รถดีเซลราง

ขบวนรถนำเที่ยวที่ 987 กรุงเทพ - สวนนงนุช ในชานชาลารางที่ 5 สถานีรถไฟกรุงเทพ

ขบวนรถท้องถิ่นที่ 428/427 อุบลราชธานี - นครราชสีมา - อุบลราชธานี ขณะจอดเทียบที่ชานชาลารางที่ 1 สถานีรถไฟนครราชสีมา

ขบวนรถท้องถิ่นที่ 428 อุบลราชธานี - นครราชสีมาช ขณะจอดเทียบที่ชานชาลารางที่ 1 สถานีรถไฟบุรีรัมย์

รถดีเซลราง (diesel railcar) เป็นรถโดยสารที่มีเครื่องยนต์ดีเซลขับเครื่องด้วยตนเอง เดิมมีการรถไฟได้นำรถชนิดนี้มาใช้งานในประเทศไทยเมื่อ พ.ศ. 2470 ซึ่งเป็นเครื่องกลไอน้ำ สร้างโดย บริษัทบอลด์วิน สหรัฐอเมริกา รถดีเซลรางรุ่นแรกๆ ที่นำมาใช้บริการรับส่งผู้โดยสารชานเมืองในปี พ.ศ. 2475 นั้น มีหมายเลข 11 ถึง 16 เป็นรถที่ประกอบด้วยรถกำลัง 1 คัน และรถพ่วงสำหรับผู้โดยสารล้วนอีก 1 คัน

ภายหลังสงครามโลกครั้งที่ 2 ยุติลง รถดีเซลรางรุ่นใหม่ๆ ได้รับการพัฒนาให้มีสมรรถนะสูง มีความคล่องตัวในการใช้งานและสามารถพ่วงต่อกันคราวละหลายชุดได้ โดยแต่ละชุดเครื่องยนต์ทำงานพร้อมกับคันที่มีคนควบคุมที่ต้นขบวน

รถดีเซลรางมีคุณสมบัติที่เหนือกว่าขบวนรถซึ่งใช้รถลากจูงหลายประการ คือ ขบวนการดีเซลรางเร่งความเร็วและหยุดได้เร็วกว่า จึงทำให้ใช้เวลาในการเดินทางน้อยกว่าและเมื่อถึงปลายทาง พนักงานขับรถเปลี่ยนไปขับท้ายขบวนก็สามารถออกรถได้ทันที ไม่ต้องเปลี่ยนตั้งหัวขบวนใหม่เช่นการใช้รถจักร นอกจากนั้นยังสามารถพ่วงติดต่อกันได้ไม่จำกัด เพราะรถทุกชุดขับเคลื่อนด้วยตัวเอง รถที่เป็นตัวกำลังจะทำงานสัมพันธ์กันทุกเครื่องยนต์ ทำให้เฉลี่ยนกำลังขับเคลื่อนออกไปตลอดขบวนขึ้นทางลาดชันได้ดีกว่า

นอกจากความคล่องตัวแล้ว รถดีเซลรางยังสะดวกในการจัดทำขบวนรถสั้นๆ เพียงชุดเดียว (2 คัน) ให้พอเหมาะกับสภาพการโดยสาร (รถคันกำลัง จุที่นั่ง 78 คน ยืน 35 คน และคันพ่วงมี 84 ที่นั่ง ยืน 35 คน) ในแง่ความปลอดภัยของผู้โดยสาร รถทุกคันมีประตูขึ้นลง เปิดปิดโดยระบบอัตโนมัติที่พนักงานขับรถจะเป็นผู้ควบคุม

รถดีเซลรางในประเทศไทย

เมื่อปี พ.ศ. 2503 การรถไฟแห่งประเทศไทย (รฟท.) ได้จัดซื้อรถดีเซลรางมาใช้เพื่อการศึกษาจำนวน 3 ชุด ปรากฏผลเป็นที่น่าพอใจ จึงได้จัดหาเพิ่มเติมอีก 20 ชุดในปี พ.ศ. 2506 เป็นชุดที่ติดตั้งเครื่องยนต์ดีเซลใต้ท้องรถ จึงมีที่สำหรับบรรทุกผู้โดยสารได้เต็มที่ สามารถทำความเร็วได้ถึง 105 กม./ชม.

รหัสรุ่น	ผู้ผลิต	เลขที่	ผลิตเมื่อ	จำนวนคัน	(แรงม้า)	ความเร็วสูงสุด (กม./ ชม.)	ภาพ	คำอธิบาย / หมายเหตุ
RHN	ฮิตะชิ	1011-1048 (รถกำลัง) 11-48 (รถพ่วง)	พ.ศ. 2510	38+38	220	90		• ประจำการสายตะวันออกเฉียงเหนือ ใช้ทำขบวนรถท้องถิ่น • ประจำการแถบกรุงเทพเป็นบางครั้ง • บางคันได้รับการทำสีใหม่ในปี พ.ศ. 2554 • บางคันได้ปรับปรุงเป็นรถนั่งปรับอากาศชั้นที่ 2
RTS	โตกิว	D9-D16 (รถกำลัง) TS4-TS7 (รถพ่วง)	พ.ศ. 2514	8+4	220	70		• ปลดประจำการ ปัจจุบันจอดอยู่ในทางรถไฟสายแม่กลอง ที่สถานีรถไฟมหาชัย
THN	ทีเอชเอ็น	1101–1140	พ.ศ. 2526	40	235	105		• มีลักษณะคล้ายกับเอ็นเคเอฟ แต่ใช้เบาะนวมสีน้ำเงิน • ได้รับการทำสีใหม่ในปี พ.ศ. 2553 โดยคันแรกที่ทำสีคือหมายเลข 1129
NKF	เอ็นเคเอฟ	1201–1264, 2101-2112 (ไม่มีห้องขับ)	พ.ศ. 2528	64+12	235	105		• มีลักษณะคล้ายกับทีเอชเอ็น แต่ใช้เก้าอี้พลาสติก • ได้รับการทำสีใหม่ในปี พ.ศ. 2553 โดยคันแรกที่ทำสีคือหมายเลข 1232
ASR	สปรินเทอร์	2501–2512, (ไม่มีห้องขับ) 2113-2120	พ.ศ. 2534	12+8	285	120		• เริ่มวิ่งวันแรกเมื่อ 11 มิถุนายน พ.ศ. 2534 ในขบวน 907/908 กรุงเทพ-เชียงใหม่-กรุงเทพ • ตัดบัญชี 4 คัน • ได้รับการทำสีใหม่ในปี พ.ศ. 2554 โดยคันแรกที่ทำสีคือหมายเลข 2510 และ 2501
APD.20	แทวู	2513-2524, (ไม่มีห้องขับ) 2121-2128	พ.ศ. 2538	10+8	298	120		• เป็นรถรุ่นที่ 1 มีลำตัวรถแคบ • ได้รับการทำสีใหม่ในปี พ.ศ. 2553 โดยคันแรกที่ทำสีคือหมายเลข 2514
APD.60	แทวู	2525-2544, (ไม่มีห้องขับ และแปรสภาพเป็น บนท.ป.) 1101-1140	พ.ศ. 2539	20+40	298	120		• เป็นรถรุ่นที่ 2 มีลำตัวรถกว้าง • ได้รับการทำสีใหม่ในปี พ.ศ. 2553 โดยคันแรกที่ทำสีคือหมายเลข 2539 • มีเฉพาะคันที่มีห้องคนขับเท่านั้น

ขบวนรถที่ใช้รถดีเซลรางทำขบวน

ปัจจุบัน การรถไฟแห่งประเทศไทย นำรถดีเซลรางมาใช้ขนส่งผู้โดยสารในหลายเส้นทาง เช่น

• ขบวนรถด่วนพิเศษดีเซลรางปรับอากาศที่ 3/4 กรุงเทพ - สวรรคโลก - ศิลาอาสน์ - กรุงเทพ
• ขบวนรถด่วนพิเศษดีเซลรางปรับอากาศที่ 9/12 กรุงเทพ - เชียงใหม่ - กรุงเทพ
• ขบวนรถด่วนพิเศษดีเซลรางปรับอากาศที่ 21/22 กรุงเทพ - อุบลราชธานี - กรุงเทพ
• ขบวนรถด่วนพิเศษดีเซลรางปรับอากาศที่ 39/40 กรุงเทพ - สุราษฏร์ธานี - กรุงเทพ
• ขบวนรถด่วนพิเศษดีเซลรางปรับอากาศที่ 41/42 กรุงเทพ - ยะลา - กรุงเทพ
• ขบวนรถด่วนพิเศษดีเซลรางปรับอากาศที่ 43/44 กรุงเทพ - สุราษฏร์ธานี - กรุงเทพ
• ขบวนรถด่วนดีเซลรางที่ 71/74 กรุงเทพ - ศรีสะเกษ - กรุงเทพ
• ขบวนรถด่วนดีเซลรางที่ 73/72 กรุงเทพ - ศีขรภูมิ - กรุงเทพ
• ขบวนรถด่วนดีเซลรางที่ 77/76 กรุงเทพ - หนองคาย - กรุงเทพ
• ขบวนรถด่วนดีเซลรางที่ 75/78 กรุงเทพ - อุดรธานี - กรุงเทพ
• ขบวนรถเร็วที่ 105/106 กรุงเทพ - ศิลาอาสน์ - กรุงเทพ
• ขบวนรถธรรมดาที่ 209/210 กรุงเทพ - บ้านตาคลี - กรุงเทพ
• ขบวนรถธรรมดาที่ 261/262 กรุงเทพ - หัวหิน - กรุงเทพ
• ขบวนรถธรรมดาที่ 279/280 กรุงเทพ - อรัญประเทศ - กรุงเทพ
• ขบวนรถชานเมืองที่ 303/304 กรุงเทพ - ลพบุรี - กรุงเทพ
• ขบวนรถชานเมืองที่ 317/318 กรุงเทพ - ลพบุรี - กรุงเทพ
• ขบวนรถชานเมืองที่ 339/340 กรุงเทพ - ชุมทางแก่งคอย - กรุงเทพ
• ขบวนรถชานเมืองที่ 355/356 กรุงเทพ - สุพรรณบุรี - กรุงเทพ
• ขบวนรถชานเมืองที่ 311/376/378 กรุงเทพ - รังสิต - หัวตะเข้ - กรุงเทพ
• ขบวนรถท้องถิ่นที่ 401/402 ลพบุรี - พิษณุโลก - ลพบุรี
• ขบวนรถท้องถิ่นที่ 403/410 พิษณุโลก - ศิลาอาสน์ - พิษณุโลก
• ขบวนรถท้องถิ่นที่ 407/408 นครสวรรค์ - เชียงใหม่ - นครสวรรค์
• ขบวนรถท้องถิ่นที่ 409 อยุธยา - ลพบุรี
• ขบวนรถท้องถิ่นที่ 415/418 นครราชสีมา - หนองคาย - นครราชสีมา
• ขบวนรถท้องถิ่นที่ 417/416 นครราชสีมา - อุดรธานี - นครราชสีมา
• ขบวนรถท้องถิ่นที่ 419/420 นครราชสีมา - อุบลราชธานี - ลำชี
• ขบวนรถท้องถิ่นที่ 421/422 นครราชสีมา - อุบลราชธานี - ลำชี
• ขบวนรถท้องถิ่นที่ 423/424 ลำชี - สำโรงทาบ - นครราชสีมา
• ขบวนรถท้องถิ่นที่ 425/426 ลำชี - อุบลราชธานี - นครราชสีมา
• ขบวนรถท้องถิ่นที่ 427/428 นครราชสีมา - อุบลราชธานี - นครราชสีมา
• ขบวนรถท้องถิ่นที่ 429/430 นครราชสีมา - ชุมทางบัวใหญ่ - นครราชสีมา
• ขบวนรถท้องถิ่นที่ 431/432 ชุมทางแก่งคอย - ขอนแก่น - ชุมทางแก่งคอย
• ขบวนรถท้องถิ่นที่ 433/434 ชุมทางแก่งคอย - ชุมทางบัวใหญ่ - ชุมทางแก่งคอย
• ขบวนรถท้องถิ่นที่ 437/438 ชุมทางแก่งคอย - ลำนารายณ์ - ชุมทางแก่งคอย
• ขบวนรถท้องถิ่นที่ 439/440 ชุมทางแก่งคอย - ชุมทางบัวใหญ่ - ชุมทางบัวใหญ่
• ขบวนรถนำเที่ยวที่ 909/910 กรุงเทพ - น้ำตกไทรโยคน้อย - กรุงเทพ
• ขบวนรถนำเที่ยวที่ 911/912 กรุงเทพ - สวนสนประดิพัทธ์ - กรุงเทพ
• ขบวนรถนำเที่ยวที่ 987/988 กรุงเทพ - สวนนงนุช - กรุงเทพ
• ขบวนรถในเส้นทางสายวงเวียนใหญ่ - มหาชัย ทุกขบวน
• ขบวนรถในเส้นทางสายบ้านแหลม - แม่กลอง ทุกขบวน

ขบวนรถที่เคยใช้รถดีเซลรางทำการในอดีต

• ขบวนรถเร็วที่ 175/176 ชุมทางหาดใหญ่ - สุไหงโกลก - ชุมทางหาดใหญ่
• ขบวนรถธรรมดาที่ 207/208 กรุงเทพ - นครสวรรค์ - กรุงเทพ

รูปภาพ

• 

  ด้านข้างของ ขบวนรถด่วนพิเศษ ดีเซลรางนั่งปรับอากาศที่ 9 กรุงเทพ - เชียงใหม่ ขณะวิ่งผ่าน ชานชาลารางที่ 2 สถานีรถไฟอยุธยา

• 

  ขบวนรถด่วนพิเศษ ดีเซลรางนั่งปรับอากาศที่ 40 สุราษฏร์ธานี - กรุงเทพ ขณะกำลังเข้าจอดเทียบ ที่ชานชาลารางที่ 1 สถานีรถไฟหัวหิน

• 

  ขบวนรถด่วนพิเศษ ดีเซลรางนั่งปรับอากาศที่ 3 กรุงเทพ - สวรรคโลก - ศิลาอาสน์ ขณะกำลังหยุดรับส่งผู้โดยสารที่สถานีรถไฟพิชัย

• 

  ขบวนรถท้องถิ่นที่ 410 ศิลาอาสน์ - พิษณุโลก ขณะเคลื่อนขบวนออกจากสถานีรถไฟพิชัย ภายหลังจากหยุดรับส่งผู้โดยสารเรียบร้อยแล้ว