/o/ (เมื่อไม่มีพยัญชนะท้ายหรือเมื่อออกเสียงยาว)
อะโ ก้
ข้าวสาร
โ อง
ช้าง
เ–าะ
/ɔ/ (เมื่อออกเสียงสั้นและมีพยัญชนะท้ายเป็น /ʔ/ )
ซะเ ลาะ
ทิ่ม, ตำ
–็อ
/ɔ/ (เมื่อออกเสียงสั้นและมีพยัญชนะท้ายอื่น)
ญ็อ ซ
ตั๊กแตนตำข้าว
–อ
/ɔ/ (เมื่อไม่มีพยัญชนะท้ายหรือเมื่อออกเสียงยาว)
ดอ
ลิง
ออ ง
ต่อ (แมลง)
เ–อะ
/ə/ (เมื่อมีพยัญชนะท้ายเป็น /ʔ/ )
เ ออะ
นินทา
เ–อ
/ə/ (เมื่อไม่มีพยัญชนะท้าย)
เก้อ
ใกล้
เ–ิ
/ə/ (เมื่อมีพยัญชนะท้ายอื่น)
เนิ้ ด
คอ
เ–อฺ
/ʌ/
เว้อฺ
บ้า
เ–า
/aw/
เจ้า
เรา
เ–ีย
/ia/
เยีย น
ปลาไหล
–ัว
/ua/ (เมื่อไม่มีพยัญชนะท้าย)
กั้ว
ผึ้ง
–ว–
/ua/ (เมื่อมีพยัญชนะท้าย)
อะยว ง
ชวน
การเลือกใช้รูปสระสั้นหรือยาวเป็นไปตามการออกเสียงของเจ้าของภาษา ซึ่งไม่สามารถระบุเงื่อนไขการเกิดเสียงสั้นและยาวได้[5]
ลักษณะน้ำเสียง
อักษรไทย
ลักษณะน้ำเสียง
ตัวอย่างคำ
ความหมาย
ไม่มีรูป
ปกติ
กา
ไก่
แกน
แตงกวา
–่
ทุ้มต่ำ
ทั่ ง
ไม้
ฮ่ าน
ห่าน
–้
สูงบีบ
ก้ า
ปลา
โก้ น
ครกตำข้าว
อ้างอิง [ แก้ ]
Gordon, Raymond G., Jr. (ed.), 2005. Ethnologue: Languages of the World, Fifteenth edition. Dallas, Tex.: SIL International. Online version: http://www.ethnologue.com/
↑ Thavưng at Ethnologue (18th ed., 2015)
↑ สำนักงานราชบัณฑิตยสภา. คู่มือระบบเขียนภาษาโซ่ (ทะวืง) อักษรไทย ฉบับราชบัณฑิตยสภา. กรุงเทพฯ : สำนักงานราชบัณฑิตยสภา, 2560, หน้า 26.
↑ 3.0 3.1 Premsrirat, Suwilai. "Phonological characteristics of So (Thavung), a Vietic language of Thailand." Mon-Khmer Studies 26 (1996): 161-178.
↑ สำนักงานราชบัณฑิตยสภา. คู่มือระบบเขียนภาษาโซ่ (ทะวืง) อักษรไทย ฉบับราชบัณฑิตยสภา. กรุงเทพฯ : สำนักงานราชบัณฑิตยสภา, 2560, หน้า 11.
↑ 5.0 5.1 5.2 สำนักงานราชบัณฑิตยสภา. คู่มือระบบเขียนภาษาโซ่ (ทะวืง) อักษรไทย ฉบับราชบัณฑิตยสภา. กรุงเทพฯ : สำนักงานราชบัณฑิตยสภา, 2560, หน้า 29.
↑ สำนักงานราชบัณฑิตยสภา. คู่มือระบบเขียนภาษาโซ่ (ทะวืง) อักษรไทย ฉบับราชบัณฑิตยสภา. กรุงเทพฯ : สำนักงานราชบัณฑิตยสภา, 2560, หน้า 4.
ภาษาราชการ ภาษาพื้นเมือง
ภาษามือ