ราชวงศ์ถัง

ระวังสับสนกับ ราชวงศ์ถังยุคหลัง

ถัง 唐
ค.ศ. 618–690, ค.ศ. 705–907 (ค.ศ. 690–705: ราชวงศ์อู่โจว)
อาณาเขตของจักรวรรดิในช่วงแผ่ไพศาลที่สุดเมื่อ ค.ศ. 661   การปกครองฝ่ายพลเรือน   การปกครองฝ่ายทหาร   พื้นที่ที่เคยควบคุมในช่วงสั้น ๆ
สถานะ	จักรวรรดิ
เมืองหลวง	ฉางอาน (ค.ศ. 618–904) ลั่วหยาง (ค.ศ. 904–907)
ภาษาทั่วไป	จีนตอนกลาง
ศาสนา	พุทธแบบจีน เต๋า ชาวบ้านจีน คริสต์เนสตอเรียนแบบจีน มาณีกีแบบจีน โซโรอัสเตอร์ อิสลาม
การปกครอง	สมบูรณาญาสิทธิราชย์
จักรพรรดิ
• ค.ศ. 618–626 (พระองค์แรก)	จักรพรรดิถังเกาจู่
• ค.ศ. 626–649	จักรพรรดิถังไท่จง
• ค.ศ. 712–756	จักรพรรดิถังเสฺวียนจง
• ค.ศ. 904–907 (พระองค์สุดท้าย)	จักรพรรดิถังไอ
ยุคประวัติศาสตร์	เอเชียตะวันออกสมัยกลาง
• ก่อตั้ง	18 มิถุนายน ค.ศ. 618
• แทรกโดยราชวงศ์อู่โจว	ค.ศ. 690–705
• กบฏอัน ลู่ชาน	ค.ศ. 755–763
• การสละราชสมบัติให้แก่ราชวงศ์เหลียง ยุคหลัง	1 มิถุนายน ค.ศ. 907
พื้นที่
ค.ศ. 715	5,400,000 ตารางกิโลเมตร (2,100,000 ตารางไมล์)
ประชากร
• คริสต์ศตวรรษที่ 7	50 ล้านคน
• คริสต์ศตวรรษที่ 9	80 ล้านคน
สกุลเงิน	เหรียญเงินสด
ก่อนหน้า ถัดไป ราชวงศ์สุย รัฐข่านเตอร์กิกตะวันตก รัฐข่านเตอร์กิกตะวันออก ราชวงศ์เหลียง ยุคหลัง อาณาจักรอู๋ใต้ อาณาจักร อู๋เยฺว่ อาณาจักรหมิ่น อาณาจักรฉู่ยุคหลัง ราชวงศ์เหลียว รัฐข่านเตอร์กิกที่ 2

ราชวงศ์ถัง
"ราชวงศ์ถัง" ในอักษรฮั่น
ภาษาจีน	唐朝
ฮั่นยฺหวี่พินอิน	Tángcháo
การถอดเสียง ภาษาจีนกลางมาตรฐาน ฮั่นยฺหวี่พินอิน Tángcháo จู้อิน ㄊㄤˊ   ㄔㄠˊ กั๋วยฺหวี่หลัวหม่าจื้อ Tarngchaur เวด-ไจลส์ Tʻang2-chʻao2 ทงย่งพินอิน Táng-cháo อักษรโรมันแบบเยล Tángcháu IPA [tʰǎŋ.ʈʂʰǎu] ภาษาอู๋ อักษรโรมัน Daon zau ภาษากวางตุ้งมาตรฐาน อักษรโรมันแบบเยล Tòhngchìuh IPA [tʰɔ̏ːŋ.tsʰȉːu] ยฺหวิดเพ็ง tong4 ciu4 ภาษาหมิ่นใต้ เป่อ่วยยีภาษาฮกเกี้ยน Tông-tiâu ไถหลัว Tông-tiâu ภาษาจีนยุคกลาง ภาษาจีนยุคกลาง dang djew

ราชวงศ์ถัง (จีน: 唐朝) หรือ จักรวรรดิถัง เป็นราชวงศ์ของจีนที่ปกครองตั้งแต่ ค.ศ. 618 ถึง ค.ศ. 907 โดยในช่วงสั้น ๆ ระหว่าง ค.ศ. 690 ถึง ค.ศ. 705 ราชวงศ์อู่โจวได้เข้ามาแทนที่การปกครองของราชวงศ์ถัง ราชวงศ์ถังสืบเนื่องต่อจากราชวงศ์สุยและสิ้นสุดลงเป็นยุคห้าราชวงศ์และสิบอาณาจักร นักประวัติศาสตร์มักมองว่าราชวงศ์ถังเป็นจุดสูงสุดของอารยธรรมจีน และเป็นยุคทองของวัฒนธรรมสากล ดินแดนของราชวงศ์ถังที่ได้มาจากการต่อสู้ทางทหารในช่วงต้น เทียบได้กับดินแดนของราชวงศ์ฮั่น

ตระกูลหลี่ได้ก่อตั้งราชวงศ์ขึ้นภายหลังราชวงศ์สุยเริ่มเสื่อมลงและล่มสลาย โดยในช่วงครึ่งแรกของราชวงศ์ถังเป็นสมัยแห่งความก้าวหน้าและความมั่นคงเป็นอย่างยิ่ง แต่การปกครองภายใต้ราชวงศ์ถังถูกขัดจังหวะในระหว่าง ค.ศ. 690–705 เมื่อจักรพรรดินีบูเช็กเทียนแย่งชิงราชบัลลังก์ พร้อมทั้งสถาปนาราชวงศ์อู่โจว ทำให้พระองค์กลายเป็นจักรพรรดินีพระองค์เดียวในประวัติศาสตร์จีน ต่อมาในช่วงครึ่งหลังภายใต้ราชวงศ์ถัง ได้เกิดกบฏอัน ลู่ชาน (ค.ศ. 755–763) ซึ่งนำไปสู่การเสื่อมลงของอำนาจราชสำนัก ราชวงศ์ถังยังคงใช้ระบบราชการเช่นเดียวกับราชวงศ์สุย โดยการคัดเลือกผ่านการสอบที่เป็นมาตรฐานและการรับรองการขึ้นตำแหน่ง แต่จากการเติบโตขึ้นของแม่ทัพทหารตามภูมิภาคต่าง ๆ หรือ "เจี๋ยตู้ฉื่อ" (節度使) ในช่วงคริสต์ศตวรรษที่ 9 เริ่มบ่อนทําลายระบบราชการนี้ ราชสำนักและรัฐบาลกลางเข้าสู่ช่วงเสื่อมอำนาจลงในช่วงครึ่งหลังคริสต์ศตวรรษที่ 9 จากการเกิดกบฏชาวนาที่ส่งผลให้เกิดการสูญเสียและการพลัดถิ่นของประชากรจํานวนมาก ความยากจนที่แพร่กระจายมากขึ้น กอปรกับความขัดแย้งภายในรัฐบาลที่นำไปสู่การสิ้นสุดของราชวงศ์ถังใน ค.ศ. 907

ราชธานีของราชวงศ์ถังอยู่ที่ฉางอาน (ปัจจุบันคือซีอาน) ซึ่งเป็นเมืองที่มีประชากรมากที่สุดในโลก โดยจากการสำรวจสำมะโนประชากรสองครั้งในช่วงคริสต์ศตวรรษที่ 7 และ 8 สามารถประมาณการได้ว่าจักรวรรดิอาจมีประชากรอยู่ราว 50 ล้านคน และเพิ่มขึ้นเป็นประมาณ 80 ล้านคนในช่วงปลายราชวงศ์ ราชวงศ์ถังได้ยกระดับกองทัพมืออาชีพและเกณฑ์ทหารหลายแสนนายเพื่อต่อสู้กับอนารยชน ด้วยความต้องการที่จะควบคุมเอเชียส่วนในและเส้นทางสายไหม ซึ่งเป็นเส้นทางการค้าที่สำคัญ อาณาจักรหรือรัฐห่างไกลจำเป็นต้องถวายเครื่องราชบรรณาการให้แก่ราชสำนักถัง ในขณะที่ราชวงศ์ถังจะเข้าควบคุมทางอ้อมไปยังภูมิภาคต่าง ๆ ผ่านระบบรัฐบรรณาการ นอกเหนือจากการใช้อำนาจครอบงำทางการเมืองแล้ว ราชวงศ์ถังยังมีอิทธิพลทางวัฒนธรรมต่ออาณาจักรเพื่อนบ้านในเอเชียตะวันออก เช่น ญี่ปุ่น และเกาหลี เป็นต้น

วัฒนธรรมจีนเจริญรุ่งเรืองและและเติบโตอย่างถึงขีดสุดในยุคราชวงศ์ถัง โดยถือเป็นยุคทองของกวีนิพนธ์จีน ซึ่งสองกวีที่โดดเด่นที่สุดของจีนอย่าง หลี่ ไป๋ และตู้ ฝู่ ก็ร่วมสมัยกับยุคนี้เช่นกัน ส่วนจิตรกรที่มีชื่อเสียง ได้แก่ หาน ก้าน, จาง สฺเวียน, และโจว ฝ่าง รวมถึงดนตรีราชสำนักจีนก็เฟื่องฟูด้วยเครื่องดนตรีเช่นผีผาที่เป็นที่นิยม นักปราชญ์ในสมัยราชวงศ์ถังได้รวบรวมวรรณคดีประวัติศาสตร์จำนวนมาก เช่นเดียวกับสารานุกรมและผลงานทางภูมิศาสตร์ นวัตกรรมที่โดดเด่นในสมัยนี้ คือ การพัฒนาการพิมพ์แบบแม่พิมพ์ไม้ พระพุทธศาสนาเริ่มมีอิทธิพลอย่างมากในวัฒนธรรมจีน โดยพุทธนิกายพื้นเมืองจีนได้รับความนิยมอย่างโดดเด่น อย่างไรก็ตาม ในทศวรรษ 840 จักรพรรดิถังอู่จงได้ทรงประกาศนโยบายปราบปรามพุทธ ซึ่งนำไปสู่การลดอิทธิพลลงของศาสนาพุทธในเวลาต่อมา

ประวัติศาสตร์

หลี่หยวนตั้งราชวงศ์

ในรัชกาลของจักรพรรดิสุยหยางตี้ (隋煬帝) เป็นรัชสมัยแห่งการกดขี่ราษฎรและความพ่ายแพ้ต่ออาณาจักรโคกูรยอของเกาหลีถึงสามครั้งทำให้ผู้คนพากันไม่พอใจรัฐบาลมากขึ้น ในค.ศ. 617 ผู้ว่ามณฑลไท่หยวน (太原) หลี่เยวียน (李淵) ซึ่งมีบรรดาศักดิ์เป็น ถังกว๋อกง (唐國公) ได้ยกทัพเข้าบุกยึดเมืองต้าเหิง (大興城) ราชธานีของราชวงศ์สุย บังคับให้จักรพรรดิหยางตี้สละราชสมบัติขึ้นเป็นไท่ซ่างหวง (太上皇) แล้วตั้งหยางหยู (楊侑) พระราชนัดดาเป็นจักรพรรดิ พระนามว่า จักรพรรดิสุยกงตี้ (隋恭帝) แทน แต่ก็ทรงเป็นเพียงแค่จักรพรรดิหุ่นเชิดอำนาจที่แท้จริงนั้นอยู่ที่หลี่เยวียน ซึ่งได้รับพระราชทานเลื่อนบรรดาศักดิ์เป็นถังอ๋อง(唐王)

มารดาของหลี่เยวียนนั้น เป็นพระเชษฐภคินีของพระจักรพรรดินีตูกู จักรพรรดินีของจักรพรรดิสุยเหวินตี้ ในค.ศ. 618 หลี่เยวียนได้ล้มเลิกราชวงศ์สุยและตั้งราชวงศ์ถัง ขึ้นครองราชสมบัติเป็นปฐมจักรพรรดิแห่งราชวงศ์ถัง ภายหลังได้รับพระอารามนามว่าจักรพรรดิถังเกาจู่ (唐高祖) คงราชธานีไว้ที่เดิมกับราชวงศ์สุยโดยเปลี่ยนชื่อเป็นเมืองฉางอัน (長安) รวมทั้งตั้งพระโอรสองค์โตหลี่เจี้ยนเฉิง (李建成) เป็นองค์ชายรัชทายาท และพระโอรสองค์รองหลี่ซื่อหมิน (李世民) เป็นฉินอ๋อง (秦王) พระโอรสองค์ที่สาม หลี่หยวนจี๋ (李元吉) เป็นฉีอ๋อง (齊王) จักรพรรดิถังเกาจู พระโอรสทั้งสองพระองค์และพระธิดาองค์หญิงผิงหยาง (平陽公主) ได้ทำการสู้รบปราบชุมนุมต่าง ๆ ที่ตั้งตนเป็นใหญ่จนสามารถรวมจักรวรรดิจีนได้

หลี่ซื่อหมินมีพระปรีชาสามารถปราบปรามผู้นำท้องถิ่นต่าง ๆ สร้างผลงานไว้มาก เมื่อสิ้นสุดสงครามแล้วจึงเกิดการแย่งราชสมบัติระหว่างหลี่ซื่อหมินกับรัชทายาทหลี่เจี้ยนเฉิง ในค.ศ. 626 ในเหตุการณ์ประตูเสฺวียนอู่ (玄武門) หลี่ซื่อหมินปลงพระชนม์องค์ชายรัชทายาทและพระอนุชา (หลี่เอวี๋ยนจี๋) จากเหตุการณ์ดังกล่าวจักรพรรดิเกาจง จึงแต่งตั้งหลี่ซื่อหมินเป็นรัชทายาท และในเวลาต่อมาจึงสละราชสมบัติให้พระโอรสหลี่ซื่อหมิน ขึ้นเป็นจักรพรรดิถังไท่จง (唐太宗)

การขยายอำนาจของอาณาจักรถัง

"เขตแดนยุคจักรพรรดิถังไท่จง" 616-649
การขยายอำนาจของจักรวรรดิถัง:

   ซันซี (617 : his father is governor, Taizong encouraged him to revolt.)

   Sui's China by 622-626.(618). Tang dynasty 618. Controlled all of Sui's China by 622-626.

   Submit the Oriental Turks territories (630-682)

   Tibetan's King recognizes China as their emperor(641-670)

   Submit the Occidental Turks territories (642-665)

(idem) add the Oasis (640-648 : northern Oasis ; 648 : southern Oasis)

   [Not shown in the map : Conquest of Goguryeo by his son (661-668)]

The two darkest area are truly the Chinese empire, the 3 lightest area are temporaly vasalised. Borders are not factual, they are indicatives.

ทิศเหนือ รบชนะพวกเติร์กมีอำนาจเหนือมองโกเลีย

ทิศตะวันออก มีอำนาจเหนือคาบสมุทรเกาหลี

ทิศใต้ มีอำนาจเหนือเวียดนาม

ทิศตะวันตก รบชนะพวกอุยกูร์(อุ้ยเก้อ)มีอำนาจเหนือซินเจียง,ทุ่งหญ้าสเตปป์,ทะเลสาบแคสเปียน

สถาปัตยกรรม

เจดีย์ห่านใหญ่สถาปัตยกรรมในสมัยราชวงศ์ถัง

สมัยราชวงศ์ถัง เป็นช่วงที่เศรษฐกิจและวัฒนธรรมในสังคมศักดินาพัฒนาเร็วที่สุด ลักษณะพิเศษของสถาปัตยกรรมสมัยราชวงศ์ถังคือมีขนาดใหญ่โต มีระบบระเบียบ ใช้สีไม่ค่อยมากแต่มีลายชัดเจน ในเมืองฉางอันเมืองหลวงสมัยราชวงศ์ถัง (เมืองซีอานในปัจจุบัน) และเมืองลั่วหยางเมืองหลวงทางตะวันออกของราชวงศ์ถังต่างก็เคยสร้างวังหลวงอุทยานและที่ทำการเป็นจำนวนมาก เมืองฉางอันเป็นเมืองที่ใหญ่ที่สุดของโลกในสมัยนั้น วังต้าหมิงในเมืองฉางอันใหญ่มาก เขตซากของวังนี้กว้างกว่ายอดจำนวนพื้นที่วังต้องห้ามสมัยหมิงและชิงในกรุงปักกิ่ง 3 เท่ากว่า ๆ สถาปัตยกรรมที่สร้างด้วยไม้ในสมัยราชวงศ์ถังสวยมาก วิหารประธานในวัดโฝกวางเขต อู่ไถซาน มณฑลซานซี ก็คือสถาปัตยกรรมสมัยราชวงศ์ถังที่เป็นแบบฉบับ นอกจากนี้สถาปัตยกรรมที่สร้างด้วยอิฐและก้อนหินในสมัยราชวงศ์ถังก็ได้รับ การพัฒนาอีกขั้นหนึ่ง เจดีย์ห่านใหญ่ เจดีย์ห่านเล็กในเมืองซีอานและเจดีย์เชียนสุน ในเมืองต้าหลี่ต่างก็เป็นเจดีย์ที่สร้างด้วยอิฐและก้อนหิน

วัฒนธรรม

บันเทิงคดี

• มังกรราชวงศ์ถัง
• มังกรคู่สู้สิบทิศ
• วานรเทพสะท้านฟ้า
• บันทึกปิ่น
• ลำนำรักแห่งฉางอัน
• ตำนานอู่เม่ยเนียง
• สตรีหาญฉางเกอ
• ศึกชิงบัลลังก์ราชวงศ์ถัง
• ศึกบุปผาวังมังกร 1-2
• ฉางอัน 12 ชั่วยาม
• ลำนำรักเคียง​บัลลังก์​

หนังสือการ์ตูน

• ฉางเกอสิง

วรรณกรรม

• ไซอิ๋ว

ศาสนาและปรัชญา

ในสมัยราชวงศ์ถัง พระภิกษุเสวียนจ้าง ได้เดินทางไปยังชมพูทวีป (อินเดียในปัจจุบัน) โดยใช้เส้นทางสายไหม ไปศึกษาพระพุทธศาสนาที่มหาวิทยาลัยนาลันทา เป็นเวลา 14 ปี ซึ่งหลังจากเดินทางกลับมาประเทศจีนแล้วได้จำพรรษาอยู่ที่วัดห่านป่าใหญ่（大雁塔）ที่เมืองฉางอาน ท่านได้แปลพระไตรปิฎกจากภาษาบาลีมาเป็นภาษาจีน ซึ่งเรื่องราวการเดินทางไปชมพูทวีปของพระภิกษุเสวียนจ้าง ต่อมาในสมัยราชวงศ์หมิง หวู เฉิง เอิน กวีผู้เลื่องชื่อ ได้นำเรื่องราวนี้มาเขียนเป็นนิยายเรื่อง "ไซอิ๋ว" ในเวลาต่อมา ซึ่งถึอเป็น1ใน4สุดยอดนวนิยายอมตะของจีน โดยตัวละครในเรื่องไซอิ๋วนั้น เสวียนจ้างก็คือ "พระถังซัมจั๋ง" นั่นเอง

ดูเพิ่ม

• รายพระนามจักรพรรดิราชวงศ์ถัง

แหล่งข้อมูลอื่น

• ราชวงศ์ถัง เก็บถาวร 2010-06-01 ที่ เวย์แบ็กแมชชีน พิพิธภัณฑ์ออนไลน์ที่มหาวิทยาลัยมินเนโซตาสเตท (อังกฤษ)
• ราชวงศ์ถัง (ค.ศ. 618–907) เก็บถาวร 2012-12-27 ที่ เวย์แบ็กแมชชีน

ก่อนหน้า		ราชวงศ์ถัง		ถัดไป
ราชวงศ์สุย		ราชวงศ์ในประวัติศาสตร์จีน (ค.ศ. 618–907)		ยุคห้าวงศ์สิบรัฐ