พระภูมิ
| |||||
.jpg)
พระภูมิ หรือ พระภูมิเจ้าที่ (บาลี: ภุมฺมเทว) เป็นเทพารักษ์ประจำพื้นที่และสถานที่ต่าง ๆ[1]ซึ่งไม่รวมรุกขเทวดาอื่นๆ[2] หากสิงสถิตอยู่หรือเป็นเจ้าของหรือเป็นใหญ่ในที่ใด ก็จะเรียกเป็น เจ้าที่, เจ้าท่า, เจ้าป่า หรือเจ้าเขา เป็นต้น[2] หน้าที่ของพระภูมิ คือเพื่อปกปักรักษา ปกป้องดูแล บ้านเรือน เคหสถาน อาคาร สถานที่ต่างๆ รวมทั้งเรือกสวนไร่นา[2] [2] ตามความเชื่อของคนไทยในทุกภาคของประเทศมาตั้งแต่สมัยโบราณและยึดถือปฏิบัติบูชาสืบต่อกันมาช้านานจวบจนปัจจุบัน โดยมี ‘ศาลพระภูมิ’ ถือเป็นสถานที่ศักดิ์สิทธิ์ที่อุทิศให้กับสิ่งศักดิ์สิทธิ์ที่มีความสำคัญและสักการะ หรือบุคคลสำคัญทางศาสนา[3]
ความเชื่อของพระภูมิมาจากศาสนาผี อันเป็นประเพณีธรรมเนียมพื้นเมืองแบบวิญญาณนิยมในเอเชียตะวันออกเฉียงใต้ก่อนการเข้ามาของศาสนาพุทธและศาสนาฮินดู เมื่อพระพุทธศาสนาและศาสนาฮินดูเข้ามาได้มีการผสมผสานในความเชื่อดั้งเดิม
เชื่อว่าพระภูมิมีอยู่ 9 องค์ ซึ่งแต่ละองค์มีบทบาทและหน้าที่รักษาสถานที่ต่างกันไป โดยประมุขของพระภูมิเจ้าที่นั้นคือเจ้ากรุงพาลี ซึ่งเป็นเทวดาในศาสนาฮินดู[4][5][6]
รายนามพระภูมิทั้ง 9[แก้]
ลักษณะของพระภูมิในประติมานวิทยาตั้งแต่โบราณจนถึงปัจจุบัน จะทรงฉลองพระองค์อย่างพระมหากษัตริย์ไทย ทรงสวมชฎา สวมพระภูษาห้อยชายมีสายธุรำ และสายสังวาลย์ ทรงสวมกำไล,ปั้นเหน่งและพาหุรัด สวมฉลองฉลองพระบาทเชิงงอนอันแสดงถึงความมั่งคั่งร่ำรวยและความสูงศักดิ์.
| นามพระภูมิและชายา | เทพอาวุธสัญญาลักษณ์ | บทบาทและสถานที่รักษา | หมายเหตุ |
|---|---|---|---|
| พระชัยมงคล ภูมไชยา หรือ ภูมชายา |
หัตถ์ซ้ายทรงถือถุงเงิน หัตถ์ขวาทรงถือพระขรรค์ หัตถ์ซ้ายทรงดอกบัวตูม หัตถ์ขวาทรงไถ้(ถุงมีสายหิ้งมีฝาปิด) |
ปกครองดูแลเคหสถานบ้านเรือนและร้านโรงต่างๆ | นิยมบูชาตามบ้านเรือนและพระราชวังทั่วไป. |
| พระนครราช หรือ พระธรรมโหรา ภูมมาลา |
หัตถ์ขวาทรงพระขรรค์ หัตถ์ซ้ายทรงพุ่มกอไม้ หรือ ช่อดอกไม้ หัตถ์ขวาทรงปุษษะมาลา(พวงมาลัย) หัตถ์ซ้ายทรงไม้พลองห้อยลง |
ดูแลปกครองป้อม,ค่าย,ประตูเมือง,หอรบและบันไดต่างๆ | ได้รับการสถาปนาเป็นหนึ่งในเทพารักษ์และสิ่งศักดิ์สิทธิ์ประจำท่าอากาศยานสุวรรณภูมิ. |
| พระเทเพน หรือ พระเยาวะแผ้ว ทิพมาลี |
หัตถ์ขวาทรงหอกสั้น หรือ พระขรรค์ หัตถ์ซ้ายทรงคัมภีร์ หัตถ์ขวาทรงปาศะ(เชือก) หัตถ์ซ้ายทรงกำหญ้า |
ดูแลฟาร์ม,ไร่และคอกสัตว์ต่างๆ | |
| พระชัยศพณ์ หรือ พระสัพพคนธรรพ์ ศรีประภา |
หัตถ์ขวาทรงแสงหอกยาว หัตถ์ซ้ายทรงวางไว้ข้างองค์ หัตถ์ขวาทรงคะนาน หัตถ์ซ้ายทรงย่าม |
ปกครองดูแลเสบียง,คลังและยุ้งฉางต่างๆ | มีหน้าที่ลักษณะเดียวกับพระไพรศพณ์และแม่พระโพสพ. |
| พระคนธรรพ์ สุปริยา |
หัตถ์ขวาทรงพระขรรค์ หัตถ์ซ้ายทรงหม้อกุมภะ หัตถ์ขวาทรงหม้อกุมภะ หัตถ์ซ้ายทรงช่อดอกกุหลาบ |
โรงพิธีงาน โรงพิธีแต่งงาน เรือนหอ สถานที่จัดงานมงคล | |
| พระธรรมโหรา หรือ พระนาคราช ขวัญข้าวกร้า |
หัตถ์ขวาทรงพระขรรค์ หัตถ์ซ้ายทรงรวงข้าว หัตถ์ขวาทรงเคียว หัตถ์ซ้ายทรงรวงข้าว |
เรือกสวนไร่นา ทุ่งหญ้าเลี้ยงสัตว์ | |
| พระเทวเถร หรือ พระวัยทัต ดอกไม้ทอง |
หัตถ์ขวาทรงปฏัก หัตถ์ซ้ายทรงวางไว้ข้างองค์ หัตถ์ขวาทรงดอกพุทธรักษาเคียว หัตถ์ซ้ายทรงธูปเทียน |
ครองวัดวาอาราม ปูชนียสถาน พระเจดีย์ พระพุทธรูปสำคัญ. | |
| พระพระธรรมิกราช พุ่มไม้ไพร |
หัตถ์ขวาทรงพระขรรค์ หัตถ์ซ้ายทรงปุษษะมาลา(พวงมาลัย) หัตถ์ขวาทรงหวีกล้วย หัตถ์ซ้ายทรงดอกแคและดอกตูม |
พืชพรรณธัญญาหารต่างๆ | |
| พระทาษธารา หรือ พระธาตุธาร,ทาสธารา รินระรื่น |
หัตถ์ขวาถือหอกสั้น หัตถ์ซ้ายวางไว้ข้างองค์ หัตถ์ขวาถือดอกบัวบาน หัตถ์ซ้ายถือหอยยอด หรือหอยสังข์ |
ปกครองดูแลบึง, ห้วยหนอง,คลองและลำธารต่างๆตลอดจนน้ำที่ตกลงมาจากฟ้า แม่น้ำทะเล. |
อ้างอิง[แก้]
- ↑ ราชบัณฑิตยสถาน, พจนานุกรม ฉบับราชบัณฑิตยสถาน พ.ศ. 2554 เฉลิมพระเกียรติพระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัว, กรุงเทพพฯ : ราชบัณฑิตยสถาน, 2556, หน้า 581
- ↑ 2.0 2.1 2.2 2.3 เสฐียรโกเศศ. ผีสางเทวดา. กรุงเทพฯ:เอเธนส์บุ๊คส์. 1997, หน้า 9
- ↑ Riffard, Pierre A. (2008). Nouveau dictionnaire de l'ésotérisme. Paris, FR: Payot. pp. 114–115, 136–137.
- ↑ William Henry Scott (1994). Barangay: Sixteenth Century Philippine Culture and Society. Quezon City: Ateneo de Manila University Press. ISBN 9715501354.
- ↑ A. L. Kroeber (1918). "The History of Philippine Civilization as Reflected in Religious Nomenclature". Anthropological Papers of the American Museum of Natural History. XXI (Part II): 35–37.
- ↑ Fay-Cooper Cole & Albert Gale (1922). "The Tinguian; Social, Religious, and Economic life of a Philippine tribe". Field Museum of Natural History: Anthropological Series. 14 (2): 235–493.
- ↑ https://www.tnews.co.th/religion/352484/รู้จักกับ-“พระภูมิทั้ง-9”-คู่บ้าน-คู่เมืองชาวสยาม!-เทวดาผู้ดูแลเรือกสวนไร่นาป่าเขา-บูชาตามประเพณี-คุ้มครองป้องภัย-พลิกร้ายกลายดี
.JPG)