จากวิกิพีเดีย สารานุกรมเสรี
ทางรถไฟสายหาดเจ้าสำราญ หรือ รถไฟรางเล็กสายเพชรบุรี-บางทะลุ เป็นทางรถไฟที่สร้างขึ้นในการเดินทางของเจ้านายและขนส่งเสบียงในรัชสมัยของพระบาทสมเด็จพระมงกุฏเกล้าเจ้าอยู่หัวยามเสด็จแปรพระราชฐานประทับ ณ พระตำหนักหาดเจ้าสำราญในจังหวัดเพชรบุรี[1] มีระยะทางราว 15 กิโลเมตร[2][3] ถือเป็นหนึ่งในเส้นทางคมนาคมหลักของข้าราชบริพารที่ตามเสด็จมาหาดเจ้าสำราญในขณะนั้น[4] เดินรถครั้งแรกเมื่อวันที่ 15 เมษายน พ.ศ. 2464
แต่ทว่าในการแปรพระราชฐานในแต่ละครั้งของพระบาทสมเด็จพระมงกุฎเกล้าเจ้าอยู่หัวนั้น มักประสบปัญหาต่าง ๆ เป็นนิจ เช่น แหล่งน้ำจืดที่มีใช้อย่างจำกัด การเดินทางที่ยากลำบากใช้เวลานาน และปัญหาสุขอนามัยเพราะมีแมลงวันหัวเขียวชุมมาก พระบาทสมเด็จพระมงกุฎเกล้าเจ้าอยู่หัวทรงทราบปัญหานั้นก็มิได้แปรพระราชฐานมาพระตำหนักหาดเจ้าสำราญอีก และหลังจากนั้นทรงโปรดเกล้าให้สร้างพระราชนิเวศน์มฤคทายวัน ส่งผลให้พระตำหนักหาดเจ้าสำราญจึงถูกทิ้งร้างไป ทางรถไฟก็ถูกรื้อถอนไปหลังจากนั้น
ประวัติ[แก้]
การก่อสร้างและการใช้งาน[แก้]
เอกสารบันทึกในรัชกาลที่ 6, บันทึกราชกิจรายวัน และบันทึกของหม่อมหลวงปิ่น มาลากุล ได้ระบุไว้ตรงกันว่าพระบาทสมเด็จพระมงกุฏเกล้าเจ้าอยู่หัวประชวรด้วยโรครูมาติซึม จึงมีผู้ถวายคำแนะนำให้พระองค์เสด็จไปประทับรักษาพระองค์ ณ ชายทะลหัวหิน ซึ่งในขณะนั้นถือเป็นสถานที่ที่สวยงามและบรรดาชนชั้นสูงนิยมไปพักผ่อนหรือจับจองพื้นที่ แม้แต่เจ้านายเองก็ทรงสร้างพระตำหนัก เรือน และบ้านสำหรับตากอากาศในฤดูร้อนเป็นจำนวนมาก[2]
พระบาทสมเด็จพระมงกุฎเกล้าเจ้าอยู่หัวโปรดเกล้าให้ข้าราชบริพารเสาะหาพื้นที่ที่มีอากาศเหมาะสมในการเสด็จพระราชดำเนินมาพักผ่อนพระวรกายและรักษาพระพลานามัยที่หัวหิน แต่พระองค์ก็ได้มีรับสั่งว่า การเสด็จไปพักผ่อนที่หัวหินจะไปรบกวนประชาชนที่ไปพักผ่อนที่หัวหิน จึงโปรดให้กองทัพเรือสำรวจหาพื้นที่ที่เหมาะสม และได้พบชายหาดที่ตรงกับพระราชประสงค์ที่ตำบลบางทะลุ อำเภอชะอำ จังหวัดเพชรบุรี (ปัจจุบันขึ้นกับตำบลเจ้าสำราญ อำเภอเมืองเพชรบุรี) ที่มีหาดทรายสวย น้ำทะเลใสมากพอที่จะให้พระเจ้าอยู่หัวลงสรง[2] ในปี พ.ศ. 2460 จึงโปรดให้สร้างพระตำหนัก เรือนสำหรับข้าราชบริพารอย่างง่าย ๆ ซึ่งทั้งหมดเป็นเรือนไม้มุงจาก เรียกว่า ค่ายหลวงบางทะลุ ต่อมาได้เปลี่ยนเป็น ค่ายหลวงหาดเจ้าสำราญ และพระตำหนักหาดเจ้าสำราญ[5] พระองค์โปรดให้สร้างถนนจากเพชรบุรีถึงพระตำหนักสำหรับรถยนต์พระที่นั่ง ระยะทาง 15 กิโลเมตร และโปรดให้สร้างทางรถไฟขึ้นเสียด้วย[2]
ทั้งนี้เจ้าพระยาวรพงศ์พิพัฒน์ (หม่อมราชวงศ์เย็น อิศรเสนา) ซึ่งเป็นเจ้าของกิจการทางรถไฟสายบางบัวทอง ได้ขอพระราชทานเป็นแม่กองในการสร้างทางรถไฟสำหรับลำเลียงผู้โดยสารและเสบียง เพื่ออำนวยความสะดวกแก่ข้าราชบริพาร[2] ซึ่งพระบาทสมเด็จพระมงกุฎเกล้าเจ้าอยู่หัวเคยเสด็จด้วยรถไฟพระที่นั่งนี้หลายครั้ง โดยครั้งแรกเสด็จเมื่อวันที่ 16 เมษายน พ.ศ. 2464 พระนางเธอลักษมีลาวัณโดยเสด็จด้วยรถไฟพระที่นั่งนี้ครั้งหนึ่ง[6] ส่วนสมเด็จพระนางเจ้าอินทรศักดิศจี พระวรราชชายาโดยเสด็จบนรถไฟพระที่นั่งสองครั้ง[6]
ยกเลิกเส้นทาง[แก้]
แต่ในการเสด็จประทับแรมในแต่ละครั้งของพระบาทสมเด็จพระมงกุฎเกล้าเจ้าอยู่หัวมักเกิดปัญหานานัปการสำหรับข้าราชบริพาร ได้แก่ น้ำจืดที่หายาก รถไฟที่เสียบ่อยการเดินทางใช้เวลานาน และแมลงวันหัวเขียวที่มีจำนวนมากต้องคอยไล่มิให้รบกวนในหลวงตลอดเวลา ในการเสด็จประทับแรมครั้งสุดท้าย มีมหาดเล็กคนหนึ่งบริภาษอย่างกระซิบกระซาบว่า "หาดเจ้าสำราญ แต่ข้าราชบริพารเบื่อ" แม้จะทราบถึงพระเนตรพระกรรณของพระบาทสมเด็จพระมงกุฎเกล้าเจ้าอยู่หัวแต่ก็มิทรงถือโทษโกรธแต่อย่างใดเพียงแต่เสด็จกลับก่อนกำหนด[3] และมีพระราชดำรัสด้วยว่า "ไม่อยากจะเข้าไปรบกวนความสนุกสบายของเขา"[2] ภายหลังทางจังหวัดเพชรบุรีจึงกราบบังคมทูลพบพื้นที่ตากอากาศแห่งใหม่ที่ตำบลห้วยทรายเหนือ มีน้ำจืดเพียงพอ จึงโปรดเกล้าให้สร้างพระราชนิเวศน์มฤคทายวัน ณ ที่แห่งนั้นเมื่อวันที่ 12 พฤษภาคม พ.ศ. 2467[3] พระตำหนักหาดเจ้าสำราญจึงถูกทิ้งร้างไป ทางรถไฟก็ถูกรื้อถอนไปหลังจากนั้น
ปัจจุบันได้รื้อรางทางรถไฟสายนี้จนสิ้นแล้ว และภายหลังจึงได้สร้างทางหลวงแผ่นดินทับเส้นดังกล่าว ปัจจุบันคือทางหลวงแผ่นดินหมายเลข 3177 เพชรบุรี-หาดเจ้าสำราญ
การเดินรถ[แก้]
รถจักรไอน้ำที่ใช้เดินรถในทางรถไฟสายนี้เป็นของเก่าที่นำมาปรับปรุงใหม่ จึงมักเสียบ่อย ๆ และมีกำลังลากจูงน้อย[2] ทั้งขบวนจะมีตู้โดยสารจำนวน 6 ตู้[3] ไม่รวมตู้สำหรับลำเลียงน้ำจืดไปด้วย[6] ส่วนรางนั้นมีความกว้าง 75 เซนติเมตร[7] มิได้รองด้วยหินโรยทาง[3] ตัดทางไม่ค่อยตรง[6] เวลาเดินรถ ขบวนก็จะส่ายไปมาน่าเวียนหัว[2][3][6] บางครั้งตู้โดยสารก็ถูกเหวี่ยงจนหลุดออกมาก็มี[3] แม้จะมีระยะทางเพียง 15 กิโลเมตร แต่รถไฟสายนี้ใช้ระยะเวลาการเดินทางถึง 5 ชั่วโมง[2][3] กล่าวกันว่ารถไฟช้ามากถึงขนาดที่ผู้โดยสารสามารถลงไปทำธุระบางอย่างแล้ววิ่งตามขึ้นมารถไฟก็ทัน หรือลงไปจากขบวนรถแล้วเดินตามรถไฟก็ยังได้[2] และหลายครั้งที่ผู้โดยสารต้องทนตากแดดระหว่างรอซ่อมรถไฟที่เสียอยู่เป็นนิจ[2]
ทางรถไฟสายนี้ไม่มีสถานีรายทาง มีสถานีต้นทางคือสถานีหลวงพระรามราชนิเวศน์ และหาดเจ้าสำราญเป็นสถานีปลายทาง ซึ่งสถานีแห่งหลังนี้มีลักษณะเป็นพลับพลาก่ออิฐถือปูน บานประตูกระจกสี่ด้าน[6] ทั้งนี้ข้าราชบริพารที่ตามเสด็จต้องตีตั๋วก่อนขึ้นรถไฟเสียด้วย[6]
อ้างอิง[แก้]
|
|---|
| หัวข้อทั่วไป | |
|---|
| รถไฟระหว่างเมือง | สายหลัก | |
|---|
สายรอง |
- สายเหนือ
- สายตะวันออกเฉียงเหนือ
- สายใต้
- สายตะวันออก
|
|---|
|
|---|
| รถไฟชานเมือง | |
|---|
| โครงการ | | |
|---|
สายเหนือ | |
|---|
สายตะวันออกเฉียงเหนือ | |
|---|
สายใต้ | |
|---|
สายตะวันออก | |
|---|
|
|---|
| เส้นทางที่ยกเลิก | สายเหนือ | |
|---|
สายตะวันออกเฉียงเหนือ | |
|---|
สายใต้ | |
|---|
สายตะวันออก | |
|---|
สายแม่กลอง | |
|---|
|
|---|
| ขบวนรถไฟ | |
|---|
| หน่วยงานอื่น | |
|---|
|
|
|---|
| อำเภอ | | |
|---|
| ประวัติศาสตร์ | |
|---|
| ภูมิศาสตร์ | |
|---|
| เศรษฐกิจ | |
|---|
| สังคม | |
|---|
|
