ผลต่างระหว่างรุ่นของ "จักรวรรดิอินคา"
ล r2.7.3) (โรบอต: แก้ไขจาก new:इन्का साम्राज्य ไปเป็น new:इङ्का साम्राज्य |
Nullzerobot (คุย | ส่วนร่วม) ล ลบลิงก์ที่ซ้ำซ้อน wikidata |
||
บรรทัด 106: | บรรทัด 106: | ||
{{Link GA|lt}} |
{{Link GA|lt}} |
||
[[af:Inka]] |
|||
[[ar:إنكا]] |
|||
[[az:İnk İmperiyası]] |
|||
[[bat-smg:Inku imperėjė]] |
|||
[[be:Імперыя Інкаў]] |
|||
[[bg:Инки]] |
|||
[[bn:ইনকা সাম্রাজ্য]] |
|||
[[ca:Imperi inca]] |
|||
[[cs:Incká říše]] |
|||
[[cy:Ymerodraeth yr Inca]] |
|||
[[da:Inkariget]] |
|||
[[de:Inka]] |
|||
[[diq:İmperatoriya İnka]] |
|||
[[el:Ίνκα]] |
|||
[[en:Inca Empire]] |
|||
[[eo:Inkaa imperio]] |
|||
[[es:Imperio incaico]] |
|||
[[eu:Inka Inperioa]] |
|||
[[fa:امپراتوری اینکا]] |
|||
[[fi:Inkat]] |
|||
[[fiu-vro:Inka impeerium]] |
|||
[[fr:Civilisation inca]] |
|||
[[fy:Inka's]] |
|||
[[ga:Incigh]] |
|||
[[gl:Inca]] |
|||
[[gn:Inca-kuéra]] |
|||
[[he:אינקה]] |
|||
[[hi:इन्का साम्राज्य]] |
|||
[[hr:Inke]] |
|||
[[hu:Inka Birodalom]] |
|||
[[id:Kerajaan Inka]] |
|||
[[is:Inkaveldið]] |
|||
[[it:Impero inca]] |
|||
[[ja:インカ帝国]] |
|||
[[ka:ინკების იმპერია]] |
|||
[[ko:잉카 제국]] |
|||
[[la:Imperium Incarum]] |
|||
[[lt:Inkų imperija]] |
|||
[[lv:Inku impērija]] |
|||
[[mk:Империја на Инките]] |
|||
[[mr:इंका साम्राज्य]] |
|||
[[ms:Empayar Inca]] |
|||
[[new:इङ्का साम्राज्य]] |
[[new:इङ्का साम्राज्य]] |
||
[[nl:Inca's]] |
|||
[[nn:Inkariket]] |
|||
[[no:Inkariket]] |
|||
[[pa:ਇੰਕਾ ਸਾਮਰਾਜ]] |
|||
[[pap:Sivilisashon Inka]] |
|||
[[pl:Państwo Inków]] |
|||
[[pt:Império Inca]] |
|||
[[qu:Tawantinsuyu]] |
|||
[[rmy:Thagaripen Inka]] |
|||
[[ro:Imperiul Inca]] |
|||
[[ru:Империя Инков]] |
|||
[[simple:Inca]] |
|||
[[sk:Inkská ríša]] |
|||
[[sl:Inki]] |
|||
[[sq:Mbretëria e Inkëve]] |
|||
[[sr:Царство Инка]] |
|||
[[sv:Inkariket]] |
|||
[[sw:Inka]] |
|||
[[ta:இன்கா பேரரசு]] |
|||
[[tr:İnka İmparatorluğu]] |
|||
[[uk:Інки]] |
|||
[[ur:انکا]] |
|||
[[vi:Đế chế Inca]] |
|||
[[war:Imperyo Inca]] |
|||
[[zh:印加帝國]] |
รุ่นแก้ไขเมื่อ 22:50, 8 มีนาคม 2556
จักรวรรดิอินคา Tawantinsuyu ตาวันตินซูยู | |||||||||
---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
ค.ศ. 1438–ค.ศ. 1533 | |||||||||
จักรวรรดิอินคาขณะมีอาณาเขตกว้างขวางที่สุด | |||||||||
สถานะ | จักรวรรดิ | ||||||||
เมืองหลวง | กุสโก (ค.ศ. 1438-1533) | ||||||||
ภาษาทั่วไป | ภาษาเกชัว (ทางการ) , ภาษาไอย์มารา, ภาษาปูกีนา, ตระกูลคากี, ภาษาโมชีกา และภาษาชนกลุ่มน้อยอีกหลายสิบภาษา | ||||||||
ศาสนา | ศาสนาอินคา | ||||||||
การปกครอง | ราชาธิปไตย | ||||||||
จักรพรรดิแห่งอินคา | |||||||||
ปาชากูตี | |||||||||
• ค.ศ. 1471-1493 | ตูปัก ยูปังกี | ||||||||
• ค.ศ. 1493-1525 | อวยนา กาปัก | ||||||||
• ค.ศ. 1525-1532 | อวสการ์ | ||||||||
• ค.ศ. 1532-1533 | อาตาอวลปา | ||||||||
ยุคประวัติศาสตร์ | ก่อนโคลัมบัส | ||||||||
• ปาชากูตีสถาปนาจักรวรรดิ | ค.ศ. 1438 | ||||||||
• สงครามระหว่างอวสการ์และอาตาอวลปา | ค.ศ. 1527-1532 | ||||||||
• ถูกสเปนเข้ายึดครอง | ค.ศ. 1533 | ||||||||
พื้นที่ | |||||||||
ค.ศ. 1438[1] | 800,000 ตารางกิโลเมตร (310,000 ตารางไมล์) | ||||||||
ค.ศ. 1527 | 2,000,000 ตารางกิโลเมตร (770,000 ตารางไมล์) | ||||||||
ประชากร | |||||||||
12000000 | |||||||||
20000000 | |||||||||
|
จักรวรรดิอินคา (อังกฤษ: Inca Empire; สเปน: Imperio Inca) (ค.ศ. 1438-1533) เป็นจักรวรรดิโบราณที่ใหญ่ที่สุดในทวีปอเมริกาใต้ในยุคก่อนโคลัมบัส[2] จักรวรรดิอินคามีอำนาจขึ้นบริเวณที่ราบสูงของประเทศเปรูในช่วงต้นคริสต์ศตวรรษที่ 13 ช่วงปี ค.ศ. 1438 ถึง 1533 อินคาขยายอาณาจักรโดยทั้งสันติวิธีและวิธีทางการทหาร จนสามารถปกครองดินแดนส่วนใหญ่ทางด้านตะวันตกของทวีปอเมริกาใต้ซึ่งในปัจจุบันคือประเทศเปรู ประเทศเอกวาดอร์ ตอนใต้ของประเทศโคลอมเบีย ภาคตะวันตกและภาคใต้ของประเทศโบลิเวีย ตอนเหนือของประเทศชิลี และบริเวณตะวันตกเฉียงเหนือของประเทศอาร์เจนตินา ชาวอินคาเชื่อว่ากษัตริย์ของตนเป็น "บุตรของพระอาทิตย์" ภาษาราชการคือภาษาเกชัว
ชื่อของจักรวรรดิอินคาในภาษาเกชัว คือ "ตาวันตินซูยู (Tawantinsuyo)" ซึ่งมีความหมายว่าภูมิภาคทั้งสี่[3] จักรวรรดิอินคาถูกแบ่งออกเป็นสี่เขต โดยมีศูนย์กลางอยู่ที่เมืองกุสโก ซึ่งเป็นทั้งศูนย์กลางการปกครอง การเมืองและการทหาร
อารยธรรมอินคา
ชาวอินคาไม่มีการประดิษฐ์ตัวอักษร แต่ชาวอินคามีการบันทึกโดยใช้การผูกเชือกหลากสีเป็นปมรูปแบบต่าง ๆ ที่เรียกว่ากีปู
สังคมอินคาเป็นสังคมที่มีการแบ่งวรรณะ โดยชาวอินคาที่มีวรรณะต่ำจะต้องมีหน้าที่ทำเกษตรกรรม และต้องนำผลิตผลที่ได้ไปถวายกษัตริย์อินคา
ชาวอินคาเลี้ยงลามา (lama) ซึ่งเป็นสัตว์ในตระกูลอูฐไว้เป็นสัตว์บรรทุกสัมภาระข้ามภูเขา
ชาวอินคาเชื่อว่าดวงอาทิตย์เป็นผู้ให้กำเนิดเผ่าพันธุ์ของตน และยังนับถือ ดวงจันทร์ ดาว และโลกด้วย หรือแม้แต่ภูเขา แม่น้ำ ต้นไม้ ชาวอินคาก็เชื่อว่ามีเทพเจ้าประจำ
ประวัติศาสตร์
ราชอาณาจักรกุสโก
ชาวอินคาเริ่มอาศัยในบริเวณกุสโกในคริสต์ศตวรรษที่ 12 พวกเขาตั้งนครรัฐกุสโกภายใต้การนำของมันโก กาปัก ในปี 1438 พวกเขาเริ่มขยายดินแดน ตามคำสั่งของซาปา อินคา ปาชากูตี จนทำให้นครรัฐเล็ก ๆ มีอำนาจควบคุมบริเวณส่วนใหญ่ของเทือกเขาแอนดีส
การเปลี่ยนระบบเป็นจักรวรรดิตาวันตินซูยู
ปาชากูตีจัดระบบราชอาณาจักรกุสโกใหม่ให้กลายเป็นจักรวรรดิตาวันตินซูยู ซึ่งใช้ระบบสหพันธรัฐ โดยมีรัฐบาลกลางที่มีกษัตริย์เป็นประมุข และรัฐบาลท้องถิ่นสี่เขต ได้แก่ชินไชย์ซูยู (เขตเหนือ) อันตีซูยู (เขตตะวันออก) กุนตีซูยู (เขตตะวันตก) และกูยาซูยู (เขตใต้) สันนิษฐานกันว่าปาชากูตีเป็นผู้สร้างมาชูปิกชูขึ้นเป็นบ้านพักในหน้าร้อน
ปาชากูตีมักส่งสายสืบไปหาข้อมูลเกี่ยวกับระบบการปกครอง อำนาจทางการทหารและความร่ำรวยของพื้นที่ที่พระองค์ต้องการจะขยายอาณาเขต แล้วจึงส่งสารอธิบายถึงประโยชน์ของการอยู่ใต้การปกครองของจักรวรรดิไปยังหัวหน้าของดินแดนนั้น ๆ ซึ่งส่วนใหญ่ตอบรับและถูกผนวกเข้าเป็นส่วนหนึ่งของจักรวรรดิโดยสันติ บุตรของผู้นำจะถูกนำตัวเข้ามายังกุสโกเพื่อให้ศึกษาระบบบริหารของอินคาแล้วจึงส่งกลับดินแดนของตน ซึ่งระบบนี้ทำให้ดินแดนใหม่รับแนวคิดของอินคาเข้าไป
การขยายอาณาเขต
ตูปัก ยูปันกี พระราชโอรสของปาชากูตีเริ่มบุกขึ้นทางเหนือใน 1463 และขยายอำนาจต่อเมื่อขึ้นดำรงตำแหน่งกษัตริย์หลังปาชากูตี ชัยชนะที่สำคัญที่สุดของพระองค์คือการเอาชนะราชอาณาจักรชีมอร์ ซึ่งเป็นศัตรูที่สำคัญของอินคาในเขตชายฝั่งเปรู ในสมัยของตูปัก จักรวรรดิขยายไปทางเหนือถึงบริเวณที่ในปัจจุบันคือประเทศเอกวาดอร์และโคลอมเบีย อวยนา กาปักซึ่งเป็นพระราชโอรสของตูปักสามารถขยายดินแดนส่วนเล็ก ๆ บริเวณเอกวาดอร์และบางส่วนของเปรู
ในช่วงที่รุ่งเรืองที่สุด จักรวรรดิตาวันตินซูยูครอบคลุมบริเวณเปรูและโบลิเวีย เกือบทั้งหมดของประเทศเอกวาดอร์ และดินแดนของชิลีจนถึงตอนเหนือของแม่น้ำเมาเล ซึ่งพวกอินคาโดนต่อต้านจากเผ่ามาปูเช นอกจากนี้ยังกินบริเวณไปถึงอาร์เจนตินาและโคลอมเบียอีกด้วย แต่เขตกูยาซูยูทางใต้พื้นที่ส่วนใหญ่เป็นทะเลทรายที่ใช้ประโยชน์ไม่ได้
การเข้ายึดครองของสเปน
กลุ่มนักสำรวจดินแดนชาวสเปนนำโดย ฟรันซิสโก ปีซาร์โร ได้เดินทางจากปานามาเพื่อสำรวจดินแดนทางใต้และค้นพบจักรวรรดิอินคาในปี ค.ศ. 1526 พวกเขาเห็นโอกาสที่จะได้ค้นพบมหาสมบัติในดินแดนแห่งนี้ จึงกลับมาสำรวจอีกครั้งในปี ค.ศ. 1529 และเดินทางกลับไปสเปนเพื่อขอพระราชานุญาตและกำลังสนับสนุนเพื่อยึดครองดินแดนอินคา เมื่อพวกเขากลับมายังเปรูในปี ค.ศ. 1532 บ้านเมืองอินคากำลังวุ่นวายและอ่อนแอเนื่องจากสงครามแย่งชิงบัลลังก์ระหว่างอวสการ์กับอาตาอวลปาเพิ่งจบลง และเกิดโรคฝีดาษที่แพร่ระบาดมาจากอเมริกากลาง นับเป็นโชคร้ายของชาวอินคาที่มีข้าศึกบุกมาในช่วงเวลานี้
ปีซาร์โรมีกำลังทหารเพียง 168 คน ปืนใหญ่ 1 กระบอก และม้า 27 ตัว แต่เมื่อเปรียบเทียบกับชาวพื้นเมืองแล้ว นับว่าเขามีอาวุธและยุทธวิธีในการรบที่เหนือกว่ามาก กองทัพสเปนปะทะกับพวกอินคาที่เมืองกาคามาร์กา ในวันที่ 16 พฤศจิกายน ค.ศ. 1532 และสามารถจับตัวอาตาอวลปาไว้เป็นตัวประกัน อาตาอวลปาเห็นว่าชาวสเปนสนใจทองคำและเงินมาก จึงเสนอค่าไถ่เป็นทองปริมาณมากพอที่จะเติมห้องขนาดกว้าง 4.8 เมตร ยาว 6.2 เมตร ให้สูงถึง 2.5 เมตร และเงินปริมาณสองเท่าของห้องนั้น แต่เมื่อชาวอินคาสามารถหาค่าไถ่มาได้ ปีซาร์โรกลับไม่ยอมปล่อยตัวประกันตามสัญญา ระหว่างที่อาตาอวลปาถูกกักขัง อวสการ์ถูกลอบสังหารโดยที่ชาวสเปนอ้างว่าเป็นคำสั่งของอาตาอวลปา และพวกสเปนก็ใช้เหตุนี้มาเป็นข้อกล่าวหาในการประหารอาตาอวลปาในเดือนสิงหาคม ค.ศ. 1533
ดูเพิ่ม
อ้างอิง
- ↑ The Inca Empire. Created by Katrina Namnama & Kathleen DeGuzman
- ↑ Terence N. D'Altroy, The Incas, Blackwell Publishing, 2002, หน้า 2-3.
- ↑ ตาวันตินซูยู มาจากคำว่า "tawa" (สี่) เติมปัจจัย "-ntin" (ด้วยกันหรือรวมกัน) แล้วประสมกับคำว่า "suyu" (เขตแดนหรือแคว้น) ภูมิภาคทั้งสี่คือชินไชย์ซูยู (เขตเหนือ) อันตีซูยู (เขตตะวันออก แถบป่าดิบชื้นแอมะซอน) กุนตีซูยู (เขตตะวันตก) และกูยาซูยู (เขตใต้)
แหล่งข้อมูลอื่น