ข้ามไปเนื้อหา

วังสวนสุนันทา

จากวิกิพีเดีย สารานุกรมเสรี
สวนสุนันทา
ตำหนักสายสุทธานภดล ในบริเวณสวนสุนันทา (ปัจจุบันคืออาคาร 27 มหาวิทยาลัยราชภัฏสวนสุนันทา)
แผนที่
ข้อมูลทั่วไป
ประเภทเขตพระราชฐานชั้นในพระราชวังดุสิต
เมืองกรุงเทพมหานคร
ประเทศประเทศไทย
เริ่มสร้างพ.ศ. 2451
ผู้สร้างพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว

สวนสุนันทา เป็นเขตพระราชฐานชั้นในของพระราชวังดุสิต ซึ่งพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัวทรงพระกรุณาโปรดเกล้าฯ มีพระราชดำริให้สร้างขึ้นเพื่อเป็นที่ประทับของพระภรรยาเจ้าและเจ้าจอมเมื่อพระองค์เสด็จสวรรคตไปแล้ว โดยพระองค์มีพระราชประสงค์ให้สวนนี้มีลักษณะเป็นสวนป่า[1] จึงโปรดเกล้าฯ ให้หาพันธุ์ไม้ดอกไม้ผลที่ดีและหาได้ยากนานาชนิดมาปลูกไว้ในสวนแห่งนี้ด้วย ที่มาของชื่อสวนแห่งนี้มาจากชื่อสวนของพระอินทร์บนสวรรค์ชั้นดาวดึงส์ซึ่งมีชื่อว่า "สุนันทาอุทยาน"[2] และพระนามของสมเด็จพระนางเจ้าสุนันทากุมารีรัตน์ พระบรมราชเทวี พระมเหสีซึ่งเป็นที่รักยิ่งของพระองค์ แต่ทว่าพระองค์สวรรคตเสียก่อน การก่อสร้างพระตำหนัก และตำหนักในสวนสุนันทาจึงมาเริ่มการก่อสร้างในสมัยรัชกาลที่ 6

เมื่อพระบาทสมเด็จพระมงกุฎเกล้าเจ้าอยู่หัวเสด็จขึ้นครองราชสมบัติ ได้ทรงพระราชดำริว่าสถานที่ในพระบรมมหาราชวังชั้นในคับแคบ ไม่เหมาะสมจะเป็นที่ประทับของพระบรมวงศานุวงศ์ฝ่ายใน จึงโปรดให้สร้างพระตำหนักและตึกในบริเวณสวนสุนันทาขึ้นอีกหลายหลัง[3] แล้วโปรดให้เป็นที่ประทับของพระมเหสี เจ้าจอมมารดา เจ้าจอมและพระราชธิดาใน พระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว จำนวน 32 ตำหนัก ซึ่งมีพระตำหนักองค์สำคัญ 4 หลังได้แก่ พระตำหนักสมเด็จพระศรีพัชรินทราบรมราชินีนาถ พระบรมราชชนนีพันปีหลวง พระตำหนักสมเด็จพระศรีสวรินทิราบรมราชเทวี พระพันวัสสาอัยยิกาเจ้า พระตำหนักสมเด็จพระปิตุจฉาเจ้าสุขุมาลมารศรี พระอัครราชเทวี และพระตำหนักพระวิมาดาเธอ พระองค์เจ้าสายสวลีภิรมย์ กรมพระสุทธาสินีนาฏ ปิยมหาราชปดิวรัดา แต่ทว่าพระตำหนักสมเด็จพระศรีพัชรินทราบรมราชินีนาถ พระบรมราชชนนีพันปีหลวงนั้นได้มีการหยุดการก่อสร้างเมื่อมีการก่ออาคารมาถึงฐานอันเนื่องมาจากทรงโปรดที่จะประทับที่พระตำหนักพญาไท จึงได้มีการแก้แบบและก่อสร้างเป็นท้องพระโรงมีนามว่า พระที่นั่งนงคราญสโมสร ส่วนสมเด็จพระศรีสวรินทิราบรมราชเทวี พระพันวัสสาอัยยิกาเจ้า และสมเด็จพระปิตุจฉาเจ้าสุขุมาลมารศรี พระอัครราชเทวี เสด็จมาประทับที่พระตำหนักในช่วงระยะเวลาหนึ่งก่อนที่จะเสด็จไปประทับที่วังของพระราชโอรสเป็นการถาวร โดยพระราชทานพระตำหนักเป็นที่ประทับแก่เจ้านายที่อยู่ในความดูแลของพระองค์ จึงทำให้พระวิมาดาเธอ พระองค์เจ้าสายสวลีภิรมย์ กรมพระสุทธาสินีนาฏ ปิยมหาราชปดิวรัดา เป็นองค์ประธานของสวนสุนันทาจนกระทั่งสิ้นพระชนม์ในปี พ.ศ. 2472

ระหว่างที่พระวิมาดาเธอ พระองค์เจ้าสายสวลีภิรมย์ กรมพระสุทธาสินีนาฏ ปิยมหาราชปดิวรัดายังทรงพระชนม์อยู่นั้น บรรดาขุนนาง ข้าราชการ ผู้มีบรรดาศักดิ์นิยมนำบุตรี และหลานของตนมาถวายตัวต่อพระวิมาดาเธอ เป็นจำนวนมาก พระวิมาดาเธอ จึงทรงให้สร้าง "โรงเรียนนิภาคาร"[4] ขึ้นภายในสวนสุนันทา สอนตามหลักสูตรการศึกษาในสมัยนั้น รวมทั้งอบรมจริยา มารยาท การฝีมือ ให้เป็นกุลสตรี

ครั้นถึงปี พ.ศ. 2475 ได้มีการเปลี่ยนแปลงการปกครองขึ้น บรรดาพระบรมวงศานุวงศ์ ในสวนสุนันทาหวั่นเกรงภัยจากการเมือง จึงได้ทะยอยกันออกไปจากสวนสุนันทาจนหมดสิ้น บางพระองค์ได้เสด็จออกไปอยู่หัวเมืองและหลายพระองค์เสด็จลี้ภัยการเมืองไปอยู่ต่างประเทศ โรงเรียนนิภาคารจึงเลิกดำเนินการไปโดยปริยาย นับแต่นั้นมาสวนสุนันทาที่เคยงดงามก็ถูกทอดทิ้ง ขาดการดูแลเอาใจใส่ ตำหนักต่าง ๆ ชำรุดทรุดโทรมเป็นอันมาก พื้นที่ภายในรกร้างว่างเปล่า ต่อมาในรัชกาลพระบาทสมเด็จพระปรเมนทรมหาอานันทมหิดล พระอัฐมรามาธิบดินทร คณะผู้สำเร็จราชการแทนพระองค์ เห็นว่าสวนสุนันทาถูกทอดทิ้งรกร้างอยู่มิได้ทำประโยชน์ จึงเห็นสมควรให้นายกรัฐมนตรีได้ใช้ประโยชน์ เป็นที่อยู่อาศัยของรัฐมนตรีและผู้แทนราษฎร แต่สภาผู้แทนราษฎรขอเพียงพื้นที่ภายนอกกำแพงติดถนนสามเสนสร้างเป็นบ้านพักของสมาชิกสภาผู้แทนราษฎรเท่านั้น คณะรัฐมนตรีจึงลงมติเห็นสมควรว่า ควรใช้สถานที่นี้ให้เป็นประโยชน์แก่การศึกษาและมอบให้กระทรวงธรรมการ (กระทรวงศึกษาธิการในปัจจุบัน) ดำเนินการจัดตั้งให้เป็นสถานศึกษาของชาติ และสถานที่ศึกษานี้ให้ชื่อโดยคงชื่อเดิมของสถานที่ เพื่อเป็นอนุสรณ์ โดยขนานนามว่า "โรงเรียนสวนสุนันทาวิทยาลัย" เริ่มเปิดการศึกษามาตั้งแต่ปี พ.ศ. 2480 เป็นต้นมา

ต่อมาในปี พ.ศ. 2518 โรงเรียนสวนสุนันทาวิทยาลัยจึงได้ยกฐานะขึ้นเป็น "วิทยาลัยครูสวนสุนันทา" ตามพระราชบัญญัติวิทยาลัยครู พ.ศ. 2518 ต่อมาเมื่อวันที่ 14 กุมภาพันธ์ พ.ศ. 2535 พระบาทสมเด็จพระมหาภูมิพลอดุลยเดชมหาราช บรมนาถบพิตร ทรงพระกรุณาโปรดเกล้าฯ พระราชทานนาม "สถาบันราชภัฏ" เป็นชื่อสถาบันการศึกษาในสังกัดกรมการฝึกหัดครูกระทรวงศึกษาธิการ ทั้งยังได้พระราชทานตราพระราชลัญจกรประจำพระองค์ให้เป็นตราสัญลักษณ์ประจำสถาบันราชภัฏ แต่ยังไม่เป็นทางการ เนื่องจากยังไม่มีการประกาศใช้พระราชบัญญัติสถาบันราชภัฏ และเมื่อได้ประกาศใช้พระราชบัญญัติสถาบันราชภัฏ เมื่อวันที่ 24 มกราคม พ.ศ. 2538 วิทยาลัยครูสวนสุนันทาจึงมีชื่อเป็น "สถาบันราชภัฏสวนสุนันทา"[5] อย่างเป็นทางการ

ในวันที่ 15 มิถุนายน พ.ศ. 2547 พระราชบัญญัติมหาวิทยาลัยราชภัฏ พ.ศ. 2547 ได้ประกาศใช้ในราชกิจจานุเบกษา มีผลให้สถาบันราชภัฏสวนสุนันทายกฐานะเป็น มหาวิทยาลัยราชภัฏสวนสุนันทา

พระที่นั่งนงคราญสโมสร

อาคารในสวนสุนันทา

[แก้]
  • พระที่นั่งนงคราญสโมสร

แรกเริ่มเดิมทีจะสร้างเป็นพระตำหนักสมเด็จพระศรีพัชรินทราบรมราชินีนาถ พระบรมราชชนนีพันปีหลวง แต่เมื่อการก่อสร้างมาถึงส่วนฐานสมเด็จพระศรีพัชรินทราบรมราชินีนาถ พระบรมราชชนนีพันปีหลวงทรงโปรดที่พระตำหนักพญาไทและไม่มีพระราชประสงค์ที่จะเสด็จไปประทับในสวนสุนันทาจึงได้มีการแก้ไขแบบแปลนจัดสร้างขึ้นเป็นท้องพระโรงส่วนกลาง พระบาทสมเด็จพระมงกุฎเกล้าเจ้าอยู่หัว รัชกาลที่ 6 พระราชทานนามพระที่นั่งว่า "พระที่นั่งนงคราญสโมสร" ซึ่งเป็นนามของพระที่นั่งในพระอภิเนาว์นิเวศน์ พระบรมมหาราชวังที่สร้างขึ้นในสมัยรัชกาลที่ 4 ซึ่งก็เป็นท้องพระโรงฝ่ายในเช่นเดียวกัน โดยพระที่นั่งแห่งใหม่นี้ใช้สำหรับพระราชวงศ์พระองค์ใดก็ตาม จะทรงใช้ในการบำเพ็ญพระกุศลหรือจัดงานรื่นเริง ปัจจุบันอยู่ในความดูแลของสำนักกิจการความมั่นคงภายใน กรมการปกครอง

เป็นที่ประทับของสมเด็จพระศรีสวรินทิราบรมราชเทวี พระพันวัสสาอัยยิกาเจ้าโดยพระองค์ประทับที่พระตำหนักหลังนี้จนกระทั่ง พระตำหนักใหญ่วังสระปทุมก่อสร้างแล้วเสร็จจึงเสด็จไปประทับที่วังสระปทุม และพระราชทานตำหนักให้เป็นที่ประทับของพระเจ้าบรมวงศ์เธอ พระองค์เจ้าเยาวภาพงศ์สนิท พระเจ้าบรมวงศ์เธอ พระองค์เจ้าประภาพรรณพิไลยและ พระเจ้าบรมวงศ์เธอ พระองค์เจ้าวาปีบุษบากร

เป็นที่ประทับของสมเด็จพระปิตุจฉาเจ้าสุขุมาลมารศรี พระอัครราชเทวีโดยพระองค์เสด็จประทับที่พระตำหนักหลังนี้จนกระทั่งมีการก่อสร้างตำหนักสมเด็จที่วังบางขุนพรหม พระองค์จึงเสด็จไปประทับที่วังบางขุนพรหมเป็นการถาวร

ตำหนักสมเด็จพระปิตุจฉาเจ้าสุขุมาลมารศรี พระอัครราชเทวี
  • พระตำหนักสายสุทธานภดล

เป็นที่ประทับของพระวิมาดาเธอ พระองค์เจ้าสายสวลีภิรมย์ กรมพระสุทธาสินีนาฏ ปิยมหาราชปดิวรัดา ซึ่งแรกเริ่มเดิมทีเมื่อก่อสร้างนั้นมีลักษณะเหมือนกับพระตำหนักสมเด็จพระศรีสวรินทิราบรมราชเทวี พระพันวัสสาอัยยิกาเจ้าและพระตำหนักสมเด็จพระปิตุจฉาเจ้าสุขุมาลมารศรี พระอัครราชเทวี แต่ต่อมาพระองค์โปรดให้มีการต่อเติมขยายพระตำหนักจึงทำให้พระตำหนักหลังนี้แตกต่างจากรพระตำหนักทั้ง 2 พระวิมาดาเธอ พระองค์เจ้าสายสวลีภิรมย์ กรมพระสุทธาสินีนาฏ เสด็จประทับที่พระตำหนักหลังนี้จนกระทั่งสิ้นพระชนม์เมื่อปี พ.ศ. 2472 ปัจจุบันอยู่ในความดูแลของมหาวิทยาลัยราชภัฏสวนสุนันทา

ตำหนักสายสุทธานภดล
  • ตำหนักมาลินีนพดารา

เป็นอาคารบริวารของพระตำหนักสายสุทธานภดลเป็นที่ประทับของสมเด็จพระเจ้าบรมวงศ์เธอ เจ้าฟ้าหญิงมาลินีนพดาราสิรินิภาพรรณวดี กรมขุนศรีสัชนาลัยสุรกัญญา มีลักษณะสถาปัตยกรรมเป็นอาคารตะวันตกสูง 2 ชั้น ปัจจุบันตำหนักถูกรื้อลงแล้ว และเป็นที่ตั้งของอาคารเรียนคณะวิทยาศาสตร์และเทคโนโลยี มหาวิทยาลัยราชภัฏสวนสุนันทา

  • ตำหนักพระเจ้าบรมวงศ์เธอ พระองค์เจ้าเยาวภาพงศ์สนิท

เป็นอาคารบริวารของพระตำหนักสมเด็จพระศรีสวรินทิราบรมราชเทวี พระพันวัสสาอัยยิกาเจ้า เป็นที่ประทับของพระเจ้าบรมวงศ์เธอ พระองค์เจ้าเยาวภาพงศ์สนิท พระเจ้าบรมวงศ์เธอ พระองค์เจ้าประภาพรรณพิไลยและ พระเจ้าบรมวงศ์เธอ พระองค์เจ้าวาปีบุษบากร มีลักษณะเป็นอาคารสูง 2 ชั้นตั้งอยู่บนเนินเขา (เนินพระนาง ซึ่งในปัจจุบันเป็นที่ตั้งของพระราชานุสาวรีย์ สมเด็จพระนางเจ้าสุนันทากุมารีรัตน์ พระบรมราชเทวี) ตำหนักหลังนี้ถูกรื้อลงในช่วงรัชกาลที่ 8

  • ตำหนักสมเด็จพระราชปิตุจฉา เจ้าฟ้าวไลยอลงกรณ์ กรมหลวงเพชรบุรีราชสิรินธร

เป็นอาคารบริวารของพระตำหนักสมเด็จพระศรีสวรินทิราบรมราชเทวี พระพันวัสสาอัยยิกาเจ้า เป็นที่ประทับของสมเด็จพระราชปิตุจฉา เจ้าฟ้าวไลยอลงกรณ์ กรมหลวงเพชรบุรีราชสิรินธร ตำหนักหลังนี้ถูกรื้อลงในช่วงรัชกาลที่ 8

  • ตำหนักพระเจ้าบรมวงศ์เธอ พระองค์เจ้าอัพภันตรีปชา

เป็นที่ประทับของพระเจ้าบรมวงศ์เธอ พระองค์เจ้าอัพภันตรีปชา ปัจจุบันตัวพระตำหนักเป็นที่ตั้งของสำนักงานสวนดุสิตโพล

  • ตำหนักพระเจ้าบรมวงศ์เธอ พระองค์เจ้าอรประพันธ์รำไพ

เป็นที่ประทับของพระเจ้าบรมวงศ์เธอ พระองค์เจ้าอรประพันธ์รำไพ มีความแตกต่างจากตำหนักหลังอื่น ๆ คือมีสะพานเดินเชื่อมบริเวณชั้น 2 กับเรือนเจ้าจอมมารดาอ่อน ตำหนักหลังนี้ได้รับความเสียหายในสมัยสงครามโลกครั้งที่ 2 จึงถูกรื้อลงในที่สุด

เป็นที่ประทับของพระเจ้าบรมวงศ์เธอ พระองค์เจ้าอาทรทิพยนิภา ปัจจุบันอยู่ในความดูแลของมหาวิทยาลัยราชภัฏสวนสุนันทา

เป็นที่ประทับของพระเจ้าบรมวงศ์เธอ พระองค์เจ้าจุฑารัตนราชกุมารี ปัจจุบันอยู่ในความดูแลของมหาวิทยาลัยราชภัฏสวนสุนันทา

เป็นที่ประทับของพระเจ้าบรมวงศ์เธอ พระองค์เจ้าพิสมัยพิมลสัตย์ ปัจจุบันอยู่ในความดูแลของมหาวิทยาลัยราชภัฏสวนสุนันทา

เป็นที่ประทับของพระเจ้าบรมวงศ์เธอ พระองค์เจ้าศศิพงศ์ประไพ ปัจจุบันอยู่ในความดูแลของมหาวิทยาลัยราชภัฏสวนสุนันทา

  • ตำหนักพระบรมวงศ์เธอพระองค์เจ้าหญิงวรลักษณาวดี 

เป็นที่ประทับของพระบรมวงศ์เธอพระองค์เจ้าหญิงวรลักษณาวดี ปัจจุบันตำหนักหลังนี้ถูกรื้อลงแล้วและเป็นที่ตั้งของอาคารเรียนพลศึกษา ศูนย์หนังสือ และกองพัฒนานักศึกษา มหาวิทยาลัยราชภัฏสวนสุนันทา

  • ตำหนักพระเจ้าบรมวงศ์เธอพระองค์เจ้าหญิงเหมวดี

เป็นที่ประทับของพระเจ้าบรมวงศ์เธอพระองค์เจ้าหญิงเหมวดี

  • ตำหนักพระเจ้าวรวงศ์เธอพระองค์เจ้าสุวพักตร์วิไลพรรณ

เป็นที่ประทับของพระเจ้าวรวงศ์เธอพระองค์เจ้าสุวพักตร์วิไลพรรณ ปัจจุบันตำหนักหลังนี้ถูกรื้อลงแล้วและเป็นที่ตั้งของอาคารเรียนคณะวิทยาการจัดการ มหาวิทยาลัยราชภัฏสวนสุนันทา

  • ตำหนักเจ้าดารารัศมี พระราชชายา

เป็นที่ประทับของเจ้าดารารัศมีพระราชชายา ปัจจุบันถูกรื้อลงแล้วในช่วงต้นรัชกาลที่ 9 โดยตำแหน่งเดิมขององค์ตำหนักอยู่ภายในบริเวณมหาวิทยาลัยสวนดุสิต

  • เรือนเจ้าจอมหม่อมราชวงศ์สดับ

เป็นอาคารบริวารของพระตำหนักสายสุทธานภดลเป็นที่พำนักของเจ้าจอมหม่อมราชวงศ์สดับ ปัจจุบันตำหนักหลังนี้ถูกรื้อลงแล้วและเป็นที่ตั้งของอาคารเรียนภาควิชาคหกรรมศาสตร์ คณะวิทยาศาสตร์และเทคโนโลยี มหาวิทยาลัยราชภัฏสวนสุนันทา

  • เรือนเจ้าจอมเอิบ

เป็นที่พำนักของเจ้าจอมเอิบ ปัจจุบันถูกรื้อลงเพื่อสร้างอาคารเรียน 1 มหาวิทยาลัยสวนดุสิต

  • เรือนเจ้าจอมแส

เป็นที่พำนักของเจ้าจอมแสปัจจุบันถูกรื้อลงเพื่อสร้างอาคารเรียน 1 มหาวิทยาลัยสวนดุสิต

  • เรือนเจ้าจอมเอี่ยม

เป็นที่พำนักของเจ้าจอมเอี่ยมปัจจุบันถูกรื้อลงเพื่อสร้างอาคารเรียน 1 มหาวิทยาลัยสวนดุสิต

  • เรือนเจ้าจอมอาบ

เป็นที่พำนักของเจ้าจอมอาบปัจจุบันถูกรื้อลงเพื่อสร้างอาคารเรียน 1 มหาวิทยาลัยสวนดุสิต

  • เรือนเจ้าจอมแก้ว

เป็นที่พำนักของเจ้าจอมแก้วปัจจุบันถูกรื้อลงเพื่อสร้างอาคารเรียน 1 มหาวิทยาลัยสวนดุสิต

  • เรือนเจ้าจอมมารดาอ่อน

เป็นที่พำนักของเจ้าจอมมารดาอ่อน เรือนหลังนี้ได้รับความเสียหายในสมัยสงครามโลกครั้งที่ 2 จึงถูกรื้อลงในที่สุด

เป็นที่พำนักของเจ้าจอมเอื้อนในรัชกาลที่ 5 ปัจจุบันอยู่ในความดูแลของมหาวิทยาลัยราชภัฏสวนสุนันทา

  • เรือนท้าวโสภานิเวศน์

เป็นที่พำนักของท้าวโสภานิเวศน์ ปัจจุบันถูกรื้อในช่วงต้นรัชกาลที่ 9 โดยตำแหน่งเดิมของเรือนหลังนี้อยู่ภายในบริเวณมหาวิทยาลัยสวนดุสิต

  • ตำหนักว่าง

ในสวนสุนันทามีตำหนัก 2 หลังที่ไม่มีเจ้านายประทับตั้งอยู่ทั้ง 2 ด้านของตำหนักเจ้าดารารัศมี พระราชชายา ถูกรื้อลงในช่วงต้นรัชกาลที่ 9 โดยตำแหน่งเดิมขององค์ตำหนักอยู่ภายในบริเวณมหาวิทยาลัยสวนดุสิต

อ้างอิง

[แก้]
  1. พระราชนิพนธ์ในพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว, จดหมายเหตุพระราชกรณีกิจรายวัน ภาคที่ 22 (พิมพ์ในงานพระราชทานเพลิงศพคุณหญิงเพิ่ม โชฎึกราชเศรษฐี)
  2. กิตติพงษ์ วิโรจน์ธรรมากูร, สวนสุนันทา, สำนักพิมพ์สวนสุนันทา มรภ, ISBN 974-421-655-7 หน้า 167
  3. พระราชประวัติพระบาทสมเด็จพระศรีสินทรมหาวชิราวุธ พระมงกุฎเกล้าเจ้ากรุงสยาม (บางตอน) และพระราชนิพนธ์อันเป็นสุดที่รัก เรื่อง พระนล คำหลวง, หน้า 40
  4. กิตติพงษ์ วิโรจน์ธรรมากูร, สวนสุนันทา, สำนักพิมพ์สวนสุนันทา มรภ, ISBN 974-421-655-7 หน้า 223
  5. กิตติพงษ์ วิโรจน์ธรรมากูร, สวนสุนันทา, สำนักพิมพ์สวนสุนันทา มรภ, ISBN 974-421-655-7 หน้า 243