ภาษาลาว

ภาษาลาว
ພາສາລາວ phasa lao
ออกเสียง	pʰáːsǎː láːw
ประเทศที่มีการพูด	ประเทศลาว และใช้บางพื้นที่ในประเทศไทย และประเทศกัมพูชา
จำนวนผู้พูด	20–25 ล้านคน  (2004) (3 ล้านคนใน ลาว, สำรวจในปี 2005)
ตระกูลภาษา	ไท-กะไดພາສາລາວ ไท ไทตะวันตกเฉียงใต้ ลาว-ผู้ไท ภาษาลาว
ระบบการเขียน	อักษรลาว ในลาว อักษรไทย ในประเทศไทย
สถานภาพทางการ
ภาษาทางการ	ลาว
รหัสภาษา
ISO 639-1	lo
ISO 639-2	lao
ISO 639-3	อย่างใดอย่างหนึ่ง: lao – ภาษาลาว tts – ภาษาอีสาน

ภาษาลาว (ลาว: ພພາສສາລາວ พาสาลาว) เป็นภาษาราชการของประเทศลาว เป็นภาษาที่มีวรรณยุกต์ในภาษากลุ่มไท และสัมพันธ์ใกล้ชิดกับภาษาอีสานของประเทศไทย ระบบการเขียนในภาษาลาวจะใช้อักษรลาว ซึ่งเป็นระบบอักษรสระประกอบ (ระบบการเขียนที่ประกอบด้วยสัญลักษณ์แทนพยัญชนะและตามด้วยสระที่จะอยู่ด้านหน้า หลัง บน ล่าง ของพยัญชนะ) และสัมพันธ์ใกล้ชิดกับอักษรไทยລາວ

สำเนียงภาษาถิ่น

สำเนียงภาษาถิ่นของภาษาลาวสามารถแบ่งได้ 6 สำเนียงใหญ่ คือ:

1. ภาษาลาวเวียงจันทน์ (เวียงจันทน์ บอลิคำไซ)
2. ภาษาลาวเหนือ (หลวงพระบาง ไชยบุรี อุดมไซ หลวงน้ำทา)
3. ภาษาลาวตะวันออกเฉียงเหนือ (เชียงขวาง หัวพัน)
4. ภาษาลาวกลาง (คำม่วน สุวรรณเขต)
5. ภาษาลาวใต้ (จำปาศักดิ์ สาละวัน เซกอง อัตตะปือ)
6. ภาษาลาวตะวันตก (ไม่มีใช้ในประเทศลาว ร้อยเอ็ด)

ทางการประเทศลาวไม่ได้กำหนดให้สำเนียงถิ่นใดเป็นสำเนียงภาษากลาง แต่การใช้ภาษาลาวอย่างเป็นทางการ เช่น ทางสถานีโทรทัศน์แห่งประเทศลาว สถานีวิทยุแห่งประเทศลาว จะใช้สำเนียงเวียงจันทน์ซึ่งเป็นสำเนียงของคนเมืองหลวง สามารถเข้าใจกันได้ทั่วประเทศ การเรียนภาษาลาวในประเทศลาวนั้น รัฐบาลลาวไม่ได้บังคับให้ใช้สำเนียงเวียงจันทน์ แต่ให้สามารถใช้สำเนียงท้องถิ่นต่าง ๆ ได้ แต่การเรียนภาษาลาวสำหรับชาวต่างประเทศ รัฐบาลลาวแนะนำให้ใช้สำเนียงเวียงจันทน์ ฉะนั้นประชาชนในประเทศลาวจึงพูดอ่านภาษาลาวเป็นสำเนียงท้องถิ่นของตน แต่ประชาชนก็สามารถฟังเข้าใจได้ทุกสำเนียงทั่วประเทศ แม้จะพูดภาษาต่างสำเนียงกันก็ตาม

ส่วนในประเทศลาว นอกจากสำเนียงถิ่นใหญ่แล้วยังมีสำเนียงแตกออกไปอีกหลายสำเนียงย่อย เช่น ภาษาลาวใต้ถิ่นสาละวัน ภาษาลาวกลางถิ่นสุวรรณเขต สำเนียงย่อยถิ่นเมืองอาดสะพังทอง ถิ่นเมืองจำพอน ภาษาเวียงจันทน์ถิ่นเมืองปากงึม ฯลฯ นอกจากนี้ยังมีผู้พูดภาษาลาวใต้ถิ่นจำปาศักดิ์ในจังหวัดพระวิหาร สตึงแตรง และรัตนคีรีของประเทศกัมพูชาด้วย

ระบบเสียง

พยัญชนะ

พยัญชนะต้น

	ริมฝีปาก ทั้งสอง			ริมฝีปากล่าง -ฟันบน	ปุ่มเหงือก			หลังปุ่มเหงือก	เพดานแข็ง	เพดานอ่อน			เส้นเสียง
เสียงนาสิก			[m] ມ, ໝ				[n] ນ, ໜ		[ɲ] ຍ, ຫຍ			[ŋ] ງ, ຫງ
เสียงกัก	[p] ປ	[pʰ] ຜ,ພ	[b] ບ		[t] ຕ	[tʰ] ຖ,ທ	[d] ດ			[k] ກ	[kʰ] ຂ,ຄ		[ʔ] *ອ
เสียงเสียดแทรก				[f] ຝ,ຟ	[s] ສ,ຊ								[h] ຫ,ຮ
เสียงผสมเสียดแทรก								[t͡ɕ] ຈ
เสียงเปิด				[ʋ] ວ,ຫວ					[j] ຢ
เสียงเปิดข้างลิ้น							[l] ລ,ຣ,ຫຼ

* ອ /ʔ/ ที่เป็นพยัญชนะต้นหมายถึงเสียงเงียบ และดังนั้นมันจึงถูกพิจารณาว่าเป็นเสียงกัก เส้นเสียง

พยัญชนะสะกด

	ริมฝีปาก ทั้งสอง		ริมฝีปากล่าง -ฟันบน	ปุ่มเหงือก		หลังปุ่มเหงือก	เพดานแข็ง	เพดานอ่อน		เส้นเสียง
เสียงนาสิก		[m] ມ			[n] ນ				[ŋ] ງ
เสียงกัก	[p̚] ບ			[t̚] ດ				[k̚] ກ		[ʔ] *
เสียงเปิด		[w] ວ					[j] ຍ

* เสียงกัก เส้นเสียง จะปรากฏเฉพาะหลังสระเสียงสั้นเมื่อไม่มีพยัญชนะสะกด

สระ

เสียงสระในภาษาลาวซึ่งคล้ายคลึงกับเสียงสระภาษาไทยแบ่งออกเป็น 3 ชนิดคือ สระเดี่ยว สระประสม และสระเกิน สะกดด้วยรูปสระพื้นฐานหนึ่งตัวหรือหลายตัวร่วมกัน

สระเดี่ยว หรือ สระแท้ คือสระที่เกิดจากฐานเพียงฐานเดียว มีทั้งสิ้น 18 เสียง

	ลิ้นส่วนหน้า		ลิ้นส่วนหลัง
	ปากเหยียด		ปากเหยียด		ปากห่อ
	สั้น	ยาว	สั้น	ยาว	สั้น	ยาว
ลิ้นยกสูง	/i/ xິ	/iː/ xີ	/ɯ/ xຶ	/ɯː/ xື	/u/ xຸ	/uː/ xູ
ลิ้นกึ่งสูง	/e/ ເxະ	/eː/ ເx	/ɤ/ ເxິ	/ɤː/ ເxີ	/o/ ໂxະ, xົ	/oː/ ໂx
ลิ้นกึ่งต่ำ	/ɛ/ ແxະ	/ɛː/ ແx			/ɔ/ ເxາະ	/ɔː/ xໍ, xອ
ลิ้นลดต่ำ			/a/ xະ	/aː/ xາ

สระประสม คือสระที่เกิดจากสระเดี่ยวสองเสียงมาประสมกัน เกิดการเลื่อนของลิ้นในระดับสูงลดลงสู่ระดับต่ำ ดังนั้นจึงสามารถเรียกอีกชื่อหนึ่งว่า "สระเลื่อน" มี 3 เสียงดังนี้

• ເxຍ /iːa/ ประสมจากสระ อี และ อา
• ເxືອ /ɯːa/ ประสมจากสระ อือ และ อา
• xົວ /uːa/ ประสมจากสระ อู และ อา

เสียงวรรณยุกต์

ภาษาลาวเวียงจันทน์มีระดับเสียงวรรณยุกต์ 6 ระดับ: Low (เอก) Mid (สามัญ) High (ตรี) Rising (จัตวา) High Falling (ใกล้เคียงกับโท) และ Low Falling (โท) ระดับเสียงจะแตกต่างกัน ไปตามชนพื้นเมืองของผู้พูดและที่ตั้งทางภูมิศาสตร์ เช่น ชาวหลวงพระบางจะใช้ ระดับเสียงวรรณยุกต์ 5 ระดับ คือ

• กลางต่ำลงขึ้น
• ต่ำขึ้น
• กลางระดับ
• สูงขึ้น
• กลางขึ้น

วรรณยุกต์		สัทอักษรสากล	ตัวอย่าง
ไทย	อังกฤษ		อักษรลาว	รูปปริวรรต	สัทอักษรสากล	เทียบเสียงไทย (โดยประมาณเท่านั้น)	ความหมาย
เอก	low	/◌̀/ [˨˩]	ກາ	กา	/kàː/	ก่า	กา,นกกา
จัตวา	rising	/◌̌/ [˨˦]	ຂາ	ขา	/kʰǎː/	ขา	ขา, อวัยวะใช้เดิน
สามัญ	mid	/◌̄/ [˧]	ຂ່າ,ຄ່າ	ข่า,ค่า	/kʰāː/	คา	ข่า (หัวข่า), ค่า (คุณค่า)
โทต่ำ	low-falling	/◌᷆/ [˧˩]	ຂ້າ	ข้า	/kʰa᷆ː/	ข่า,ข้า	ข้า (สรรพนาม), ฆ่า, ข้าทาส
ตรี	high	/◌́/ [˦˥]	ຄາ	คา	/kʰáː/	ค้า	คา (คาที่), หญ้าคา
โทสูง	falling	/◌̂/ [˥˩]	ຄ້າ	ค้า	/kʰâː/	ค่า	ค้า, ค้าขาย

สร้างบุญพระท่านคงเห็น

ตัวอย่างคำศัพท์

• ຂອບໃຈຫຼາຍໆເດີ (ขอบ ใจ หลาย หลาย เด้อ, [kɔ᷆ːp t͡ɕàj lǎːj lǎːj dɤ̂ː]) ขอบคุณมากๆครับ/ค่ะ
• ຂ້ານ້ອຍເຮັດບໍ່ໄດ້ດອກ (ข้า น้อย เฮ็ด บ่อ ได้ ดอก, [kʰa᷆ːnɔ̂ːj hēt bɔ̄ː dâj dɔ᷆ːk]) ผม/ดิฉันทำไม่ได้หรอก
• ໄຂປະຕູໃຫ້ແດ່ (ไข ปะ ตู ให้ แด่, [kʰǎj pa.tùː ha᷆j dɛ̄ː ]) เปิดประตูให้หน่อย

อ้างอิง

• สีเวียงแขก กอนนิวง (1999). หนังสือคู่มือเรียนภาษาลาวง่ายๆ เวียงจันทน์ : สำนักพิมพ์และจำหน่ายหนังสือแห่งรัฐ
• ANSI Z39.35-1979, System for the Romanization of Lao, Khmer, and Pali; ISBN 0-88738-968-6.
• Hoshino, Tatsuo and Marcus, Russel. (1989). Lao for Beginners: An Introduction to the Spoken and Written Language of Laos. Tuttle Publishing. ISBN 0-8048-1629-8.
• Enfield, N. J. (2007). A Grammar of Lao. Mouton de Gruyter Publishers. ISBN 3-11-018588-1.
• Cummings, Joe. (2002). Lao Phrasebook: A Language Survival Kit. Lonely Planet. ISBN 1-74059-168-2.
• Mollerup, Asger. Thai–Isan–Lao Phrasebook. White Lotus, Bangkok, 2001. ISBN 974-7534-88-6.
• Kerr, Allen. (1994). Lao–English Dictionary. White Lotus. ISBN 974-8495-69-8.
• Simmala, Buasawan and Benjawan Poomsan Becker (2003), Lao for Beginners. Paiboon Publishing. ISBN 1-887521-28-3

แหล่งข้อมูลอื่น

• SEAsite Laos เว็บไซต์เกี่ยวกับภาษาและวัฒนธรรมของลาว
• ข้อมูลเกี่ยวกับอักษรลาวโดย Omniglot
• AbcdLaos เว็บไซต์เกี่ยวกับภาษาและวัฒนธรรมของลาวในภาษาสเปน