รถดีเซลราง

รถดีเซลรางที่ถูกใช้งานเป็นรถไฟชานเมืองในดับลิน ประเทศไอร์แลนด์

รถดีเซลราง (diesel railcar) เป็นรถโดยสารที่มีเครื่องยนต์ดีเซลขับเครื่องด้วยตนเอง เดิมทีการรถไฟฯ ได้นำรถชนิดนี้มาใช้งานในประเทศไทยเมื่อ พ.ศ. 2470 ซึ่งเป็นเครื่องกลไอน้ำ สร้างโดย บริษัทบอลด์วิน สหรัฐอเมริกา รถดีเซลรางรุ่นแรก ๆ ที่นำมาใช้บริการรับส่งผู้โดยสารชานเมืองในปี พ.ศ. 2475 นั้น มีหมายเลข 11 ถึง 16 เป็นรถที่ประกอบด้วยรถกำลัง 1 คัน และรถพ่วงสำหรับผู้โดยสารล้วนอีก 1 คัน

ภายหลังสงครามโลกครั้งที่ 2 ยุติลง รถดีเซลรางรุ่นใหม่ ๆ ได้รับการพัฒนาให้มีสมรรถนะสูง มีความคล่องตัวในการใช้งาน และสามารถพ่วงต่อกันคราวละหลายชุดได้ โดยแต่ละชุดเครื่องยนต์ทำงานพร้อมกับคันที่มีคนควบคุมที่ต้นขบวน

รถดีเซลรางมีคุณสมบัติที่เหนือกว่าขบวนรถซึ่งใช้รถลากจูงหลายประการ คือ ขบวนการดีเซลรางเร่งความเร็ว และหยุดได้เร็วกว่า จึงทำให้ใช้เวลาในการเดินทางน้อยกว่า และเมื่อถึงปลายทาง พนักงานขับรถเปลี่ยนไปขับท้ายขบวนก็สามารถออกรถได้ทันที ไม่ต้องเปลี่ยนตั้งหัวขบวนใหม่เช่นการใช้รถจักร นอกจากนั้นยังสามารถพ่วงติดต่อกันได้ไม่จำกัด เพราะรถทุกชุดขับเคลื่อนด้วยตัวเอง รถที่เป็นตัวกำลังจะทำงานสัมพันธ์กันทุกเครื่องยนต์ ทำให้เฉลี่ยกำลังขับเคลื่อนออกไปตลอดขบวนขึ้นทางลาดชันได้ดีกว่า

นอกจากความคล่องตัวแล้ว รถดีเซลรางยังสะดวกในการจัดทำขบวนรถสั้น ๆ เพียงชุดเดียว (2 คัน) ให้พอเหมาะกับสภาพการโดยสาร (รถคันกำลัง จุที่นั่ง 78 คน ยืน 35 คน และคันพ่วงมี 84 ที่นั่ง ยืน 35 คน) ในแง่ความปลอดภัยของผู้โดยสาร รถทุกคันมีประตูขึ้นลง เปิดปิดโดยระบบอัตโนมัติที่พนักงานขับรถจะเป็นผู้ควบคุม

รถดีเซลรางในประเทศไทย

เมื่อปี พ.ศ. 2503 การรถไฟแห่งประเทศไทย (รฟท.) ได้จัดซื้อรถดีเซลรางมาใช้เพื่อการศึกษาจำนวน 3 ชุด ปรากฏผลเป็นที่น่าพอใจ จึงได้จัดหาเพิ่มเติมอีก 20 ชุดในปี พ.ศ. 2506 เป็นชุดที่ติดตั้งเครื่องยนต์ดีเซลใต้ท้องรถ จึงมีที่สำหรับบรรทุกผู้โดยสารได้เต็มที่ สามารถทำความเร็วได้ถึง 105 กม./ชม.

แบ่งตามประเภท

รหัสรุ่น	ผู้ผลิต	เลขที่	ผลิตเมื่อ	จำนวนคัน	(แรงม้า)	ความเร็วสูงสุด (กม./ ชม.)	ภาพ	หมายเหตุ
RHN	ฮิตาชิ	1011-1048 (รถกำลัง) 11-48 (รถพ่วง)	พ.ศ. 2510	38+38	220	90		ใช้ทำขบวนรถท้องถิ่นในเส้นทางสายตะวันออกเฉียงเหนือ ประจำการแถบกรุงเทพฯ เป็นบางครั้ง
RTS	โตกิว	D9-D16 (รถกำลัง) TS4-TS7 (รถพ่วง)	พ.ศ. 2514	8+4	220	70		ปลดประจำการ ปัจจุบันจอดอยู่ที่สถานีรถไฟมาบกะเบาและสถานีรถไฟนครราชสีมา
THN	ทีเอชเอ็น	1101–1140	พ.ศ. 2526	40	235	105		มีลักษณะคล้ายกับเอ็นเคเอฟ แต่ใช้เบาะนวมสีน้ำเงิน
NKF	เอ็นเคเอฟ	1201–1264	พ.ศ. 2528	64	235	105		มีลักษณะคล้ายกับทีเอชเอ็น แต่ใช้เก้าอี้พลาสติก
ATR/ATC	เอทีอาร์/เอทีซี	2101-2112 (ไม่มีห้องขับ — กซม.ป.)	พ.ศ. 2528	12	235	105		มีลักษณะคล้ายกับทีเอชเอ็นและเอ็นเคเอฟ แต่ไม่มีห้องขับ และใช้เก้าอี้นวมสีแดง
ASR	สปรินเทอร์	2501–2512 (มีห้องขับ — กซข.ป.) 2113-2120 (ไม่มีห้องขับ — กซม.ป.)	พ.ศ. 2534	12+8	285	120		เริ่มวิ่งครั้งแรกเมื่อวันที่ 11 มิถุนายน พ.ศ. 2534 ในขบวน 907/908 กรุงเทพ-เชียงใหม่-กรุงเทพ ตัดบัญชี 4 คัน
APD.20	แดวู	2513-2524 (มีห้องขับ — กซข.ป.) 2121-2128 (ไม่มีห้องขับ — กซม.ป.)	พ.ศ. 2538	10+8	298	120		เป็นรถแดวูรุ่นที่ 1 มีลำตัวรถแคบ
APD.60	แดวู	2525-2544 (มีห้องขับ — กซข.ป.)	พ.ศ. 2539	20+40	298	120		เป็นรถแดวูรุ่นที่ 2 มีลำตัวรถกว้าง ปัจจุบันมีเฉพาะคันที่มีห้องคนขับเท่านั้น คันที่ไม่มีห้องขับ (หมายเลข 2101-2140) ถูกแปรสภาพเป็น บนท.ป. 1101–1140

ขบวนรถที่ใช้รถดีเซลรางทำขบวน

ปัจจุบัน การรถไฟแห่งประเทศไทย นำรถดีเซลรางมาใช้ขนส่งผู้โดยสารในหลายเส้นทาง เช่น

สปรินเทอร์

• ขบวนรถด่วนพิเศษดีเซลรางปรับอากาศที่ 3/4 กรุงเทพ–สวรรคโลก–ศิลาอาสน์–กรุงเทพ
• ขบวนรถเร็วที่ 997/998 กรุงเทพ–บ้านพลูตาหลวง–กรุงเทพ

แดวู

• ขบวนรถด่วนพิเศษดีเซลรางปรับอากาศที่ 3/4 กรุงเทพ–สวรรคโลก–ศิลาอาสน์–กรุงเทพ(สลับกับชุดรถดีเซลรางสปรินเทอร์)
• ขบวนรถด่วนพิเศษดีเซลรางปรับอากาศที่ 7/8 กรุงเทพ–เชียงใหม่–กรุงเทพ
• ขบวนรถด่วนพิเศษดีเซลรางปรับอากาศที่ 21/22 กรุงเทพ–อุบลราชธานี–กรุงเทพ
• ขบวนรถด่วนพิเศษดีเซลรางปรับอากาศที่ 39/40 กรุงเทพ–สุราษฏร์ธานี–กรุงเทพ
• ขบวนรถด่วนพิเศษดีเซลรางปรับอากาศที่ 41/42 กรุงเทพ–ยะลา–กรุงเทพ
• ขบวนรถด่วนพิเศษดีเซลรางปรับอากาศที่ 43/44 กรุงเทพ–สุราษฏร์ธานี–กรุงเทพ

โตกิว (ทีเอชเอ็น/เอ็นเคเอฟ/เอทีอาร์)

• ขบวนรถด่วนดีเซลรางที่ 71/72 กรุงเทพ–อุบลราชธานี–กรุงเทพ
• ขบวนรถด่วนดีเซลรางที่ 75/76/77/78 กรุงเทพ–หนองคาย–กรุงเทพ
• ขบวนรถเร็วที่ 105/106 กรุงเทพ–ศิลาอาสน์–กรุงเทพ
• ขบวนรถธรรมดาที่ 209/210 กรุงเทพ–บ้านตาคลี–กรุงเทพ
• ขบวนรถธรรมดาที่ 261/262 กรุงเทพ–หัวหิน–กรุงเทพ
• ขบวนรถธรรมดาที่ 279/280 กรุงเทพ–ด่านพรมแดนบ้านคลองลึก–กรุงเทพ
• ขบวนรถธรรมดาที่ 281/282 กรุงเทพ–กบินทร์บุรี–กรุงเทพ
• ขบวนรถธรรมดาที่ 285/286 กรุงเทพ-ชุมทางฉะเชิงเทรา-กรุงเทพ
• ขบวนรถชานเมืองที่ 303/304 กรุงเทพ–ลพบุรี–กรุงเทพ
• ขบวนรถชานเมืองที่ 317/318 กรุงเทพ–ลพบุรี–กรุงเทพ
• ขบวนรถชานเมืองที่ 339/340 กรุงเทพ–ชุมทางแก่งคอย–กรุงเทพ
• ขบวนรถชานเมืองที่ 355/356 กรุงเทพ–สุพรรณบุรี–กรุงเทพ
• ขบวนรถชานเมืองที่ 311/376/378 กรุงเทพ–รังสิต–หัวตะเข้–กรุงเทพ
• ขบวนรถชานเมืองที่ 383/384 กรุงเทพ-ชุมทางฉะเชิงเทรา-กรุงเทพ
• ขบวนรถชานเมืองที่ 389/390 กรุงเทพ-ชุมทางฉะเชิงเทรา-กรุงเทพ
• ขบวนรถชานเมืองที่ 471/472–479/480(ขบวน919/920เที่ยว1–ขบวน919/920เที่ยว5) ธนบุรี-ศาลายา-ธนบุรี
• ขบวนรถท้องถิ่นที่ 401/402 ลพบุรี–พิษณุโลก–ลพบุรี
• ขบวนรถท้องถิ่นที่ 403/410 พิษณุโลก–ศิลาอาสน์–พิษณุโลก
• ขบวนรถท้องถิ่นที่ 407/408 นครสวรรค์–เชียงใหม่–นครสวรรค์
• ขบวนรถท้องถิ่นที่ 409 อยุธยา–ลพบุรี
• ขบวนรถนำเที่ยวที่ 909/910 กรุงเทพ–น้ำตกไทรโยคน้อย–กรุงเทพ
• ขบวนรถนำเที่ยวที่ 911/912 กรุงเทพ–สวนสนประดิพัทธ์–กรุงเทพ
• ขบวนรถในเส้นทางสายวงเวียนใหญ่–มหาชัย ทุกขบวน (มีเฉพาะเอ็นเคเอฟ)
• ขบวนรถในเส้นทางสายบ้านแหลม–แม่กลอง ทุกขบวน (มีเฉพาะเอ็นเคเอฟ)

ฮิตะชิ (อาร์เอช/อาร์เอชเอ็น)

• ขบวนรถท้องถิ่นที่ 415/418 นครราชสีมา–หนองคาย–นครราชสีมา
• ขบวนรถท้องถิ่นที่ 417/416 นครราชสีมา–อุดรธานี–นครราชสีมา
• ขบวนรถท้องถิ่นที่ 419/420 นครราชสีมา–อุบลราชธานี–ลำชี
• ขบวนรถท้องถิ่นที่ 421/422 นครราชสีมา–อุบลราชธานี–ลำชี
• ขบวนรถท้องถิ่นที่ 423/424 ลำชี–สำโรงทาบ–นครราชสีมา
• ขบวนรถท้องถิ่นที่ 425/426 ลำชี–อุบลราชธานี–นครราชสีมา
• ขบวนรถท้องถิ่นที่ 427/428 นครราชสีมา–อุบลราชธานี–นครราชสีมา
• ขบวนรถท้องถิ่นที่ 429/430 นครราชสีมา–ชุมทางบัวใหญ่–นครราชสีมา
• ขบวนรถท้องถิ่นที่ 431/432 ชุมทางแก่งคอย–ขอนแก่น–ชุมทางแก่งคอย
• ขบวนรถท้องถิ่นที่ 433/434 ชุมทางแก่งคอย–ชุมทางบัวใหญ่–ชุมทางแก่งคอย
• ขบวนรถท้องถิ่นที่ 437/438 ชุมทางแก่งคอย–ลำนารายณ์–ชุมทางแก่งคอย
• ขบวนรถท้องถิ่นที่ 439/440 ชุมทางแก่งคอย–ชุมทางบัวใหญ่–ชุมทางบัวใหญ่

ขบวนรถที่เคยใช้รถดีเซลรางทำการในอดีต

ขบวนรถที่ยกเลิกเดินรถไปแล้ว

• ขบวนรถด่วนดีเซลรางที่74 ศรีสะเกษ–กรุงเทพ
• ขบวนรถด่วนดีเซลรางที่ 73 กรุงเทพ–ศีขรภูมิ
• ขบวนรถด่วนพิเศษดีเซลรางที่ 5/6/7/8 กรุงเทพ–พิษณุโลก–กรุงเทพ
• ขบวนรถด่วนพิเศษดีเซลรางที่ 11/10 กรุงเทพ–เชียงใหม่–กรุงเทพ
• ขบวนรถธรรมดาที่ 231/232 กรุงเทพ–นครราชสีมา–กรุงเทพ
• ขบวนรถท้องถิ่นที่ 404/405/406 ศิลาอาสน์–พิษณุโลก–สวรรคโลก–ศิลาอาสน์
• ขบวนรถชานเมืองที่ 305/306 กรุงเทพ–อยุธยา–กรุงเทพ
• ขบวนรถชานเมืองที่ 309/310 กรุงเทพ–อยุธยา–กรุงเทพ
• ขบวนรถชานเมืองที่ 369/370 อยุธยา–ชุมทางฉะเชิงเทรา–อยุธยา
• ขบวนรถชานเมืองที่ 381 กรุงเทพ-ชุมทางฉะเชิงเทรา
• ขบวนรถชานเมืองที่ 385/386 กรุงเทพ-ชุมทางฉะเชิงเทรา-กรุงเทพ
• ขบวนรถพิเศษชานเมืองที่ 957/958/959/960 กรุงเทพ–หัวตะเข้–กรุงเทพ
• ขบวนรถนำเที่ยวที่ 987/988 กรุงเทพ–สวนนงนุช–กรุงเทพ
• ขบวนรถเร็วที่ 177/178 ธนบุรี–หลังสวน–ธนบุรี (ขบวนรถธรรมดาที่ 253/256 เดิม)
• ขบวนรถด่วนพิเศษดีเซลรางปรับอากาศจัดเฉพาะที่ 981/982 บางซื่อ–บางซ่อน–บางซื่อ

ฯลฯ

ขบวนรถที่ยังมีเดิน แต่เปลี่ยนมาใช้รถจักรทำขบวน

• ขบวนรถด่วนพิเศษดีเซลรางปรับอากาศระหว่างประเทศที่ 947/948 ชุมทางหาดใหญ่–ปาดังเบซาร์(ฝั่งมาเลเซีย)–ชุมทางหาดใหญ่
• ขบวนรถด่วนพิเศษดีเซลรางปรับอากาศระหว่างประเทศที่ 949/950 ชุมทางหาดใหญ่–ปาดังเบซาร์(ฝั่งมาเลเซีย)–ชุมทางหาดใหญ่
• ขบวนรถเร็วที่ 175/176 ชุมทางหาดใหญ่–สุไหงโกลก–ชุมทางหาดใหญ่
• ขบวนรถธรรมดาที่ 207/208 กรุงเทพ–นครสวรรค์–กรุงเทพ
• ขบวนรถธรรมดาที่ 233/234 กรุงเทพ–สุรินทร์–กรุงเทพ
• ขบวนรถธรรมดาที่ 277/278 กรุงเทพ–กบินทร์บุรี–กรุงเทพ
• ขบวนรถชานเมืองที่ 367/368 กรุงเทพ–ชุมทางฉะเชิงเทรา–กรุงเทพ
• ขบวนรถชานเมืองที่ 391/388 กรุงเทพ-ชุมทางฉะเชิงเทรา-กรุงเทพ
• ขบวนรถธรรมดาที่ 255/254 ธนบุรี–หลังสวน–ธนบุรี

รูปภาพ

• 

  ด้านข้างของ ขบวนรถด่วนพิเศษ ดีเซลรางนั่งปรับอากาศที่ 9 กรุงเทพ - เชียงใหม่ ขณะวิ่งผ่าน ชานชาลารางที่ 2 สถานีรถไฟอยุธยา

• 

  ขบวนรถด่วนพิเศษ ดีเซลรางนั่งปรับอากาศที่ 40 สุราษฏร์ธานี - กรุงเทพ ขณะกำลังเข้าจอดเทียบ ที่ชานชาลารางที่ 1 สถานีรถไฟหัวหิน

• 

  ขบวนรถด่วนพิเศษ ดีเซลรางนั่งปรับอากาศที่ 3 กรุงเทพ - สวรรคโลก - ศิลาอาสน์ ขณะกำลังหยุดรับส่งผู้โดยสารที่สถานีรถไฟพิชัย

• 

  ขบวนรถท้องถิ่นที่ 410 ศิลาอาสน์ - พิษณุโลก ขณะเคลื่อนขบวนออกจากสถานีรถไฟพิชัย ภายหลังจากหยุดรับส่งผู้โดยสารเรียบร้อยแล้ว

• 

  ขบวนรถนำเที่ยวที่ 987 กรุงเทพ - สวนนงนุช ในชานชาลารางที่ 5 สถานีรถไฟกรุงเทพ

• 

  ขบวนรถท้องถิ่นที่ 428/427 อุบลราชธานี - นครราชสีมา - อุบลราชธานี ขณะจอดเทียบที่ชานชาลารางที่ 1 สถานีรถไฟนครราชสีมา

• 

  ขบวนรถท้องถิ่นที่ 428 อุบลราชธานี - นครราชสีมาช ขณะจอดเทียบที่ชานชาลารางที่ 1 สถานีรถไฟบุรีรัมย์

หมายเหตุ

1. ^  ขบวนที่ 71/72 ขยายปลายทางไปอุบลราชธานี
2. ^  ขบวนที่ 75/78 ขยายปลายทางไปหนองคาย
3. ^  ขบวนที่ 303 เดินเฉพาะวันทำงาน ขบวนที่ 304 เดินทุกวัน
4. ^  ขบวนที่ 409 เดินเฉพาะวันหยุด
5. ^  ขบวนที่ 431/432 ใช้เส้นทางชุมทางแก่งคอย - นครราชสีมา - ชุมทางบัวใหญ่
6. ^  ปัจจุบัน ชาวบ้านท้องถิ่นยังคงเรียกว่า "รถดีเซลราง" แม้จะเปลี่ยนมาใช้รถจักรทำขบวนแล้วก็ตาม

ดูเพิ่ม

• รถจักรดีเซลไฟฟ้าในประเทศไทย