พระกาล

พระกาฬชัยศรี
พระกาฬชัยศรีภายในศาลหลักเมืองกรุงเทพมหานคร
ชื่อในอักษรเทวนาครี	काल
ชื่อในการทับศัพท์ภาษาสันสกฤต	kāla
พาหนะ	นกแสก (พราหมณ์ไทย)
คู่ครอง	กาลี

พระกาฬไชยศรี หรือ พระกาล คติการบูชาพระกาลนั้นรับเอามาแต่อินเดียดั้งเดิม นิยมเรียก "พระกาลพระกุลี" หรือ "พระกาลกุลี" โดยดั้งเดิมจะนับถือพระกาลคู่กับพระกาลี ต่อมาภายหลังเรียกเพี้ยนเป็น "กุลี" ไป ต่อมาถึงสมัยรัตนโกสินทร์ ทีจะเห็นสร้อย "กลี" ฟังดูน่ากลัวนัก จึงเปลี่ยนสร้อยเสียใหม่ให้เป็น "ไชยศรี" ใช้เป็นทางราชการมาเห็นจะราวในสมัยรัชกาลที่สี่ ดังปรากฏในประกาศถือน้ำนั้นแต่คนทั่ว ๆ ไปก็จะเรียก "พระกาฬ" เฉย ๆ ตั้งแต่นั้น แต่คติการบูชาพระกาลยังคงอยู่โดยผสมกับคติความเชื่อพื้นถิ่นในไทย คือ ตากะลายายกะลีแทน

รูปเคารพของพระกาฬไชยศรีของไทยตั้งอยู่ภายในศาลหลักเมืองกรุงเทพมหานคร

แหล่งข้อมูลอื่น

• http://www.khandro.net/deity_Mahakala.htm
• The Many Forms of Mahakala, Protector of Buddhist Monasteries by Sri Nitin Kumar.