กองพันทหารม้าที่ 4 รักษาพระองค์ กองพลที่ 1 รักษาพระองค์

กองพันทหารม้าที่ 4
ประเทศ	ไทย
เหล่า	กองทัพบกไทย
รูปแบบ	กองพันทหารม้ารักษาพระองค์
ขึ้นต่อ	กองพลที่ 1 รักษาพระองค์
กองบัญชาการ	1156 ถนนสามเสน แขวงถนนนครไชยศรี เขตดุสิต กรุงเทพมหานคร
วันสถาปนา	พ.ศ. 2474 (ระยะที่ 1) 1 เมษายน พ.ศ. 2495 (ระยะที่ 2)
ปฏิบัติการสำคัญ	สงครามโลกครั้งที่สอง กรณีพิพาทอินโดจีน สงครามแปซิฟิก การศึกในพม่า สงครามเย็น สงครามเวียดนาม การก่อการกำเริบคอมมิวนิสต์ในประเทศไทย สมรภูมิช่องบก สมรภูมิบ้านร่มเกล้า
ผู้บังคับบัญชา
ผู้บังคับการ	พันโท เขมชาติ อิ่มลิ้มทาน
ผบ.สำคัญ	พลเอก ประจวบ สุนทรางกูร พลตรี มนูญกฤต รูปขจร

กองพันทหารม้าที่ 4 (ม.พัน.4) เป็นหน่วยทหารในสังกัดกองพลที่ 1 รักษาพระองค์ มีที่ตั้งหน่วยบริเวณถนนสามเสน ตรงข้ามอาคารรัฐสภาแขวงถนนนครไชยศรี เขตดุสิต กรุงเทพมหานคร

ม.พัน.4 กำเนิดขึ้นครั้งแรกโดยการแปรสภาพกองพันทหารม้าที่จังหวัดสระบุรี ในปี พ.ศ. 2474 ผ่านการย้ายที่ตั้งหน่วยหลายครั้ง จนชื่อของหน่วยได้สลายไประยะแรกในปี พ.ศ. 2495 ต่อมาหน่วยได้รับการจัดตั้งใหม่อีกครั้งในปีเดียวกัน โดยย้ายที่ตั้งมายังกรุงเทพมหานคร และต่อมาได้รับพระราชทานพระบรมราชานุญาตให้สถาปนาเป็นหน่วยทหารรักษาพระองค์ ในวันที่ 19 กรกฎาคม พ.ศ. 2519

กองพันทหารม้าที่ 4 เป็นหนึ่งในหน่วยทหารที่มีความสำคัญในทางการเมือง เคยมีบทบาททั้งในเหตุก่อการกบฏและรัฐประหาร อีกทั้งยังเป็นที่ตั้งของสถานีวิทยุยานเกราะ ซึ่งเคยถูกกลุ่มขวาจัดใช้เป็นสื่อโฆษณาชวนเชื่อในช่วงก่อนเหตุการณ์ 6 ตุลา อย่างไรก็ตาม ในระยะหลังสถานีวิทยุดังกล่าวก็ได้ให้เอกชนเช่าคลื่นประกอบกิจการเพื่อความบันเทิงเป็นหลัก มิใช่เพื่อการปลุกระดมเหมือนในอดีต

ประวัติ

กองพันทหารม้าที่ 4 (ม.พัน.4) ถือกำเนิดขึ้นมา 2 ระยะ คือ

• ระยะที่ 1: กองพันทหารม้าที่ 4 ได้จัดตั้งขึ้นครั้งแรกเมื่อปี พ.ศ. 2474 จากการแปรสภาพกองพันทหารม้าที่ 2 ในกรมทหารม้าที่ 2 โดยจัดตั้งที่ตำบลปากเพรียว อำเภอเมือง จังหวัดสระบุรี มีพันตรี หลวงอาจณรงค์ (หม่อมหลวงต้อ พนมวัน) เป็นผู้บังคับกองพันคนแรก และใช้นามหน่วยย่อว่า ม.พัน.4 ซึ่งได้ใช้ชื่อนี้เรื่อยมา แม้ว่าจะมีการเปลี่ยนที่ตั้งหลายครั้ง จากสระบุรีไปอยู่ จังหวัดจันทบุรี และจังหวัดกาญจนบุรีตามลำดับ จนกระทั่งถึงปี พ.ศ. 2488 ทางราชการได้ยุบหน่วย ม.พัน.4 ณ จ.กาญจนบุรี แล้วแปรสภาพ ม.พัน.6 (หน่วยที่เกิดขึ้นใหม่ เมื่อคราวสงครามมหาเอเชียบูรพา) ที่จังหวัดอุตรดิตถ์ เป็น ม.พัน.4 แทน และในปี พ.ศ. 2495 จึงได้แปรสภาพอีกครั้งหนึ่งจากหน่วย ม.พัน.4 เป็น ม.พัน.7 ชื่อของ ม.พัน.4 จึงได้สลายตัวไปในระยะแรก
• ระยะที่ 2: ม.พัน.4 ได้จัดตั้งขึ้นอีกครั้ง เมื่อวันที่ 1 เมษายน พ.ศ. 2495 ในฐานะกองพันรถถังของกรมทหารม้า (รถถัง) ที่ 2 ใช้รถถังแบบ เอ็ม24 ชาร์ฟฟี จากสหรัฐอเมริกา (ปัจจุบันได้เปลี่ยนยุทโธปกรณ์เป็น ถ.M48A5) ที่ตั้งอยู่ที่ถนนบางกระบือ (ปัจจุบันเป็นส่วนหนึ่งของถนนสามเสน) ตำบลถนนนครไชยศรี อำเภอดุสิต จังหวัดพระนคร โดยมี พันตรี ประจวบ สุนทรางกูร (ยศในขณะนั้น) เป็นผู้บังคับกองพันท่านแรก และเมื่อวันที่ 19 กรกฎาคม พ.ศ. 2519 หน่วยได้รับพระราชทานพระบรมราชานุญาตจากพระบาทสมเด็จพระมหาภูมิพลอดุลยเดชมหาราช บรมนาถบพิตร ให้สถาปนาขึ้นเป็นหน่วยทหารรักษาพระองค์ โดยใช้นามหน่วยว่า "กองพันทหารม้าที่ 4 รักษาพระองค์"

ภารกิจ

ดำเนินการฝึกเตรียมความพร้อมในการปฏิบัติตามแผนป้องกันประเทศ โดยมีภารกิจหลักของหน่วย คือ การเคลื่อนที่เข้าประชิด และทำลายกำลังข้าศึก โดยใช้อำนาจการยิง การดำเนินกลยุทธ์และอำนาจการทำลายข่มขวัญ ปฏิบัติการร่วมรบกับทหารเหล่าอื่น

และนอกจากหน่วย ม.พัน.4 จะมีหน้าที่หลักในการปกป้องรักษาความสงบของประเทศในภาวะสงครามแล้ว ยังมีภารกิจยามปกติ ในการช่วยเหลือประชาชน ในพื้นที่บรรเทาสาธารณะภัยและจิตอาสาพัฒนาชุมชน เช่น การส่งกำลังพลเข้าช่วยเหลือประชาชนทั้งในยามปกติและในยามเกิดภัยพิบัติ เป็นต้น

บทบาทต่อการเมืองไทย

กองพันทหารม้าที่ 4 รักษาพระองค์ (ขณะนั้น) เคยมีบทบาทในกบฏทหารนอกราชการ โดยรถถังจาก ม.พัน.4 รอ. เข้าควบคุมสถานที่ราชการต่าง ๆ ในช่วงเช้ามืดของวันที่ 9 กันยายน พ.ศ. 2528 ซึ่งพันเอก มนูญ รูปขจร ผู้นำการก่อกบฏ ก็เคยเป็นผู้บังคับการหน่วยดังกล่าว เหตุการณ์นี้ถูกอ้างถึงในเพลง "มะโหนก (ถึกควายทุย ภาค 6)" จากอัลบั้ม "อเมริโกย" ของวงคาราบาว

หลังจากเหตุการณ์ดังกล่าว ม.พัน.4 รอ. ยังมีบทบาทเชื่อมโยงกับการเมืองไทย เช่น ในปี พ.ศ. 2553 น.พ. เหวง โตจิราการ ได้นำมวลชน นปช. ไปปราศรัยที่หน้าหน่วย, พ.ศ. 2563 กลุ่มแนวร่วมธรรมศาสตร์และการชุมนุม นำโดย ปนัสยา สิทธิจิรวัฒนกุล และ ภาณุพงศ์ จาดนอก จัดกิจกรรมตอบโต้การดำเนินการของทหาร ที่หน้า ม.พัน.4 รอ. และในปี พ.ศ. 2566 หลังการลงมติเลือกนายกรัฐมนตรี ตำรวจได้ใช้เส้นทางผ่านหน่วยดังกล่าวในการนำสมาชิกวุฒิสภาบางส่วนออกจากอาคารรัฐสภา เป็นต้น

อนึ่ง พลตรี ขัตติยะ สวัสดิผล ยังเคยอาศัยที่บ้านพักใน ม.พัน.4 รอ. ด้วย เขาเคยกล่าวว่ารัฐประหารทุกครั้งที่ตนมีส่วนร่วม จะมีรถถังจากหน่วยดังกล่าวเข้าควบคุมสถานที่สำคัญในกรุงเทพมหานคร ทั้งนี้ ในรัฐประหารเมื่อ พ.ศ. 2557 หลังพลตรีขัตติยะเสียชีวิต คสช. ก็ยังใช้ยุทโธปกรณ์จากหน่วยดังกล่าวเข้าควบคุมสถานการณ์ แม้จะไม่มีการเคลื่อนรถถังมาด้วยเหมือนรัฐประหารครั้งก่อน ๆ ก็ตาม

สถานีวิทยุกระจายเสียงกองทัพบก ยานเกราะ ศูนย์การทหารม้า

ภายในพื้นที่กองพันทหารม้าที่ 4 รักษาพระองค์ เกียกกาย เป็นที่ตั้งของสถานีวิทยุกระจายเสียงกองทัพบก ยานเกราะ ศูนย์การทหารม้า จำนวน 3 คลื่น ซึ่งเริ่มกระจายเสียงครั้งแรกพร้อมกันเมื่อวันที่ 13 มกราคม พ.ศ. 2499 ได้แก่ เอเอ็ม 540 กิโลเฮิรตซ์, เอฟเอ็ม 89.0 เมกะเฮิรตซ์ และเอฟเอ็ม 91.5 เมกะเฮิรตซ์ โดยคลื่น 89.0 เมกะเฮิรตซ์ บริษัท ทราฟฟิกคอรนเนอร์ จำกัด นำโดยวินิจ เลิศรัตนชัย เคยเช่าเพื่อดำเนินกิจการสถานีวิทยุ "ไพเรท ร็อค" ส่วนคลื่น 91.5 เมกะเฮิรตซ์ นั้น บจก. เอไทม์ มีเดีย (ปัจจุบันเป็นส่วนหนึ่งของ บริษัท เดอะ วัน เอ็นเตอร์ไพรส์ จำกัด (มหาชน)) เคยเช่าเพื่อดำเนินกิจการสถานีวิทยุ "ฮอตเวฟ"

นอกจากนี้ ในช่วงปี พ.ศ. 2500–2520 สถานีวิทยุยังได้จัดทำนิตยสารรายเดือน "ยานเกราะ" ซึ่งเป็นแหล่งชุมนุมนักเขียนที่มีชื่อเสียง เช่น วัฒน์ วรรลยางกูร, 'รงค์ วงษ์สวรรค์, ประมูล อุณหธูป, ขรรค์ชัย บุนปาน และสุจิตต์ วงษ์เทศ เป็นต้น

ในช่วงปี พ.ศ. 2517–2519 สถานีวิทยุยานเกราะเคยถูกใช้เป็นสื่อโฆษณาชวนเชื่อของกลุ่มขวาจัด โดยมี "ชมรมวิทยุเสรี" ซึ่ง พันโท อุทาร สนิทวงศ์ ณ อยุธยา, อาคม มกรานนท์ และอุทิศ นาคสวัสดิ์ เป็นโฆษกสำคัญ รวมถึงยังมี "ชมรมแม่บ้าน" ที่นำโดย วิมล เจียมเจริญ ซึ่งทั้งสองชมรมเป็นผู้จัดรายการที่มีลักษณะเผยแพร่ทัศนะโจมตีขบวนการนักศึกษาในขณะนั้น และปลุกระดมให้ต่อต้านลัทธิคอมมิวนิสต์ ก่อนเกิดเหตุการณ์ 6 ตุลา

แหล่งข้อมูลอื่น

• กองพันทหารม้าที่ 4 รักษาพระองค์ กองพลที่ 1 รักษาพระองค์ ที่เฟซบุ๊ก