ตู้โดยสาร

ขบวนรถด่วนที่84 ตรัง-กรุงเทพ ขณะจอดพักในชานชาลาที่2 ณ สถานีรถไฟตรัง

ตู้โดยสาร (อังกฤษ: passenger car, coach หรือ carriage ) หมายถึง ตู้หรือรถโดยสารที่วิ่งบนทางรถไฟ ซึ่งพ่วงต่อกันหลายคันเป็น ขบวนรถไฟ สำหรับการขนส่งผู้โดยสาร ซึ่งมีใช้อยู่หลายชนิด ในยุคแรกๆ ที่รถไฟเริ่มเปิดเดินรถใหม่ๆ ตู้โดยสารจะมีที่นั่งซึ่งหุ้มด้วยเบาะหนัง เก้าอี้หวาย หรือเก้าอี้ไม้สัก ขึ้นอยู่กับประเภทของชั้นที่นั่ง โดยแบ่งออกเป็นสามชั้นคือ ชั้น 1, 2 และ 3 ตามลำดับ ลักษณะที่นั่งเหล่านี้ได้มีการปรับปรุงให้เหมาะสมยิ่งขึ้นตามกาลเวลาในยุคต่อมา นอกจากนั้นยังเพิ่มสิ่งอำนวยความสะดวก อย่างเตียง เครื่องสุขภัณฑ์และเครื่องปรับอากาศ โดยเฉพาะรถนอน ในปัจจุบันมีให้บริการทั้งแบบรถพัดลมและรถปรับอากาศในชั้นที่ 1, 2 และ 3 ซึ่งค่าโดยสารจะแตกต่างกันไปตามประเภทชั้นที่นั่งและความสะดวกสบายที่เพิ่มขึ้น

ประเภทตู้โดยสารรถไฟในประเทศไทย

ปัจจุบันการรถไฟแห่งประเทศไทย มีตู้โดยสารซึ่งแบ่งตามระดับชั้นและให้บริการในขบวนรถดังต่อไปนี้

ชนิดรถ	จำนวนที่นั่ง	ภาพ		ตัวย่อ	ขบวนรถที่ให้บริการ
		ภายนอก	ภายใน
ชั้นที่ 1
รถนั่งและนอนปรับอากาศ Air-conditioned Day and night	บนอ.ป.1001-1022 24 ที่นั่ง (Hyundai)			บนอ.ป. (ANF.)	13/14 37/38 67/68 83/84 85/86
	บนอ.ป.101-102 10 ที่นั่ง (บลูเทรน บนอ.ปJR)				หมายเหตุ รถชนิดนี้จอดพักอยู่ที่สถานีกรุงเทพ
	บนอ.ป.1101-1109 24 ที่นั่ง (CNR)				9/10 23/24 25/26 31/32
ชั้นที่ 2
รถนั่งและนอน ปรับอากาศ Air-conditioned Day and night Coach	บนท.ป.40 ที่นั่ง โตคิว (1001-1029) ฮิตาชิ (1030-1036) แดวูเก่า หลังคาเหลี่ยม (1037-1067) แดวูเก่า หลังคาโค้ง (1068-1084)			บนท.ป. (ANS.)	13/14 37/38 45/46 51/52 67/68 107/108 109 139/140 167/168 169/170 171/172 173/174
	บนท.ป.1301-1379 40 ที่นั่ง (CNR)				9/10 23/24 25/26 31/32
	บนท.ป.1401-1409 34 ที่นั่งสำหรับผู้พิการ (CNR)				9,10 23,24 25,26 31,32
	บนท.ป.JR-West หรือ บลูเทรน ไม่มีเครื่องยนต์ บนท.ป.101-122 มีเครื่องยนต์ - บนท.ป.201-206 - บนท.ป.231-242 30/32/34 ที่นั่ง				- พ่วงกับขบวนรถเร็วสายใต้ (167/168 และ 173/174) ในช่วงเทศกาลสงกรานต์ สารทเดือนสิบ ปีใหม่ - พ่วงกับขบวนรถด่วนที่ 67/68 ในช่วงเทศกาลสงกรานต์ และปีใหม่ - พ่วงกับขบวน รถด่วนที่ 51/52 ช่วงสุดสัปดาห์ - พ่วงกับขบวนรถนำเที่ยว/ขบวนรถจัดเฉพาะ
แดวู รถกำลังดีเซลรางปรับอากาศมีห้องขับ Air-Conditioned Power Diesel Railcar With Driving Cab รถกำลังดีเซลรางปรับอากาศไม่มีห้องขับ Air-Conditioned Power Diesel Railcar Non Driving Cab	APD.20 - รุ่นมีห้องขับ 76 ที่นั่ง (2513-2524) APN.20 - รุ่นไม่มีห้องขับ 80 ที่นั่ง (2121-2128) APD.60 - รุ่นมีห้องขับ 76 ที่นั่ง (2525-2544)			กซข.ป. ( APD.) กซม.ป. ( APN.)	3/4 (บางวัน) 7/8 21/22 39/40 41/42 43/44
สปรินเทอร์(ASR) รถกำลังดีเซลรางปรับอากาศมีห้องขับ Air-Conditioned Power Diesel Railcar With Driving Cab รถกำลังดีเซลรางปรับอากาศไม่มีห้องขับ Air-Conditioned Power Diesel Railcar Non Driving Cab	รุ่นมีห้องขับ 72 ที่นั่ง (2501-2512) รุ่นไม่มีห้องขับ 80 ที่นั่ง (2113-2120)			กซข.ป. ( APD.) กซม.ป. ( APN.)	ขบวนรถด่วนพิเศษที่ 3/4 (เป็นส่วนใหญ่หากไม่มีเหตุต้องใช้ดีเซลรางแดวูแทน) ขบวนรถเร็วที่ 997/998
เอทีอาร์ รถกำลังดีเซลรางปรับอากาศไม่มีห้องขับ Air-Conditioned Power Diesel Railcar Non Driving Cab	กซม.ป.62 ที่นั่ง (2101-2112)			กซม.ป. ( APN.)	71/72 75/76 77/78 105/106 รถชานเมือง สายวงเวียนใหญ่-มหาชัย (กซม.ป.2101)
รถนั่งปรับอากาศ Air-Conditioned Second Class Carriage	บชท.ป.101-108 64/72 ที่นั่ง (บลูเทรน บชท.ปJR)			บชท.ป.JR (ASC.)	- พ่วงกับขบวนรถด่วนที่ 67/68 ในช่วงเทศกาลสงกรานต์ และปีใหม่ - พ่วงกับขบวนรถนำเที่ยว/ขบวนรถจัดเฉพาะ
	บชท.ป.201-210 30 ที่นั่ง (สำหรับผู้พิการ)			บชท.ป. (ASC.)	83/84 85/86
รถโบกี้ชั้นที่ 2 Bogie Second Class Carriage	• บชท.61-108 (48 ที่นั่ง) • บชท.1001-1002 (52 ที่นั่ง)			บชท. (BSC.)	37/38 51/52 67/68 83/84 85/86 109/102 133/134 135/136 145/146 167/168 169/170 171/172 173/174
ชั้นที่ 3
รถกำลังดีเซลรางมีห้องขับ Bogie Power Diesel Railcar With Driving Cab	กซข.74 ที่นั่ง • ทีเอชเอ็น (THN) 1101-1140 • เอ็นเคเอฟ (NKF) 1201-1264			กซข. ( BPD.)	71/72 75/76 77/78 105/106 209/210 261/262 279/280 281/282 303/304 317/318 339/340 355/356 389/390 401/402 407/408 403/410 909/910 911/912 รถชานเมือง สายแม่กลอง ทุกขบวน (เฉพาะเอ็นเคเอฟเท่านั้น), รถชานเมืองบางซื่อ-ศาลายา ธนบุรี-ศาลายา
รถกำลังดีเซลรางมีห้องขับ Bogie Power Diesel Railcar With Driving Cab รถพ่วงดีเซลรางมีห้องขับ Bogie Trailer Diesel Railcar With Driving Cab	อาร์เอช อาร์เอชเอ็น			กซข. ( BPD.) พซข. ( BTD.)	415/416, 417/418, 419/420, 421/422, 423/424, 425/426, 427/428, 429/430, 431/432, 433/434, 437/438, 439/440, 913/914, 917/918
รถนั่งปรับอากาศ Air-Conditioned Carriage	• บชส.ป.1 (72 ที่นั่ง) • บชส.ป.2-4, 10 (80 ที่นั่ง)			บชส.ป. (ATC.)	67/68
รถโบกี้ชั้นที่ 3 Bogie Third Class Carriage	• บชส.1001-1155 (96 ที่นั่ง) • บชส.1156-1373 (76 ที่นั่ง)			บชส. (BTC.)	37/38 51/52 67/68 83/84 85/86 รถเร็ว รถธรรมดา รถชานเมืองทุกขบวน รถท้องถิ่นสายใต้ทุกขบวน ขบวนรถนำเที่ยวเขื่อนป่าสักชลสิทธิ์, ขบวนรถจักรไอน้ำ ยกเว้น ขบวนรถเร็วที่105/106 ขบวนรถธรรมดา รถท้องถิ่น ที่ใช้รถดีเซลรางในการทำขบวน
	บชส.ควีนส์แลนด์ (76 ที่นั่ง)				261/262 (เฉพาะวันเสาร์-อาทิตย์) 301/302 313/314 367/368 371/372
ชั้นพิเศษ (เป็นรถบริการที่ไม่ได้ใช้ในการโดยสารทั่วไป)
รถเสบียงปรับอากาศ Air - conditioned Restaurant Car	ไม่มี การกำหนด จำนวนที่นั่ง			บกข.ป.(CNR)	9/10 23/24 25/26 31/32
รถโบกี้สัมภาระมีเครื่องห้ามล้อ Bogie Full Van รถโบกี้ชั้นโทและสัมภาระ Bogie Second Class and Van รถโบกี้ชั้นสามและสัมภาระ Bogie Third Class & Van				บพห. (BFV.) บทพ. (BSV.) บสพ. (BTV.)	ทุกขบวน ยกเว้น ขบวนที่ใช้รถดีเซลราง และขบวนรถธรรมดาบางขบวน
รถโบกี้ปรับอากาศจัดเฉพาะ Air-Conditioned Reserved Saloon	31			บจพ.ป. (ARS.)	เฉพาะกรณีพิเศษ
รถประชุมปรับอากาศ	6			บปช.ป.
รถรถโบกี้ตรวจสภาพทางปรับอากาศ Air - conditioned Inspcetion Car	16			บตท.ป. (AIC.)
รถโบกี้วิทยุสื่อสาร Bogie Radio Communication Van	ไม่มี การกำหนด จำนวนที่นั่ง			บวส. (BCV.)
รถโบกี้บรรทุกล้อเลื่อน Bogie Carriage Truck				บรล. (BCT.)
รถจ่ายกำลังไฟฟ้า				บฟก.
รถพระที่นั่งประทับกลางวัน				พนก.	เฉพาะกรณีที่พระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัวและพระบรมวงศานุวงศ์เสด็จพระราชดำเนินทางรถไฟเท่านั้น
รถพระที่นั่งบรรทม				พนท.
รถพระที่นั่งกลางวันและบรรทม				พกท.

แหล่งข้อมูลอื่น

• ชนิดรถโดยสาร - การรถไฟแห่งประเทศไทย เก็บถาวร 2012-06-26 ที่ เวย์แบ็กแมชชีน

ดูเพิ่ม

ขบวนรถไฟในประเทศไทย