อักษรรูนส์ ฮังการี

จากวิกิพีเดีย สารานุกรมเสรี
อักษรฮังการีเก่า
ชนิดอักษร
ภาษาพูดฮังการี
ช่วงยุครับรองในคริสต์ศตวรรษที่ 10 ใช้งานน้อยจนถึงคริสต์ศตวรรษที่ 17 ฟื้นฟูในคริสต์ศตวรรษที่ 20
ระบบแม่
เตอร์กิกเก่า
  • อักษรฮังการีเก่า
ช่วงยูนิโคดU+10C80–U+10CFF
ISO 15924Hung
บทความนี้มีสัญลักษณ์สัทศาสตร์สัทอักษรสากล หากไม่มีการสนับสนุนเร็นเดอร์ที่เหมาะสม คุณอาจเห็นเครื่องหมายคำถาม กล่อง หรือสัญลักษณ์อื่นแทนอักขระยูนิโค้ด

อักษรฮังการีเก่า หรือ อักษรรูนส์ฮังการี (ฮังการี: Székely-magyar rovás หรือ rovásírás) เป็นระบบการเขียนอักษรในภาษาฮังการี ภาษาฮังการีสมัยใหม่เขียนด้วยชุดตัวอักษรฮังการีทีมีฐานจากอักษรละติน ส่วนคำว่า "เก่า" สื่อถึงลำดับความสำคัญทางประวัติศาสตร์ของอักษรเมื่อเปรียบเทียบกับอักษรฐานละติน[1] อักษรฮังการีเก่าเป็นอักษรรุ่นลูกของอักษรเตอร์กิกเก่า [ต้องการอ้างอิง]

ชาวฮังการีเริ่มตั้งถิ่นฐานในแอ่งคาร์เพเทียนเมื่อ ค.ศ. 895 หลังจัดตั้งราชอาณาจักรฮังการี ก็มีการยกเลิกใช้อักษรบางส่วนและใช้อักษรละตินแทน

ชื่อภาษาอังกฤษในมาตรฐาน ISO 15924 คือ Old Hungarian (Hungarian Runic)[2][3]

ชื่อ[แก้]

ในภาษาฮังการีสมัยใหม่ อักษรนี้มีชื่อทางการว่า Székely rovásírás ('อักษร Szekler')[4] โดยทั่วไป ระบบการเขียนนี้มีชื่อว่า rovásírás, székely rovásírás[4] และ székely-magyar írás (หรือสั้น ๆ ว่า rovás 'รอยบาก, รอย')[5]

อักษร[แก้]

อักษรรูนนี้มี 42 ตัว เนื่องจากเป็นอักษรเตอร์กิกเก่า ทำให้บางพยัญชนะมีสองรูป รูปหนึ่งใช้ร่วมกับสระหลัง (a, á, o, ó, u, ú) ส่วนอีกรูปหนึ่งใช้กับสระหน้า (e, é, i, í, ö, ő, ü, ű) ชื่อพยัญชนะต้องออกเสียงพร้อมสระ ในชุดพยัญชนะเก่า ลำดับพยัญชนะ-สระอยู่ตรงข้ามกับแบบสมัยใหม่ (ep แทน pé) ชุดตัวอักษรนี้ๆม่มีอักษรสำหรับหน่วยเสียง dz และ dzs ในภาษาฮังการีสมัยใหม่ และไม่มีอักษรสำหรับ q, w, x และ y ในอักษรละติน

อักษร ชื่อ หน่วยเสียง (สัทอักษรสากล) ฮังการีเก่า (ภาพ) ฮังการีเก่า (ยูนิโคด)
A a /ɒ/ⓘ 𐲀 𐳀‎
Á á /aː/ⓘ 𐲁 𐳁‎
B eb /b/ⓘ 𐲂 𐳂‎
C ec /ts/ⓘ 𐲄 𐳄‎
Cs ecs /tʃ/ 𐲆 𐳆‎
D ed /d/ⓘ 𐲇 𐳇‎
(Dz) dzé /dz/ⓘ ตัวแฝดของ 𐲇‎ กับ 𐲯‎
(Dzs) dzsé /dʒ/ ตัวแฝดของ 𐲇‎ กับ 𐲰‎
E e /ɛ/ⓘ 𐲉 𐳉‎
É é /eː/ⓘ 𐲋 𐳋‎
F ef /f/ⓘ 𐲌 𐳌‎
G eg /ɡ/ⓘ 𐲍 𐳍‎
Gy egy /ɟ/ⓘ 𐲎 𐳎‎
H eh /h/ 𐲏 𐳏‎
I i /i/ 𐲐 𐳐‎
Í í /iː/ⓘ 𐲑 𐳑‎
J ej /j/ⓘ 𐲒 𐳒‎
K ek /k/ⓘ 𐲓 𐳓‎
K ak /k/ⓘ 𐲔 𐳔‎
L el /l/ⓘ 𐲖 𐳖‎
Ly elly, el-ipszilon /j/ⓘ 𐲗 𐳗‎
M em /m/ⓘ 𐲘 𐳘‎
N en /n/ 𐲙 𐳙‎
Ny eny /ɲ/ⓘ 𐲚 𐳚‎
O o /o/ 𐲛 𐳛‎
Ó ó /oː/ⓘ 𐲜 𐳜‎
Ö ö /ø/ⓘ 𐲝 𐳝 𐲞 𐳞‎
Ő ő /øː/ 𐲟 𐳟‎
P ep /p/ⓘ 𐲠 𐳠‎
(Q) eq (/kv/) ตัวแฝดของ 𐲓‎ กับ 𐲮‎
R er /r/ⓘ 𐲢 𐳢‎
S es /ʃ/ⓘ 𐲤 𐳤‎
Sz esz /s/ⓘ 𐲥 𐳥‎
T et /t/ⓘ 𐲦 𐳦‎
Ty ety /c/ⓘ 𐲨 𐳨‎
U u /u/ 𐲪 𐳪‎
Ú ú /uː/ⓘ 𐲫 𐳫‎
Ü ü /y/ 𐲬 𐳬‎
Ű ű /yː/ⓘ 𐲭 𐳭‎
V ev /v/ⓘ 𐲮 𐳮‎
(W) dupla vé /v/ⓘ ตัวแฝดของ 𐲮‎ กับ 𐲮‎
(X) iksz (/ks/) ตัวแฝดของ 𐲓‎ กับ 𐲥‎
(Y) ipszilon /i/ ~ /j/ ตัวแฝดของ 𐲐‎ กับ 𐲒‎
Z ez /z/ⓘ 𐲯 𐳯‎
Zs ezs /ʒ/ⓘ 𐲰 𐳰‎

อักษรรูนฮังการีเก่ายังมีอักษรรูนที่ไม่ใช่อักษร แต่เป็นสัญลักษณ์ต่างหาก บางข้อมูลระบุเป็น "capita dictionum" (น่าจะเป็นรูปสะกดผิดจาก capita dicarum[6]) ตัวอย่างที่พบได้ทั่วไป มีดังนี้:

  • TPRUS:
  • ENT: 𐲧 𐳧‎
  • TPRU:
  • NAP:
  • EMP: 𐲡 𐳡‎
  • UNK: 𐲕 𐳕‎
  • US: 𐲲 𐳲‎
  • AMB: 𐲃 𐳃‎

ตัวเลข[แก้]

ตัวเลขฮังการี
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 50 100 500 1000
𐳺‎ 𐳺𐳺‎ 𐳺𐳺𐳺‎ 𐳺𐳺𐳺𐳺‎ 𐳻‎ 𐳻𐳺‎ 𐳻𐳺𐳺‎ 𐳻𐳺𐳺𐳺‎ 𐳻𐳺𐳺𐳺𐳺‎ 𐳼‎ 𐳽‎ 𐳾‎ ̲𐳽‎ 𐳿‎

ตัวอย่างข้อความ[แก้]

ข้อความจาก Csikszentmárton, ค.ศ. 1501
ข้อความจาก Csikszentmárton, ค.ศ. 1501


ข้อความจาก Csíkszentmárton, ค.ศ. 1501 อักษรรูนที่มีเส้นใต้เดิมเขียนเป็นตัวแฝด

ถอดอักขระในยูนิโคด: 𐲪𐲢𐲙𐲔⁝𐲥𐲬𐲖𐲦𐲤𐲦𐲬𐲖⁝𐲌𐲛𐲍𐲮𐲀𐲙⁝𐲐𐲢𐲙𐲔⁝𐲯𐲢𐲞𐲦 ⁝𐲥𐲀𐲯𐲎⁝𐲥𐲦𐲙𐲇𐲞𐲂𐲉⁝𐲘𐲀𐲨𐲤⁝𐲒𐲀𐲙𐲛𐲤⁝𐲤𐲨𐲦𐲙⁝𐲓𐲛𐲮𐲀𐲆⁝𐲆𐲐𐲙𐲀𐲖𐲦𐲔⁝𐲘𐲀𐲨𐲀𐲤𐲘𐲤𐲦𐲢⁝𐲍𐲢𐲍𐲗𐲘𐲤𐲦𐲢𐲆𐲐𐲙𐲀𐲖𐲦𐲀𐲔 𐲍·𐲐𐲒·𐲀·𐲤·𐲐·𐲗·𐲗·𐲖𐲦·𐲀·‎

ตีความในภาษาฮังการีเก่า : "ÚRNaK SZÜLeTéSéTÜL FOGVÁN ÍRNaK eZeRÖTSZÁZeGY eSZTeNDŐBE MÁTYáS JÁNOS eSTYTáN KOVÁCS CSINÁLTáK MÁTYáSMeSTeR GeRGeLYMeSTeRCSINÁLTÁK G IJ A aS I LY LY LT A" (อักษรนี้ในจารึกเขียนด้วยอักษรรูนแบบตัวพิมพ์ใหญ่)

ตีความในภาษาฮังการีสมัยใหม่: "(Ezt) az Úr születése utáni 1501. évben írták. Mátyás, János, István kovácsok csinálták. Mátyás mester (és) Gergely mester csinálták gijas ily ly lta"

แปลภาษาอังกฤษ: "(This) was written in the 1501st year of our Lord. The smiths Matthias, John (and) Stephen did (this). Master Matthias (and) Master Gregory did (ตีความไม่ได้)"

อ้างอิง[แก้]

  1. ↑ "Consolidated proposal for encoding the Old Hungarian script in the UCS" (PDF). เก็บ (PDF)จากแหล่งเดิมเมื่อ 2015-07-31.
  2. ↑ "ISO 15924/RA Notice of Changes". ISO 15924. เก็บจากแหล่งเดิมเมื่อ 2012-10-30.
  3. ↑ Code request for the Rovas script in ISO 15924 (2012-10-20)[ลิงก์เสีย]
  4. ↑ 4.0 4.1 ไม่พบไฟล์เสียง "Szekely rovasiras.ogg"
  5. ↑ by the public. From the verb ró 'to carve', 'to score' since the letters were usually carved on wood or sticks.
  6. ↑ "Rovásírás ROVÁSÍRÁS Csudabogarak". เก็บจากแหล่งเดิมเมื่อ 2015-04-28. สืบค้นเมื่อ 2017-09-24.

ข้อมูล[แก้]

อังกฤษ[แก้]

  • Gábor Hosszú (2011): Heritage of Scribes. The Relation of Rovas Scripts to Eurasian Writing Systems. First edition. Budapest: Rovas Foundation, ISBN 978-963-88437-4-6, fully available from Google Books
  • Edward D. Rockstein: "The Mystery of the Székely Runes", Epigraphic Society Occasional Papers, Vol. 19, 1990, pp. 176–183

ฮังการี[แก้]

  • Új Magyar Lexikon (New Hungarian Encyclopaedia) – Akadémiai Kiadó, Budapest, 1962 (Volume 5) ISBN 963-05-2808-8
  • Gyula Sebestyén: A magyar rovásírás hiteles emlékei, Budapest, 1915

ละติน[แก้]

  • J. Thelegdi: Rudimenta priscae Hunnorum linguae brevibus quaestionibus et responsionibus comprehensa, Batavia, 1598

แหล่งข้อมูอื่น[แก้]

วิกิมีเดียคอมมอนส์มีสื่อเกี่ยวกับ Old Hungarian script

เข้าถึงจาก "https://th.wikipedia.org/w/index.php?title=อักษรรูนส์_ฮังการี&oldid=11306557"