อักษรขอมไทย
| อักษรขอมไทย | |
|---|---|
 อักษรขอมไทยในคัมภีร์ทางพุทธศาสนา | |
| ชนิด | |
ช่วงยุค | ประมาณ ค.ศ. 1400 – ปัจจุบัน[1] |
| ทิศทาง | ซ้ายไปขวา |
| ภาษาพูด | บาลี, สันสกฤต, เขมร และไทย |
| อักษรที่เกี่ยวข้อง | |
ระบบแม่ | |
ระบบพี่น้อง | สุโขทัย |
[a] ต้นกำเนิดเซมิติกของอักษรพราหมียังไม่เป็นที่ยอมรับในระดับสากล | |
อักษรขอมไทย เป็นอักษรพราหมีรูปแบบหนึ่งที่ใช้เขียนในประเทศไทยและลาว[2] ซึ่งใช้เขียนภาษาบาลี, สันสกฤต และไทย อักษรดังกล่าวนี้สามารถพบได้ในคัมภีร์ทางพระพุทธศาสนา ตำรายา ตำราคาถาอาคม รูปยันต์ต่าง ๆ โดยมากปรากฏในแถบภาคกลาง และอาจพบได้บ้างในภาคใต้และภาคตะวันออกเฉียงเหนือของประเทศไทย
ศัพทมูลวิทยา
[แก้]ในอดีต อักษรนี้มีชื่อว่า อักษรขอม[3] คำว่า ขอม มีหลายความหมาย พจนานุกรมฉบับราชบัณฑิตยสถาน พ.ศ. ๒๕๔๕ ให้ความหมายว่า เขมรโบราณ[4]
พยัญชนะ
[แก้]พยัญชนะมีทั้งหมด 35 ตัว โดยแต่ละตัวมีทั้งรูปตัวเต็มกับตัวเชิงหรือพยัญชนะซ้อน มีการจัดแบ่งเป็นวรรคตามระบบภาษาสันสกฤต
| วรรค กะ |  ก |
 ข |
 ค |
 ฆ |
 ง |
|---|---|---|---|---|---|
| วรรค จะ |  จ |
 ฉ |
 ช |
 ฌ |
 ญ |
| วรรค ฏะ |  ฏ |
 ฐ |
 ฑ |
 ฒ |
 ณ |
| วรรค ตะ |  ต |
 ถ |
 ท |
 ธ |
 น |
| วรรค ปะ |  ป |
 ผ |
 พ |
 ภ |
 ม |
| เศษวรรค |  ย |
 ร |
 ล |
 ว |
 ศ |
 ษ |
 ส |
 ห |
 ฬ |
 อ |
รูปพยัญชนะอักษรขอมไทยน้อยกว่าอักษรไทย 9 ตัว โดยรูปพยัญชนะที่ขาดไป 9 ตัว คือ ฃ ฅ ซ ฎ ด บ ฝ ฟ และ ฮ ซึ่งการเขียนคำที่มีพยัญชนะที่ขาดไปเป็นดังนี้
- ตัว ด ใช้ ฑ หรือ ต แทน เช่น
ไฑ หรือ 
ไต = ได้, 
เฑากไม่ หรือ 
เตากไม่ = ดอกไม้ - ตัว ฝ ใช้ ผ แทน เช่น
ผี อาจหมายถึง ผี หรือฝี ขึ้นกับบริบท - ตัว ซ ใช้ ฌ ช หรือ ส เช่น
ฌืตฺรง = ซื่อตรง, 
แลวใส้ย = แล้วไซร้ - ตัว บ และ ฟ นิยมนำรูปตัว
(ป) ของอักษรขอมมาเขียนแทน บ และเพิ่มหางขึ้นไปเป็นรูป ตัว 
(ป) ส่วนตัว ฟ ใช้รูปตัว 
(พ) ของอักษรขอมมาเติมหางเช่นกันเป็นรูป 
(ฟ) แต่ในหลายกรณี รูปตัว ป ของอักษรขอมทั้งที่มีหางและไม่มีหางมักใช้ปะปนกัน บางครั้งแทนเสียง ป บางครั้งแทนเสียง บ เช่น 
เบน หรือ 
เปน = เป็น, 
ไฟเผา = ไฟเผา - รูปตัว ฝ ใช้อักษรขอม ตัว พ เติมหางเช่นเดียวกับตัว ฟ เช่น
ฟาย = ฝ่าย - ตัว ฃ ฅ ฎ ฮ ไม่มีที่ใช้ โดยใช้ ข ค ฏ และ ห แทน
,_%E0%B8%9A_(%E0%B8%82%E0%B8%AD%E0%B8%A1%E0%B9%84%E0%B8%97%E0%B8%A2).png){kind=small}
.png){kind=small}
พยัญชนะทุกตัวใช้เป็นพยัญชนะต้นได้ทั้งหมด ในกรณีของอักษรนำและตัวควบกล้ำ ตัวแรกใช้รูปตัวเต็ม ตัวต่อไปใช้รูปตัวเชิง
ตัวสะกด มี/ร
[แก้]นิยมเขียนด้วยรูปตัวเชิงใต้พยัญชนะต้นหรือสระ เว้นแต่พยัญชนะมีรูปสระหรือตัวควบกล้ำอยู่ข้างล่างอยู่แล้วจึงใช้รูปตัวเต็ม
สระ
[แก้]
แบ่งเป็นสระลอยกับสระจม รูปสระลอยใช้เขียนคำที่มีเสียง อ มีทั้งหมด 8 ตัว ได้แก่
 อะ |
 อา |
 อิ |
 อี |
 อุ |
 อู |
 เอ |
 โอ |
รูปสระจมหรือประสมคล้ายกับอักษรไทยปัจจุบัน ที่ต่างไปมีดังนี้
- สระเอีย - นิยมเขียนด้วยตัวเชิงของตัว ย เช่น
ดฺยว = เดียว หรือใช้ทั้งสระ เอ + อิ (อี) + ตัวเชิงของ ย เช่น 
เสิย = เสีย - สระเอือ - มีทั้งแบบที่ใช้รูปสระ เอ + อิ + อ เช่น
เพิอ = เพื่อ และ เอ + อิ (อื) + ตัวเชิงของ อ เช่น 
เงื่อน = เงื่อน - สระเออ - ใช้สระ เอ กับตัวเชิงของ อ เมื่อไม่มีตัวสะกด เช่น
เธอ = เธอ และใช้สระเอ + อี + ตัวเชิงของ อ เมื่อมีตัวสะกด เช่น 
เตีอม = เติม หรือตัดตัวเชิงของ อ ใช้ตัวเชิงของตัวสะกดแทน - สระอัว - ใช้ ไม้หันอากาศกับตัวเชิงของ ว เมื่อไม่มีตัวสะกด หรือใช้ตัวเชิงของ ว อย่างเดียวเมื่อมีตัวสะกด เช่น
ตฺวฺย = ด้วย
วรรณยุกต์
[แก้]รูปวรรณยุกต์ของอักษรขอมไทยมีความคล้ายกับวรรณยุกต์ของอักษรไทย[5] โดยมีการใช้งานไม่แน่นอนมีทั้งที่ไม่เติมวรรณยุกต์ ใช้รูปวรรณยุกต์ต่างจากปัจจุบัน หรือใช้เหมือนกัน
ไม้หันอากาศ
[แก้]มีทั้งเขียนบนพยัญชนะต้นและตัวสะกด บางครั้งไม่ใช้ไม้หันอากาศแต่เพิ่มตัวสะกดเป็น 2 ตัวแทน เช่น 
วนฺน = วัน, 
ทงั = ทั้ง
การนำเข้าคอมพิวเตอร์
[แก้]อักษรขอมไทยยังไม่ได้รับการบรรจุลงในยูนิโคด แต่สามารถใช้อักษรไทยแสดงรูปอักษรขอมไทยได้
ฟาริดา วิรุฬหผลได้ออกแบบฟอนต์อักษรขอมไทยสามแบบเพื่อวัตถุประสงค์ในการสอน ฟอนต์เหล่านี้สามารถทำให้ผู้พิมพ์อักษรไทยคุ้นเคยกับอักษรขอมไทยเร็วขึ้น[6]
อ้างอิง
[แก้]- ↑ Virunhaphol 2017, p. 154.
- ↑ Igunma 2013, p. 1.
- ↑ Igunma 2013.
- ↑ "ขอม". พจนานุกรมฉบับราชบัณฑิตยสถาน พ.ศ. ๒๕๔๕. สืบค้นเมื่อ 11 มิถุนายน 2567.
- ↑ Virunhaphol 2017, p. 136.
- ↑ Virunhaphol 2017, p. 111.
บรรณานุกรม
[แก้]- คู่มือการอ่านถ่ายถอดอักษรขอม. สำนักหอสมุดแห่งชาติ กรมศิลปากร. 2553. ISBN 978-974-417-358-4.
- Virunhaphol, Farida (2017). Designing Khom Thai Letterforms for Accessibility (PDF) (Doctoral dissertation). University of Huddersfield.
- Igunma, Jana (2013). "Aksoon Khoom: Khmer Heritage in Thai and Lao Manuscript Cultures". Tai Culture. 23 (Route of the Roots: Tai-Asiatic Cultural Interaction).
- สุจิตต์ วงษ์เทศ. อักษรไทย มาจากไหน. กทม. มติชน. 2548. ISBN 978-974-323-547-4.
- อนันต์ อารีย์พงศ์. อักษรขอม. พิมพ์ครั้งที่ 2. มหาวิทยาลัยทักษิณ. 2546. ISBN 978-974-596-359-7. (ให้รายละเอียดเกี่ยวกับการเขียนและอ่านอักษรขอมไทยและขอมบาลี)
แหล่งข้อมูลอื่น
[แก้]
- ตารางอักษรขอมไทย
- "ประวัติอักษรขอมไทย", โครงการอนุรักษ์ใบลานในภาคตะวันออกเฉียงเหนือ มหาวิทยาลัยมหาสารคาม, คลังข้อมูลเก่าเก็บจากแหล่งเดิมเมื่อ 15 กรกฎาคม 2017
- อักษรขอมไทย (เว็บไซต์บันทึกขนำริมทุ่งปลักเหม็ด)
- ฟอนต์ตัวอักษรธรรมไทย หรือ ขอมไทย
