วังเทเวศร์

วังเทเวศร์
ชื่ออื่น	วังพลตรี พระเจ้าบรมวงศ์เธอ กรมพระจันทบุรีนฤนาถ
ข้อมูลทั่วไป
สถานะ	เปิดใช้งาน
ประเภท	วัง
ที่ตั้ง	แขวงวัดสามพระยา เขตพระนคร
เมือง	กรุงเทพมหานคร
ประเทศ	ไทย
พิกัด	13°46′15″N 100°30′02″E
ข้อมูลทางเทคนิค
พื้นที่	26ps
โบราณสถานที่ขึ้นทะเบียนโดยกรมศิลปากร
ชื่อที่ขึ้นทะเบียน	วังพระเจ้าบรมวงศ์เธอ กรมพระจันทบุรีนฤนาท (วังเทเวศร์)
เป็นส่วนหนึ่งของ	โบราณสถานในเขตกรุงเทพมหานคร
เลขอ้างอิง	0005595

วังเทเวศร์ เดิมเป็นส่วนหนึ่งของวังปากคลองผดุงกรุงเกษม ซึ่งที่ประทับของพระเจ้าบรมวงศ์เธอ พระองค์เจ้ากิติยากรวรลักษณ์ กรมพระจันทบุรีนฤนาถ หม่อมเจ้าอัปษรสมาน กิติยากร และทายาทในราชสกุลกิติยากร ตั้งอยู่บริเวณถนนกรุงเกษม ปากคลองผดุงกรุงเกษม ริมแม่น้ำเจ้าพระยา แขวงวัดสามพระยา เขตพระนคร กรุงเทพมหานคร ทางทิศใต้ติดกับวังเทวะเวสม์ ทางทิศตะวันออกติดกับวัดนรนาถสุนทริการาม

พระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว พระราชทานที่ดินบริเวณป้อมหักกำลังดัสกรซึ่งไม่ได้ใช้งานแล้ว สร้างพระตำหนักพระราชทาน รวมกับที่สวนอีก 2 แปลงที่ทรงซื้อไว้ และที่ดินฝ่ายเจ้าจอมมารดาเหม พระมารดาของพระเจ้าบรมวงศ์เธอ พระองค์เจ้าศรีเสาวภางค์ ซึ่งพระองค์เจ้าศรีเสาวภางค์ น้อมเกล้าฯ ถวายรวมเป็นอาณาบริเวณตั้งแต่ริมแม่น้ำเจ้าพระยามาจนถึงบริเวณถนนกรุงเกษม

ภายหลังการเปลี่ยนแปลงการปกครอง ในปีพ.ศ. 2475 ทายาทของพระเจ้าบรมวงศ์เธอ กรมพระจันทบุรีนฤนาถ ได้แบ่งขายที่ดินวังปากคลองผดุงกรุงเกษม ทำให้พื้นที่ในวังปากคลองผดุงกรุงเกษมแบ่งออกเป็น 3 ส่วนใหญ่ๆ คือ บริเวณตำหนักหม่อมเจ้านักขัตรมงคล ปัจจุบันเป็นที่พำนักของทายาทราชสกุลกิติยากร ต่อมาภายหลังเป็นวังเทเวศร์, บริเวณตำหนักหม่อมเจ้า ขจรจบกิตติคุณ กิติยากร ซึ่งต่อมาได้ขายที่ดินและตำหนักให้แก่กระทรวงเกษตรและสหกรณ์ในปีพ.ศ. 2508

ตำหนักในวังปากคลองผดุงกรุงเกษม ประกอบด้วย

• พระตำหนักใหญ่ เป็นพระตำหนักที่ประทับพระเจ้าบรมวงศ์เธอ กรมพระจันทบุรีนฤนาถ ก่อสร้างแล้วเสร็จในปี พ.ศ. 2439 เป็นตึก 2 ชั้น ทรงสี่เหลี่ยม ตกแต่งหน้าต่างชั้นบนเป็นซุ้มโค้งกลมประดับกระจกเป็นรัศมีพระอาทิตย์ครึ่งดวง เฉลียงชั้นสองของมุขหน้าเป็นเฉลียงกว้าง บนเสาของราวลูกกรงตั้งกระถางหล่อปลูกต้นไม้ เสาเหลี่ยมรับเฉียงประกอบด้วยซุ้มโค้งกลม ตัวอาคารมีเฉลียงเล็กทุกด้าน ผนังประกอบด้วยเสาอิงแบบดอริกและไอโอนิก ผนังชั้นล่างสลักเป็นลายอิฐ ผนังส่วนใต้หลังคาเจาะช่องสี่เหลี่ยมผืนผ้า สลักปูนเป็นกรอบและมีหูช้างสลักลายประดับใต้ชายคา ช่องลมเหนือประตูตกแต่งด้วยลายไม้ฉลุลายละเอียด บริเวณสนามวงกลมด้านหน้าตั้งตุ๊กตาปูนปั้นแบบกรีก กระถางปูนประดับลายปูนปั้น

พระเจ้าบรมวงศ์เธอ กรมพระจันทบุรีนฤนาถ ทรงประทับอยู่ที่ตำหนักนี้ตลอดพระชนม์ชีพ ต่อมาภายหลังการเปลี่ยนแปลงการปกครอง พ.ศ. 2475 พระยาอนิรุทธเทวา (หม่อมหลวงฟื้น พึ่งบุญ) ได้ซื้อตำหนักนี้เป็นที่อยู่ของตระกูลอนิรุธเทวา หลังจากที่ได้ขายบ้านบรรทมสินธุ์ ที่ถนนพิษณุโลกให้รัฐบาลแล้ว ซึ่งปัจจุบันพระตำหนักนี้อยู่ในความดูแลของ พ.อ.เฟื่องวิชชุ์ อนิรุทธเทวา ทายาทรุ่นที่ 3 ของ พระยาอนิรุทธเทวา

• ตำหนักหม่อมเจ้านักขัตรมงคล กิติยากร ต่อมาภายหลังเป็นวังเทเวศร์ เป็นบ้าน 2 ชั้นทรงกลม แบบบ้านแถบเยอรมนี ออสเตรีย หันหน้าออกแม่น้ำเจ้าพระยา นอกอาคารมีลานไม้ดอก ด้านหลังตกแต่งแบบสวนป่า ตำหนักนี้หม่อมเจ้าอัปสรสมาน กิติยากร ทรงสร้างประทานบนที่บริเวณหลังตำหนักใหญ่ แก่หม่อมเจ้านักขัตรมงคล กิติยากรและหม่อมหลวงบัว กิติยากร ตำหนักแห่งนี้สมเด็จพระนางเจ้าสิริกิติ์ พระบรมราชินีนาถ พระบรมราชชนนีพันปีหลวง เสด็จประทับมาตั้งแต่ทรงพระเยาว์ และปัจจุบันยังเป็นที่พำนักของทายาทราชสกุลกิติยากร รวมทั้งครอบครัวท่านผู้หญิงบุษบา สธนพงศ์, พระเจ้าวรวงศ์เธอ พระองค์เจ้าโสมสวลี กรมหมื่นสุทธนารีนาถ, ครอบครัวท่านผู้หญิงสุธาวัลย์ เสถียรไทย และครอบครัวหม่อมหลวงสราลี กิติยากร

• ตำหนักหม่อมเจ้าขจรจบกิตติคุณ กิติยากร มีลักษณะสถาปัตยกรรมใกล้เคียงกับตำหนักหม่อมเจ้านักขัตรมงคล กิติยากร มีลักษณะงดงามกะทัดรัด ต่อมาหม่อมเจ้าขจรจบกิตติคุณ กิติยากรได้ขายที่ดินและตำหนักให้แก่กระทรวงเกษตรและสหกรณ์ เมื่อ พ.ศ. 2507 เป็นที่ทำการของกรมส่งเสริมสหกรณ์ และกรมตรวจบัญชีสหกรณ์จนกระทั่งในปี พ.ศ. 2540 จึงได้ปรับปรุงเป็นสำนักงานของอธิบดีกรมตรวจบัญชีสหกรณ์แต่เพียงอย่างเดียว โดยย้ายสำนักงานอื่น ๆ ออกไป จากตัวอาคาร

แหล่งข้อมูลอื่น

• ภาพถ่ายทางอากาศของ วังเทเวศร์
• ทัวร์รอบคลองผดุงกรุงเกษม
• รางวัลอาคารอนุรักษ์ดีเด่นประจำปี 2540 เก็บถาวร 2006-02-15 ที่ เวย์แบ็กแมชชีน