อักษรขอมไทย
อักษรขอมไทย | |
---|---|
อักษรขอมไทยในคัมภีร์ทางพุทธศาสนา | |
ชนิด | |
ช่วงยุค | ประมาณ ค.ศ. 1400 – ปัจจุบัน[1] |
ทิศทาง | ซ้ายไปขวา |
ภาษาพูด | บาลี, สันสกฤต, เขมร และไทย |
อักษรที่เกี่ยวข้อง | |
ระบบแม่ | |
ระบบพี่น้อง | สุโขทัย |
[a] ต้นกำเนิดเซมิติกของอักษรพราหมียังไม่เป็นที่ยอมรับในระดับสากล |
อักษรขอมไทย เป็นอักษรพราหมีรูปแบบหนึ่งที่ใช้เขียนในประเทศไทยและลาว[2] ซึ่งใช้เขียนภาษาบาลี, สันสกฤต และไทย อักษรดังกล่าวนี้สามารถพบได้ในคัมภีร์ทางพระพุทธศาสนา ตำรายา ตำราคาถาอาคม รูปยันต์ต่าง ๆ โดยมากปรากฏในแถบภาคกลาง และอาจพบได้บ้างในภาคใต้และภาคตะวันออกเฉียงเหนือของประเทศไทย
ศัพทมูลวิทยา
[แก้]ในอดีต อักษรนี้มีชื่อว่า อักษรขอม[3] คำว่า ขอม มีหลายความหมาย พจนานุกรมฉบับราชบัณฑิตยสถาน พ.ศ. ๒๕๔๕ ให้ความหมายว่า เขมรโบราณ[4]
พยัญชนะ
[แก้]พยัญชนะมีทั้งหมด 35 ตัว โดยแต่ละตัวมีทั้งรูปตัวเต็มกับตัวเชิงหรือพยัญชนะซ้อน มีการจัดแบ่งเป็นวรรคตามระบบภาษาสันสกฤต
วรรค กะ | ![]() ก |
![]() ข |
![]() ค |
![]() ฆ |
![]() ง |
---|---|---|---|---|---|
วรรค จะ | ![]() จ |
![]() ฉ |
![]() ช |
![]() ฌ |
![]() ญ |
วรรค ฏะ | ![]() ฏ |
![]() ฐ |
![]() ฑ |
![]() ฒ |
![]() ณ |
วรรค ตะ | ![]() ต |
![]() ถ |
![]() ท |
![]() ธ |
![]() น |
วรรค ปะ | ![]() ป |
![]() ผ |
![]() พ |
![]() ภ |
![]() ม |
เศษวรรค | ![]() ย |
![]() ร |
![]() ล |
![]() ว |
![]() ศ |
![]() ษ |
![]() ส |
![]() ห |
![]() ฬ |
![]() อ |

รูปพยัญชนะอักษรขอมไทยน้อยกว่าอักษรไทย 9 ตัว โดยรูปพยัญชนะที่ขาดไป 9 ตัว คือ ฃ ฅ ซ ฎ ด บ ฝ ฟ และ ฮ ซึ่งการเขียนคำที่มีพยัญชนะที่ขาดไปเป็นดังนี้
- ตัว ด ใช้ ฑ หรือ ต แทน เช่น
ไฑ หรือ
ไต = ได้,
เฑากไม่ หรือ
เตากไม่ = ดอกไม้
- ตัว ฝ ใช้ ผ แทน เช่น
ผี อาจหมายถึง ผี หรือฝี ขึ้นกับบริบท
- ตัว ซ ใช้ ฌ ช หรือ ส เช่น
ฌืตฺรง = ซื่อตรง,
แลวใส้ย = แล้วไซร้
- ตัว บ และ ฟ นิยมนำรูปตัว
(ป) ของอักษรขอมมาเขียนแทน บ และเพิ่มหางขึ้นไปเป็นรูป ตัว
(ป) ส่วนตัว ฟ ใช้รูปตัว
(พ) ของอักษรขอมมาเติมหางเช่นกันเป็นรูป
(ฟ) แต่ในหลายกรณี รูปตัว ป ของอักษรขอมทั้งที่มีหางและไม่มีหางมักใช้ปะปนกัน บางครั้งแทนเสียง ป บางครั้งแทนเสียง บ เช่น
เบน หรือ
เปน = เป็น,
ไฟเผา = ไฟเผา
- รูปตัว ฝ ใช้อักษรขอม ตัว พ เติมหางเช่นเดียวกับตัว ฟ เช่น
ฟาย = ฝ่าย
- ตัว ฃ ฅ ฎ ฮ ไม่มีที่ใช้ โดยใช้ ข ค ฏ และ ห แทน
พยัญชนะทุกตัวใช้เป็นพยัญชนะต้นได้ทั้งหมด ในกรณีของอักษรนำและตัวควบกล้ำ ตัวแรกใช้รูปตัวเต็ม ตัวต่อไปใช้รูปตัวเชิง
ตัวสะกด มี/ร
[แก้]นิยมเขียนด้วยรูปตัวเชิงใต้พยัญชนะต้นหรือสระ เว้นแต่พยัญชนะมีรูปสระหรือตัวควบกล้ำอยู่ข้างล่างอยู่แล้วจึงใช้รูปตัวเต็ม
สระ
[แก้]
แบ่งเป็นสระลอยกับสระจม รูปสระลอยใช้เขียนคำที่มีเสียง อ มีทั้งหมด 8 ตัว ได้แก่
![]() อะ |
![]() อา |
![]() อิ |
![]() อี |
![]() อุ |
![]() อู |
![]() เอ |
![]() โอ |
รูปสระจมหรือประสมคล้ายกับอักษรไทยปัจจุบัน ที่ต่างไปมีดังนี้
- สระเอีย - นิยมเขียนด้วยตัวเชิงของตัว ย เช่น
ดฺยว = เดียว หรือใช้ทั้งสระ เอ + อิ (อี) + ตัวเชิงของ ย เช่น
เสิย = เสีย
- สระเอือ - มีทั้งแบบที่ใช้รูปสระ เอ + อิ + อ เช่น
เพิอ = เพื่อ และ เอ + อิ (อื) + ตัวเชิงของ อ เช่น
เงื่อน = เงื่อน
- สระเออ - ใช้สระ เอ กับตัวเชิงของ อ เมื่อไม่มีตัวสะกด เช่น
เธอ = เธอ และใช้สระเอ + อี + ตัวเชิงของ อ เมื่อมีตัวสะกด เช่น
เตีอม = เติม หรือตัดตัวเชิงของ อ ใช้ตัวเชิงของตัวสะกดแทน
- สระอัว - ใช้ ไม้หันอากาศกับตัวเชิงของ ว เมื่อไม่มีตัวสะกด หรือใช้ตัวเชิงของ ว อย่างเดียวเมื่อมีตัวสะกด เช่น
ตฺวฺย = ด้วย
วรรณยุกต์
[แก้]รูปวรรณยุกต์ของอักษรขอมไทยมีความคล้ายกับวรรณยุกต์ของอักษรไทย[5] โดยมีการใช้งานไม่แน่นอนมีทั้งที่ไม่เติมวรรณยุกต์ ใช้รูปวรรณยุกต์ต่างจากปัจจุบัน หรือใช้เหมือนกัน
ไม้หันอากาศ
[แก้]มีทั้งเขียนบนพยัญชนะต้นและตัวสะกด บางครั้งไม่ใช้ไม้หันอากาศแต่เพิ่มตัวสะกดเป็น 2 ตัวแทน เช่น วนฺน = วัน,
ทงั = ทั้ง
การนำเข้าคอมพิวเตอร์
[แก้]อักษรขอมไทยยังไม่ได้รับการบรรจุลงในยูนิโคด แต่สามารถใช้อักษรไทยแสดงรูปอักษรขอมไทยได้
ฟาริดา วิรุฬหผลได้ออกแบบฟอนต์อักษรขอมไทยสามแบบเพื่อวัตถุประสงค์ในการสอน ฟอนต์เหล่านี้สามารถทำให้ผู้พิมพ์อักษรไทยคุ้นเคยกับอักษรขอมไทยเร็วขึ้น[6]
อ้างอิง
[แก้]- ↑ Virunhaphol 2017, p. 154.
- ↑ Igunma 2013, p. 1.
- ↑ Igunma 2013.
- ↑ "ขอม". พจนานุกรมฉบับราชบัณฑิตยสถาน พ.ศ. ๒๕๔๕. สืบค้นเมื่อ 11 มิถุนายน 2567.
- ↑ Virunhaphol 2017, p. 136.
- ↑ Virunhaphol 2017, p. 111.
บรรณานุกรม
[แก้]- คู่มือการอ่านถ่ายถอดอักษรขอม. สำนักหอสมุดแห่งชาติ กรมศิลปากร. 2553. ISBN 978-974-417-358-4.
- Virunhaphol, Farida (2017). Designing Khom Thai Letterforms for Accessibility (PDF) (Doctoral dissertation). University of Huddersfield.
- Igunma, Jana (2013). "Aksoon Khoom: Khmer Heritage in Thai and Lao Manuscript Cultures". Tai Culture. 23 (Route of the Roots: Tai-Asiatic Cultural Interaction).
- สุจิตต์ วงษ์เทศ. อักษรไทย มาจากไหน. กทม. มติชน. 2548. ISBN 978-974-323-547-4.
- อนันต์ อารีย์พงศ์. อักษรขอม. พิมพ์ครั้งที่ 2. มหาวิทยาลัยทักษิณ. 2546. ISBN 978-974-596-359-7. (ให้รายละเอียดเกี่ยวกับการเขียนและอ่านอักษรขอมไทยและขอมบาลี)
แหล่งข้อมูลอื่น
[แก้]- ตารางอักษรขอมไทย
- "ประวัติอักษรขอมไทย", โครงการอนุรักษ์ใบลานในภาคตะวันออกเฉียงเหนือ มหาวิทยาลัยมหาสารคาม, คลังข้อมูลเก่าเก็บจากแหล่งเดิมเมื่อ 15 กรกฎาคม 2017
- อักษรขอมไทย (เว็บไซต์บันทึกขนำริมทุ่งปลักเหม็ด)
- ฟอนต์ตัวอักษรธรรมไทย หรือ ขอมไทย