ข้ามไปเนื้อหา

ประวัติศาสตร์เชียงใหม่ (พ.ศ. 2101–2317)

จากวิกิพีเดีย สารานุกรมเสรี
(เปลี่ยนทางจาก แคว้นล้านนา)
หัวเมืองเชียงใหม่

ᩉ᩠ᩅᩫ​ᨾᩮᩬᩥᨦ​ᨩ᩠ᨿᨦ​ᩉᩲ᩠ᨾ᩵
พ.ศ. 2101–พ.ศ. 2317
สถานะประเทศราช
ของกรุงหงสาวดี กรุงศรีอยุธยา และกรุงอังวะ
เมืองหลวงเวียงเชียงใหม่
ภาษาทั่วไปไทยวน
การปกครองราชาธิปไตย
ประวัติศาสตร์ 
• ทัพพระเจ้าบุเรงนองยึดครองล้านนา
พ.ศ. 2101
• นรธาเมงสอสวามิภักดิ์กรุงศรีอยุธยา
พ.ศ. 2139
• พระเจ้าอะเนาะเพะลูนตีเชียงใหม่
พ.ศ. 2157 ไทยสากล
• พระเจ้าตาลูนตีเชียงใหม่
พ.ศ. 2174 ไทยสากล
• ผนวกเป็นส่วนหนึ่งของพม่า
พ.ศ. 2207 ไทยสากล
• แยกตัวเป็นอิสระ
พ.ศ. 2270 ไทยสากล
• ราชวงศ์โก้นบองยึดครองเชียงใหม่
พ.ศ. 2306 ไทยสากล
• ทัพพม่าถูกขับจากเชียงใหม่
พ.ศ. 2317
ก่อนหน้า		ถัดไป
อาณาจักรล้านนา
2157:
นครรัฐเชียงแสน
2270:
นครลำปาง
นครลำพูน
นครแพร่
นครน่าน
2317:
นครเชียงใหม่
ปัจจุบันเป็นส่วนหนึ่งของเป็นส่วนหนึ่งของ
- ภาคเหนือของไทย
- บางส่วนของรัฐฉาน

หัวเมืองเชียงใหม่ (ไทยถิ่นเหนือ: ᩉ᩠ᩅᩫ​ᨾᩮᩬᩥᨦ​ᨩ᩠ᨿᨦ​ᩉᩲ᩠ᨾ᩵,จีน: 整賣[1]) เป็นประเทศราชของกรุงหงสาวดี กรุงศรีอยุธยา และกรุงอังวะ โดยระยะแรก (พ.ศ. 2101–2206) ยังมีอำนาจในการปกครองตนเองในระดับหนึ่ง ในระยะหลัง (พ.ศ. 2207–2317) จึงถูกยุบรวมเป็นดินแดนส่วนหนึ่งของพม่า[2]

ประวัติศาสตร์

[แก้]

การขยายอำนาจของพระเจ้าบุเรงนอง

[แก้]

อาณาจักรล้านนาเริ่มเสื่อมลงในปลายรัชสมัยพระเมืองแก้ว เมื่อกองทัพเชียงใหม่ได้พ่ายแพ้แก่ทัพเชียงตุงในการทำสงครามขยายอาณาจักร ไพร่พลในกำลังล้มตายลงเป็นจำนวนมาก ประกอบกับปีนั้นเกิดอุทกภัยใหญ่หลวงขึ้นในเมืองเชียงใหม่ ทำให้บ้านเรือนราษฎรเสียหายและผู้คนเสียชีวิตลงเป็นจำนวนมาก สภาพบ้านเมืองเริ่มอ่อนแอเกิดความไม่มั่นคง หลังจากพระองค์สิ้นพระชนม์ก็เกิดการจลาจลแย่งชิงราชสมบัติ ระหว่างขุนนางมีอำนาจมากขึ้น ถึงกับแต่งตั้งหรือถอดถอนเจ้าได้ เมื่อนครเชียงใหม่ศูนย์กลางอำนาจเกิดสั่นคลอน เมืองขึ้นต่าง ๆ ที่อยู่ในการปกครองของเชียงใหม่จึงแยกตัวเป็นอิสระ และไม่ส่งเครื่องราชบรรณาการอีกต่อไป ในยุคนี้ล้านนาถูกเข้าแทรกแซงอำนาจจากอาณาจักรล้านช้างและอยุธยาซึ่งล้านช้างเป็นฝ่ายชนะในการแทรกแซงล้านนา ส่งผลให้ล้านช้างได้เข้ามามีอิทธิพลเหนือหัวเมืองล้านนาทุกหัวเมืองซึ่งเจ้าเมืองแต่ละหัวเมืองได้ยอมอ่อนน้อมและอยู่ภายใต้อำนาจ ส่งผลให้อาณาจักร์ล้านนากลายเป็นรัฐในอารักขาของล้านช้างในที่สุดในระยะเวลาสั้นๆ ซึ่งพระยาโพธิสาลราชได้กลายเป็นจักรพรรดิที่อยู่เบื้องหลังของการรวมล้านนาเข้าไว้กับล้านช้างในช่วงสั้นๆโดยให้บุตรชายได้ปกครองเมืองเชียงใหม่ส่วนตนครองเมืองหลวงพระบางต่อไป ซึ่งเมืองหลวงพระบางในช่วงนี้มีอำนาจเหนือแคว้นล้านนาทุกหัวเมือง

เมื่อกรุงศรีอยุธยาแตกครั้งที่ 1 พระเจ้าบุเรงนอง แห่งอาณาจักรตองอูได้ทำศึกมีชัยชนะไปทั่วทุกทิศานุทิศ จนได้รับการขนานนามพระเจ้าผู้ชนะสิบทิศ พระเจ้าบุเรงนองได้ทำศึกยึดครองนครเชียงใหม่เป็นประเทศราชได้สำเร็จ รวมทั้งได้เข้าได้ยึดเมืองลูกหลวงและเมืองบริเวณของเชียงใหม่ไปเป็นประเทศราชด้วย ในช่วงแรกนั้นทางพม่ายังไม่ได้เข้ามาปกครองเชียงใหม่โดยตรง เนื่องจากยุ่งกับการศึกกับกรุงศรีอยุธยา แต่ยังคงให้ "พระเจ้าเมกุฎิ" ทำการปกครองบ้านเมืองต่อตามเดิม แต่ทางเชียงใหม่จะต้องส่งเครื่องราชบรรณาการไปให้หงสาวดี ต่อมา "พระเจ้าเมกุฎิ" ทรงคิดที่จะตั้งตนเป็นอิสระ ฝ่ายพม่าจึงปลดออกและแต่งตั้ง "พระนางวิสุทธิเทวี" เชื้อสายราชวงศ์มังรายพระองค์สุดท้าย ขึ้นเป็นกษัตริย์เชียงใหม่แทน จนกระทั่งพระนางราชเทวีสิ้นพระชนม์ ทางฝ่ายพม่าจึงได้ส่งสาวถีนรตรามังซอศรีมังสรธาช่อ พระราชโอรสในพระเจ้าบุเรงนอง มาปกครองแทน

รัชสมัยของนรธาเมงสอ

[แก้]

การรุกรานจากพม่าและสยาม

[แก้]

หลังนรธาเมงสอสิ้นพระชนม์ อาณาจักรล้านนาตกอยู่ในความวุ่นวายจากการแย่งชิงอำนาจระหว่างกลุ่มขุนนางฝ่ายที่สนับสนุนพระช้อยและฝ่ายที่สนับสนุนพระชัยทิพ ในปี พ.ศ. 2156/2157 ไทยสากล[note 1] (จ.ศ. 975) กองทัพเมืองลำปางตีเมืองเชียงใหม่แตก ฝ่ายลำปางปลงพระชนม์พระชัยทิพและยกพระช้อยขึ้นครองราชย์แทน เจ้าพลศึกซ้ายไชยสงครามผู้ครองเมืองน่านส่งข่าวไปยังพระเจ้าอะเนาะเพะลูน[3] ส่งผลให้พระองค์ยกทัพมาล้อมเชียงใหม่และลำปางในเดือนกรกฎาคม พ.ศ. 2157 ไทยสากล[4] การสู้รบเป็นไปอย่างดุเดือดและถูกบันทึกไว้ในโคลงมังทรารบเชียงใหม่[3] พระช้อยสิ้นพระชนม์ในระหว่างช่วงเวลาดังกล่าว ทำให้เมืองเชียงใหม่ยอมสวามิภักดิ์ต่อพระเจ้าอะเนาะเพะลูนในวันที่ 4 ธันวาคม พ.ศ. 2157 ไทยสากล ตามด้วยเมืองลำปางในวันต่อมา[4] ชาวเมืองเชียงใหม่ถูกกวาดต้อนไปยังหงสาวดี[2]

เมื่อยึดครองล้านนาได้แล้ว พระเจ้าอะเนาะเพะลูนทรงแยกเมืองเชียงแสนออกจากการปกครองของเชียงใหม่เป็นนครรัฐเชียงแสน โดยทรงตั้งเจ้าเมืองเชียงแสนเป็นเจ้าฟ้ากาเผือกขึ้นตรงต่อกษัตริย์พม่า[2] เจ้าพลศึกซ้ายไชยสงครามทรงได้เป็นพระเจ้าเชียงใหม่ในปีต่อมา[5] พระเจ้าอะเนาะเพะลูนสิ้นพระชนม์ในปี พ.ศ. 2171 ไทยสากล และเกิดการแย่งชิงอำนาจระหว่างพระเจ้ามีนเยเดะบะและสุทโธธรรมราชา ทำให้เจ้าพลศึกซ้ายไชยสงครามทรงแข็งเมืองต่อพม่า[4] นำไปสู่สงครามตีเมืองเชียงใหม่ในปี พ.ศ. 2174 ไทยสากล เมืองเชียงใหม่ยอมแพ้ต่อพระเจ้าตาลูนในวันที่ 28 กุมภาพันธ์ พ.ศ. 2175 ไทยสากล[6] กองทัพพม่ากวาดต้อนเจ้าพลศึกซ้ายไชยสงครามและชาวเมืองเชียงใหม่ไปหงสาวดี[2] ในปีเดียวกัน จดหมายเหตุวันวลิตระบุว่า สมเด็จพระเจ้าปราสาททองทรงยกทัพขึ้นมาตีเชียงใหม่ ทำให้เจ้าเมืองเชียงใหม่ต้องทิ้งเมืองหนีไป ทำให้กองทัพอยุธยาเปลี่ยนเป้าหมายไปโจมตีนครลาวซึ่งเป็นประเทศราชของเชียงใหม่[7]

ภายหลังสงคราม พระเจ้าตาลูนมีพระราชโองการให้งดเก็บส่วยเมืองเชียงใหม่ และทรงให้ซ่อมแซมวัดภายในเมือง เมืองเชียงใหม่ในรัชสมัยของพระเจ้าตาลูนมีความเจริญรุ่งเรืองและมีการค้าที่เจริญเติบโต[2] จนกระทั่งในปี พ.ศ. 2202 ไทยสากล สงครามระหว่างราชวงศ์หมิงใต้และราชวงศ์ชิงทำให้เกิดการรุกรานของจีนฮ่อในพม่าตอนบนและดินแดนโดยรอบ พญาแสนหลวงผู้ปกครองเมืองเชียงใหม่เห็นว่าพม่าไม่สามารถให้ความคุ้มครองเมืองเชียงใหม่ได้ จึงตัดสินใจสวามิภักดิ์ต่อสมเด็จพระนารายณ์มหาราชแห่งกรุงศรีอยุธยาในปี พ.ศ. 2203 ไทยสากล สมเด็จพระนารายณ์มหาราชโปรดให้จัดกองทัพขึ้นไปป้องกันเมืองเชียงใหม่ในเดือนพฤศจิกายน ฝ่ายเชียงใหม่หลังจากทราบว่าการรุกรานของจีนฮ่อคลี่คลายแล้วจึงกลับไปสวามิภักดิ์กับพม่าตามเดิม สมเด็จพระนารายณ์มหาราชจึงดำรัสสั่งให้เข้าตีเมืองเชียงใหม่แทน[8] กองทัพอยุธยาตีเมืองเชียงใหม่แตกในต้นปี พ.ศ. 2204 ไทยสากล (จ.ศ. 1022[9][10] ปลายศก[11]) หรือไม่ช้ากว่าเดือนตุลาคม[12] เมืองเชียงใหม่จึงอยู่ภายใต้อำนาจของอยุธยา

ต่อมาอยุธยาไม่ประสบความสำเร็จในการตีหัวเมืองมอญพม่า พญาแสนหลวงจึงแข็งเมืองต่ออยุธยา ทำให้อยุธยายกทัพมาตีเมืองเชียงใหม่แตกอีกครั้งในวันที่ 9 กุมภาพันธ์ พ.ศ. 2206 ไทยสากล[4] และกวาดต้อนผู้คนลงไปที่กรุงศรีอยุธยา[13] ชาวเชียงใหม่หลบหนีออกจากเมืองและคอยซุ่มโจมตีกองทัพอยุธยา จนในที่สุดฝ่ายอยุธยาตัดสินใจทิ้งเมืองเชียงใหม่ในปี พ.ศ. 2207 ไทยสากล[4][14]

การปกครองของราชวงศ์ตองอูและสภาพจลาจลในดินแดนล้านนา

[แก้]

เมื่อพระเจ้าปเยทรงทราบข่าวจากการถอยทัพของอยุธยาจากทางเมืองเชียงใหม่ จึงทรงแต่งตั้งให้มีนเยละจอให้เป็นเมียวหวุ่น[15][note 2]แห่งเชียงใหม่[4][14] พม่าเปลี่ยนแปลงนโยบายเป็นผนวกเมืองต่างๆ ในดินแดนล้านนาให้เป็นส่วนหนึ่งของอาณาจักร ขุนนางพม่าจากราชสำนักถูกส่งมาปกครองร่วมกับขุนนางท้องถิ่น โดยผู้มีอำนาจปกครองสูงสุดคือเมียวหวุ่นแห่งเชียงใหม่ ตำแหน่งเจ้าเมืองของเมืองต่างๆ จะถูกสับเปลี่ยนเป็นประจำเพื่อป้องกันการสั่งสมอำนาจในท้องถิ่น[2]

ในปี พ.ศ. 2270 ไทยสากล (จ.ศ. 1089) งานโย เมียวหวุ่นแห่งเชียงใหม่ได้เรียกเก็บภาษีอย่างหนักและกดขี่ราษฎร[16][14] ทำให้เกิดกบฏตนบุญเทพสิงห์โค่นล้มผู้ปกครองพม่าที่เมืองเชียงใหม่ ต่อมาเทพสิงห์ถูกโค่นล้มโดยเจ้าองค์คำ สภาวะสุญญากาศทางการเมืองทำให้เหล่าผู้ปกครองหัวเมืองล้านนาตอนล่างต่างแยกตัวเป็นอิสระและปกครองตนเองในลักษณะเดียวกับชุมนุมต่างๆหลังเสียกรุงครั้งที่ 2[17] เช่น พระยาไชยสงคราม (ทิพย์ช้าง)แห่งนครลำปาง และพญาหลวงติ๋นมหาวงศ์แห่งนครน่าน

รัชสมัยของเจ้าองค์คำเต็มไปด้วยศึกสงคราม กองทัพพม่าเข้าโจมตีเชียงใหม่ 4 ครั้ง[18] ในขณะเดียวกันเจ้าองค์คำก็เป็นพันธมิตรกับสมิงทอพุทธกิตติแห่งอาณาจักรหงสาวดีใหม่เพื่อต่อต้านพม่า[2] นอกจากนี้ เชียงใหม่ยังทำสงครามกับเมืองอื่นๆ ในดินแดนล้านนา เช่น ลำพูนในปี พ.ศ. 2280/2281 ไทยสากล[19] และเชียงแสนในปี พ.ศ. 2270 ไทยสากล และปี พ.ศ. 2301 ไทยสากล[9]

การยึดครองโดยราชวงศ์โก้นบอง

[แก้]

ในปี พ.ศ. 2300 อาณาจักรพม่ารวมเป็นหนึ่งได้อีกครั้งภายใต้ราชวงศ์โก้นบอง ทำให้นครต่างๆในดินแดนล้านนาต่างส่งบรรณาการมาสวามิภักดิ์[20] ต่อมาในปี พ.ศ. 2306 กองทัพพม่าเข้ายึดครองเมืองเชียงใหม่ที่ยังคงตั้งตัวเป็นอิสระอยู่ พร้อมทั้งปราบปรามหัวเมืองอื่นๆในล้านนา แต่ผู้ปกครองพม่าไม่สามารถควบคุมเมืองต่างๆได้อย่างสมบูรณ์[17] การขยายอำนาจของราชวงศ์ใหม่ผลักดันให้เหล่าเจ้าฟ้าไทใหญ่ขอความช่วยเหลือจากจีน นำไปสู่สงครามจีน–พม่า กองทัพจีนเข้าโจมตีรัฐเชียงแขงและรัฐเชียงตุงในปี พ.ศ. 2309 และสามารถยึดครองได้สำเร็จ ชิงฉือลู่ระบุว่า จ้าวจายเยฺวถี (จีน: 召齋約提[1]) แห่งเชียงใหม่เข้าสวามิภักดิ์ต่อจีนและได้รับการแต่งตั้งเป็นถู่ซือ อย่างไรก็ตาม เชียงใหม่กลับไปอยู่ภายใต้อำนาจพม่าอีกครั้งในปีถัดมา[21] หลักฐานฝ่ายล้านนาระบุว่า เชียงใหม่ร่วมกับเมืองต่าง ๆ ก่อกบฏต่อพม่า จนกระทั่งถูกปราบลงในปี พ.ศ. 2309 ไทยสากล[22][19] ซึ่งได้รับการสันนิษฐานว่า เกิดจากอิทธิพลของสงครามดังกล่าว[17] ความขัดแย้งระหว่างผู้ปกครองพม่าและผู้ปกครองท้องถิ่นยังคงดำเนินต่อไป จนกระทั่งอาณาจักรธนบุรีขยายอำนาจเข้าสู่ดินแดนล้านนา นำไปสู่สงครามเชียงใหม่ พ.ศ. 2317 โป่มะยุง่วน เมียวหวุ่นแห่งเชียงใหม่สละเมืองในวันที่ 14 มกราคม พ.ศ. 2318 ไทยสากล[23][24][25] การปกครองของพม่าจึงสิ้นสุดลง

รายพระนามและรายนามผู้ปกครอง

[แก้]

รายพระนามและรายนามเจ้าเมืองเชียงใหม่และเมียวหวุ่นแห่งเชียงใหม่

[แก้]
พระรูป/รูปรายพระนาม/รายนามเริ่ม (พ.ศ. ไทยสากล)สิ้นสุด (พ.ศ. ไทยสากล)หมายเหตุ
มีนเยละจอ 4 ธันวาคม 2207 พฤษภาคม/มิถุนายน 2210
เจ้าฟ้าแห่งโม่ญี่น พฤษภาคม/มิถุนายน 2210 13 เมษายน 2214
มีนเยยานดา 13 เมษายน 2214 2225/2226

(จ.ศ. 1044)
มีนเยนอระทา 2225/2226

(จ.ศ. 1044)

 2261/2262

(จ.ศ. 1080)
งานโย 2261/2262

(จ.ศ. 1080)

 ก่อน 17 ธันวาคม 2270
ไฟล์:เทพสิงห์.jpg เทพสิงห์ ก่อน 17 ธันวาคม 2270 ก่อน 17 มกราคม 2271

(จ.ศ. 1089 เดือน ? ขึ้น 6 ค่ำ[19])

 พื้นเมืองเชียงแสนระบุว่า ชาวเชียงใหม่ก่อกบฏ จากนั้นยกทัพมาตีเชียงแสนในวันที่ 17 ธันวาคม (จ.ศ. 1089 เดือน 4 เหนือ ขึ้น 5 ค่ำ)[9] เทพสิงห์จะต้องขึ้นครองเมืองก่อนหน้านั้น

เทพสิงห์ครองเมืองเชียงใหม่ได้ประมาณ 1 เดือน (จันทรคติ)

เจ้าองค์คำ ก่อน 17 มกราคม 2271

(จ.ศ. 1089 เดือน ? ขึ้น 6 ค่ำ)

 19 ตุลาคม 2302[26]

(จ.ศ. 1121 เดือน 1 เหนือ แรม 14 ค่ำ)

 ตำนานพื้นเมืองเชียงใหม่ไม่ระบุเลขเดือนของวันขึ้นครองเมือง วันสุดท้ายที่เป็นไปได้คือ 17 มกราคม (จ.ศ. 1089 เดือน 5 เหนือ ขึ้น 6 ค่ำ) กรณีเทพสิงห์ได้ครองเชียงใหม่ในเดือน 4 เหนือ
องค์จันทร์ พฤศจิกายน 2302

(จ.ศ. 1121 เดือน 3 เหนือ[26])

 17 มกราคม 2305[26]

(จ.ศ. 1123 เดือน 4 เหนือ แรม 8 ค่ำ[19])
เจ้าขี้หุด 2305 31 สิงหาคม 2306[26]

(จ.ศ. 1125 เดือน 11 เหนือ แรม 8 ค่ำ[19])
โป่อภัยคามินี 2306/2307

(จ.ศ. 1125)

 2311/2312

(จ.ศ. 1130)
โป่มะยุง่วน 2311/2312

(จ.ศ. 1130)

 14 มกราคม 2318[24]

(จ.ศ. 1136 เดือน 4 เหนือ ขึ้น 14 ค่ำ[23])

 พระราชพงศาวดาร ฉบับพันจันทนุมาศ (เจิม) ระบุวันเสียเมืองเชียงใหม่ไว้ตรงกัน คือ จ.ศ. 1136 เดือนยี่ ขึ้น 14 ค่ำ[25]

ข้อโต้แย้งเกี่ยวกับรายนามผู้ปกครองเชียงใหม่ในตำนานพื้นเมืองเชียงใหม่

[แก้]

รายนามผู้ปกครองเชียงใหม่ระหว่างปี พ.ศ. 2175 - 2270 เป็นที่รู้จักกันอย่างแพร่หลายโดยอ้างอิงจากตำนานพื้นเมืองเชียงใหม่ผูกที่ 6[19] หรือหลักฐานชั้นหลังที่อ้างอิงตำนานพื้นเมืองเชียงใหม่ เช่น พงศาวดารโยนก[11] อย่างไรก็ตาม ตำนานพื้นเมืองเชียงใหม่ส่วนนี้ได้ถูกโต้แย้งว่านำเอาบันทึกของเชียงแสนและพม่ามาใช้โดยไม่ได้ตรวจสอบความถูกต้อง[27] และมีเนื้อหาขัดแย้งกับหลักฐานของพม่า เชียงแสน และอยุธยา[28]

ผู้ปกครอง ข้อโต้แย้งโดยย่อ
พระยาหลวงทิพเนตร พื้นเมืองเชียงแสนและราชวงศาพื้นเมืองเชียงใหม่บ่งชี้ว่า เจ้าฟ้าหลวงทิพเนตรครองเมืองเชียงแสน ในขณะที่เมืองเชียงใหม่ว่างเจ้าเมือง
พระแสนเมือง เจ้าเมืองเชียงใหม่ถูกกวาดต้อนไปยังอยุธยาในปี พ.ศ. 2207

เจ้าฟ้าแสนเมืองครองเมืองเชียงแสนไปจนถึงปี พ.ศ. 2215

เจ้าเมืองแพร่ ถูกโต้แย้งว่าบันทึกผิดเพี้ยนมาจากพระเจ้าปเย

ซึ่งทรงเคยเป็นเจ้าเมืองแปรมาก่อน

อุปราชอึ้งแซะ ถูกโต้แย้งว่าบันทึกผิดเพี้ยนมาจากพระเจ้านะราวะระ

ซึ่งทรงเป็นพระมหาอุปราชาพม่าในขณะนั้น

เจพูตราย ถูกโต้แย้งว่าบันทึกผิดเพี้ยนมาจากพระเจ้ามังกะยอดิน

ซึ่งทรงเป็นพระโอรสของเจ้าชายแห่งซีบุดะรา (Siputtara)

หมายเหตุ

[แก้]
  1. ↑ เทียบตามปฏิทินสุริยคติไทย โดยยึดวันปีใหม่คือ 1 มกราคม
  2. ↑ เมียวหวุ่น (อังกฤษ: Myo Wun) เป็นตำแหน่งผู้ปกครองเมืองของพม่า

อ้างอิง

[แก้]
  1. 1 2 "高宗純皇帝實錄 卷之七百七十 乾隆三十一年 十月 十二日" [Veritable Records of Emperor Gaozongchun Volume 770 31st Year of Qianlong 10th Month 12th Day], ชิงสือลู่ [Veritable Records of the Qing] (ภาษาจีน), Academia Sinica, คลังข้อมูลเก่าเก็บจากแหล่งเดิมเมื่อ 2024-05-12, สืบค้นเมื่อ 2025-03-02
  2. 1 2 3 4 5 6 7 อ๋องสกุล, สรัสวดี (2023). ประวัติศาสตร์ล้านนา (13th ed.). เชียงใหม่: สำนักพิมพ์มหาวิทยาลัยเชียงใหม่ สำนักงานบริหารงานวิจัย มหาวิทยาลัยเชียงใหม่. pp. 177, 193, 195, 198–199, 200–203, 210. ISBN 9786163989055. สืบค้นเมื่อ 2024-05-01.
  3. 1 2 นิลเศรษฐี, ภัทรพร (1996). "บทที่ ๕ การสร้างข้อนิพนธ์สถาปนา". การศึกษาชำระโคลงมังทรารบเชียงใหม่ = A Critical edition of Klong Mangtra Rop Chiang Mai / ภัทรพร นิลเศรษฐี (วิทยานิพนธ์). เชียงใหม่: บัณฑิตวิทยาลัย มหาวิทยาลัยเชียงใหม่. pp. 125–171. สืบค้นเมื่อ 2025-03-02.
  4. 1 2 3 4 5 6 U Kala (2016). The Great Chronicle, 1597-1711. แปลโดย Tun Aung Chain. Yangon: MKS Publishing. pp. 82–87, 105, 118–122, 199, 201–202. ISBN 9789997102201.
  5. ↑ อ๋องสกุล, สรัสวดี (2018). พื้นเมืองน่าน ฉบับวัดพระเกิด (2nd ed.). เชียงใหม่: ศูนย์ล้านนาศึกษา คณะมนุษยศาสตร์ มหาวิทยาลัยเชียงใหม่. p. 104. ISBN 978-616-398-335-0.
  6. ↑ Grabowsky, Volker; Wichasin, Renoo (2008), Chronicles of Chiang Khaeng: A Tai Lü Principality of the Upper Mekong, Hawaii: Center for Southeast Asian Studies, University of Hawaii, p. 242, ISBN 1-930734-02-6
  7. ↑ ฟาน ฟลีต, เยเรเมียส (1972) [1640]. กรมศิลปากร (บ.ก.). ประชุมพงศาวดาร ภาคที่ ๗๙ จดหมายเหตุวันวลิต (ฉบับสมบูรณ์). แปลโดย วรเนติวงศ์, นันทา (3rd ed.). กรุงเทพฯ: กรมศิลปากร. pp. 87–90. สืบค้นเมื่อ 2024-05-01.
  8. ↑ กรมศิลปากร, บ.ก. (9 March 1937), "พระราชพงศาวดาร ฉบับพันจันทนุมาศ (เจิม)" [Phraratchaphongsawadan Chabap Phan Channumat (Choem)], ประชุมพงศาวดาร ภาคที่ ๖๔ [Collection of Historical Archives] (PDF), พระนคร: โรงพิมพ์โสภณพิพรรฒธนากร, pp. 348–360, สืบค้นเมื่อ 2025-03-02
  9. 1 2 3 อ๋องสกุล, สรัสวดี (2003). เอียวศรีวงศ์, นิธิ (บ.ก.). พื้นเมืองเชียงแสน. กรุงเทพฯ: อมรินทร์. pp. 122, 128–129, 230–231. ISBN 9742726612.
  10. ↑ กรมศิลปากร, บ.ก. (19 April 1936), "พงศาวดารเมืองเงินยางเชียงแสน" [Phongsawadan Mueang Ngoen Yang Chiang Saen], ประชุมพงศาวดาร ภาคที่ ๖๑ [Collection of Historical Archives] (PDF), พระนคร: โรงพิมพ์อักษรโสภณ, p. 200, สืบค้นเมื่อ 2024-05-01
  11. 1 2 ประชากิจกรจักร, พระยา (1973). พงศาวดารโยนก (7th ed.). กรุงเทพฯ: บุรินทร์การพิมพ์. pp. 408–418. สืบค้นเมื่อ 2024-05-01.
  12. ↑ วิพากษ์ประวัติศาสตร์ (22 November 2021). "สงครามขยายอำนาจของสมเด็จพระนารายณ์ ตอนที่ 3 – เชียงใหม่ ล้านนาตอนบน ล้านช้าง". Facebook. สืบค้นเมื่อ 2024-03-01.{{cite web}}: CS1 maint: url-status (ลิงก์)^
  13. ↑ วิพากษ์ประวัติศาสตร์ (8 December 2021). "สงครามขยายอำนาจของสมเด็จพระนารายณ์ ตอนที่ 5 – เชียงใหม่ครั้งที่สอง". Facebook. สืบค้นเมื่อ 2024-03-01.{{cite web}}: CS1 maint: url-status (ลิงก์)^
  14. 1 2 3 THIEN, NAI (29 February 1912). "INTERCOURSE BETWEEN BURMA AND SIAM AS RECORDED IN HMANNAN YAZAWINDAWGYI" (PDF). สยามสมาคมในพระบรมราชูปถัมภ์. pp. 88–93, 96. เก็บ (PDF)จากแหล่งเดิมเมื่อ 2021-06-02. สืบค้นเมื่อ 2025-03-02.
  15. ↑ แซ่เซียว, ลัดดาวัลย์ (2002). 200 ปี พม่าในล้านนา. กรุงเทพฯ: โครงการอาณาบริเวณศึกษา 5 ภูมิภาค. pp. 87–92. ISBN 9747206099. สืบค้นเมื่อ 2024-05-01.
  16. ↑ Kirigaya, Ken (2015). "Lan Na under Burma: A "Dark Age" in Northern Thailand?" (PDF). The Journal of the Siam Society. 103: 283–284. คลังข้อมูลเก่าเก็บจากแหล่งเดิม (PDF)เมื่อ 2024-02-10. สืบค้นเมื่อ 2024-05-01.
  17. 1 2 3 อินปาต๊ะ, บริพัตร (2017). การฟื้นฟูรัฐน่านในสมัยราชวงศ์หลวงติ๋น พ.ศ. 2329-2442 (วิทยานิพนธ์). จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย. pp. 27, 30, 77–78. คลังข้อมูลเก่าเก็บจากแหล่งเดิมเมื่อ 2024-04-19. สืบค้นเมื่อ 2025-03-02.
  18. ↑ Kato, Kumiko (2021). "Qing China's View of the Eastern Shan States and Northern Thailand in the Mid-eighteenth century" (PDF). 名古屋大学人文学研究論集= The journal of humanities, Nagoya University. 4: 316. คลังข้อมูลเก่าเก็บจากแหล่งเดิม (PDF)เมื่อ 2023-12-19. สืบค้นเมื่อ 2025-03-02.
  19. 1 2 3 4 5 6 สำนักนายกรัฐมนตรี, คณะกรรมการจัดพิมพ์เอกสารทางประวัติศาสตร์, บ.ก. (1971), ตำนานพื้นเมืองเชียงใหม่ [Tamnan Phuen Mueang Chiang Mai] (PDF), แปลโดย โชติสุขรัตน์, สงวน, พระนคร: สำนักนายกรัฐมนตรี, pp. 81–85, สืบค้นเมื่อ 2025-03-02
  20. ↑ Harvey, Godfrey Eric (1925). History of Burma: from the Earliest Times to 10 March, 1824: The Beginning of the English Conquest. United Kingdom: Longmans, Green and Company. p. 241. สืบค้นเมื่อ 2024-04-10.
  21. ↑ Kato, Kumiko (2022). "Qing China's View of the Eastern Shan States and Northern Thailand in the 1760s" (PDF). 名古屋大学人文学研究論集. 5: 235–249. คลังข้อมูลเก่าเก็บจากแหล่งเดิม (PDF)เมื่อ 2022-10-13. สืบค้นเมื่อ 2025-03-02.
  22. ↑ โบราณคดีสโมสร, บ.ก. (1919), "ราชวงศปกรณ์ พงศาวดารเมืองน่าน" [Ratchawongsapakon Phongsawadan Mueang Nan], ประชุมพงษาวดาร ภาคที่ ๑๐ [Collection of Historical Archives] (PDF), กรุงเทพฯ: โรงพิมพ์โสภณพิพรรฒธนากร, pp. 117–118, สืบค้นเมื่อ 2025-03-02
  23. 1 2 "จารึกพระยาหลวงวชิรปราการ". ฐานข้อมูลจารึกในประเทศไทย. 11 May 2024. เก็บจากแหล่งเดิมเมื่อ 2022-10-03. สืบค้นเมื่อ 2025-03-02.
  24. 1 2 แซ่ลี่, เชิดศักดิ์; ริยาพร้าว, อรพิน (2023). สอบเทียบวันเดือนปีในจารึกล้านนา. เชียงใหม่: หน่วยพิมพ์เอกสาร คณะวิทยาศาสตร์ มหาวิทยาลัยเชียงใหม่ ถนนห้วยแก้ว เชียงใหม่. p. 85. ISBN 978-616-603-346-5.
  25. 1 2 กรมศิลปากร, บ.ก. (13 November 1937), "พระราชพงศาวดาร ฉบับพันจันทนุมาศ (เจิม)" [Phraratchaphongsawadan Chabap Phan Channumat (Choem)], ประชุมพงศาวดาร ภาคที่ ๖๕ [Collection of Historical Archives] (PDF), พระนคร: โรงพิมพ์เดลิเมล์, p. 44, สืบค้นเมื่อ 2025-03-02
  26. 1 2 3 4 ริยาพร้าว, อรพิน; แซ่ลี่, เชิดศักดิ์; ชาวงิ้ว, ศักดิ์นรินทร์; นิรัติศยภูติ, ณิชาภา; ศรีบุญเรือง, กรกมล; โกมลจินดา, ศิรามาศ (2024). ตำนานพื้นเมืองเชียงใหม่ ฉบับ โบราณดาราศาสตร์. เชียงใหม่: หน่วยพิมพ์เอกสาร คณะวิทยาศาสตร์ มหาวิทยาลัยเชียงใหม่. pp. 168–170. ISBN 978-616-612-328-9.
  27. ↑ สุขคตะ, เพ็ญสุภา (16 July 2023). "ตระหนัก 'ตำนานพื้นเมืองเชียงใหม่' (จบ) ความคลาดเคลื่อนที่ควรแก้ไข ทุกฝ่ายร่วมชำระใหม่แบบขยายความ". มติชนสุดสัปดาห์. เก็บจากแหล่งเดิมเมื่อ 2023-12-08. สืบค้นเมื่อ 2023-12-08.
  28. ↑ Kirigaya, Ken (29 November 2014). "Some annotations to the Chiang Mai chronicle: The era of Burmese rule in Lan Na" (PDF). Journal of the Siam Society. 102: 272–282. คลังข้อมูลเก่าเก็บจากแหล่งเดิม (PDF)เมื่อ 2024-02-10. สืบค้นเมื่อ 2024-05-01 – โดยทาง The Siam Society under Royal Patronage.
เข้าถึงจาก "https://th.wikipedia.org/w/index.php?title=ประวัติศาสตร์เชียงใหม่_(พ.ศ._2101–2317)&oldid=12549062"