ภาษาญัฮกุร

ภาษาญัฮกุร
ประเทศที่มีการพูด	ไทย (จังหวัดเพชรบูรณ์ ชัยภูมิ และนครราชสีมา)
จำนวนผู้พูด	1,500 คน  (2549)
ตระกูลภาษา	ออสโตรเอเชียติก มอญ-เขมร มอญ ภาษาญัฮกุร
รูปแบบก่อนหน้า	ภาษามอญเก่า ภาษาญัฮกุร
ระบบการเขียน	อักษรไทย
สถานภาพทางการ
ภาษาชนกลุ่มน้อยที่รับรองใน	ไทย
รหัสภาษา
ISO 639-3	cbn

ภาษาญัฮกุร เป็นภาษาตระกูลออสโตรเอเชียติก กลุ่มมอญ-เขมร กลุ่มย่อยมอญ ถือว่าใกล้เคียงกับภาษามอญโบราณในสมัยทวารวดี มีผู้พูดคือชาวญัฮกุรในจังหวัดนครราชสีมา เพชรบูรณ์ และชัยภูมิ บางส่วนเริ่มเปลี่ยนมาพูดภาษาไทย

ภาษาญัฮกุรเดิมเป็นเพียงภาษาพูดไม่มีตัวเขียน ต่อมาเมื่อ พ.ศ. 2548 ได้มีการสร้างระบบตัวเขียนขึ้นใหม่โดยใช้อักษรไทย และเพิ่มสัทอักษรสากล ʔ และรวบรวมคำศัพท์เอาไว้เป็นลายลักษณ์อักษรเพื่อไม่ให้สูญหาย มีพยัญชนะ 26 เสียง เป็นตัวสะกดได้ 15 เสียง มีสระ 21 เสียง เป็นสระเดี่ยว 18 เสียง สระประสม 3 เสียง ไม่มีเสียงวรรณยุกต์ ใช้ระบบน้ำเสียงแทน มีระบบการเติมหน่วยคำแต่ปัจจุบันเหลือใช้ไม่มากนัก เรียงประโยคแบบประธาน-กริยา-กรรม

สัทวิทยา

พยัญชนะ

หน่วยเสียงพยัญชนะภาษาญัฮกุรถิ่นบ้านไร่ จังหวัดชัยภูมิ

ลักษณะการออกเสียง			ตำแหน่งเกิดเสียง
			ริมฝีปาก	ปุ่มเหงือก	เพดานแข็ง	เพดานอ่อน	เส้นเสียง
เสียงนาสิก	ก้อง		m	n	ɲ	ŋ
	ไม่ก้อง		m̥	n̥		ŋ̊
เสียงหยุด	ก้อง		b	d
	ไม่ก้อง	ไม่พ่นลม	p	t	c	k	ʔ
		พ่นลม	pʰ	tʰ	cʰ	kʰ
เสียงเสียดแทรก			(f)	(s)	ç		h
เสียงรัว	ก้อง			r
	ไม่ก้อง			r̥
เสียงข้างลิ้น	ก้อง			l
	ไม่ก้อง			l̥
เสียงกึ่งสระ	ก้อง		w		j
	ไม่ก้อง		ʍ

• หน่วยเสียงที่เป็นได้ทั้งพยัญชนะต้นและพยัญชนะท้ายมี 14 หน่วยเสียง ได้แก่ /m/, /n/, /ɲ/, /ŋ/, /p/, /t/, /c/, /k/, /ʔ/, /h/, /r/, /l/, /w/ และ /j/
• หน่วยเสียงพยัญชนะควบมี 16 หน่วยเสียง ได้แก่ /bl/, /pr/, /pʰr/, /pʰl/, /tr/, /tʰr/, /tʰl/, /cr/, /cl/, /cʰr/, /kr/, /kl/, /kw/, /kʰr/, /kʰl/ และ /kʰw/ เกิดในตำแหน่งต้นพยางค์เท่านั้น นอกเหนือจากนี้จะกลายเป็น 2 พยางค์โดยมี /a/ คั่นกลาง
• พยางค์นาสิกจะตามด้วยพยัญชนะในฐานเดียวกัน เช่น /m̩p/, /n̩t/ ฯลฯ (ดูหมายเหตุท้ายตารางด้านล่าง)
• ผู้พูดรุ่นใหม่อาจออกเสียง /cʰ/ เป็น [s]
• หน่วยเสียง /f/ และ /s/ พบในคำยืมจากภาษาไทย โดยผู้พูดรุ่นเก่าจะออกเสียง /f/ เป็น [kʰw] เช่น /faj.faːʔ/ > [kʰwaj.kʰwaːʔ] 'ไฟฟ้า, ไฟฉาย'
• หน่วยเสียง /ç/ เกิดในตำแหน่งท้ายพยางค์เท่านั้น

สระ

สระเดี่ยว

หน่วยเสียงสระเดี่ยวภาษาญัฮกุรถิ่นบ้านไร่ จังหวัดชัยภูมิ

ระดับลิ้น	ตำแหน่งลิ้น
	หน้า	กลาง	หลัง
สูง	i, iː	ɯ, ɯː	u, uː
กึ่งสูง	e, eː	ɤ, ɤː	o, oː
กึ่งต่ำ	æ, æː	ʌ	ɔ, ɔː
ต่ำ		a, aː

สระประสม

หน่วยเสียงสระประสมภาษาญัฮกุรถิ่นบ้านไร่มี 3 หน่วยเสียง ได้แก่ /ia/, /ɯa/ และ /ua/

ลักษณะน้ำเสียง

ภาษาญัฮกุรถิ่นบ้านไร่มีลักษณะน้ำเสียงที่ทำให้ความหมายของคำต่างกัน 2 ลักษณะ ได้แก่ ลักษณะน้ำเสียงที่ 1 ซึ่งเป็นลักษณะน้ำเสียงปกติโดยมักออกเป็นเสียงสูง และลักษณะน้ำเสียงที่ 2 ซึ่งมักออกเป็นเสียงต่ำ ในการถอดเสียงเป็นสัทอักษรใช้เครื่องหมาย ⟨◌̀⟩ หรือ ⟨◌̤⟩

ระบบการเขียน

ตัวเขียนภาษาญัฮกุรอักษรไทยตามที่คณะกรรมการจัดทำระบบเขียนภาษาท้องถิ่นของกลุ่มชาติพันธุ์ด้วยอักษรไทย สำนักงานราชบัณฑิตยสภา ได้กำหนดไว้ มีดังนี้

พยัญชนะ อักษรไทย/ สัญลักษณ์ เสียง ตัวอย่างคำ ความหมาย ก /k/ กาʔ ปลา วัก่ แขวน ค /kʰ/ คุย่ กุ้ง ง /ŋ/ เงียก่ ฟัน ชวง ขวาน จ /c/ จีญ ช้าง คลีจ หมู ช /cʰ/ ชุร หมา ซ /s/ ซม ส้ม /ç/ ลัซ่ ผลิใบ ญ /ɲ/ แญ็น ใกล้ ปูญ นอน ด /d/ ดิญ กระบอกไม้ไผ่ /t/ (เมื่อเป็นพยัญชนะท้าย) มัด่ นัยน์ตา ต /t/ (เมื่อเป็นพยัญชนะต้น) ตะดาจ หวาน ท /tʰ/ ทีʔ เต่า น /n/ เนจ่ ผ้า กวน ลูก บ /b/ บูน มีด /p/ (เมื่อเป็นพยัญชนะท้าย) ทึบ่ โง่ ป /p/ (เมื่อเป็นพยัญชนะต้น) โปง ข้าวสุก พ /pʰ/ พอง่ ไข่ ฟ /f/ ฟัยฟาʔ ไฟฟ้า, ไฟฉาย ม /m/ เมียว่ แมว คะยาม่ จิ้งหรีด ย /j/ ยุล ยุล ชะนี ชาย่ แย้ ร /r/ รูย่ แมลงวัน กะมุร หลังคา ล /l/ ลูง่ พระสงฆ์ ตะบัล แก้ม ว /w/ วีร กระด้ง กาว ดอกไม้ อ /ʔ/ (เมื่อเป็นพยัญชนะต้น) อีญ อึ่งอ่าง ฮ /h/ ฮุง ต่อ (แมลง) ริฮ่ รากไม้ ฮง /ŋ̊/ ฮงุร กระบะไฟ ฮน /n̥/ ฮนูย ลิง ฮม /m̥/ ฮมุม หมี ฮร /r̥/ แฮร็จ่ เกี่ยว (ข้าว) ฮล /l̥/ ฮลี ข้าวโพด ฮว /ʍ/ ฮวาซ่ ก้าว ไม่มีรูป /ʔ/ (เมื่อเป็นพยัญชนะท้าย และตามหลังสระเสียงสั้น) เตะ นั้น ควะ่ อาย ʔ /ʔ/ (เมื่อเป็นพยัญชนะท้าย และตามหลังสระเสียงยาว) ฮึโลʔ หอย ปาʔนาน ทำไม ฮง, ฮน, ฮม, ฮร, ฮล และ ฮว เป็นทวิอักษร พยางค์นาสิกเขียนแทนด้วยรูป ฮึ เช่น /m̩peːɲ/ ฮึเปญ 'เสือ', /n̩taːm/ ฮึตาม 'ปู', /ɲ̍ciam/ ฮึเจียม 'นก', /ŋ̍kaːç/ ฮึกาซ 'ฟ้า'

สระ อักษรไทย เสียง ตัวอย่างคำ ความหมาย –ะ /a/ (เมื่อไม่มีพยัญชนะท้าย และอยู่ในคำหลายพยางค์ หรือเมื่อมีพยัญชนะท้ายเป็น /ʔ/) ชะครุง่ หัวเราะ ปะโตกปะตุล หกคะเมนตีลังกา พะ่ พ่อ –ั /a/ (เมื่อมีพยัญชนะท้ายที่ไม่ใช่ /ʔ/ และ /w/) ญัฮ คน, กลุ่มชน ฮนับ ดี –า /aː/ ฮนาʔ กระแต –ิ /i/ ริฮ่ รากไม้ –ี /iː/ ฮนีด หวี –ึ /ɯ/ บลึก แตงโม –ื /ɯː/ ชุร่พืน่ แมงป่องช้าง –ุ /u/ พรุจ่ ผักหวาน –ู /uː/ ชูน ห้า เ–ะ /e/ (เมื่อมีพยัญชนะท้ายเป็น /ʔ/) เตะ นั้น เ–็ /e/ (เมื่อมีพยัญชนะท้ายอื่น) เพ็ฮ่ เธอ, คุณ เ– /eː/ ฮึเปญ เสือ แ–ะ /æ/ (เมื่อมีพยัญชนะท้ายเป็น /ʔ/) แคละ เละ แ–็ /æ/ (เมื่อมีพยัญชนะท้ายอื่น) แช็ฮ ม้า แ– /æː/ ชแร นาเปียก โ–ะ /o/ (เมื่อมีพยัญชนะท้ายเป็น /ʔ/) ทะโมะ่ ฟัง โ–็ /o/ (เมื่อมีพยัญชนะท้ายอื่น) โพ็ว เห่า โ– /oː/ โปรก กระรอก เ–าะ /ɔ/ (เมื่อมีพยัญชนะท้ายเป็น /ʔ/) เมาะ สวย –็อ /ɔ/ (เมื่อมีพยัญชนะท้ายอื่น) จล็อฮ เปิดทางน้ำ –อ /ɔː/ กะชอʔ บอก เ–อะ /ɤ/ (เมื่อมีพยัญชนะท้ายเป็น /ʔ/) กะเทอะ่ ข้นคลั่ก เ–อ /ɤː/ (เมื่อไม่มีพยัญชนะท้าย) เนอ ใน เ–ิ /ɤː/ (เมื่อมีพยัญชนะท้าย) เคิง ข้อง เ–็อฺ /ʌ/ เต็อฺง ถือ เ–า /aw/ เชา มดแดง เ–ีย /ia/ เปรียง ควาย เ–ือ /ɯa/ เลือย่ เลื่อย –ัว /ua/ (เมื่อไม่มีพยัญชนะท้าย) นัว เข้มข้น (มีเนื้อมาก) –ว– /ua/ (เมื่อมีพยัญชนะท้าย) ควจ ผิวปาก ในกรณีที่รูปสระสั้นมีวิสรรชนีย์ประกอบ เช่น แคละ เมื่อมีพยัญชนะท้าย (นอกเหนือจาก /ʔ/) ให้เปลี่ยนวิสรรชนีย์เป็นไม้ไต่คู้ เช่น แช็ฮ ชแร ดึง ช ออกไปด้านหน้า เพื่อให้รู้ว่าเป็นพยัญชนะควบ ชร และไม่ให้กำกวมกับการสะกดด้วย ร ไม่ใช้สระ อำ ไอ แต่ใช้ อัม อัย แทน

ลักษณะน้ำเสียง อักษรไทย ลักษณะ น้ำเสียง ตัวอย่างคำ ความหมาย ไม่มีรูป ปกติ ชุร หมา ฮนีʔ หนู กะเตาแด็ร ร้อนจัด –่ ต่ำ ชุร่ แมลง เคล็อฺง่ มาก กะเทอะ่ ข้นคลั่ก เครื่องหมายแสดงลักษณะน้ำเสียงต่ำ จะปรากฏเหนือรูปพยัญชนะหรือรูปสระท้ายพยางค์ พยัญชนะ ʔ เติมเครื่องหมายแสดงลักษณะน้ำเสียง ไว้ข้างบนไม่ได้ ให้ใส่บนตัวอักษรก่อนหน้านั้นแทน

อ้างอิง

• อภิญญา บัวสรวง และ สุวิไล เปรมศรีรัตน์. สารานุกรมกลุ่มชาติพันธ์: ญัฮกุ้ร. กทม. สถาบันวิจัยวัฒนธรรมและภาษาเพื่อการพัฒนาชนบท. 2541