สมเด็จพระหริรักษ์รามมหาอิศราธิบดี
| สมเด็จพระหริรักษ์รามมหาอิศราธิบดี |
|
|---|---|
 |
|
|
|
|
| พระบรมนามาภิไธย | นักองค์ด้วง |
| พระปรมาภิไธย | องค์พระหริรักษ์รามมหาอิศราธิบดี ศรีสุริโยประพันธ์ ธรรมิศวโรดม บรมศิรินทร บวรมหาจักรพรรดิราช พิกาศนารถบพิตร สถิตยเป็นอิศรกัมพูชารัตนราช โอภาศชาติวรวงศ์ ดำรงกัมพูชามหาประเทศราชนคร บวรวิวัฒนาดิเรก เอกอัครมหาเขมราธิบดินทร นรินทรวิสุทธิอุดม บรมบพิตร |
| พระอิสริยยศ | พระมหากษัตริย์แห่งราชอาณาจักรกัมพูชา |
| ราชวงศ์ | ราชวงศ์นโรดม |
| ครองราชย์ | พ.ศ. 2390 - 19 ตุลาคม พ.ศ. 2403 |
| รัชกาลก่อน | สมเด็จพระมหาราชินีองค์มี |
| รัชกาลถัดไป | พระบาทสมเด็จพระนโรดม บรมรามเทวาวตาร |
| ข้อมูลส่วนพระองค์ | |
| พระราชสมภพ | พ.ศ. 2339 กัมพูชา |
| สวรรคต | 19 ตุลาคม พ.ศ. 2403 |
| พระราชบิดา | นักองค์เอง |
| พระราชมารดา | พระวรราชินี (นักนางรศ) |
| พระมเหสี | พระปิโยพระบรมท้าวธิดา (นักนางแป้น) พระปิโยพระบรมอัจฉราอัปสร (นักนางเภา) |
| พระราชบุตร | สมเด็จพระราชธิดามหากระษัตรี พระบรมมงคลทิวา พระบาทสมเด็จพระนโรดม บรมรามเทวาวตาร พระบาทสมเด็จพระสีสุวัตถิ์ |
สมเด็จพระหริรักษ์รามมหาอิศราธิบดี หรือ นักองด้วง หรือ พระองค์ด้วง (เขมร: ព្រះបាទ អង្គ ឌួង; พระบาทองค์ด้วง) เสด็จพระราชสมภพเมี่อ พ.ศ. 2339 และสวรรคตเมี่อวันที่ 19 ตุลาคม พ.ศ. 2403[1] ทรงเป็นปฐมกษัตริย์แห่งราชอาณาจักรกัมพูชาสมัยใหม่เป็นพระมหากษัตริย์ผู้กอบกู้เอกราชของกัมพูชา ซึ่งท่ามกลางการต่อสู้ระหว่างราชอาณาจักรสยาม และญวน
พระราชประวัติ[แก้]
สมเด็จพระหริรักษ์รามาธิบดี หรือ นักองค์ด้วง พระราชสมภพเมี่อ พ.ศ. 2339[1] เป็นพระราชโอรสของ สมเด็จพระนารายณ์รามาธิบดี (นักองเอง) และพระราชอนุชาในสมเด็จพระอุทัยราชา (นักองจันทร์)
เมื่อครั้งที่สมเด็จพระนารายณ์รามาธิบดีเสด็จสวรรคตนั้น พระบาทสมเด็จพระพุทธยอดฟ้าจุฬาโลกทรงพระกรุณาโปรดเกล้าฯ แต่งตั้งให้ นักองจันทร์ อภิเษกขึ้นครองราชย์ที่เขมรพระราชทานนามว่า สมเด็จพระอุทัยราชา แต่เมื่อสมเด็จพระอุทัยราชาขึ้นครองราชย์แล้วมีใจออกห่างกรุงสยามโดยหันไปพึ่งญวนแทน ในช่วงนั้นเจ้านายและขุนนางเขมรจึงแบ่งออกเป็น 2 ฝ่าย กล่าวคือ ฝ่ายที่เห็นด้วยและไม่เห็นด้วยกับสมเด็จพระอุทัยราชา ฝ่ายที่ไม่เห็นด้วยนั้น ซึ่งรวมทั้ง นักองด้วง จึงต้องหนีเข้ามายังกรุงเทพมหานครในรัชสมัยพระบาทสมเด็จพระพุทธเลิศหล้านภาลัย ตั้งแต่มีพระชนมายุ 16 พรรษา โดยเข้ามาพำนัก ณ วังเจ้าเขมร ซึ่งเป็นวังที่สมเด็จพระนารายณ์รามาธิบดี พระบิดาเคยพำนักอยู่[2]
ต่อมา ในรัชสมัยพระบาทสมเด็จพระนั่งเกล้าเจ้าอยู่หัว เมื่อนักองด้วงมีพระชนมายุ 43 พรรษา หลังจากที่ทรงพำนักอยู่ในประเทศไทยเป็นเวลา 27 ปี จึงเดินทางกลับเขมรพร้อมกับกองทัพเจ้าพระยาบดินทรเดชา (สิงห์ สิงหเสนี) เพื่อรบกับญวนที่กำลังแผ่อำนาจเข้าสู่เขมรในช่วงนั้น โดยพระบาทสมเด็จพระนั่งเกล้าเจ้าอยู่หัวมีพระบรมราชโองการว่า "หากเขมรสงบเรียบร้อยเมื่อใดให้อภิเษกพระองค์ด้วงขึ้นครองเขมร" ดังนั้น เมื่อกองทัพของเจ้าพระยาบดินทรเดชา (สิงห์ สิงหเสนี) สามารถจัดการเหตุการณ์ในเขมรเป็นที่เรียบร้อยแล้ว จึงมีการอภิเษกนักองค์ด้วงขึ้นครองราชสมบัติที่เขมรเมื่อพระชนมายุ 51 พรรษา[3] มีพระนามว่า "พระหริรักษ์รามาธิบดี ศรีสุริโยพันธุ ธรรมมิกวโรดม บรมศรีอินทรา มหาจักรพรรดิราช บรมนารถบรมบพิตร สถิตย์เป็นอิศวรกัมพูชารัตนราช โอภาศชาติวรวงศ์ ดำรงกัมพูชามหาประเทศราชนคร บวรวิวัฒนาดิเรก เอกอัครมหาเขมราธิบดินทร นรินทรวิสุทธิอุดม บรมบพิตร เจ้ากรุงกัมพูชา" เมื่อวันพฤหัสบดีเดือน 4 ขึ้น 4 ค่ำ ปีมะแม จุลศักราช 1209 ตรงกับวันพุธที่ 8 มีนาคม พ.ศ. 2390[4][5]
ต่อมาในปี พ.ศ. 2394 พระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัวทรงพระกรุณาโปรดเกล้าฯ ให้แก้สร้อยพระนามของสมเด็จพระหริรักษ์รามาธิบดี ตามที่ทรงมีศุภอักษรเข้ามาขอเปลี่ยน เป็น "องค์พระหริรักษ์รามมหาอิศราธิบดี ศรีสุริโยประพันธ์ ธรรมิศวโรดม บรมศิรินทร บวรมหาจักรพรรดิราช พิกาศนารถบพิตร สถิตยเป็นอิศรกัมพูชารัตนราช โอภาศชาติวรวงศ์ ดำรงกัมพูชามหาประเทศราชนคร บวรวิวัฒนาดิเรก เอกอัครมหาเขมราธิบดินทร นรินทรวิสุทธิอุดม บรมบพิตร"[6]
สมเด็จพระหริรักษ์รามาธิบดี เสด็จสวรรคตเมื่อวันที่ 19 ตุลาคม พ.ศ. 2403 ที่กรุงอุดงค์
พระราชบุตร[แก้]
ตามพระราชพงศาวดารกรุงรัตนโกสินทร์ รัชชกาลที่ 4 ฉะบับเจ้าพระยาทิพากรวงศ์ ระบุพระนามพระราชโอรสและพระราชธิดาไว้รวม 18 พระองค์ ดังนี้[7]
พระราชโอรส 7 พระองค์ ได้แก่
- นักองค์ราชาวดี (ต่อมาคือ พระบาทสมเด็จพระนโรดม บรมรามเทวาวตาร) ประสูติแต่นักแป้น พระสนมชั้นแม่นาง ธิดาพระยาสุภาธิบดี[8]
- นักองค์ศรีสวัสดิ์ (ต่อมาคือ พระบาทสมเด็จพระสีสุวัตถิ์) ประสูติแต่นักเภา พระสนมชั้นแม่นาง ธิดาพระมนตรีธิราช[9]
- นักองค์วัตถา (นักองค์ศรีวัตถา) ประสูติแต่นักขำ ธิดาพระยาธรรมาเดโช[10]
- นักองค์ศิริวงศ์
- นักองค์แก้วมโนหอ
- นักองค์สุวรรณหงส์
- นักองค์ดรอหุก
พระราชธิดา 11 พระองค์ ได้แก่
- นักองค์จงกลนี
- นักองค์พระราชธิดา
- นักองค์ศรีวรกษัตริย์
- นักองค์อุบลปรีดา
- นักองค์กระเบน
- นักองค์สรออุก
- นักองค์กระเมียด
- นักองค์ดอกเดื่อ
- นักองค์ตรอลน
- นักองค์มุม
- นักองค์เภา
อ้างอิง[แก้]
- ↑ 1.0 1.1 HM King ANG DUONG
- ↑ จุลลดา ภักดีภูมินทร์, "นักองเอง",สกุลไทย, ฉบับที่ 2499, ปีที่ 48, ประจำวันอังคารที่ 10 กันยายน 2545
- ↑ จุลลดา ภักดีภูมินทร์, นักองเอง, สกุลไทย, ฉบับที่ 2605, ปีที่ 50, ประจำวันอังคารที่ 21 กันยายน 2547
- ↑ พระราชพงศาวดาร กรุงรัตนโกสินทร์ รัชชกาลที่ 3 ฉะบับเจ้าพระยาทิพากรวงศ์ ตอนที่ 234. พระองค์ด้วงเป็นพระเจ้ากรุงกัมพูชา ในราชพงศาวดารกรุงกัมพูชาระบุว่า “พระหริรักษ์รามาอิศราธิบดี พระศรีสุริโยพรรณ ธรรมิกวโรดม บรมสุรินทรา มหาจักรพรรดิราช บรมนาถบรมบพิตร สถิตย์เป็นอิศวรยอดรัฐราษฎร์ โอภาษชาติวงษ์ บำรุงกัมพูชามหาอินทปัตนคร บวรอดิเรกเอกราช วัติโยมหาธิบดินทร์ นรินทรวิสุทธิอุดมบรมบพิตร”
- ↑ จุลลดา ภักดีภูมินทร์, พระองค์ด้วง, สกุลไทย, ฉบับที่ 2606, ปีที่ 50, ประจำวันอังคารที่ 28 กันยายน 2547
- ↑ พระราชพงศาวดาร กรุงรัตนโกสินทร์ รัชชกาลที่ 4 พ.ศ. 2394 – 2411 ฉะบับเจ้าพระยาทิพากรวงศ์ ตอนที่ 16 ทรงแก้สร้อยพระนาม องค์สมเด็จหริรักษรามา เจ้ากรุงกัมพูชา
- ↑ พระราชพงศาวดาร กรุงรัตนโกสินทร์ รัชชกาลที่ 4 พ.ศ. 2394 – 2411 ฉะบับเจ้าพระยาทิพากรวงศ์ ตอนที่ 86. องค์พระหริรักษ์ เจ้ากรุงกัมพูชา สุรคต
- ↑ ทิพากรวงศมหาโกษาธิบดี (ขำ บุนนาค), เจ้าพระยา. พระราชพงศาวดารกรุงรัตนโกสินทร์ รัชกาลที่ 3. กรุงเทพฯ : ไทยควอลิตี้บุ๊คส์ (2006), 2560, หน้า 177
- ↑ ทิพากรวงศมหาโกษาธิบดี (ขำ บุนนาค), เจ้าพระยา. พระราชพงศาวดารกรุงรัตนโกสินทร์ รัชกาลที่ 3. กรุงเทพฯ : ไทยควอลิตี้บุ๊คส์ (2006), 2560, หน้า 234
- ↑ ทิพากรวงศมหาโกษาธิบดี (ขำ บุนนาค), เจ้าพระยา. พระราชพงศาวดารกรุงรัตนโกสินทร์ รัชกาลที่ 3. กรุงเทพฯ : ไทยควอลิตี้บุ๊คส์ (2006), 2560, หน้า 255
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| ก่อนหน้า | สมเด็จพระหริรักษ์รามมหาอิศราธิบดี | ถัดไป | ||
|---|---|---|---|---|
| สมเด็จพระมหาราชินีองค์มี |  |
พระมหากษัตริย์แห่งราชอาณาจักรกัมพูชา (2384 - 2387 2388 - 2403) |
 |
พระบาทสมเด็จพระนโรดม บรมรามเทวาวตาร |
