ทวีปแอฟริกา

แอฟริกา
Africa

พื้นที่	30,370,000 ตร.กม. (อันดับที่ 2)
ประชากร	1,200 ล้านคน (2016, อันดับที่ 2)
ความหนาแน่น	36.4 คน/ตร.กม.
คำเรียกผู้อาศัย	ชาวแอฟริกา
จำนวนประเทศ	54 ประเทศ
จำนวนดินแดน	ดินแดนโพ้นทะเล (3) มายอต เรอูว์นียง เซนต์เฮเลนา อัสเซนชัน และตริสตันดากูนยา เขตปกครองตนเอง (4) หมู่เกาะคะแนรี เซวตา มาเดรา เมลียา
ภาษา	1250-3000 ภาษา
เขตเวลา	UTC-1 ถึง UTC+4
เมืองใหญ่	รายชื่อชุมชนเมือง เลกอส ไคโร กินชาซา โจฮันเนสเบิร์ก คาร์ทูม ดาร์-เอส-ซาลาม อะเล็กซานเดรีย อาบีจาน คาโน กาซาบล็องกา อีบาดัน ไนโรบี อาบูจา

แผนที่ดาวเทียมแสดงส่วนประกอบทางภูมิศาสตร์ของทวีปแอฟริกา

ภาพถ่ายทวีปแอฟริกาจากนอกโลก

แอฟริกา (อังกฤษ: Africa) เป็นทวีปที่มีขนาดใหญ่ที่สุดเป็นอันดับ 2 ของโลกรองจากทวีปเอเชีย ทั้งในแง่ของพื้นที่และจำนวนประชากร ด้วยพื้นที่ประมาณ 30.2 ล้านตารางกิโลเมตร (11.7 ล้านตารางไมล์) รวมทั้งเกาะต่าง ๆ ที่อยู่ข้างเคียง ทวีปแอฟริกามีพื้นที่ประมาณร้อยละ 6 ของพื้นผิวโลกทั้งหมด และนับเป็นพื้นที่ประมาณร้อยละ 20.4 ของพื้นดินทั้งหมด ประชากรกว่า 1,100 ล้านคน (พ.ศ. 2556) ในดินแดน 61 ดินแดน นับเป็นร้อยละ 14.72 ของประชากรโลก

ทวีปแอฟริกาถูกล้อมรอบด้วยทะเลเมดิเตอร์เรเนียนทางตอนเหนือ คลองสุเอซ และทะเลแดง บริเวณคาบสมุทรไซนายทางตะวันออกเฉียงเหนือ มหาสมุทรอินเดียทางตะวันออกเฉียงใต้ และมหาสมุทรแอตแลนติกทางตะวันตก ประกอบด้วย 54 รัฐ

ลักษณะภูมิประเทศ

ทวีปแอฟริกาเป็นทวีปที่มีขนาดใหญ่เป็นอันดับ 2 ของโลก มีทะเลเมดิเตอร์เรเนียนเป็นพรมแดนระหว่างทวีปยุโรปทางตอนเหนือ และมีคลองสุเอซเป็นพรมแดนระหว่างทวีปเอเชียทางตะวันออกเฉียงเหนือ จุดเด่นของทวีปแอฟริกาคือ มีที่ราบสูงถึง 2 ใน 3 ของทวีป โดยเฉพาะทางภาคตะวันออกของทวีป เป็นที่ราบสูงโดยเฉลี่ยประมาณ 1,500 - 2,000 เมตรจากระดับน้ำทะเล มีแนวภูเขาไฟที่ดับแล้ว มีแนวทะเลสาบขนาดใหญ่ แล้วจะลาดต่ำไปทางตะวันตก มีเกาะมาดากัสการ์

1. เทือกเขา แบ่งออกเป็น 2 เขตคือ
   1. เขตภูเขาทางภาคเหนือ เป็นเขตเทือกเขาเกิดใหม่อายุราวพอ ๆ กับเทือกเขาแอลป์ในทวีปยุโรป เรียกว่า เทือกเขาแอตลาส ขนานไปกับชายฝั่งทะเลเมดิเตอร์เรเนียน ในเขตพื้นที่ประเทศโมร็อกโก แอลจีเรีย และตูนิเซีย
   2. เขตภูเขาทางภาคใต้ ได้แก่ เทือกเขาดราเคนสเบิร์ก ในประเทศแอฟริกาใต้และเลโซโท
2. ทะเลทราย แบ่งเป็น 2 เขตคือ
   1. เขตทะเลทรายตอนเหนือ ได้แก่ ทะเลทรายสะฮารา (ซึ่งเป็นทะเลทรายที่มีขนาดใหญ่ที่สุดในโลก) และทะเลทรายลิเบีย บริเวณนี้จะเกิดลมร้อนในทะเลทรายสะฮารา เรียกว่า ซิร็อกโก
   2. เขตทะเลทรายตอนใต้ ได้แก่ ทะเลทรายนามิบ และทะเลทรายคาลาฮารี
3. แม่น้ำ
   1. แม่น้ำไนล์ เป็นแม่น้ำสายที่ยาวที่สุดในโลก ต้นน้ำคือทะเลสาบวิกตอเรีย ไหลลงทะเลเมดิเตอร์เรเนียน
   2. แม่น้ำคองโก เป็นแม่น้ำเขตศูนย์สูตร ไหลลงมหาสมุทรแอตแลนติก
   3. แม่น้ำไนเจอร์ อยู่ในส่วนแอฟริกาตะวันตก ต้นน้ำอยู่ที่ประเทศเซียร์ราเลโอน ไหลลงสู่อ่าวกินี
   4. แม่น้ำแซมเบซี อยู่ทางด้านตะวันออกของทวีปมีแอ่งน้ำตก น้ำค่อนข้างไหลเชี่ยว ไหลลงมหาสมุทรอินเดีย ที่ประเทศโมซัมบิก

กระแสน้ำในมหาสมุทร

1. กระแสน้ำอุ่นโมซัมบิก ไหลเลียบชายฝั่งทางด้านตะวันออกของทวีปแอฟริกา ทำให้อากาศอบอุ่นและชุ่มชื้น
2. กระแสน้ำเย็นคะแนรี ไหลเลียบชายฝั่งทางด้านตะวันตกเฉียงเหนือของแอฟริกา ทำให้อากาศเย็นและแห้งแล้ง
3. กระแสน้ำอุ่นกินี ไหลเลียบชายฝั่งทางด้านตะวันตกของทวีปแอฟริกา ทำให้มีอากาศอบอุ่นและชุ่มชื้น
4. กระแสน้ำเย็นเบงเกวลา ไหลเลียบชายฝั่งทางด้านตะวันตกเฉียงใต้ของทวีปแอฟริกา ทำให้มีอากาศเย็นและแห้งแล้ง

ภูมิอากาศ

ส่วนใหญ่จะมีทะเลทราย อากาศแห้งแล้ง ส่งผลต่อความเป็นอยู่ของประชากรในทวีป ส่วนมากจะอยู่ทางตอนเหนือสุดและใต้สุดของทวีป ซึ่งมีอากาศแบบเมดิเตอร์เรเนียน มีภูมิอากาศแบบทุ่งหญ้าสะวันนาอยู่บริเวณตอนเหนือ และใต้แนวศูนย์

• ภูมิอากาศแบบป่าดิบชื้น ( Tropical Rain-forest Climate ) ได้แก่ พื้นที่ตอนกลางของที่ราบลุ่มแม่น้ำคองโก ชายฝั่งตอนใต้ของที่ราบสูงตะวันตก และด้านตะวันตกของเกาะมาดากัสการ์
• ภูมิอากาศแบบทะเลทรายเขตร้อน(Tropical Desert Climate)พบได้ตามแนวเส้นทรอปิกออฟแครนเซอร์ นับตั้งแต่ประเทศมอริเตเนีย มาลี แอลจีเรีย ไนเจอร์ ลิเบีย อียิปต์ ซูดาน และตามแนวเส้นทรอปิกออฟแคปริคอร์น บริเวณประเทศแองโกลา นามีเบีย และบอตสวานา ทางภาคเหนือของแอฟริกามีทะเลทรายกว้างใหญ่ ได้แก่ ทะเลทรายสะฮารา ทะเลทรายลิเบีย และทะเลทรายนูเบียส่วนทางภาคใต้มีทะเลทรายคาลาฮารี และทะเลทรายนูเบีย

การสำรวจ

ดูบทความหลักที่: การสำรวจทวีปแอฟริกา

ยุโรปชาติแรกที่สำรวจแอฟริกา คือโปรตุเกส และหลังจากนั้นก็ถูกสำรวจโดย อังกฤษ ฝรั่งเศส และ ดัตช์ เป็นต้น นักสำรวจที่ยิ่งใหญ่ของแอฟริกามีหลายท่านด้วยกัน นักสำรวจที่รู้จักกันดีคือ ดร. เดวิด ลิฟวิงสโตน

เศรษฐกิจ

แผนที่กลุ่มประชาคมเศรษฐกิจแอฟริกา

  CEN-SAD

  COMESA

  EAC

  ECCAS

  ECOWAS

  IGAD

  SADC

  UMA

แม้ว่าจะมีทรัพยากรธรรมชาติมากมาย แต่แอฟริกากลับเป็นทวีปที่ยากจนและด้อยพัฒนา ซึ่งมีสาเหตุหลายประการ เช่นการระบาดของโรคร้ายแรง (ได้แก่เชื้อเอชไอวี โรคเอดส์ และมาลาเรีย) รัฐบาลคอร์รัปชันและละเมิดสิทธิมนุษยชน การที่รัฐบาลขาดการวางแผน ระดับการรู้หนังสือที่ต่ำ การขาดแคลนเงินทุนต่างชาติ และความขัดแย้งระหว่างชนชาติที่เกิดขึ้นตั้งแต่ในรูปของกองโจรไปจนถึงการฆ่าล้างเผ่าพันธุ์ จากรายงานการพัฒนามนุษย์ของสหประชาชาติในปี ค.ศ. 2003 ประเทศที่อยู่อันดับต่ำสุด 25 ประเทศ (อันดับ 151 ถึง 175) ล้วนเป็นประเทศในทวีปแอฟริกา

ข้อมูลเศรษฐกิจ

• ตารางแสดงประเทศที่มีขนาดเศรษฐกิจหรือจีดีพีมากที่สุดในทวีปแอฟริกา 10 อันดับแรก ¹

ดูเพิ่มเติมที่: รายชื่อประเทศตามค่าจีดีพี

อันดับ	ประเทศ	จีดีพี (ล้าน$) ปี 2014
1	ไนจีเรีย	573,999
2	แอฟริกาใต้	350,082
3	อียิปต์	286,538
4	แอลจีเรีย	214,063
5	แองโกลา	131,401
6	โมร็อกโก	110,009
7	ซูดาน	74,766
8	เคนยา	60,937
9	เอธิโอเปีย	54,809
10	แทนซาเนีย	49,115

• ¹ ข้อมูลโดย IMF

• ตารางแสดงประเทศในทวีปแอฟริกาที่มีจีดีพีต่อหัวมากที่สุด 10 อันดับแรก ²

ดูเพิ่มเติมที่: รายชื่อประเทศตามค่าจีดีพีต่อหัว

อันดับ (แอฟริกา)	ประเทศ	ค่าจีดีพีต่อหัว ($) ปี 2009	อันดับ (โลก)
1	อิเควทอเรียลกินี	9,580	52
2	ลิเบีย	9,529	53
3	หมู่เกาะเซเชลส์	8,973	56
4	กาบอง	7,468	64
5	มอริเชียส	6,838	68
6	บอตสวานา	6,407	69
7	คอสตาริกา	6,345	70
8	แอฟริกาใต้	5,824	73
9	นามิเบีย	4,543	83
10	แอลจีเรีย	4,027	91

bgcolor=orange

• ² ข้อมูลโดย IMF

การคมนาคมขนส่ง

ทวีปแอฟริกายังมีปัญหาทางด้านการคมนาคมขนส่งมากกว่าทวีปอื่นๆ เนื่องจากหลายประเทศขาดเงินทุนที่จะนำมาพัฒนาเส้นทางคมนาคมขนส่งให้ทันสมัย ประกอบกับทวีปแอฟริกามีลักษณะภูมิประเทศและมีสภาพแวดล้อมต่างๆ ที่เป็นอุปสรรคต่อการคมนาคมขนส่ง เช่น มีเขตทะเลทรายที่มีอาณาเขตกว้างขวาง มีพื้นที่ลุ่มและป่าดิบที่กว้างใหญ่ และพื้นที่ส่วนใหญ่เป็นที่สูงและภูเขา การคมนาคมขนส่งของทวีปแอฟริกาจึงใช้วิธีการดั้งเดิมกันทั่วไป

ทางอากาศ

ทวีปแอฟริกามีสายการบินที่ใช้ติดต่อกันทั้งระหว่างประเทศภายในทวีป และระหว่างทวีป ประเทศที่มีระบบการคมนาคมขนส่งทางอากาศที่ดีในทวีปแอฟริกา ได้แก่ ประเทศสาธารณรัฐแอฟริกาใต้ อียิปต์ เอธิโอเปีย เคนยา ไนจีเรีย และกานา ศูนย์กลางการคมนาคมทางอากาศในทวีปแอฟริกา ได้แก่ ไคโร ประเทศอียิปต์, เลกอส ประเทศไนจีเรีย, โจฮันเนสเบิร์ก และเคปทาวน์ประเทศแอฟริกาใต้

ประชากร

จำนวนประชากร

ความหนาแน่นของประชากรในแต่ละประเทศของทวีปแอฟริกา

ทวีปแอฟริกามีประชากรมากเป็นอันดับ 2 ของโลก รองจากทวีปเอเชีย ประเทศที่มีประชากรมากที่สุดคือประเทศไนจีเรีย รองลงมาคือ ประเทศอียิปต์ ซึ่งมีอัตราการเพิ่มของประชากรสูง ความหนาแน่นของประชากรเฉลี่ย 33 คนต่อ 1 ตารางกิโลเมตร(2552)

เชื้อสายของประชากร

1. นิกรอยด์ หรือเรียกว่า แอฟริกันนิโกร เป็นชนกลุ่มใหญ่สุดของทวีป โดยแบ่งออกเป็นกลุ่มย่อยๆ
   • บันตู อยู่ในแถบแอฟริกาตะวันออก กลาง และใต้ เช่น เผ่าคิคูยู วาตูซี มาไซ
   • ซูดานนิโกร อยู่ในแถบแอฟริกาตะวันตกและทะเลทรายสะฮารา
   • ปิกมี บริเวณลุ่มแม่น้ำคองโก
   • บุชแมนและฮอตเทนทอต บริเวณทะเลทรายคาลาฮารี
2. คอเคซอยด์ มาจากคาบสมุทรอาหรับ อยู่ในแถบอียิปต์และซูดาน จากชาวยุโรปบริเวณแหลมกู๊ดโฮป และตอนเหนือของทวีป

ภาษา

ทวีปแอฟริกามีภาษาพูดมากกว่า 1000 ภาษา เนื่องจากทวีปแอฟริกามีประชากรอยู่หลายเผ่าพันธุ์ และแบ่งได้เป็นกลุ่มใหญ่ๆ 4 กลุ่ม

• กลุ่มภาษาเซมิติก ได้แก่ ภาษาอาหรับ ซึ่งเป็นภาษาของคนส่วนใหญ่ในแอฟริกาเหนือและบางส่วนในแอฟริกาตะวันออก
• กลุ่มภาษาซูดาน เป็นภาษาของประชากรในประเทศต่างๆ ซึ่งตั้งอยู่ในเขตทุ่งหญ้าสะวันนาทางตอนใต้ของทะเลทรายสะฮารา ตั้งแต่ภูมิภาคแอฟริกาตะวันตกไปทางตะวันออกถึงประเทศแทนซาเนีย
• กลุ่มภาษาบันตู เป็นภาษาของประชากรในประเทศต่างๆ ซึ่งตั้งอยู่ทางภาคกลาง ภาคตะวันออก และภาคใต้ของทวีปแอฟริกา กลุ่มภาษาบันตูมีหลายภาษา เช่น ภาษาซูลู สวาฮิลี
• กลุ่มภาษาเฮาซา เป็นกลุ่มภาษาทางการค้าของประชากรทางภาคตะวันตกของทวีปแอฟริกา กลุ่มภาษาเฮาซามีหลายภาษา เช่น ภาษาฟูลานี แมนดา คะวา

ขนาดพื้นที่

ทวีปแอฟริกามีพื้นที่ประมาณ 30,400,000 ตารางกิโลเมตร ซึ่งใหญ่เป็น3เท่าของทวีปยุโรป และใหญ่เป็นอันดับ 2 ของโลก รองจากทวีปเอเชีย ประเทศที่มีขนาดพื้นที่ใหญ่ที่สุด คือ ซูดาน (2,505,810 ตารางกิโลเมตร) รองลงมาคือแอลจีเรีย (2,381,740 ตารางกิโลเมตร) และสาธารณรัฐประชาธิปไตยคองโกหรือซาอีร์เดิม (2,345,410 ตารางกิโลเมตร) ตามลำดับ

ในแง่ภูมิภาค ภูมิภาคที่มีขนาดพื้นที่มากที่สุด คือ แอฟริกาเหนือ (8,533,021 ตารางกิโลเมตร) ส่วนภูมิภาคที่มีขนาดพื้นที่น้อยที่สุด คือ แอฟริกาใต้ (3,083,998 ตารางกิโลเมตร)

ประวัติศาสตร์

การแบ่งภูมิภาคของทวีปแอฟริกา

การแบ่งภูมิภาค

ทวีปแอฟริกาสามารถแบ่งได้ 5 ภูมิภาคใหญ่ ๆ ดังนี้

การแบ่งภูมิภาคของทวีปแอฟริกา

  แอฟริกาเหนือ

  แอฟริกาตะวันตก

  แอฟริกากลาง

  แอฟริกาตะวันออก

  แอฟริกาใต้

ลักษณะภูมิประเทศของทวีปแอฟริกา

แผนที่ทวีปแอฟริกา

ภูมิภาค	ลำดับ	ประเทศ	พื้นที่ (ตร.กม	ประชากร (2552)	ความหนาแน่น
แอฟริกาเหนือ
	ประเทศ
	1	ซูดาน	2,505,810	41,087,825	16.4
	2	เซาท์ซูดาน	619,745	8,260,490	57.0
	3	ตูนิเซีย	163,610	10,486,339	64.1
	4	โมร็อกโก	446,550	34,859,364	78.0
	5	ลิเบีย	1,759,540	6,310,434	3.6
	6	อียิปต์	1,001,450	83,082,869	82.9
	7	แอลจีเรีย	2,381,740	34,178,188	14.3
	ดินแดน
	1	หมู่เกาะคะแนรี (สเปน)	7,492	1,694,477 (2544)	226.2
	2	เซวตา (สเปน)	20	71,505 (2544)	3,575.2
	3	มาเดรา (โปรตุเกส)	797	245,000 (2544)	307.4
	4	เมลียา (สเปน)	12	66,411 (2544)	5,534.2
	5	เวสเทิร์นสะฮารา	266,000	405,210	1.5
สถิติ			8,533,021	212,487,622	24.9
แอฟริกากลาง
	1	กาบอง	267,667	1,514,993	5.6
	2	แคเมอรูน	475,440	18,879,301	39.7
	3	ชาด	1,284,000	10,329,208	8.0
	4	เซาตูเมและปรินซิปี	1,001	212,679	212.4
	5	สาธารณรัฐคองโก	342,000	4,012,809	11.7
	6	สาธารณรัฐประชาธิปไตยคองโก (ซาอีร์เดิม)	2,345,410	68,692,542	29.2
	7	ประเทศแอฟริกากลาง	622,984	4,511,488	7.2
	8	อิเควทอเรียลกินี	28,051	633,441	22.6
	9	แองโกลา	1,246,700	12,799,293	10.3
สถิติ			6,613,253	121,585,754	18.39
แอฟริกาใต้
	1	นามิเบีย	825,418	2,108,665	2.6
	2	บอตสวานา	600,370	1,990,876	3.3
	3	เลโซโท	30,355	2,130,819	70.2
	4	สวาซิแลนด์	17,363	1,123,913	64.7
	5	แอฟริกาใต้	1,219,912	49,052,489	40.2
	6	ซิมบับเว	390,580	11,392,629	29.1
สถิติ			3,083,998	67,799,391	21.98
แอฟริกาตะวันออก
	ประเทศ
	1	บุรุนดี	27,830	8,988,091	322.9
	2	คอโมโรส	2,170	752,438	346.7
	3	จิบูตี	23,000	516,055	22.4
	4	เอริเทรีย	121,320	5,647,168	46.5
	5	เอธิโอเปีย	1,127,127	85,237,338	75.6
	6	เคนยา	582,650	39,002,772	66.0
	7	มาดากัสการ์	587,040	20,653,556	35.1
	8	มาลาวี	118,480	14,268,711	120.4
	9	มอริเชียส	2,040	1,284,264	629.5
	10	โมซัมบิก	801,590	21,669,278	27.0
	11	รวันดา	26,338	10,473,282	397.6
	12	เซเชลส์	455	87,476	192.2
	13	โซมาเลีย	637,657	9,832,017	15.4
	14	แทนซาเนีย	945,087	41,048,532	43.3
	15	ยูกันดา	236,040	32,369,558	137.1
	16	แซมเบีย	752,614	11,862,740	15.7
	ดินแดน
	1	มายอต (ฝรั่งเศส)	374	223,765	489.7
	2	เรอูว์นียง (ฝรั่งเศส)	2,512	743,981(2545)	296.2
สถิติ			5,994,324	311,357,022	51.9
แอฟริกาตะวันตก
	ประเทศ
	1	เบนิน	112,620	8,791,832	78.0
	2	บูร์กินาฟาโซ	274,200	15,746,232	57.4
	3	กาบูเวร์ดี	4,033	429,474	107.3
	4	โกตดิวัวร์	322,460	20,617,068	63.9
	5	แกมเบีย	11,300	1,782,893	175.7
	6	กานา	239,460	23,832,495	99.5
	7	กินี	245,857	10,057,975	40.9
	8	กินี-บิสเซา	36,120	1,533,964	42.5
	9	ไลบีเรีย	111,370	3,441,790	30.9
	10	มาลี	1,240,000	12,666,987	10.2
	11	มอริเตเนีย	1,030,700	3,129,486	3.0
	12	ไนเจอร์	1,267,000	15,306,252	12.1
	13	ไนจีเรีย	923,768	149,229,090	161.5
	14	เซเนกัล	196,190	13,711,597	69.9
	15	เซียร์ราลีโอน	71,740	6,440,053	89.9
	16	โตโก	56,785	6,019,877	106
	ดินแดน
	1	เซนต์เฮเลนา (สหราชอาณาจักร)	410	7,637	14.4
สถิติ			6,144,013	296,186,492	48.2
รวมสถิติสูงสุด			30,368,609	1,001,320,281	33.0

แหล่งข้อมูลอื่น

ข้อมูลทวีปแอฟริกา